Vanuit Dubrovnik, vanuit een plaats waar ‘zoet ruikende violieren bij de branding groeien’, kreeg ik, klein, gedoken onder de bomen, van uit de open, hoge luchten, de groet van een vriend die ik in mijn hart draag, al ontmoette ik hem enkel via het woord – er zijn er nog zo.
 

Een groet uit Dubrovnik is misschien weinig merkwaardigs, ware het niet.

Ware het niet dat het meer dan opvallend is, niet dat iemand denkt aan mij in Dubrovnik, maar wel dat die iemand de behoefte voelt het me te zeggen via zijn PC omdat, en hierover gaat het, violieren hem doen denken aan de gentianen van D. H. Lawrence en aan de gentianen van mijn blog die hij las – of was het omgekeerd? En het precies onder meer deze elementen zijn die tussen ons een diepere band smeedden dan samen een avond doorgebracht in een bar.

En de spelregels van de geest zijn ondoorgrondelijk, want hiermede zou alles gezegd zijn ware het niet dat ik, bijna op het precieze ogenblik dat hij me mailde, hem heb binnengebracht op een waardige plaats, in mijn blog van 13 maart – ik schrijf zoveel mogelijk mijn blogs de dag ervoor – en dit ingaande op een plotse ingeving, zijnde zijn mail onderweg – of was het omgekeerd?

Is het simultaan gebeuren van zijn mail en mijn inbreng, een ongewoon iets, voor velen wellicht een toevalligheid, neen, helemaal niet.

Gedachten worden overgebracht op een meer subtiele wijze dan e-mails. Ruikende violieren via gentianen die niemand heeft in zijn tuin, kunnen niet anders dan te verwijzen naar een gedicht waarin gentianen wel te vinden zijn op de Lona-alp als het sneeuwt in augustus, een gedicht dat als blog bij hem terecht kwam waar het, gelukkig, hangen bleef in de poriën van zijn geest.

Wat ik ontving is meer dan een groet, meer dan een woord, het is een wereld. Iemand die denkt aan jou in het verre Dubrovnik. Iemand die groot levend is in het geruis van vele zeeën en de geuren van bloeiende violieren en blauwende gentianen. Iemand die zoals ik, maar in een andere optiek, de ziekte van het schrijven kent, - zich zeker niet verveeld zoals Couperus tussen de rozen, was het in Nice?

 Iemand dus die een warme hand uitstak naar mij die ik – onbewust – gegrepen heb, if not at the same moment, for sure, almost at the same vibrating moment.

Dankbaar ben ik ook omdat zijn bezoek mij een Blog heeft opgebracht en dan nog geen alledaagse. In feite zijn vele van mijn blogs a kind of anonymous  letters, written in code.

14-03-2012, 00:05 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik dacht ooit alles gesloten te houden. Ik dacht ooit dat het geen zin had pagina’s vol te schrijven om die daarna, in een schuif te laten verdwijnen. Wel bleef ik getrouw in mijn dagboek, het gesprek optekenen dat ik dag aan dag hield met mezelf.

De laatste dertig jaren van mijn leven heb ik zo, elke dag mijn pagina geschreven.
Ik dacht na over wat er gebeurde in de wereld, ik keek televisie en las boeken en dagbladen en ik schoof alle nieuwe gegevens over de oude.

Ik vond openingen die, zo meende ik, dichter naar de grote waarheid overhelden, al wist ik niet wat die waarheid wel was of zijn kon.  

Ik las in de Bijbel over gebeurtenissen die van de hand Gods waren, maar ik twijfelde omdat deze niet strookten met het beeld dat ik had van die God. Ik las in de brieven van Paulus dat hij, na getroffen te zijn door de bliksem (!), onmiddellijk naar Arabië is afgereisd om er drie jaren te verblijven. Ik las bij Kamal Salibi dat Kyriat Arba en de grotten van Makfella, waar Sarah en Abraham, Jacob en Israël begraven werden, in Saudi Arabië waren gelokaliseerd, ergens ter hoogte van Mekka. Ik vond dat de door geen beitel gepollueerde dolmen en menhirs in de vlakte van Stonehenge, een functie konden hebben die overeenstemde met de functie van onze eerste gotische kathedralen.

Ik las Boris Pasternak en Freeman Dyson, Fritjof Capra en Richard Feynman, Ik las George Steiner en zijn Vlaamse evenknie, Stefan Hertmans, en vele, vele anderen. En alles wat ik dacht werd opgetekend in mijn hoofd maar al dit was als gistende deeg in de trog. Sommige dingen werden opgetekend andere bleven ongeschreven.

En ik las Borges en wat hij dacht over toeval en ik las T.S.Eliot van wie schilfers terug te vinden zijn in de weinige gedichten die ik meende te mogen/kunnen schrijven.

Ik las over de New Physics en ik ontdekte hierin een nieuwe Bijbel, ditmaal niet geschreven in woorden maar in beelden en in verbeeldingen. En door de dwingende, osmoserende kracht, die zoals de kracht in het zaad, aanwezig is in mijn vingers, bleef ik schrijven al wist ik wel dat ik nergens zou uitkomen.

Ooit las ik, het was in Le Monde:

Pourquoi écrit-on? Pourquoi des milliers de Français noircissent-ils du papier à longueur d’année, sans la moindre garantie d’être publiés?

Het waren gedachten van een meer dan negentigjarige schrijver, Roger Grenier, waarvan ik nog nooit had gehoord, die daarenboven, wat hem betrof, openlijk bekende:

Ecrire a tourné à l’habitude, pour ne pas dire à la manie. Une manie dans laquelle je m’enfonce chaque jour davantage, de sorte qu’à présent, je suis incapable de goûter aucune autre activité, aucune autre distraction.

En Roger Grenier haalt er de woorden bij van Beckett: Schrijven, omdat ‘on n’est bon qu’à ça!’. Ik weet dus aan welke ziekte ik lijd want ik ook, je ne suis bon qu’à ça.

13-03-2012, 01:03 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een reproductie van de natuur is het onmogelijke beogen, dit is bijvoorbeeld een landschap willen herleiden tot het vlak of de ruimte binnen de lijnen van de omlijsting. En dit terwijl we in realiteit binnenin het landschap staan, terwijl de natuur ons ontvangt in haar schoot, in haar geladenheid, met de luchten erboven en de ruimte voor je, als achter je, als naast je, met de wind in je gelaat, de geuren  van de velden in je neusholten.

Maar het is niet de weergave van de natuur of van het omringende dat betracht moet worden, maar de weergave van het mysterieuze in de natuur en in het landschap of, om het anders te zeggen, het onzichtbare in de natuur te halen uit het zichtbare, dit is trouwens een eigenheid van de poëzie, alleszins van de poëzie van vroeger.

Dit is haar opdracht, kunst moet ons optillen, ons verheffen, moet uitzwermen naar de gewelven van de geest en niet rondploeteren in de grondlaag, wat de dag van vandaag aan de orde is. Kunst zuigt ons naar omhoog, is in zekere mate elitair omdat ze van ons, als toeschouwer, immer een inspanning vraagt, die gelijk loopt aan de inspanning die deze van de kunstenaar was, we zijn hem dat verschuldigd. Wordt deze inspanning niet nodig geacht door de kunstenaar, dan mag er ook geen inspanning worden verwacht van de toeschouwer of lezer.

