xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /> 

Roland Barthes[1] leert me dat de Haiku zo maar niet een gedicht is van drie lijnen en zeventien lettergrepen verdeeld over vijf, zeven en vijf.

Ik tracht hem te volgen, want zijn taal is niet zo toegankelijk. Ik tracht te begrijpen, vooral wat de haiku niet is.

‘La brièveté du haiku n’est pas formelle, le haiku n’est pas une pensée riche réduite à une forme brève, mais un événement bref qui trouve d’un coup sa forme juste’.

Aldus Barthes. En ik die dacht dat de haiku een soort gedicht was naar Westerse normen, maar dit is het duidelijk niet. Het is niet, een grote gedachte, in een gecondenseerde vorm gegoten, maar het handelt over een simpel gebeuren dat in zijn juiste, meest beperkte vorm wordt opgetekend. En deze beperking is het voorwerp van een grote zorg. Het is net het tegengestelde van wat ik dacht dat de haiku was.

Ooit was ik in Moissac. Ik stond er op de binnentuin van de Cisterciënzers-abdij, in de hoek een eeuwenoude ceder. De overdekte, open wandelgang met kolommen, alle kapitelen ervan versierd met verhalen uit de Bijbel, de prachtigste gebeeldhouwde die ik ooit zag. Ik trachtte in een haiku de beelden te vermengen met de ceder die, wat de geschiedenis van de abdij betrof, heel wat moet hebben meegemaakt.

Ceder in gepeins,

Bijbel op kapitelen

Ingekapt: Moissac.

Mijn haiku was voldoende om te zeggen wat ik meende te mogen zeggen, maar wat ik te zeggen had was voor een gedicht van bij ons, niet voor een haiku. Of wat ik eigenlijk zeggen wou, in een gedicht van enkele lijnen:

De oude ceder, en wij

eronder door gegaan.

Gedacht de slag van hamers

nog te horen,

de frimason, zoals van ouds genoemd[2],

nog voor zijn blok gezeten,

denkend aan zijn bijbeltekst:

Moissac.

Als ik dan toch, in een haiku, iets zeggen wou over de ceder en de kapitelen op de binnentuin van de abdij, dan bijvoorbeeld dit, met als titel: Moissac.

Zijn tijd gekomen,

een cederappel rolde

tot onder Adam.

Of nog

Adam en Eva

zagen een cederappel

vallen in het gras.

Een simpel gebeuren, met Adam en Eva afgebeeld op een kapiteel die hadden kunnen zien hoe een cederappel voor hun voeten viel. Een klein gebeuren voor misschien een haalbare haiku.

En een haiku die Barthes overnam uit het Japans:

Je vis la première neige,

ce matin-là j’oubliai

de laver mon visage.

En of dit andere gedicht, door Barthes aangehaald, een haiku is, denk ik niet, weet zelfs niet of het geen tekst van Barthes zelf is.

Het heeft meer dan het toegelaten aantal lettergrepen, maar als het een vertaling is kan het liggen aan de passage naar het Frans. Het betreft een Zen-tuin met rotsblokken, zo maar neergezet in het zand, dat er maagdelijk bij ligt met voren als lijnen getekend:

Nulle fleur, nul pas

Où est l’homme?

dans le transport des rochers,

dans la trace du râteau,

dans le travail de l’écriture.

Heb ik nu alles gezegd wat Barthes heeft neergeschreven, zeker niet, nog een tiende niet. Maar voor mij volstaat het te weten, dat een haiku een gebeuren is, met een gebeuren als onderwerp.

Ik vermoed dat Herman Van Rompuy dit ook zal geweten hebben.