De  schriftuur van de god

Het is José Saramago die de aanleiding was voor mijn leven met een blog; het is Jorge Luis Borges geweest die de aanstoker was voor mijn dagen doorgebracht met Dante.

Alles heeft zijn reden, ons leven wordt beheerst door dergelijke en andere ontmoetingen, alsof psalm 139, over het boek van de Heer, het dan toch bij het rechte eind zou hebben.

En het is vandaag, bij het verzamelen en herwerken van mijn eerste blogs dat ik terechtkom – ook alsof alles zo gepland was – bij een verhaal van Borges, ‘La escritura del dios’, ‘Het schriftuur van de god’.

Een uiterst vreemd en mysterieus verhaal[1] over Tzinacàn, un mago de la piràmide de Qaholom, gevangen gezet door Pedro de Alvarado in een in de diepte gelegen, bijna perfect cirkelvormige cel, middendoor verdeeld door een muur met onderaan een raam beveiligd met staven. In het andere deel van de cel, een jaguar.

De gevangenen zitten in de volledige duisternis, maar op de middag wordt het luik van boven geopend om water en voedsel, naar beneden te laten, dan stroomt het licht binnen en dit is het ogenblik dat Tzinacàn de jaguar kan zien.De magiër heeft geen notie meer van het aantal jaren dat hij opgesloten zit, wachtend op het lot dat de goden hem hebben voorbehouden. Maar om bezig te zijn in de duisternis tracht hij zich te herinneren wat hij zich nog herinneren kan.
Hij weet dat de god, op het ogenblik van de schepping, ergens, maar niemand weet waar, noch in welke lettertekens, een magische zin heeft neergeschreven die in tijden van hoogste nood gelezen kan worden door een uitverkorene. Hij weet dat het einde der tijden nakend is en dat hij, als laatste dienaar van de god, bevoorrecht is om deze zin te ontdekken en te ontcijferen.Hij weet ook dat ‘en el àmbito (binnen) de la tierra hay formas antiguas, incorruptibles y eternas’, dat er op aarde antieke, onaantastbare en eeuwige vormen bestaan en dat in elk van deze oude vormen kan de zin verscholen zijn. Het
kan een berg zijn, een stroom, een sterrenbeeld. Maar hij weet ook dat bergen en stromen zich wijzigen, ook de sterren en de hemelen, dat alles in beweging is
Misschien staat het geschreven in zijn gelaat, misschien is hij zelf het einde van zijn zoektocht. En dan weet hij dat ook de jaguar een van de werktuigen van de god kan geweest zijn.

Ik kan het verhaal hier niet overschrijven, ik zou trouwens in mijn woorden niet de pracht van woord en klank en betekenis van Borges kunnen benaderen, maar als deze gedachte hem overvalt:

‘Entonces mi alma se llenó de piedad’, ‘vulde mijn ziel zich met godsvrucht’, en hij beeldt zich in dat de god zijn boodschap kan toevertrouwd hebben aan de levende pels van de jaguar. En het feit dat in het andere deel van de cel een jaguar opgesloten zit ziet hij als een geheim teken van de god.

¿’Qué tipa de sentencia (me pregunté) construirà una mente absoluta?’ ‘Welke soort zin (vroeg ik me af) zou een absolute geest kunnen bedenken?’
En Tzinacàn, de weinige ogenblikken dat hij de tijger/jaguar kan zien neemt in zich de tekens op die hij verwerkt in de totale duisternis. En teken na teken dat hij gedurende de vele jaren in zich heeft opgenomen, brengt hij samen met de idee dat een god, slechts één woord hoeft te zeggen en dat in dat ene woord de totaliteit, la plenitud , de volheid van alles is. Geen enkele articulatie van hem kan minder zijn dan het universum of minder dan de som der tijden.

En dan, na zovele prachtig geladen zinnen, schrijft Borges, in de moeder van alle verhalen: 

‘Ocurrió lo que no puedo olvidar ni communicar. Ocurrió la unión con la divinidad con el universo (no sé si estas palabras difieren).
‘Gebeurde dat wat niet kan vergeten noch verhaald worden, gebeurde het samengaan van de godheid met het universum (ik weet niet of deze woorden verschillen).

Tzinacàn is in extase, er zijn er die God gezien hebben als een schittering, er zijn er die God gezien hebben in een zwaard, die hem gezien hebben in een roos. ‘Ik zag een immens groot Wiel, niet voor mijn ogen, niet achter mijn ogen, niet op zij, maar overal tezelfdertijd. Dit Wiel was gemaakt van water en ook van vuur en was, (hoewel de boord kon gezien worden), oneindig’.

Hij ziet alles, het universum in zijn totaliteit en de geheime tekenen ervan, ziet de oorsprong van alles waar het Boek van het Volk over handelt. Hij ziet de god zonder gelaat en ontcijfert de tekens van de jaguar.

Een formule van veertien woorden en veertig lettergrepen en het volstaat deze formule luidop uit te spreken om almachtig te worden, para ser todopodorosa.

Het verhaal eindigt à la Borges, maar Ik ga een dag wachten ermee.

17-08-2012, 07:39 geschreven door Ugo d'Oorde  

In memoriam vader.

Vader overleed op 16 augustus van het jaar 1980, in de ouderdom van zesenzeventig jaar.

Zijn eerst klachten kwamen in het begin van de lente. Wat nog op te lossen scheen in de aanvang, toen de huisarts  hem verwees naar een onderzoek in het ziekenhuis in Dendermonde, werd later, - er was nog geen sprake van palliatieve zorgen - doffe ellende, in het Universitair ziekenhuis in Gent, waar een gezwel in de keel, verwijderd werd en zijn spreken ophield.

Zijn laatste maanden, dagen, waren ondraaglijk. Elke dag bezocht hem iemand van ons, maar de problemen van communicatie waren heel groot, hij kon amper schrijven en kon enkel nog fluisterwoorden uitbrengen, onderlijnd met gebaren die we niet begrepen.

Op een dag had ik hem bezocht en had zijn kamer verlaten, toen ik, op weg naar de wagen, plots het gevoel had dat hij me terugriep.

Ik ging terug naar zijn kamer, hij lag blootgewoeld en had de sonde voor de voeding, uitgetrokken. Hij keek naar mij, hulpeloos en tekende met zijn hand een kruis in de lucht. Hij overleed enkele dagen erna.