12-03-2012, 00:02 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ich habe nie adé gesagt

Er is niet één dag die je kunt laten voorbijgaan zonder te schrijven, niet één adempauze, elke dag heb je je blog te presteren en je wilt je ritme behouden.

En zo gebeurt het vaak dat je pas na middernacht in je bed ligt en toch nog even luistert naar ‘Klara’ en je Mahler hoort en je herkent zijn muziek onmiddellijk want Mahler is Mahler. Je noemt hem niet de grootste, al is hij een ervan voor jou omdat je vindt dat zijn muziek, kosmisch is. En ook, en ook, omdat er in zijn vele Lieder één zin voorkomt die je niet beluisteren kunt zonder stil te worden : ‘Ich habe nie adé gesagt’, omdat iemand uit je leven is weggegaan zonder één woord, één blik, één laatste streling.

Je luistert, je kent alle woorden van Lieder eines fahrenden Gesellen. Een grote verlatenheid valt over jou, een onmacht te zijn en niet te zijn, te denken en niet te denken. Het voorbije dat dichter is dan het nu. Zo dichtbij, je kunt het raken met de vingertoppen. Maar je hebt geen ‘adé’ gezegd. Je ademde in een vreemd land, de lucht in die haar laatste adem was.

11-03-2012, 00:19 geschreven door Ugo d'Oorde  

Zat aan de dis, een paar dagen terug, in een restaurant aan de Leie, een sierlijke boot, geruisloos lijk een grote witte zwaan voorbij het venster. Dacht aan de boot van Jan van Houteghem waarmede we, vrienden van Jan, ettelijke malen de Schelde hebben op- en afgevaren met Jan als captain en Boudewijn als gekwalificeerde bootsmaat.

En de woorden van Ernst Jünger die me overvielen:

‘Ihr alle kennt die wilde Schwermut, die uns bei der Errinerung an Zeiten des Glückes ergreift.’

Heb vandaag, in een weemoedige bui, uit mijn archieven, een gedicht van onder het stof gehaald dat ik heb opgefrist en in het bijzonder voorleggen wil aan allen – ook aan zij die er niet meer zijn - die in die glorieuze dagen van laat zomer 2003, de Zeelandse wateren hebben bevaren tot in Goes en Veere, tot in Wemeldinge in die prachtige boot met een pracht van een naam, de ‘Jacob van Maerlant’.

De ‘JACOB van MAERLANT’

Jacob van Maerlant,

wie hij was en waar hij hoorde,

we gissen graag en trachten in te kleuren

de woorden die hij schreef,

waarover, uitgestrekte wouden

lijk van eiken en van beuken, van ceders,

nu al vele eeuwen.

Dante zal hij niet gelezen,

Ovidius’ Metamorfosen allicht,

Vergilius, en in een groot

verbeelden Ulysses’ tochten over wijde zeeën,

wellicht.

Maar de ‘Vader der Dietsche dichters altegaeder’

zijn naam tot boot herdoopt,

herrezen, tot voorbij de bakens

van boeken en verbeelden

En wat meer is nog, geprent in hart en genen

van zij die Zeeland’s wateren bedevaarden.

Het Maerlant-roer in capitain’s zekere hand,

en zagen hoe hij louvoyeerde tussen

eilanden en kreken waarvan we dromen konden

dat ze exotisch waren, specerijen rijk 

en kokosnoten in de bomen.

Lagunes

en atollen met rode slingerwieren

en met wonderschelpen die we er vonden

om te beluisteren erna.

In de luwtes van kusten en van watergeulen,

zijn we meegevaren, de blauwe einder

tegemoet, de sluizen binnen, de havens,

om er in te tronen, een maradjah gelijk.

Jacob van Maerlant in Damme ooit

zijn naam geboren, en aangelegd in Goes.

We waren er, we stonden op de kade,

we zagen toen hoe vast hij wel weerspiegeld lag

in het morgenzilver van het water.

Nu, zijn we al een tijd later.

10-03-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

In Tilburg staat er, naar aanleiding van een tentoonstelling van het werk van Ai Weiwei, Chinese kunstenaar en activist, een boom opgesteld gemaakt uit kamferhout en ijzeren vijzen. Hij wil hiermee een ecologisch statement de wereld insturen die symbool staat voor de overrompelende industrialisering van het land. Hij vraagt maar eventjes 350.000 € voor zijn statement dat hierdoor elke waarde als symbool verliest.

Trouwens, schrijft Peter Vantyghem in de Standaard van 6 maart, bij wie ik het verhaal ben gaan halen, welke kunstwaarde heeft een dergelijk geval ‘als het merk Weiwei er niet aan vast hing’.

Wat mij stoort is dat het, ecologisch gezien, minstens een kamferboom heeft gekost en dat een groot levende boom werd opgeofferd voor een zielloos iets dat een koopwaar werd, een ‘het’ zou een schrijver van bij ons zeggen, een ‘het’ om aan voorbij te gaan zonder op te zien opdat men de pijn niet zou voelen die de boom heeft gevoeld toen hij aan stukken werd gereten.

Waarom de kamferboon niet opgesteld met blad en gouden wortels in een glazen kast op sterk water en hem geplaatst naast dat stierenkalf (eventueel van Aaron, de broer van Mozes), eveneens op sterk water gezet door die andere kunstenaar, waar de hoofdpersoon van Houellebecq geen schilderij kon over maken, evenmin als over Jef Koons.

Het gebeurt dat ik ook, beneveld door de schoonheid van een blad, een bloem, een stamper, een meeldraad, dat ik dergelijke juwelen, want dat zijn ze – ze hebben ook niet zo lang te leven – samen breng in een kader op een stuk wit papier onder glas. Ik stel ze aldus ten toon en moest ik kunnen – en ik heb het ooit kunnen doen – ik zou er een schilfer goud aan toevoegen, een zaadkorrel en het sprietje wortel van een grasje – Elias, alias Maurice Gilliams, ook was door dat sprietje beneveld.

Maar dit is een andere geschiedenis.

09-03-2012, 01:07 geschreven door Ugo d'Oorde  

Dit, Dante is het verhaal van de dood van Van Gogh. Hij ligt begraven naast zijn broer Theo op het kerkhof van Auvers-sur-Oise. Zijn geest of zijn ziel is de eeuwigheid ingevlogen, een deel ervan leeft nog altijd in zijn doeken. Kreeg hij de Hemel toegewezen? Zeker niet met de maatstaven die jij hanteert. Maar op aarde, gegeven zijn immense creativiteit, zijn verbondenheid met wat eigen is aan het Universum, in elk geval wel.

En anderzijds, ware hij, Ugo, niet naar Auvers-sur-Oise geweest - en waarom is hij er geweest? - had hij niet naar een verademing gezocht, ware hij niet getroffen geweest door de kraaien boven ‘zijn’ korenveld, en omwille van nog duizend andere redenen, dan had hij nimmer gedacht om je Commedia te gaan vermengen met het verhaal over Van Gogh, had er wellicht nooit een verhaal van hem over Van Gogh geweest. Maar als het hier werd binnengebracht was het, omdat de periode van Dante - en het is er een die jaren heeft geduurd - van een grote betekenis is geweest, even ingrijpend als een lange periode van verliefdheid.

Maar, welke krachten heb jij, Dante, toen uitgestrooid opdat ik nu nog steeds geconfronteerd wordt met je gebogen rug als ik je zie zitten schrijven, als ik je te volg in je woorden en beelden. Wat me heel wat heeft gekost aan energie en slapeloze nachten.

Kijk jij, Dante, ook toe over mijn rug naar wat ik zeg of doe? Worden ook mijn gedachten en mijn daden, worden mijn beslissingen en herinneringen ook beïnvloed door vreemde, onthullende krachten en ben jij, Dante, er de oorzaak van dat het verhaal over Van Gogh een belangrijke passage is geweest in mijn dagen met jou?

Maar er is een reden voor alles en blijft de reden onbegrepen, wat er uit voort vloeit is altijd bepalend voor de toekomst.

En deze tekst komt uit zijn dagboek, een passage uit het gesprek dat hij jarenlang, het Inferno lezend, voerde met Dante. Als hij Vincent Van Gogh erin heeft binnengebracht dan is het vooreerst omdat Van Gogh zijn leven lang op zoek is geweest naar erkenning, naar wat hij ooit hoopte te bereiken: ‘fama e lode’, ‘eer en lof’. En dit relaas werd geknoopt aan de vele pogingen die jij, Dante, tijdens je negentien laatste levensjaren ondernomen hebt opdat een einde zou gesteld worden aan die vervloekte, kwetsende verbanning uit je geboortestad en je niet zou moeten sterven als banneling.

Het is hier dat Ugo zich terugvindt, ook hij is een banneling geweest, of zo voelt hij zich, omdat hij jarenlang en nu nog steeds, een banneling is geweest uit zijn grondwettelijke rechten. En het hangt hem boven het hoofd dat hij, zoals Dante - en Van Gogh ook was er een - sterven zal met deze kwetsende eigenschap.

Gebeurt dit, het zij dan zo, zijn enige troost zal dan zijn dat het hier opgetekend werd en dat het bekend zal staan, hopelijk voor vele jaren.

08-03-2012, 07:32 geschreven door Ugo d'Oorde  

Zo,

of het gebeurde dat de laatste zang

van Pergolesi’s Stabbat Mater ons

bewogen heeft en aan het uur

we dachten 

dat we nimmer kennen zullen,

als om te eindigen we gedragen worden

in een kist gehuld,

geborgen voor de eeuwigheid.

De zon is opgeschoven, de dag, de week,

de maand.

De uren niet geteld gehouden

niet neergezet als jonge bomen

die niet groeien konden.

Maar de eerste lente op ons handen,

bruine vlekken

als nieuwe tekenen van ouderdom.

Het land verkend, vergeten,

de bergen opgedoken,

in herinneringen,

wel blauwe paarden in de beemden,

rustig in de nevel,

avonden in de abelen.
 

De late reiger waar we stil bij stonden,

de geuren en de wemeling van licht.

De dag die onze laatste was.

Tijd die we niet houden konden.

Karel

07-03-2012, 00:29 geschreven door Ugo d'Oorde  

Roland Barthes[1] leert me dat de Haiku zo maar niet een gedicht is van drie lijnen en zeventien lettergrepen verdeeld over vijf, zeven en vijf.

Ik tracht hem te volgen, want zijn taal is niet zo toegankelijk. Ik tracht te begrijpen, vooral wat de haiku niet is.

‘La brièveté du haiku n’est pas formelle, le haiku n’est pas une pensée riche réduite à une forme brève, mais un événement bref qui trouve d’un coup sa forme juste’.

Aldus Barthes. En ik die dacht dat de haiku een soort gedicht was naar Westerse normen, maar dit is het duidelijk niet. Het is niet, een grote gedachte, in een gecondenseerde vorm gegoten, maar het handelt over een simpel gebeuren dat in zijn juiste, meest beperkte vorm wordt opgetekend. En deze beperking is het voorwerp van een grote zorg. Het is net het tegengestelde van wat ik dacht dat de haiku was.

Ooit was ik in Moissac. Ik stond er op de binnentuin van de Cisterciënzers-abdij, in de hoek een eeuwenoude ceder. De overdekte, open wandelgang met kolommen, alle kapitelen ervan versierd met verhalen uit de Bijbel, de prachtigste gebeeldhouwde die ik ooit zag. Ik trachtte in een haiku de beelden te vermengen met de ceder die, wat de geschiedenis van de abdij betrof, heel wat moet hebben meegemaakt.

Ceder in gepeins,

Bijbel op kapitelen

Ingekapt: Moissac.

Mijn haiku was voldoende om te zeggen wat ik meende te mogen zeggen, maar wat ik te zeggen had was voor een gedicht van bij ons, niet voor een haiku. Of wat ik eigenlijk zeggen wou, in een gedicht van enkele lijnen:

De oude ceder, en wij

eronder door gegaan.

Gedacht de slag van hamers

nog te horen,

de frimason, zoals van ouds genoemd[2],

nog voor zijn blok gezeten,

denkend aan zijn bijbeltekst:

Moissac.

Als ik dan toch, in een haiku, iets zeggen wou over de ceder en de kapitelen op de binnentuin van de abdij, dan bijvoorbeeld dit, met als titel: Moissac.

Zijn tijd gekomen,

een cederappel rolde

tot onder Adam.

Of nog

Adam en Eva

zagen een cederappel

vallen in het gras.

Een simpel gebeuren, met Adam en Eva afgebeeld op een kapiteel die hadden kunnen zien hoe een cederappel voor hun voeten viel. Een klein gebeuren voor misschien een haalbare haiku.

En een haiku die Barthes overnam uit het Japans:

Je vis la première neige,

ce matin-là j’oubliai

de laver mon visage.

En of dit andere gedicht, door Barthes aangehaald, een haiku is, denk ik niet, weet zelfs niet of het geen tekst van Barthes zelf is.

Het heeft meer dan het toegelaten aantal lettergrepen, maar als het een vertaling is kan het liggen aan de passage naar het Frans. Het betreft een Zen-tuin met rotsblokken, zo maar neergezet in het zand, dat er maagdelijk bij ligt met voren als lijnen getekend:

Nulle fleur, nul pas

Où est l’homme?

dans le transport des rochers,

dans la trace du râteau,

dans le travail de l’écriture.

Heb ik nu alles gezegd wat Barthes heeft neergeschreven, zeker niet, nog een tiende niet. Maar voor mij volstaat het te weten, dat een haiku een gebeuren is, met een gebeuren als onderwerp.

Ik vermoed dat Herman Van Rompuy dit ook zal geweten hebben. 