We stonden omheen zijn bed in die kleine kamer waar men hem afgezonderd had: moeder, mijn broers, Daniël en Georges en ik, wachtende op wat komen ging. We zagen hoe hij langzaam uitdoofde, zoals een houtblok in de haard die nog even blijft na smeulen. We telden onbewust de ruimtes tussen zijn steeds maar trager wordende ademhaling, en terzelfdertijd zijn gelaat dat witter werd en scherper. Tot er een ruimte kwam van tien, twaalf, vijftien tellen tussen elke ademstoot, tot alles stilviel. Het was toen tien voor drie in de namiddag.

Hij lag er in het gedempte licht van de kamer, buiten was het volop zomer. Ik zag hoe zijn gelaat elke vertrouwdheid verloor, Ik vroeg hem, zonder woorden, vadertje, waar ben je nu en voelde hem aanwezig in mij, helder en klaar lijk de klank van een piano. Op het bed de resten van zijn lichaam.

In mijn dagboek van toen:

De morgen is licht, is een wereld van groen met flarden geluiden van zinderend leven. Ik voel me gelouterd, ontdaan van de pijn en het verdriet van de voorbije weken en maanden. Vaders pijnen zijn geleden. Hij is binnen in de ruimte van de geest. Hij is eeuwigheid en licht, het licht dat over zijn armen, zijn handen, zijn haren lag. Hij is het licht dat tussen de bomen hangt, over de velden drijft, over de beemden, over de zeeën van de wereld, hij IS het licht.

*

In de mis werd gelezen uit het boek Wijsheid: 5, 15 en 16, maar weinigen hebben het gehoord zoals het moest gehoord:

    De rechtvaardigen echter leven tot in eeuwigheid

    Zij vinden hun loon bij de Heer

    en de Allerhoogste draagt zorg voor hen.

    Daarom zullen zij de heerlijke kroon

    en de schone diadeem

    uit de hand van de Heer ontvangen. 

Er staan er drie blokjes tekst op de binnenzijde van het dubbel gevouwen doodsprentje. Ik vereeuwig die woorden hier:

Van zijn twaalfde kookte hij voor een gezin.

Als puber was hij al seizoenarbeider.

Hij werkte met zijn handen, een leven lang.

Hij kende ziekte en tegenslag.

Hij was niet geniaal maar positief.

Hij leerde ons de werklust, de vriendschap, de menslievendheid, de wijn, het eten, het veld, het bos, de vruchten, het goede, nooit het kwade.

Hij was mijn man.

Hij was onze vader.

*

En, Vader,

nu je spreekt van ver tot ons:

wat is de dood anders

dan het betreden

van het bos in de lente,

en vlekken licht

en vlekken groen

en zoet de koekoeksroep,

als de roep van de Heer:

In mijn einde

ligt mijn herbeginnen.

*

En wij die zijn wat jij eens waart

en eens zijn zullen wat jij nu bent,

de geest van jou verstrengeld,

met die geest van ons, van allen.

Vervlechtingen

tot in der eeuwigheid.

16-08-2012, 04:24 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het Eedgoed op de grens van Schellebelle en Serskamp (O.Vl.)

In mijn gedachten leeft, van in mijn verre jeugd, een uitgestrekt domein, op kaarten getekend als het ‘eedgoed’[1], met nog een resterende oude hoeve, gelegen in een verwaarloosd park, omgeven door een slotgracht.

Als jonge knaap droomde ik er te wonen, en het park te kunnen doorkruisen in alle richtingen. Ik droomde zelfs het ooit te kunnen kopen van de oudere bewoners, allen broers en zusters. Ik zou de gebouwen, met de toren boven de inrijpoort in hun vroegere glans herstellen en zou er een boek schrijven in de schemerkamers, voor de open haard gezeten aan een brede tafel. Later na Elias van Maurice Gilliams gelezen te hebben - ik was toen al achttien - zag ik het domein met de vroegere herenwoning als dat van Elias en Aloysius en tante Henriette.

Ik zou het zeker niet omringd hebben met een meterhoge omheining - deze waarvan ik later lezen zou bij Houellebecq omheen zijn bos van 500 Ha - ik zou het park, als onbetreden bos open en bloot laten met alleen de slotgracht die ik zou laten uitdiepen om het brakke water te vervangen door een spiegel voor de bomen erover.

Maar heel wat verwachtingen blijven dromen. Ondertussen is het domein verkocht en niet alleen verbouwd en de grachten uitgediept maar ook zorgvuldig omheind en de hoge omheining begroeid met klimop. Maar mijn droom is gebleven, mijn boek, tot waar ik kwam, draagt er de sporen van. 

Het gebeurt regelmatig dat mijn broer Georges en ik, na het bezoek aan het graf van vader en moeder in Serskamp, een deelgemeente van Schellebelle, er nog eens heen wandelen. Ik kijk dan uit naar het prieeltje binnen het domein, het enige dat nog overblijft van de vroegere herenwoning, dat in het park stond, maar nu verborgen blijft als men geen opening vindt in de klimophaag.

In mijn verre jeugd toen er nog een zekere toegankelijkheid was ben ik ooit eens over de uitgedroogde gracht doorgedrongen tot de muren ervan en toen ik door het stofferige venster keek, ik in de donkere waterogen keek van een vrouw met verwarde haren en een man, naakt over haar gebogen, zodat ik een schreeuw liet en hals over kop weggelopen ben, tot in moeders armen.

Maar dat is lang geleden al. Te lang opdat ik mijn schreeuw van toen nog horen zou als ik er langs kom. Het kan ook best dat het beeld dat ik er van over houd, een deel van mijn droom is geweest en nog is.

15-08-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik vraag me af waaraan Houellebecq nu aan het werken is. Schrijft hij een nieuwe roman, heeft hij genoeg van romans en wil hij nu iets totaal anders of, misschien bouwt hij een verlengstuk aan zijn ‘La Carte et le Territoire’ en dan vooral wat betreft het 500 Ha groot, omheinde bos waar niemand anders dan hij zelf een voet kan zetten?

Want ik kan niet aannemen dat iemand zoals Houellebecq zou kunnen leven zonder te schrijven, misschien niet de hoeveelheid van een Stendhal die destijds vijf à zes uren schrijven moest opdat zijn dag volledig zou geweest zijn. Maar ik weet dat schrijven voor Houellebecq evenzeer zijn adem is als die van mij.

Alhoewel, alhoewel wat mij aangaat er terug de eerste tekenen zijn van een vertraging wat mijn ademen als schrijver betreft. Diverse redenen hiervoor zou ik kunnen aanhalen. Het mislukken van een blog dat ik schrijven wou over een verhaal van Borges, de inspanning dat het vergen zou, gemeten aan het succes ervan scheen me te groot, une défaite donc; vooral het publiceren van een blog, om een beroep waar ik vertrouwd mee ben te verdedigen, dat ik beter niet had gedaan, wellicht heb ik er iemand mee gekwetst; en ook de indruk die ik heb dat mijn ideeën niet meer komen zoals ik zou willen dat ze kwamen.

Maar ik zal nog wel zulke dagen gekend te hebben, voorlopig gaat het nog. En goed ook want ik heb in de komende dagen twee blogs te schrijven waar ik al een tijdje mee begaan ben. Twee verjaardagen die ik wil herop roepen.

14-08-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Verhaal à la Borges

Het kon dat je het groot, jaarlijks gebeuren aan jou had laten voorbijgaan. Het kon. Vele zaken kunnen oogluikend voorbij, andere niet.

Maar hier heb je niet gemist wat je niet missen mocht, een ontmoeting met een trouwe lezer van je blogs. Iemand uit de wereld van de literatuur die je dankbaar is en je herhaalt tot tweemaal toe, dat het waardevol is wat hij leest van jou. Hij kan erover oordelen, hij schrijft, hij denkt wat jij denkt en hij leest El Aleph en de Commedia, ook lectuur van jou. Hij weet wat het is te schrijven tegen de sterren op, en hij vermenigvuldigt je met te zeggen dat je hoort onder zij die literatuur bedrijven.

Zoals Vergilius Dante naast Homeros en Horatius, naast Ovidius en Lucanus plaatste onder de poëten in het Voorgeborchte, het Arcadia van Stefan Hertmans[1], zo plaatste hij jou in de Letteren.

Jij, komende van waar ook, ondergedompeld tot ver voorbij wat is van het gewoon gebeuren, waar je vertoeven wil, ingetogen en weten wil wat van de dingen nodig is te weten, en wat niet nodig is. 

Het was een middag in de zon, zo plots dat je het hoorde en als je sprak met hem, hoe ruim het allemaal was, hoe oneindig de wereld van literatuur en schrijvers, hoe verbonden zij die er in verdwalen eerst, om daarna de weg te vinden, de heuvel op, si, che il piè fermo sempre era il più basso[2], lijk Dante. 

Je noemde hem, opgehemeld als je je voelde toen, met de naam van de Dame theosofe, al wist je wel beter, maar verwarring was je deel omwille van zijn woorden, die je geloven wou omdat je het ooit had gedacht, zonder te verwachten dat het ooit vernoemd zou worden. En nu, in jou, die lange echo van zijn woorden, tot in de verste, afgelegen dagen, oceanen wijd.

Je woorden, toegekomen in verre oorden, bekoring voor wie ze leest. Al zijn ze geput, waar wij allen ze putten kunnen, in avondstond of als het licht opkomt, uit de bron die we in gemeenschap delen met velen. 

Gelukkig is hij, die bij vriend, vriendin en broeder in de geest, aankloppen kan met zijn woord en antwoord krijgt.

Allen die schrijven weten dit.

13-08-2012, 00:51 geschreven door Ugo d'Oorde  

El tiempo no es, Maria Moreel, de tijd is helemaal niet. Wat heden is, is reeds verleden en wat toekomst is wordt heden, met jou Maria, de tijd is niet.

Wie je waart toen je poseerde, met de torens en de huizen omgekeerd in de reien en de witte duiven kirrend op de daken; de beiaard die je hoorde soms en soms niet, maar vlekken licht in de kamer, en lichtende vlekken verlangen in je beminnen, als hij je schilderde. Maar nu, Maria, el tiempo no es.

Of bij dagen de sneeuw die in trage vlokken dwarrelde op de roerloze wereld en het gewemel van de vlammen in de haard. Je blanke handen in je gedachten over zijn handen, tot in je ogen: Maria, el tiempo no es.

En niets zal zich nog wijzigen tot in der eeuwigheid, niet het leven dat je houdt, niet je woorden in blik en ogen; dit alles gestold, verhonderdvoudigd. En niet meer te ontcijferen.

Niet te ontcijferen wat van haar en wat van Memling was. Wat van haar in hem en wat van hem in haar, in overgave en verlangen, in tederheid.

Ontcijferen we nimmer het osmose-punt van beiden, effen in lagen verf, molecule in molecule, atoom in atoom, zoals alles was, alles blijft : want voor jou, Maria, de tijd is niet.

Streling van het oog, immer over jou, tot diep in jou. Een fluisterwoord, dat geest en lichaam is, een verrukking, een niet weten wat er van is, gedompeld in een immensiteit van tijd die niet is.

En zo je glimlach soms, het openen van je lippen, even maar, en toch je kleed van brokaat en geruis, geruis in golven van verwachting, openzwaaiend lijk witte zwanen van sierlijkheid. Hoe hebben we liefgehad en wie hebben we bekoord in dit ene ogenblik dat tijd een fractie tijd was en ook niet.

De tijd Maria, Is helemaal niet en je mond Maria, van ogenblik tot ogenblik, je ogen, je eeuwigheid.

Zo het beminnen naar binnen gekeerd en niet naar buiten. Geschreven wat was van jou in hem, wat was van hem in jou. Immer en immer.

Voor jou, Maria, el tiempo no es.


Ugo d'Oorde

12-08-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Op 11 augustus 1494, in de morgen, overleed in Brugge de grote schilder onder de schilders van zijn tijd, Hans Memling. Maar niet zo maar, niet zonder nog even.

In de nacht was er een regen van sterren gekomen, vluchtlijnen zo verrassend, schichten maar, hij kon het niet zien en ook, weinigen hadden het meegemaakt.