06-03-2012, 00:10 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je doet het maar, je verbaast je zelf, niets heeft vat op jou als je maar schrijven kunt. Maar elke dag geconfronteerd te worden, welke dag het ook is, met een geschreven gesprek met je zelf, want daar komt het op neer, is dit wel normaal?

Heb ik me niet, door mezelf, in de luren laten leggen, door  te pogen, elke dag  een blog te presteren? Het kon ook iets minder, maar neen, ik dwong me tot een dagelijkse blog.

José Saramago die, het weze hier gezegd, de oorzaak is van mijn blog, had niet die frequentie. Hij waagde het, nu en dan een dag over te slaan. Hij kon het zich permitteren zijn lezers een dag vrij te gunnen, hij wist trouwens dat de uitgever wachtte op zijn tekst en dat alle blogs zouden gepubliceerd worden achteraf. Een grote luxe.

En waarom heb ik Saramago gevolgd? Wel om de simpele reden dat ik van hem gelezen had wat hij schreef de dag van zijn zesentachtigste:

‘J’étreins les mots que j’ai écrits, je leur souhaite longue vie et je recommence à écrire là où j’avais arrêté, il n’y a pas d’autre réponse’.

Een zin die ik las in ‘Le Monde’ van 26 februari 2010. Woorden die me getroffen hadden en die me zijn bij gebleven. Pas van 18 mei 2010 af heb ik effectief gereageerd, en ben ik ook begonnen elke dag te schrijven wat me te binnenviel[1]. Die dag van 18 mei schreef ik:

‘Ik ook omhels de woorden die ik (al) schreef en wens ze een lang en groot leven toe, en ik begin nu, omdat ik niet stoppen kan, in navolging van Saramago, mijn cuaderno, mijn schrift, dat door lopen
zal tot de dag van mijn 83^ste, zo hoop ik toch omdat ik hoop que Dieu me prètera vie jusque là’.

Wat Hij gedaan heeft en waarvoor ik Hem dank met de blogs die ik sindsdien heb geschreven tot ver voorbij die gestelde datum. Echter, een dag openlaten, dit waag ik (nog) niet.

05-03-2012, 07:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Stel, vraag  ik me soms af, dat mijn verhaal van elke dag zou stilvallen, zonder dat er gewild, een punt wordt achter gezet. Zou mijn blog gemist worden?

Enkele dagen geleden vloeide er uit mijn pen dat mijn blog me een goed gevoel gaf. Ik schreef toen dat ik ‘overleefde’ in de voor mij meest gunstige omstandigheden. En dit is het ook. Al weet ik voldoende dat ik weinig gelezen word, dat dit niet in verhouding is tot de energie die ik erin steek. Maar toch, stubborn, ga ik verder, zoals elke schrijver, zelfs deze die uitgeschreven zijn, verder gaan.

De jaren hebben enkel vat op mijn lichaam, nog niet op mijn geest, hoewel namen die ik zoek soms geborgen blijven. En wat er omheen mij zich afspeelt krijgt een rookgordijn voorgeschoven, al blijf ik alert voor wat een binding heeft met wie ik vroeger was, mijn woorden over de euro-geschiedenis zijn er het gevolg van.

Dan ook, lezer van mijn ‘ontboezemingen’, als ik hoor dat iemand die ik apprecieer, en volgens mij een Oscar of zegge een ‘Gouden Uil’ verdient, op zij wordt geschoven omdat hij, naar ik vermoed een teveel aan literaire kwaliteiten bezit, waarmee bedoeld wordt dat zijn boek niet ‘hapklaar’ is en dus weinig interessant voor een uitgever. En daar zal het wel op neerkomen, enkel een boek dat als zoete broodjes naar de man zal gaan, wordt de hemel in gepredikt.

Och, arme literatuur, verbolgen ben ik.

Maar goed, zo kennen we de waarde van een gouden uil of van welke uil ook.

Karel

04-03-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Dan was er ooit Stefan Hertmans die me verraste in de Standaard en me overhoop haalde met een gedicht van D.H. Lawrence: ‘Not every man has gentians in his house’. Herinneringen oproepend aan de bergen van de Valais en in het bijzonder aan een plaats gelegen boven Grimentz, op de weg naar le Pas de Lona et les Becs de Bosson, het precieze ogenblik dat je, klimmend de passage tussen de rotsen, de alp bereikt en het volop zomer is, en ook in jou, het volop zomer is:

Niet elk van ons heeft gentiaan

zien bloeien op de Lona-alp, terwijl

het sneeuwde en het pas augustus was.

En groot levend wij, de dood nog

onverwacht, al sneeuwde het,

en groot levend ook génépi en edelweiss

bestoven, al even onverwacht

bevruchting gaande was, we dachten het.

En tussen bloem en wordend zaad

geen overgang van wat van beide is,

want bloem die zaad al is en zaad de bloem,

conceptie maar van wat door tijd gebonden is,

al sneeuwde het en het pas augustus was.

En van de vlokken op ons hoofden

neergekomen, ook wij bevrucht

het rijpend zaad dat wordt

en kiemen zal tot wat ons wacht,

hoe later toch hoe des te beter.

Niet elk van ons heeft gentiaan zien bloeien

toen het sneeuwde in augustus op de Lona-alp.

03-03-2012, 04:07 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het jaarverslag 2011 van de Nationale Bank van België publiceert een veelzeggende grafiek over de Overheidsschuld in het Eurogebied.

Belangrijk hierbij is dat we cijfers krijgen van de globale schuld van de landen van de Euro-zone uitgedrukt in % van het bbp van al die Euro-landen samen.

Dit bedroeg in 2007, 62’% om te stijgen tot 88% in novenber 2011. De tabel pag. 35, geeft spijtig genoeg, niet de cijfers bij het ontstaan van de Euro, nu 10 jaar geleden, maar ik vermoed dat het cijfer ruim beneden de 45% lag.

Dus al die tijd van 2002 tot 2007 hebben, noch de ECB, noch de Euro-parlementsleden zich schijnbaar enige zorg gemaakt over de toename van de globale openbare schuld t.o.v. het globaal bbp van de Eurozone. Pas in 2010, toe ze zagen dat het percentage op weg was om de kaap van 100% te gaan bereiken zijn ze wakker geschoten en zijn ze gaan kijken waar de oorzaak van deze stijging zich bevond om tot hun ontsteltenis vast te stellen dat Italië met zijn 120% en Griekenland met zijn 160%, een zeer gevaarlijke zone waren ingegaan, ook Ierland, Portugal en Spanje hadden de 100% overschreden en België stond op het punt deze landen te vervoegen.

Ik ga niet verder cijfermatig in op deze evolutie van 2007 tot 2011, ik wil er enkel op wijzen, dat er hier vanwege de European Central Bank en de verantwoordelijken van Europa, veel te laat werd gereageerd op de evolutie die te lezen was in de globale openbare schuld van de Eurolanden en dat hun reactie, als beschermer van de Euro, veel vroeger, en zeker in 2007 had moeten komen en niet in 2010/2011. Er bestaat hiervoor een term: ‘schuldig verzuim’.