Maar vroeg in de morgen was de lucht een sprankel tederheid die hij nog kende van vroeger, die hij nog kende van toen in de kamer, Maria zat bij het open raam in het opkomend licht, beweeg loos, maar groot levend. Hoe hij haar schilderde toen, een voile amper zichtbaar over het voorhoofd heen, over haar haren met halve punthoed bedekt en tot op haar schouders; haar gelaat zoals ze was, meer gekeerd naar binnen dan naar buiten, haar albasten gelaat, innemend zoals ze was; haar kleed, donker aan de hals, dan wijnrood en wit. Alchemie van de geest in haar.

En de hanger met robijnen en smaragden en het wit van parels tot de zeven ringen, haar handen over elkaar die hij houden mocht, eens, eens haar beide handen, koel.

En de mond die hij schilderde, de niet te malen mond, de lippen op elkaar en toch weer niet, geschilderd om te spreken, om woorden te zeggen die hij horen wou. En de ogen, groot open, kleurloos van beminnen, en toch gesloten op wat er achter lag.

Hij droomde haar nog even.

Lang geleden dat het was, maar wat is dertig jaar, een peulschil maar. Zo, hij schilderde haar in het bed waar hij lag, nog even, nog een paar tellen dat het leven nog in zijn vingers was, zijn handen klaar gelegd om weg te gaan. Om weg te gaan, straks, maar nu nog even niet.

De tijd is niet Maria, voor jou de tijd is niet.

- Ugo d'Oorde -

11-08-2012, 00:22 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het schilderij dat ik verkies boven alle schilderijen, en dat zeker een vergelijking met de Mona Lisa in het Louvre, althans voor mij, kan doorstaan is het portret van Maria Moreel – ook genoemd ‘Sibylla Sambetha’– van Hans Memling (1430(35?)-11 augustus 1494). Ze was een van de elf dochters (er waren ook vijf zonen) van Willem Moreel, afstammeling van de Morelli’s uit de Savoie, en sedert 1336 burger van de stad Brugge, en van Barbara van Vlaenderberghe.

Het portret van Maria is even enigmatisch als de glimlach van de Mona Lisa, maar haar dromerige blik is van een grote innerlijke rust, is een aanvaarden en tezelfdertijd een verwachten naar iets van wat ze weet dat niet komen zal, wat men dan lezen kan in een verholen verbittering op de lippen.

Was er iets meer tussen Hans Memling en Maria Moreel, wisten ze van elkaar dat er een grote liefde brandde tussen hen, een liefde die niet geleefd kon worden. Tussen hij die haar schilderde en zij die geschilderd werd, zij die bezeten werd door zijn blik en hij die zijn liefde verwoordde in de toets van zijn penseel.

Ik heb het immer zo gelezen, van het ogenblik dat ik voor het schilderij stond in het Museum van het Sint-Janshospitaal in Brugge, wist ik, of voelde ik, dat er iets vreemd aan de gang was, dat ik Hans Memling las in de ogen en de mond van Maria, dat dit de essentie was van het schilderij, en dat het om deze reden was dat hij haar uitverkoren had onder de elf dochters Moreels.

Memling schildert haar in een eerder eenvoudig kleed omdat hij, volgens mij, meer de nadruk wilde leggen op de drie alchemistische kleuren van haar kleed: zwart, rood, afgeboord met een driehoekige witte kraag.  En er wellicht ook een betekenis moest worden toegekend aan haar prachtige halsketting met parels, smaragden en robijnen en aan de zeven ringen aan haar handen op elkaar. Alsof elk detail dat geschilderd werd een symbolische betekenis zou hebben.

Een symboliek die me maar één persoon zou kunnen uitleggen, Marc Penninck de Landas, een Bruggeling die me zijn broeder noemde en die ik totaal uit het oog verloren ben en eens moet gaan opzoeken via internet.

Maar op Maria Moreel kom ik terug.

10-08-2012, 00:09 geschreven door Ugo d'Oorde  

Augustus is nog maar pas begonnen en ik schrijf reeds de negende dag. De dagen hollen over me heen en dit – het is de indruk die ik heb - sedert ik een blog schrijf. Ik heb nog maar pas ingelogd of ik moet al aan een volgende dag denken, een dag die eigenlijk met de voorgaande niets te maken heeft en wat de inspiratie betreft  van de hak op de tak springt – hoe rijk onze taal wel is - telkens en telkens opnieuw. Het is niet uit te houden.

Of is het misschien omdat ik toelaat dat de tijd me ontglipt, de tijd die niet is; is het niet omdat er maar al te veel momenten zijn dat ik niet weet dat ik leef, dat ik een machine ben en handel als met de automatische piloot ingeschakeld, om dan, gelukkig, nu en dan zelf het leven in de hand te nemen  en goed en wel bewust te kijken naar wat er gebeurt omheen mij – mezelf te zien als toekijkend – al was het maar om vast te stellen hoe de rozen verwelken, hoe de hortensia’s niet alleen hun kleur maar ook hun geur verliezen, maar ook hoe de waterlelies zich elke morgen openen naar de zon, te zien, al was het maar hoe de wolken schuiven, hoe de bomen zijn opgegroeid tot reuzen. 

Al was het maar om te zien hoe de linkerkant van mijn dagboek aan het hogen is en de rechter dunner en dunner wordt en hoe het cijfer van mijn ouderdom aan het wankelen is gegaan. En me voortdurend de vraag te stellen: ben ik wel bezig, en vooral als ik schrijf,  te leven zoals mijn ‘goeroe in de Zen’ het mij geleerd heeft of het me toch heeft willen leren, namelijk o.m. schrijven naar de perfectie toe?

Ik heb nog steeds omgang met mensen die veel jonger zijn dan ik, die me behandelen met eerbied omwille van mijn vele jaren, of, maar zeker ben ik er niet van, omwille van mijn kennis van dit of van dat, al weten zij evenveel en weten ze het beter.

Maar, ik ben er me van bewust, hun eerbied zet me op mijn plaats, ik ben hier nog, ik word nog gedoogd maar ben afgeschreven, ik ben wachtende op Godot.