In 2007 waren de private banken, als ze het nog niet waren, op hun hoede geweest voor de toestand in bepaalde landen, ware het impact op de beleggingen van die banken minder dramatisch geweest – nu worden ze geconfronteerd met een afschrijving ad 73% op hun Griekse fondsen -  en zeker minder zwaar het impact van de te nemen maatregelen voor het Griekse volk.

Wat dit Griekenland betreft begrijp ik hoegenaamd niet hoe het zo ver is kunnen komen. Was de regering daar dan ingeslapen, of wisten ze dat Europa niet anders kon, om erger te voorkomen, dan bij te springen?

Nog minder begrijp ik waarom Papandreou, als een held, op gejuich moest ontvangen worden op de internationale bijeenkomst van de Europese socialisten in Brussel. Het bedrijven van de politiek is schijnbaar voor velen eerder tijdverdrijf dan een zorg.

02-03-2012, 07:31 geschreven door Ugo d'Oorde  

En er komt een dag dat er miljoenen dollars zullen betaald worden voor wat irissen van Van Gogh, wat zonnebloemen van hem. Of, hoe de waarde van zijn werk evolueerde in deze wereld, zo overwoekert de tijd alle verhoudingen, ook je Commedia, caro Dante.

Maar hoe hij, Ugo, ook moge bestaan, het ‘Korenveld’ is hem bijgebleven meer dan alle andere doeken, omdat het een dramatisch werk is, omdat het geschilderd werd zoals men in de open luchten, voor een levend landschap, een afscheidsbrief zou schrijven, vooraleer te gaan sterven in dat onooglijke kamertje waar zijn geest niet tot rust kon komen.
 

Uit een oneindig web van gebeurtenissen, zijn deze gedachten over zijn dood tot hem gekomen en neergezet in wat woorden die hij met veel moeite samenbrengt. En dit, via omstandigheden waarbij hij uiteindelijk terecht kwam in Auvers-sur-Oise. Maar dit was nog niet toereikend, pas vanuit die lichte regenval, toen ze geschaard stonden aan zijn graf, begon in zijn geest het verhaal, om met Dante in zijn hoofd, te beleven wat niet te herbeleven is.

Of te denken dat hij bij machte is ook maar in de verste verte, Van Gogh’s laatste ogenblikken, laatste bewegingen van lichaam en van geest te kennen, om over hem te gaan vertellen tot wat hij besloot in dat kamertje in de auberge, en hoe zijn laatste schilderij ontstond dat zijn dood vertelde en zijn dood betekende.

Er is de realiteit van de feiten die benaderd wordt door de realiteit van de woorden. Maar het blijft een benadering, zoals het vertellen van wat jij, Dante, de laatste ogenblikken van jou leven, zou kunnen gedacht of geschreven hebben, ook maar een verre benadering zou blijven.

De woorden tasten de feiten af omdat gedacht wordt, met de voelhorens van de geest, de draden van het web te kunnen ontrafelen en raakvlakken met de feiten te ontdekken. Wel is het zo dat het beeld van de vinger op de trekker, een raakvlak is, maar wat er was vooraleer het wapen uit de zak werd gehaald, zijn gissingen en er zijn er heel wat mogelijk.

Evenwel, zoals van elke mens het aangezicht verschillend is, maar toch aangezicht is, zo is elk facet van het gebeuren verschillend maar blijft het toch een facet ervan.

Het ontbolsteren van de feiten van vóór de eerste penseeltrek op het doek van zijn ‘Champs de blé aux corbeaux’, en van dit doek af tot het overhalen van de trekker, en erna tot zijn laatste ademtocht, kan enkel vermoed worden en beschreven alsof het werkelijk zijn gebeuren ware geweest.

Schrijven is een moeilijke taak. Het begin van vele dingen in het leven.

Ugo

01-03-2012, 07:44 geschreven door Ugo d'Oorde  

Geraardsbergen (3) en slot

Mijn blogs van 25 en 27 februari over het Manneken Pis hadden tot doel, naar aanleiding van het Krakelingenfeest, een kleurrijk en ongewoon feit uit de geschiedenis van de stad Geraardsbergen, onder de aandacht te brengen.

Was het dan wel waard, dit te herdenken met niet één maar met drie blogs, wie zal het me zeggen? Vooral dan als we het even hebben, over de wijze woorden die me bereikten uit het Noorden van Nederland - iemand die mijn blog las – die ons leerde, dat toen ze er voor stonden, het hen overkwam als ‘much ado about nothing’.

En eerlijk gezegd, wat Brussel betreft is dit maar al te duidelijk, terwijl het even duidelijk is dat Geraardsbergen alles in het werk mag stellen, opdat hun beeldje het respect zou krijgen dat het verdient en, qua vaderlandse waardering en publiciteit, minstens behandeld zou worden zoals dit van Brussel, waarmee het, precies omwille van zijn geschiedenis, niet kan en mag vergeleken worden.

Geraardsbergen vindt dat zijn Manneken, al is het dan maar een beeldje, meer rechten heeft dan dit van Brussel. Want hun beeldje IS geschiedenis.

Zijn geschiedenis kennende, word ik er schijnbaar door besmet.

29-02-2012, 00:26 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik voel me goed. Ik heb een doel om naar te schrijven, dit vult mijn dagen en mijn gedachten. Er is geen leegheid meer. Ik vertel al wat ik weet, als wat ik denk te weten, als wat ik me inbeeld en niet inbeeld, wat ik wil en wat ik niet wil.

Ik kan mijn blad vullen met de woorden die ik ontvang van waar ook, die ik schift, verwerp of aanvaard. Kan pagina’s schrappen, en nieuwe pagina’s vullen, kan in mijn woorden rozen laten verwelken, kan zeggen dat ik Venus zie, dat ik Orion zoek om Sirius te vinden of omgekeerd. Ik ben volledig meester van wat ik achterlaten wil aan woorden van mij.

Heb me nimmer zo vrij – en zo goed - gevoeld.

Ontdaan van elke belemmering van wie ook - zeker van deze die nu worden uitgekraamd en als stelregel worden voorgehouden - kan ik gebeurtenissen vertellen of die er waren of niet waren. Kan ik vertellen over een avond toen het sneeuwde en ik op een receptie was waar ik dacht niet heen te gaan, en dan toch ging en ik, zoals het wellicht voorzien was, in gesprek kwam met een dame, een Mexicaanse beeldhouwster, die het had over Auguste Rodin en ik, na van haar gehoord te hebben wat ze dacht over het witmarmeren beeld in de tuin onder de sneeuw, haar zegde dat diezelfde Rodin een boek had geschreven over de gotische kathedralen, wat ze niet wist.

Ik ken nu de vrijheid dit gesprek verder te zetten, te zeggen hoe het verliep, dat ze me haar kaartje liet, of hoe het had kunnen verlopen na het kaartje, zelfs indien er helemaal geen receptie was geweest waar ik naar toe was gegaan en er dus niemand was aan wie ik vertellen kon dat Auguste Rodin een boek had geschreven, over wat ook.