Augustus is de maand die me nog elke dag herinnert aan Grimentz. Aan zij die overbleven en vooral aan zij die gingen, en er zijn er velen. Samen met Lucien Epinay – hij zal dit niet lezen – moet ik er de oudste zijn. Van ons beiden kan gezegd worden dat we Jean-Baptist Salamin nog hebben gekend, hij was jarenlang de gardien van de cabane de Moiry, een beroep met enorm veel ontzag omwille van zijn functie, het leiden van een destijds, schamel maar o zo welgekomen toevluchtsoord, hoog in de bergen. We hebben ook samen  zijn zonen gekend, Herman, Sylvain, Fernand die er al niet meer zijn. Ik weet met welk respect ik vroeger de ouderlingen van het dorp begroette, weet hoe ze spraken en wat ze vertelden,  over hoe het leven was in hun jeugd, zoals ik nu zo graag uitweid over die jeugd van mij (maar het is niet aan mij om details uit hun leven te vertellen), zo weet ik hoe de mensen daar, mij zouden behandelen moest ik nog, door de smalle straten van het dorp, tussen hun met bloeiende geraniums versierde chalets, wandelen.

Ik weet het en Lucien Epinay weet waar we staan. En eigenlijk, laat de dagen maar hollen. Ze hollen voor elk van ons. John Donne schreef ook iets in die aard. Hemingway plaatste het in het begin van zijn ‘For whom the bell tolls’.

09-08-2012, 00:15 geschreven door Ugo d'Oorde  

In mijn blog van 27 november 2011 schreef ik:

‘Op vrijdag 26 november, heeft de NASA de mobiele marsrobot ‘Curiosity’ gelanceerd die op Mars de bodem zal onderzoeken om uit te maken of er ooit bacterieel leven mogelijk was. De landing op Mars zou plaatsvinden in augustus 2012.
Vandaag weten we dat de lancering van ‘Curiosity’ een groot succes is geworden en dat de robot de morgen van 6 augustus geland is op de Marsbodem, tot immense vreugde van allen die er gedurende meer dan acht jaar hebben aan gewerkt.

Ik verwees vorig jaar – in mijn overmoed - naar een boek van David L. Chandler, met de vreemde titel ‘Life on Mars’. Het dateert van 1979[1] en ik vond het destijds een uiterst bevreemdend boek, gebaseerd op de honderden foto’s genomen door Mariner 9 waaruit kon worden afgeleid dat Mars moet bedekt geweest zijn door een intensief net van kronkelende kanalen die gezien werden als de uitgedroogde beddingen van rivieren die in het verleden alle delen van de Marsoppervlakte bevloeiden.

Chandler verbaasde toen met wat hij las of  dacht te lezen in de foto’s: 

Rising high above the plateau, near the coastline in the Trivium Charontis region of Elysium, stand the most amazing, inexplicable, and mind-boggling structures, yet seen on the surface of Mars : a group of immense three-sided pyramids that dwarf any man-made structure on earth, and whose origins have not yet been plausible explained. The largest of these tetrahedral pyramids are more than half a mile high… How did these colossal structures get there… Could they have been created by the natural play of geological forces?

Chandler waagde toen het onmogelijke  voorop te stellen, namelijk dat deze ‘piramiden’ gebouwd werden door intelligente wezens. Een fantastische maar ook zeer gevaarlijke theorie. En hij meende zijn boek te mogen besluiten met een verwittiging:

‘When the human exploration of Mars begins, the surprises will be dramatic and they will be many.

Dat er water op Mars heeft gevloeid wordt vandaag wel als een zekerheid aanvaard, maar of er, ondanks de foto van ‘a group of three-sided pyramids’ - die ik nooit bevestigd heb geweten - intelligente wezens in gezwommen zouden hebben, zal wel altijd het droombeeld blijven van Chandler, in 1979, kon er nog gedroomd worden. Vandaag is er ‘Curiosity’ om ons meer te vertellen over de mogelijkheid van leven op Mars.
Al weet men maar nooit. Er zijn er ook geweest die vertelden over een mogelijke botsing – of bijna-botsing - in een ver verleden, tussen Mars en de achtmaal grotere Venus!

08-08-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De Angst van Mario Draghi.

‘Als aan een hele reeks voorwaarden voldaan is, dan wil de bank eventueel wel een poging ondernemen om de crisis te bezweren’, maar Angst is voor ons geen beweegreden’ 

Dit zou Mario Draghi gezegd hebben, volgens de Standaard van 3 augustus.
Dat de angst geen beweegreden is kan ik begrijpen. Het is niet aan de Voorzitter van de Europese Centrale Bank om angst te hebben, want het is niet de rol van de ECB om geld in omloop te brengen dat uiteindelijk gedekt wordt door risicovolle Griekse, Spaanse, Italiaanse Staatsobligaties. 

Als Europa wil dat de netelige situatie van de Euro en van bepaalde landen, veroorzaakt door het ’schuldig verzuim’ van de HH Barroso en Consoorten, die te lang geaarzeld hebben om de landen die te zwaar in het rood gingen, met de vinger te wijzen, dan moeten ze de klus zelf maar klaren en hun verantwoordelijkheid opnemen, al was het maar door de ECB te dekken voor het risico dat ze zou kunnen lopen door te interveniëren op de kapitaalmarkt van minder goede tot slechte overheidsschulden.

Maar ik herhaal, het is zeker niet aan Mario Draghi om als Voorzitter van de ECB, angst te hebben. Hij kan angst hebben, zoals elk van ons, om het lot dat de Euro zou kunnen beschoren zijn, maar als Centrale Bank is het in de eerste plaats niet zijn probleem. Is het een probleem van de Europarlementariërs en van die landen zelf. 

En over angst gesproken, er ligt wel, wat mij betreft, een deel angst gescholen in het feit  dat ik dagelijks een blog schrijf en dat het me soms moeite kost om het ritme, dat ik me zelf heb opgelegd, vol te houden. Maar dan is die angst van een totaal andere aard, en beperkt hij zich tot het gevoel dat ik meedraag, hier niet mijn schop te willen afkuisen, zonder tenminste, zoals Ovidius, enkele tekenen van mijn bestaan te hebben achtergelaten.

Dit creatieve dat eigen is aan de kosmos, is wat me ingeprent werd in de genen. De levensomstandigheden waarin ik ben opgegroeid, heeft dit creatieve aangewakkerd. Beide factoren hebben ertoe bijgedragen, dat ik al schrijvend, zijnde als creatief mens, hoop te vertrekken.

De dagboeken die ik vol schreef, de etsen en tekeningen die ik maakte zijn er het bewijs van. Ik kan deze samen opsluiten in een ijzeren kist – de kist door de NBB gebruikt voor het vervoer van haar bankbiljetten – en deze kist verzegelen om pas geopend te worden door een van mijn afstammelingen op 7 augustus 2062.

Al zou dit maar al te gek zijn!

07-08-2012, 00:04 geschreven door Ugo d'Oorde  

Zondag. Aan tafel, in de zon gezeten blader ik in Le Livre du Thé van Akakuro Kakuzo[1] terwijl nu en dan zaadjes van de dennen over mij, cirkelend naar beneden dwarrelen tot op mijn tafel, herlees ik de eerste regel:
‘Avant de devenir un breuvage, le thé fut d’abord une médecine. Pas in de achtste eeuw kwam de thee binnen in het rijk van de poëzie als een elegante vorm van ontspanning. En in de vijftiende werd de thee in Japan een esthetische religie en ontstond het théisme…’

Maar ik blader verder en zoek naar de vele plaatsen die ik met potlood had onderlijnd:

‘La discipline Zen exige que la moindre action soit accomplie avec une perfection absolue’.

Ik neem deze zin in me op als de zon me overmeestert en ik even ga liggen in de ligstoel en de ogen sluit, het boek open naast mij, de ideeën erin opgenomen als dwarrelende zaden in de luchten over me – Ik denk aan de Japanse poëet die in slaap viel en toen hij wakker werd bedekt was met lentebloesems.

De nacht gekomen denk ik aan wat Zen betekent, denk ik er aan dat Zen eist, dat alles wat je doet, op een perfecte wijze moet worden uitgevoerd dit geldt zo voor de kleine als voor de grote dingen, dus  zeker voor dit, mijn schrijven van elke dag. Deze tekst moet zo volmaakt mogelijk zijn qua vorm en inhoud; een middelmatigheid beantwoordt niet aan de wetten die Zen me stelt. Al ken ik mijn beperkingen, ik moet streven naar het (voor mij) volmaakte.

Zo hoor ik het tijdloze in het Andantino van  Schuberts sonate 959 : beluister ik het thema van de stilte van het zijn en het  niet-meer-zijn, de rode roos tegen een blank gelaat gehouden, de geur van eikenhout, van vuren uitgedoofd, van luchten die voorbijschuiven, geladen met de tekenen van de dood.

En als ik mijn dagboek opensla, als ik de pen neem, hopende dat de woorden die komen zullen en die ik nog niet ken, doordrenkt zullen zijn, zoals in Schuberts sonate 959, waarin zijn geest beweegt en overheerst, waarin hij zijn boodschap brengt: het leven dat in zich het naderen van de dood verbergt.

En voor mij, Schubert in zijn pianoklanken weer tot leven komt, alsof de dood ook leven zou zijn.

Gebogen over het woord, de wereld beperkt tot mijn blad, glijd ik binnen in het onbekende dat ik straks ontdekken zal in de woorden die zullen geschreven staan en die ik een fractie ervoor nog niet kende. Woorden die binnen of buiten mij moeten aanwezig zijn geweest. Keer op keer is het een pogen alles te omvatten, alles te beleven. Te schrijven, te dromen, te denken, te lezen en te leven, een obsessie die niet stilvalt die niet ophoudt maar groeien blijft; het zwellen van een gevoel dat smeekt om in woorden te worden omgezet, opgetekend in kleur, in vlakken en in lijnen, in licht en in donker, neergezet, zoals bij Schubert, in noten op een notenbalk.

Welke waren de gevoelens die leefden in Schubert toen hij zijn Andantino componeerde? Wat bezielde Memlinc toen hij Maria Moreel (Sybila Sambetha) schilderde?

Zo is alles vraag en uitdaging. Pogen en herbeginnen tot de perfectie bekomen wordt van wat voorheen niet zichtbaar was, maar toch reeds aanwezig in potentie, somewhere!

06-08-2012, 00:49 geschreven door Ugo d'Oorde  

Op 6 maart, schreef ik wat  Roland Barthes[1] dacht over de Haiku, dat het zo maar niet een gedicht was van zeventien lettergrepen verdeeld over vijf, zeven en vijf maar, wist hij:

‘La brièveté du haiku n’est pas formelle, le haiku n’est pas une pensée riche réduite à une forme brève, mais un événement bref qui trouve d’un coup sa forme juste’. 

Is, wat ik gisteren schreef en inlogde, dan wel een ‘haiku’ naar de maatstaven van Barthes, namelijk dat het geen rijke gedachte is in een korte vorm uitgedrukt, maar wel een gebeuren die in een ruk zijn juiste vorm vindt?

Tussen de rotsen

kunstwerk geworden: wortel

op Japans papier.

Dit schreef ik. En wat ik heb willen aantonen met deze zeventien lettergrepen, is de historiek van een zaadje, neergedwarreld in de spleet van een rots, dat er ontkiemd is en wortel geschoten heeft.

Na vele, vele seizoenen is de wortel erin geslaagd, in zijn groei, de rots te dwingen zich aan te passen aan zijn groei, hierbij de opening innemend gelaten door de rots, zijnde in een meest grillige vorm, zoals enkel de natuur het vermag. Gekneld gegroeid tussen de rotsen, is de wortel kunstwerk geworden. En het is als een kunstwerk dat ik hem gevonden heb en uit de rots gehaald, nadat zijn plant was weggerukt door een sneeuwlawine.

Jaren heb ik de wortel als een relikwie bewaard, tot ik hem gekleefd heb op Japans papier en ingelijst onder glas in een kader met diepte.

Ik kan hem nu als kunstwerk naast mij ophangen of voor mij opstellen. Het verhaal ervan, als haiku geschreven, is wat van mij is, de rest, het voornaamste, is van de rots en de wortel zelf, hoe hij groeide, en zich zelf beeldhouwde, dankzij wat onzichtbaar is.

05-08-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Heb deze morgen de indruk niets te schrijven te hebben.

Noch het ruisen van de bomen, hoog in de luchten opgeschoten als torens van gotische kathedralen, kunnen me helpen; noch de hortensia’s die me bedwelmen met hun zwoele geuren; noch de drie waterlelies - die Frederik zo lief had - in het stukje vijver, zijn van enig nut. Ik ben leeg geschreven.