En dan nog, wat ik schrijf heeft waarde voor mij, of het ook waardevol is voor zij die me lezen weet ik niet, niemand zegt het me – een iemand, en dan  nog niet de minste, eergisteren - maar mijn blog blijft bezocht worden en dit is de enige aanduiding die ik heb.

Heeft een schrijver wiens boek in de etalage ligt, zelfs als het goed verkocht wordt, enige zekerheid dat zijn boek gelezen wordt, en dan nog gelezen met de zorg die hij eraan besteed heeft om het te schrijven?

Ik schrijf alsof mijn woorden onuitroeibaar de eeuwigheid zullen ingaan. Het is dus geen schrijven met krijt op een zwart bord maar woorden geëtst in het koper die niet meer vergaan zullen. Dit is het gevoel dat ik heb als ik schrijf, achteraf weet ik genoeg dat mijn woorden zullen vergaan onder het stof of in het vuur – wat ik al eens heb gedaan tot mijn spijt - maar het kan ook, en dit hoop ik, dat ze tot lang na mij gelezen zullen worden, zoals het ook kan dat ze op zij gelegd worden, vergeten voor een tijd om dan toch eens te worden opgedolven en ontcijferd.

Echter, zelfs indien alle tekens worden verschroeid tot as, dan nog zullen de ideeën die ik rondstrooide lijk een parfum blijven hangen in de luchten omheen de aarde en opgesnoven worden, omgezet in woorden door anderen na mij die denken zullen zoals ik dacht, en mijn ideeën verkondigen zullen – zoals ik gedaan heb met de ideeën voor mij - op een wijze die meer en beter te bewaren zal zijn voor de geslachten na hen. Aldus wordt alles uitgezuiverd en gaat er niets verloren, wat ook de Ecclesiasticus moge beweren.

Er zal dus nog altijd iets overblijven van wie ik was of wilde dat ik was. Is het dan verbazend dat ik soms denken moet aan wat Ovidius schreef over zijn Metamorfosen?

28-02-2012, 00:15 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een mail: een lezer wil weten welke het oudste is, dat van Brussel of dat van ‘ons’.

Welke van beide het oudste is, heeft voor mij weinig belang, vraag me liever welke het meest historische en het meest ludieke is en dan antwoord ik zonder de minste twijfel, dat van ‘u’, mijn waarde vriend lezer uit een der destijds ‘smalle steden van Vlaenderen’. Een stad, die in 1068 als ‘allodium’[1], aangekocht van een zekere Geraard Heer van Hunneghem, door Boudewijn de VI de, graaf van Vlaanderen en Henegouwen, begiftigd werd met een keure.

Historisch is de geschiedenis van het Manneken zeker, want een leeuw, het zinnebeeld van Vlaanderen, wordt vervangen door een ‘manneken’. En ludiek is het eveneens, want het getuigt van een kwajongensachtig antwoord op de plunderingen begaan door Gentse soldeniers, een antwoord  enkel eigen aan een volk dat met zijn ‘Krakelingen’, zijn ‘Tonnekesbrand’, en vooral met ‘het drinken door de notabelen van een in wijn zwemmend visje’, en dit alles boven op de Ouden Berg, kleur en pittigheid geeft aan zijn rijk verleden.

We weten nu dat die toch wel verrassende beslissing genomen werd op 11 juli 1452, bewijs dat de Geraardsbergenaars, ondanks de zware tegenspoed waaruit ze stilaan de kop opstaken, genoeg humor hadden overgehouden om op een meer dan passende wijze, hun afkeer tegen de geweldenaars te onderlijnen door een leeuw te vervangen door een manneken en dit ventje -  na drie jaren wachten op de afwerking ervan - op te stellen boven op de Brugstraat en dit, met zijn ‘veelbetekenende’ waterstraal in de richting van Gent.

Het simpele beeldje, nu geplaatst tegen de gevel van het Stadhuis van die ‘smalle stede van Vlaenderen’ is het zinnebeeld en de bekrachtiging van een groot verleden, zo naar binnen als naar buiten. En dit heeft een grotere waarde dan eventueel het oudste van het land te zijn.

Negatief voor mij was de 900^ste verjaardag van de keure van de stad, in deze zin dat er toen, in 1968, in zeer beperkte oplage, een prachtige zilveren gedenkpenning geslagen werd; dat ik als lid van een Comité een gedenkpenning kreeg uitgeloot, en dat deze penning, die ik open en bloot op mijn bureau had liggen, op 1 januari van 2009 gestolen werd, bij een inbraak, door een snoodaard die niet weet wat dergelijke dingen kunnen betekenen. Ze zal voorzeker ondertussen al te gelde zijn gemaakt en de opbrengst verbrast.

Maar dit ter zake. Zo, mijn vriend, liever de vraag over de ouderdom niet meer te stellen, ze heeft geen zin, het ‘uwe’ heeft geschiedenis en betekenis, het getuigt van een lumineuze ingesteldheid, die vandaag ontbreekt in dit land, Of dat van Brussel een even rijke geschiedenis kent betwijfel ik.

Trouwens, om het over iets anders te hebben, omwille van de geschiedenis van het Manneken alleen al, verdient de Ronde dat de Muur behouden blijft.

Men zegge het voort.

27-02-2012, 03:55 geschreven door Ugo d'Oorde  

Mijn, kleindochter Gwendolyne belde me. Ze loopt school in Sierre, Valais. Ze vertelt me over alles en nog wat, en dan:

‘Est-ce-que tu connais Héraclite? vraagt ze me.

Ken ik Héraclitus. Kan ik antwoorden dat de naam me niet vreemd is maar dat ik er niet veel meer over weet?

‘Ik ken de naam’ antwoordde ik, ‘maar veel meer schiet er me niet te binnen’.

‘Maar pappie’ zegt ze – alle kleinkinderen noemen me pappie – ‘je was er vol van, het is Heraclitus van Ephesus, de man van ‘panta rhei’, van het zich voortdurend wijzigen van al wat is. Ik moet er een dissertatie over maken.

‘En’, zegt ze, ‘waar ik aan denk, weet je het nog, we liepen in de alpages boven Crans-Montana: Stéphane, Anthony, Katiana en ik. Weet je nog. Je vertelde over wat er gebeurde in de bergweide terwijl we daar zaten, dat alles bewoog om ons heen, niet alleen de beweging die je zien kon, maar ook en vooral de beweging binnenin de grassen en de bomen, binnenin de mensen zelf, zegde je’.

‘Sprak ik daarover? Vroeg ik.

‘Ja’, zegde ze, ‘We begrepen er niets van. Hoe kon je weten wat er binnenin de bomen gebeurde?’.

Hij herinnerde zich vooral dat ze die namiddag op de alp ruzie hadden gemaakt onder elkaar, de meisjes tegen de jongens, of de twee van de ene moeder tegen de twee van de andere moeder. Hij herinnerde zich ook dat ze daarna, eens de ruzie bijgelegd, bij de terugkeer, in de straten van Crans-Montana, lachend liedjes schreeuwden, het hoofd door het half geopende dak van de wagen.