Alleen een stuk wortel, die ik jaren terug heb losgemaakt, vergroeid in de rotsen, zou ik kunnen inlijsten om er, met een Haiku à la Van Rompuy aan toegevoegd, een kunstwerk van te maken:

Tussen de rotsen

kunstwerk geworden: wortel

op Japans papier.

Alhoewel.

Voor wie het aanbelangt: als antwoord op: ‘de wet is de wet’, nog even, nog heel even dit:

Ik, slachtoffer, ik zeg dat een wet die de grondwettelijke en verworven rechten van zijn burgers met de voeten treed, géén wet is, geen wet kan zijn.

Evenmin kan wet zijn, een wet die zich baseert op termen - terug te vinden in de Notulen van Kamer en Senaat - als daar zijn: ‘bevoorrechte categorieën’ – alsof de parlementariërs geen bevoorrechte categorie zouden zijn – ‘kasten-conservatisme’, ‘privilèges démesurés’, ‘bijzonder bevoordeligde personen’, ‘bevoorrechte minderheid’; termen die burgers aldus, schaamteloos en totaal onterecht, naar het hoofd geslingerd krijgen om hun, ‘bewust’ onrechtvaardige beslissingen te ondersteunen.

Een dergelijk tot stand gekomen wet is noch min noch meer, een ‘discriminerende’ wet.

Meer, heb ik deze morgen – met het begin van de herfst al in de lucht – niets, helemaal niets, te zeggen. Ik hoop wel dat het morgen, zondag zijnde, zal opgeklaard zijn in mijn geest, maar ik betwijfel het.

04-08-2012, 05:10 geschreven door Ugo d'Oorde  

Mijn teksten worden niet blijvend bewaard op mijn blog, Ik ben echter niet zinnens die zo maar achter te laten alsof ze nooit geschreven werden. Niet dat ze zo waardevol zouden zijn, maar ik wil dat ze minstens in het bezit komen van mijn kinderen en vooral kleinkinderen, opdat ze weten zouden welke mens hun vader, grootvader wel was. Daarom wil ik ze later laten bundelen in een of andere vorm. Hierbij denkend aan een vriend die de dagboeken van zijn grootvader, geschreven in de loopgrachten, tijdens de eerste wereldoorlog aan het herwerken is. Misschien is er een van mijn kleinkinderen of achterkleinkinderen die een zelfde idee hebben zal. Het is om deze reden dat ik begonnen ben met het herzien van mijn blogs.

Het is positief als er bij het herlezen, nog verwondering is bij mij over wat ik schreef of nog geboeid word door mijn eigen woorden; val ik er ongeveer bij in slaap dan is het nodig dat ik deze onherroepelijk verwijder. Middelmaat is niet goed genoeg om over te houden.

In feite werk ik voortdurend aan nieuwe vormen met de oude in het achterhoofd, er vooral oplettend, dubbel gebruik van ideeën uit de weg te gaan. Maar gespreid over een periode van meer dan twee jaar – ik begon ermee op 15 mei 2010 - is het onmogelijk me telkens te vernieuwen. Als de periode er tussen meer dan een jaar is mag een oude idee wel onder een nieuwe vorm en aangevuld met andere bevindingen, worden gepresenteerd. 

Een idee – een blog - is en blijft nu eenmaal een proces van lange adem. Maar, vroeg of laat zal ik me toch de vraag moeten stellen of verder gaan met wat ik zo graag, schijnbaar te graag, doe, wel zinnig is. Vandaag  stoort het me vooral vast te stellen, vele dagen onverzorgd te hebben ingelogd. Het moet dus beter in de nabije toekomst.

03-08-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Stéphane Hessel’s boek dat nog steeds op mijn nachttafel ligt, verbaast me met wat hij me leert over Edgar Allan Poe (1809-1849), een schrijver waarvan ik destijds enkel zijn ‘Murder in the Rue Morgue’ en wat gedichten uit het ‘Zephyr Book of American Verse, gelezen had. En Poe die ooit moet gezegd hebben dat  poëzie moet verrassen, verrast me nu als ik lees dat hij ervan overtuigd was dat, hoe onafhankelijk we ons als land of individu ook mogen opstellen, ‘we voor en boven alles, van elkander afhankelijk zijn’. Deze afhankelijkheid is niet beperkt tot de handelingen van de mens, maar betekent dat alles met alles verbonden is, ‘mensen, dieren, planten, in feite al wat leeft, de ganse schepping’.

Poe ignoreerde dus niet de hoofdregel in het Boeddhisme: ‘een filosofie van continuïteit en interactie’ van al wat is. Hij verwoordt dit in een vreemde zin: ‘Because Nothing was, therefore All Things are’, die ik hier aanhaal zonder de diepere betekenis ervan te begrijpen.

Het is Hessel’s moeder die hem attent heeft gemaakt op het bestaan van deze tekst over ‘de perceptie van het ik en de kosmos’. Gelukkig zij die een moeder hebben die hen van jongs af deze boodschap van Poe meegeeft.

En ga ik dan toch nader in op die zin van Poe dan betekent ‘All Things’, de totaliteit van-al-wat-is, het Zijn, dat niet uit te splitsen is in delen, mens, dier, plant, water, aarde, lucht. Alles is één. Of, omdat er eerst Niets was, is er nu Iets, Kosmos.

Alleen wat onzichtbaar is, is de ene echte realiteit, het zichtbare, de onderscheiden delen, zijnde beelden die wij er van over houden.

Ettelijke malen heb ik reeds verwezen naar wat gebeiteld staat - of stond, er is een nieuwe nu – in de muren van de aeropuerto van Alicante : ‘Lo que se ve es un vision de lo invisible’. Ik heb ook mijn tijd nodige gehad opdat de volle betekenis ervan zou doordringen, een betekenis die voor een boeddhist evident is, ook voor Poe, ook voor mij. 

Ik had op de vensterbank en op een deel van mijn ruime schrijftafel een tiental uitgebloeide orchideeën staan. Ze hebben er overwinterd in mijn gezelschap. Heb altijd met ze contact gehad, niet dat ik met ze sprak, maar het onzichtbare in ze had contact met het onzichtbare in mij. Sedert kort zijn ze, een na een, terug gaan bloeien en staat er nu een bos van bloeiende orchideeën voor mij als ik schrijf. Ik heb telkens het gevoel dat ze me groeten als ik binnenkom, zoals ik ze groet. Waarom zou dit niet ‘als wat je ziet een beeld is van het onzichtbare’.

Trouwens, had een vriend me Hessel niet aangeraden – en waarom? - ik zou geen blog hebben geschreven over Poe en je zou niets vernomen hebben over mijn bos van orchideeën en evenmin zou ik de tekst geschreven hebben die ik nu inlog.

02-08-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik kan op 1 augustus niet anders dan schrijven over Grimentz[1], een dorpje hoog in de Val d’Anniviers. Bevlagd vandaag.

In gedachten ben ik er. Jong, licht van hart, ondergedompeld in het grote licht  als ik door de eeuwenoude straten loop van het dorp. Een weelde van geraniums aan de balkons van de door de zon verbrande chalets. De luchten open en helder, de witgekalkte muren van de kerk in het midden van het dorp, symbool voor de diep christelijke traditie van een van oudsher gelovig volk.

Ik ben deel van hen – ik kom er sedert vele jaren - heb mijn plaats onder hen. Het is goed er te zijn, de verbondenheid te voelen, met de bossen en de bergen, met de chalets langs de dorpsstraat. Deel van hun traditie. Een dorp van bezinning is het, een sacrale ruimte.

Onwrikbaar ben ik met dit dorp, met deze vallei verbonden, nu nog in het leven, straks in de dood als er mijn naam zal herop geroepen worden. 

Ik was er op zondagen, na de mis, met de mensen om me heen op de plaats voor de kerk met de fontein, waar de kinderen speelden toen ze nog kinderen waren. Dames in de klederdracht van het dorp die rondgingen met oude tinnen kannen, gevuld met oude wijnen, getapt uit oude donkere vaten, wijn van vader op zoon, geslachten her, verdampt - la part des anges - en gedronken, en elk jaar aangevuld met jonge wijn uit de wijngaarden van de Bourgeoisie, licht Madeira-achtig op de tong, le vin de l’amitié, le vin du glacier.

Wijn die weemoed is, die vreugde is, en woorden die samengaan met de bergen erover, de bossen, de geuren van hars en humus en paddenstoelen en de poëtische volheid van de luchten en van de gedachten, bezinning over wat het leven is.

*

Pijn om de namen die je nog noemen kunt van zij die gingen en van de weinigen die bleven nog. Wie waren we, toen we nog samen waren, het glas geheven, de flonkerwijn gedronken, een lied gezongen op grote dagen, gedanst misschien, geleefd het grote leven. 

Herinneringen aan wat was en niet meer komen zal. Thuis in je hoek gezeten, een blank blad voor jou en een pen in je hand die jaren oud is en plots te dik de inkt afgeeft.

Herinnering aan de zondagsmis toen er nog een pastoor was in het dorp. Vandaag is er geen priester meer op zondag, op woensdagavond soms. Is er ook geen receptie meer al is le vin du glacier gebleven. Het aftakelingsproces is echter begonnen. Wat is er geworden van de dag die eens des Heren was?

Eigenlijk wou ik deze morgen schrijven over Edgar Allan Poe, toen het heimwee me overviel. 

01-08-2012, 08:29 geschreven door Ugo d'Oorde  

Dit had een gedicht kunnen zijn.

Heb heel wat te schrijven. Het belangrijkste omvat, samengebracht op wat bladen papier, de wereld van de geest, uitgespreid in en over de oneindigheid van luchten tot voorbij de horizon. 

Dit is wat ik hier verkondigen wil:

Ik dacht van de aarde te zijn maar ik ben van de oneindigheid van zeeën en luchten. Ik dacht van het sterven te zijn maar ik ben van het grote leven. Deze korte ogenblikken, in het midden van de dag, opgetild door het licht, meegenomen door de wind in de bomen, schrijf ik eeuwigheid, omdat ik even maar, een fractie van een tel, de eeuwigheid heb aangeraakt met de vingertoppen van de geest.

De tijd had geen vat op mij, ik voelde me vrij, ongebonden, open en ontvankelijk.

Ademend, het Universum doordwarrelde me.

31-07-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Atomen en sub-partikels, zijn de uiterlijke vorm van het onzichtbare. Ook de atheïst, Saramago[1] wist dit heel goed.

Ons de vraag stellen welke kennis onder het zichtbare, binnenin het onzichtbare aanwezig is, geeft de mens een totaal andere dimensie, de dimensie van de ‘mens in wording’.

En het is precies naar ‘ lo que es escondido’ waar het om gaat. Zonder ernaar te zoeken, is het  me voldoende te weten dat er Iets ‘moet’ zijn; dat alles gebeurt binnenin het atoom, binnenin de quark, binnenin de minimaalste deeltjes; dat de kennis erin, het leven erin, de energie erin, dat dit het Zijnde is. 

De factor die we God zouden kunnen noemen, maar dan een God zonder nood aan enige ceremonie of enige bewieroking.

Hij heeft er geen behoefte aan, Hij vraagt er niet naar. Hij is het ‘Zijnde’!

30-07-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De avond van 28 juli: op de BBC 2, de uitvoering van de Negende Symfonie van Ludwig van Beethoven onder de leiding van Daniël Barenbaum. Niet alleen groot als dirigent, niet alleen groot als Beethovenkenner – hij dirigeerde de negen symfonieën van Beethoven zonder partituur voor zich – maar groter dan groot als mens en musicus. Het was het laatste concert, gegeven  in het kader van de Proms, als deel van de cyclus van de Negen Symfonieën van Beethoven, de grootste onder de groten, of minstens een ervan.

Daarna - niet te missen - gevolgd door een documentaire, met meesterlijke commentaar, onder meer van Barenbaum, en muzikale illustratie, over elke Symfonie afzonderlijk, en eindigend met een ontroerende uitvoering van de Negende, door een orkest samengesteld uit de jeugd uit Egypte, Israël en Palestina, in open lucht, in Zuid-Korea aan de grens tussen de twee Korea’s, een strook grond van 4 km breed en 250 km lang, waar sedert meer dan een halve eeuw, geen mens nog een voet heeft gezet.

Zeggen dat er rondlopen in dit, ons land, en in gans West-Europa, die deze muziek voor eeuwig en altijd zouden willen, niet alleen bannen, maar uitroeien als onkruid.

Zijn we er ons voldoende van bewust?

29-07-2012, 01:20 geschreven door Ugo d'Oorde