Et, Gwen, est-ce-que tu sais maintenant que le dedans est important?’

‘Ik weet het nu, maar ik vermoed niet dat Heraclitus wist dat het hoofdgebeuren vooral plaats vond binnenin de dingen, in het leven van atomen en elektronen en neutronen en protonen en cellen. En het is daarover dat ik iets ga schrijven.’

‘Goed meisje, goed, het is essentieel dat je dat weet. C’est le panta rhei du dedans qui régit le monde et les hommes, de wereld weet het niet, vertel het maar.’

Ce sera ma conclusion, il n’y en pas d’autre’.

Ze is achttien.

‘Adieu pappie’, zegt ze ‘Adieu’.

Hij zat lang stil met de GSM in zijn handen. Hij keek naar de bomen, licht bewegend tegen de grijze luchten, fezelend onder elkaar. De sappen die loskwamen wellicht, en op weg waren naar de hoogste toppen. Hij voelde plots een droefheid die opsteeg in hem, hij wist niet om welke reden. Op zijn ogen groeide een laag vocht.

*

Het is geen telefoon van vandaag waarover ik het had, het is een gesprek van enkele tijd terug die me deze morgen, als blog, te binnenviel. En in de late avond, voor het inloggen van deze tekst lees ik bij Stefan Hertmans:

‘Deze heraclitische eigenschap van de literatuur waardoor ze het panta rhei, het eeuwig stromende leven tot haar belangrijkste thema maakt, moet haar in staat stellen zich te handhaven in een wereld die voor haar geen wereldstichtende plek meer lijkt te hebben. Ze stroomt zonder reden en zonder bedding en ze is niet te stoppen, ook al blijkt ze haar centrale plek in het leven van veel hedendaagse mensen verloren te hebben.[1]

De Synchroniciteit van Jung die me blijft achtervolgen, en Hertman’s ‘heraclitische eigenschap’ van de literatuur die ik hoog in het vaandel draag.

Of hoe een blog ontstaat en wat hij met zich brengt.

26-02-2012, 04:53 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ben aan deze dagelijkse blogs aan het schrijven sinds januari 2010. Deze teksten echter - waar weinige onder u kennis van kregen - werden pas ingelogd van 18 juli 2011 af.

Sommige van deze niet-ingelogde teksten worden nu, weliswaar soms aanzienlijk gewijzigd, hernomen.

Samen met de blogs die in mijn hoofd al geschreven staan – denk aan Dantes Vita Nova – meen ik er voldoende te hebben opdat deze lopen zouden, si Dieu me prète vie, tot het jaar 2015, hoe ver en hoe onwaarschijnlijk dit ook moge lijken.

Een van mijn vorige stukken ging over:

Het Manneken Pis van Geraardsbergen

Weinige van mijn geschriften werden in een of ander tijdschrift - of wat ook - opgenomen. Het zij dan zo, maar er hangt wel een tekening van het ‘Manneken’, open en bloot naast zijn beeldje op de markt van Geraardsbergen.

De authentieke geschiedenis van dit ‘Manneken’ werd door een groep van acht uit de rekeningen van de stad Geraardsbergen - bewaard in het archief van Ronse - gehaald, en te boek gesteld, in een modest werkje weliswaar.

Hoe modest het ook is, het is nu toch met absolute zekerheid geweten hoe het ooit ontstaan kon en vooral, vooral hoe het gebeurde dat een leeuwken, het zinnebeeld van Vlaanderen, vervangen werd door een ‘pissend’ manneken.

Dit tot scha en schande van wie het, om deze reden – de leeuwenvlaggendragers van de sport incluis - benijden zou.

Men zou het niet verwachten maar het zijn de Gentse troepen die er schuld aan hebben. Herhaaldelijk zijn deze de stad komen plunderen, zelfs de loden buizen van de waterleiding namen ze mee, zelfs het ‘latoenen leeuwken’ van de fontein op de Grote Markt, vlak voor de herberg ‘de ghulden cop’ stalen ze. Dit gebeurde in het voor de stad fatale jaar 1452 [1].

Pas in 1455 zal de stad geleidelijk uit haar puinen verrijzen, de waterleidingen worden hersteld en wat het leeuwken betreft heeft men gehoord dat het te koop staat in Gent. Zo gebeurt het dat op 10 juli 1455, Heinric Joos, orlogemeester naar Gent vertrekt om het leeuwken terug te kopen en we lezen in de stadsrekeningen:

Heinric Joos, de xden dach in hoeymaent ghesonden te Ghend omme daer uut name van de ontfangers te coepene dlattoenen leeukin dat voer dorloghe plach te staene up torrekin van den backe van den fonteyne voer den ghulden cop mids dat den ontfangers de boedscap bracht was dat ment te Ghend hadde ghesien staen te coepe dwelc als de vorseide Heinric te ghend quam de lattoenghietere seyde dat tselve leeukin tsinen huus langhe geweest hadde maer was over een stic tijte ghesmolten sinen salarijs van tween daghe te viij s.p. sdaeghs heft            xvj s.p.

Het is de volgende dag, vrijdag 11 juli – er was toen nog geen interesse voor een feest - dat Heinric terugkeert met het bericht dat hun leeuwken door de Gentenaars gesmolten werd.

Bij het lezen en herlezen van wat geschreven staat en dit te plaatsen tegenover de realiteit van de feiten in hun tragisch verband[2], beeld ik me de gemoedstoestand in van het stadsbestuur bij het vernemen van het nieuws. Het is volop zomer en om al die emoties weg te spoelen is er nood aan een koele dronk, en aan een tweede. Meer dan een lelijk woord zal gevallen zijn aan het adres van de Gentenaars en hun reactie is lumineus eenvoudig geweest. Ah, Gent, we zullen eens tonen wat we denken over u. Geen leeuw meer, ah neen, maar een manneken met zijn waterstraal in uw richting.

En een paar dagen later, op 16 juli 1455 vertrekt Heinric de Backere met een brief gericht aan Janne vander Schelden te Brussel, die de leverancier was de loden leidingen en het plaatsen ervan:

hem biddende dat hij soude willen doen maken een latoenen [3] manneken… dat behoeren soude omme te doen stellene up tconduyt ende torrekin vanden backe van de fonteyne up de marct voer den ghulden cop te gherdsberghe hem ghegheven over sine moeyte van desen vii s.p.

Vander Schelden gaf de opdracht door aan Reynier van Tienen die treuzelde met de uitvoering, en vooreerst met een te groot model voor de dag kwam, waarop de timmerman Gillis vander Jeught de opdracht kreeg een kleiner model te snijden mids dat deerste mannekine veel te groet was. En het is Janne Struelen die met het houten manneken vertrekt naar ‘Bruecele omme dat te draghene ten huus van de lattoengietere’.

Om een lang verhaal kort te maken. Het gieten van het manneken verloopt heel stroef, niet minder dan drie maal is Reynier van Thienen moeten herbeginnen. Uiteindelijk wordt het geplaatst in de eerste dagen van juni 1459.

Heel het verhaal werd uitgeschreven door twee historici van de groep van acht, M. Cock en R. Van Damme. Ikzelf tekende slechts het manneken op het couvert van het boekje van 1972. En het is deze tekening bestaande uit slechts twee kronkellijnen die nu voorkomt op de koperen plaat tegen de muur van het Stadhuis van Geraardsbergen. Het is niet veel, maar het is iets en het is, zoals het hoort, ongetekend.

Dit is geen wereldnieuws, verre van, hoewel het manneken – dat van Brussel - gekend is tot in Japan naar ik vaststelde.

Van Reynier van Thienen die het manneken gegoten heeft, prijkt nog altijd een koperen kandelaar van enorme afmetingen in de kerk van Zoutleeuw. Op zijn palmares van werken mag dus het Manneken van Geraardsbergen worden toegevoegd.

25-02-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het ‘incipit’, Dante, van je ‘Vita Nova’ is merkwaardig als je schrijft:

‘In quelle parte del libro de la mia memoria dinanzi a la quale poco si potrebbe leggere, si trova una rubrica la quale dice: Incipit vita nova; sotto la quale rubrica io trovo scritte le parole le quali è mio intendimento d’asemplare in questo libello; e, se non tutte, almeno la lore sentenzia’.

In dat gedeelte van het boek van mijn herinnering, waaraan niet veel dat waard is gelezen te worden voorafgaat, is er een plaats dat de hoofding draagt ‘Incipit vita nova’, (hier begint het nieuwe leven) waar ik de woorden geschreven vind van wat ik overschrijven wil in dit boekje, en zo niet al wat er staat dan toch de betekenis ervan.

De tekst van je ‘Vita Nova’ lag dus, zoals je schrijft, al gestapeld in je geheugen, zoals Van Gogh’s laatste schilderij, wellicht, voordat hij eraan begon, al geschilderd stond in zijn gedachten.

En hij, Ugo, geroerd door dit laatste doek, wil begrijpen wat er toen gebeurde. Hij wil dat het gebeuren tot leven komt, dat het opstaat uit al wat in hem aan gedachten leeft. Komende van al wat beweegt omheen en in hem, komende van uit het verste van zijn jeugd, zijn verliefdheid, zijn zorgen en zijn vreugdes. En, Dante, dit alles ware niet geschreven indien de woorden niet ergens al aanwezig waren geweest, tastend, zoekend naar een uitweg om genomen te worden.

Zo, hier gezeten, aan die tafel die hem telkens roept, naast die ets van deze morgen, onder die oude, verweerde balken, ziet hij Van Gogh buiten komen uit l’auberge Ravoux, uit de engheid, de bekrompenheid van zijn kamer, in de grote luchten van die zomermorgen, verfdoos en schildersezel op de rug.

Hij heeft een bol zwarte koffie gedronken, met een borrel misschien, of ook niet; met een stuk brood misschien of ook niet. Er is een zwaarte in zijn vestzak die hij duidelijk voelt tegen zijn dij, die hij betasten kan met zijn ene vrije hand. Hij gaat de weg op tussen de huizen, voorbij de kerk die hij enkele dagen ervoor geschilderd had, met de kinderen om hem heen, die stil spraken onder elkaar.

Hij loopt de velden in langs de smalle holle veldwegel, ver van allen, ver van de wereld, want dit is zijn uur, het uur van alle krachten die hij gebald in zich voelt bewegen, een schreeuw bijna. De zon is in zijn gezicht, is in zijn mond, is in de vloek van zeventig dagen schilderen. Denk eraan, zeventig dagen lang elke dag opnieuw te staan voor een doek dat hij vullen moet, dat hij vullen wil, de geur van verf die in zijn neusholten hangen blijft. Elke dag opnieuw een schilderij, lijk talloze brieven die hij schrijven wil aan de wereld die gesloten blijft, woorden die hij zeggen wil, zijn hart dat hij uitstorten wil, maar waar alleen zijn broer Theo naar luistert.

Als hij zijn ezel opstelt, als hij zijn doek plaatst, als hij zijn verfdoos opent en zijn palet neemt en de verftubes openduwt, als hij de eerste, zo moeilijke penseeltrek zet, is er tevens wat Capra beschrijft, maar wat niemand ziet of hoort of wenst te horen in deze tijd, is er de dans van Shiva, de quarks en elektronen en andere deeltjes, miljarden vormen van energie, die op hem afkomen, die botsen met de elektronen uit zijn geest, uit zijn ademnood, uit zijn moegestreden-zijn, uit zijn wanhoop niet te slagen waar anderen slagen, uit zijn verziekt, verzwakt, nodeloos geworden lichaam.

Hij schildert, met in zijn zak die zwaarte die hij voelen kan als hij beweegt. Hij schildert in een furie van een golf openbarstend leven in hem. Hij schildert het koren met brede penseeltrekken, de smalle weg tussen de velden, de donkere dreigende lucht erboven en de kraaien die in zijn hoofd keren en kantelen. Hij schildert ze buitenmate groot, vooral die ene, die laatste. Hij schildert de eeuwigheid, het levende leven, de wind in het rijpende, wiegende koren, de wolken stuifmeel voor zijn ogen.

Ik schilder mijn eeuwigheid moet hij gedacht hebben: het koren is het leven, ik schilder het levende koren en de zwarte wolken van de dood met de zwartste kraaien.  En het is af, zoals mijn leven af is maar toch nog een allerlaatste kraai mijn teken, het handteken van de dood.

Hij laat staan wat is, de ezel met het nog vochtige doek, zijn schilderdoos met de tubes verf en zijn penselen op het palet. Hij gaat weg in de richting van het nabije bos. Hij neemt de zwaarte uit zijn zak, hoe koel het is in zijn gloeiende handen. Hij richt het op zijn borst. Waarom beeft zijn hand als hij de trekker over haalt?

De knal ruist door het koren, vogels schieten weg, de wereld vangt het op. De ganse kosmos zal het voelen. Hij heeft nog de kracht terug te gaan, doek, ezel en verfdoos op te nemen en terug naar zijn kamer in de herberg, waar hij neerligt op het bed om er traag te sterven.

En Dante, weet dat de pastoor van Auvers, zelfs niet de lijkstoel zal willen lenen, dat er geen dies irae zal gezongen worden over zijn dood lichaam, geen in paradisum, en dat hij niet zal begraven worden in gewijde aarde. Toch zal hij opgenomen worden in de schoot van het eeuwig-zijn. Hij stierf op 29 juli 1890, rond acht uur dertig, de morgen van zijn zevenendertigste jaar.

En dan ook, jouw laatste versregel, wellicht enkele dagen voor je heengaan, de dageraad van 14 september 1321. Wat een verlossing deze laatste regel moet geweest zijn voor jou, je opstijgen naar de sterren, naar het grote immense Licht dat symbool stond voor Amor, Liefde. Je opgenomen worden, zoals Ovidius en Vergilius in de eeuwigheid van de geest, het hemels Arcadia, waar ook nu, Van Gogh moet aanwezig zijn.

24-02-2012, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde