Het is alsof het, dag na dag, een andere persoon is die, op een andere plaats zich horen laat over een ander onderwerp, want je begint zelden waar je de dag ervoor eindigde. De dag van gisteren is heel ver af, alles is te herbeginnen en niet altijd weet ik welke weg ik volgen zal en waar ik zal uitkomen.

Soms lukt het mede gepaste weg te nemen, soms niet; soms wordt er gereageerd op wat ik laat gaan, waarvoor mijn dank, soms is er helemaal niets. Dit is het lot dat ik koos en het kader waar binnen alles zich afspeelt. Dit betekent ook dat je het maximum halen moet uit het gebeuren en de ontmoetingen van de dag. Je kunt wel gaan middagmalen met een paar vrienden, je kunt wel een tentoonstelling bezoeken van het werk van een vriend, maar ogenblikken erna ben je alleen met jezelf en trek je, je conclusies over wat er gezegd werd en niet gezegd.

 Duidelijk is, dat het niet volstaat uit te weiden over het gevaar dat de islam betekent voor de westerse beschaving, als we zelf bijdragen tot het verval ervan, al was het maar door het imago dat de kunst van heden ons voorschotelt. Dat we ons zouden moeten herbevestigen.

De Kerk sluit de ogen en biedt, naar het voorbeeld van Christus, haar andere wang aan. Een actief diepgaand verzet voert ze niet. Ze kent nochtans voldoende de argumentatie van Etienne Vermeersch en consoorten. Ze weet voldoende dat de figuur van een Christus, zoon van God, gestorven op het kruis ter vergeving van de zonden, een verhaal is dat bezwijkt onder de tegenargumenten; dat het geloof in de transsubstantiatie van brood en wijn, in het lichaam en bloed van Christus heel sterk is afgezwakt om niet te zeggen betekenisloos is geworden, met zijn weerslag op wat het misoffer betreft; dan toch in het westen, bij een groot van de bevolking. Met als resultaat de leegloop van de kerken.

Aldus zijn geleidelijk aan, de geestelijke wapens die we hadden afgestompt en van hun intrinsieke waarde ontdaan en wachten we, na twee duizend jaar, op een nieuwe herbronning, een nieuwe Messias die ons, gelovigen als niet gelovigen, inspireren zou met totaal nieuwe richtlijnen om naar te leven: respect en verdieping in de eerste plaats, waaruit dan een gans andere, meer realistische levensregel zou kunnen worden opgebouwd.

We beseffen echter dat dit ijdele woorden zijn, dat er in dit opzicht niets gebeuren zal, dat we te zeer begaan zijn met andere meer materiële aspecten en dat er, in de huidige vorm van samenleven, geen plaats meer is, noch voor het sacrale noch voor het kosmische, noch voor de verdieping in de geest.

Zodat we gedoemd zijn om te vergaan in een wereld waaruit het spirituele aan het verdwijnen is of, wat misschien nog erger is, de sterker en sterker wordende infiltratie van de fanatieke islam te ondergaan. Wat ons onherroepelijk, verder en verder zou doen afglijden naar een wereld waarin we slaafs zullen gehoorzamen aan wat een zogenaamde profeet verkondigde in de zevende eeuw.

23-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat ik in het verleden ook moge gezegd en beloofd hebben, er zijn onvermijdelijk momenten van zwakte, van een begin van aarzeling die je plots overvalt. Je denkt dan niet verder te schrijven, alles gesloten te houden, dat het geen zin meer heeft, woorden te schrijven zoals je dacht om daarna, ja, daarna wat doet je ermee?

Maar wat je gisteren schreef is exact, momenten van zwakheid duren niet lang, worden vergeten want je hebt behoefte aan dat gesprek, dat je dag aan dag houdt met jezelf uit te schrijven, of beter nog, het is het schrijven zelf dat het gesprek is dat je houdt met jezelf.

Dit is dan het leven dat je leidde de laatste dertig jaar. Je vertelde in die tijd over wat er gebeurde in de wereld, en wat je erover dacht; je vertelde over de boeken, dagbladen en tijdschriften die je las. Je legde de gegevens er uit naast elkaar. Je vond openingen die, zo meende je toch, dichter bij de waarheid lagen. Maar je weet nu dat die waarheid een groot aantal facetten kent en dat je hoogstens één facet ervan kunt benaderen, en dan nog, je wilt - om even terug te grijpen naar wat je een paar dagen geleden aangaf - absoluut niet de zekerheid aankleven die een Etienne Vermeersch ten toon spreidt.

Je las ook de Bijbel, je las over de gebeurtenissen die van de hand Gods waren maar je twijfelde omdat deze niet strookten met het beeld dat je had van God. Je las in de brieven van Paulus dat hij, na getroffen te zijn door de bliksem onmiddellijk is afgereisd naar Arabië om er drie jaren te verblijven, alvorens Petrus en Jacobus, de broer van Christus, te vervoegen in Jeruzalem. Je las over Kyriat Arba en Makfella dat deze dorpen, waar Sarah en Abraham begraven werden, in Saudi Arabië lagen en zeker niet in Palestina. Je dacht dat, de door geen beitel ‘gepollueerde’ dolmen en menhirs van Stonehenge een functie hadden die overeenstemde met de functie van onze eerste gotische kathedralen. Je las Pasternak en Sholokov, Proust en Joyce, je las vele en vele anderen. Maar je wist heel goed dat het niet toereikend was.

Maar de essentie van dat alles stapelde zich op en werd, zo niet op papier, geschreven in je hoofd – maar het kan ook in de golven rondom jou geweest zijn - en de woorden waren als gistende deeg in de trog en lieten je niet los. Sommige werden opgetekend andere bleven ongeschreven en je weet wat Pessoa zegt over wat in gedachten geschreven wordt. En je las Borges en wat hij wist over toeval en je las T.S.Eliot van wie schilfers terug te vinden zijn in de weinige gedichten die je waagde te schrijven.

En dan kwam er Fritjof Capra en Richard Feynman, kwam er Freeman Dyson, Weinberg en Dawkins, kwam er Steven Hawking. Je las wat je vatten kon over de New Physics en je dacht, en dit was een idee dat groeien bleef, dat de wereld van de New Physics, de nieuwe Bijbel kon zijn, ditmaal niet geschreven in woorden maar in beelden die wezen in de richting van iets kolossaal, totaal vreemd dat, niet alleen het beeld van God kon zijn, maar ook, en hier komt alles op neer, dat de dood niet het einde was maar een begin.

Dit is dan de kracht van de New Physics, die de baken zijn waar omheen je schrijven blijft.

22-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je zocht de zin op die nog altijd rondhangt, ergens, in jou of, wat ook kan, rondom jou, van een Franse schrijver, Roger Grenier – geboren op 19  september 1919 is hij nu 97 - die je niet kent, maar wel begrijpen kunt als hij zegt:

‘Ecrire pour moi a tourné à l’habitude, pour ne pas dire à la manie. Une manie dans laquelle je m’enfonce chaque jour davantage, de sorte qu’à présent, je suis incapable de ne goûter aucune autre activité, aucune autre distraction’.

En zegt hij nog waarom schrijven we? Pourquoi des milliers de Français noircissent-ils du papier à longueur d’année, sans la moindre garantie d’être publiés?’

Ik denk er bijna elke morgen aan als ik uitkijk naar een gegeven of, een eerste zin, om er een blog rond te weven. En in feite is ook mijn antwoord, in zekere zin, weinig bemoedigend, ik ben nog goed enkel en alleen in het schrijven, hiermede vul ik een groot deel van mijn actief zijn, maar ook bij mij rijst de vraag waarom ik het doe.

Nu een antwoord hierop heb ik niet, ik doe het en daarmee basta. Ik beleef er, ondanks de moeite die het me kost, vreugde en voldoening aan als ik zie dat mijn vijfhonderd woorden geschreven staan, soms meer gevleugeld, soms meer geladen al naar gelang de omstandigheden. Pas dan kruip ik uit mijn dal en kan ik denken aan andere dingen die ik te doen heb. Elke dag heeft aldus een voorzijde en een achterzijde, de ene zijde is a struggle, de andere een verpozen, een herademen na de worsteling met het woord. Een vriend dichter kent dit probleem ook. Ik volg de opbouw van zijn gedicht, voel erin het gebrek aan ritme in sommige passages en ik ben zo vrij hem er attent op te maken. Doe ik er goed aan me te bemoeien met wat een vriend heeft gedacht als perfect zijnde, als ik er tegenover stel wat mijn perfecte vorm zou zijn; als hij vertrekt van uit levensomstandigheden die niet die van mij zijn?

Ik weet het niet, maar als hij mij zijn pas gecreëerd gedicht stuurt dan denk ik dat hij het doet opdat ik het beoordelen zou, maar het kan ook omdat hij me simpelweg tonen wilt wat hij bedacht heeft.

Hij zal dit lezen, misschien me verlichten wat mijn twijfel betreft zodat ik in de toekomst, zijn gedicht slechts toe te voegen heb aan de bundel gedichten die ik al bewaar van hem.

Hij zou trouwens, en dit geldt voor allen die me lezen, zijn oordeel kunnen vellen over de blogs die ik schrijf, waar ook zaken op te helderen of te verbeteren zijn. Ik ook schrijf niet de perfectie, ik bekijk het kritisch als ik eens terug ga naar wat ik in de loop der jaren als blog gepubliceerd heb, en wellicht in de toekomst, bij gebrek aan nieuws, genoodzaakt zal zijn te herwerken of te hernemen wat ik vijf jaar geleden gemeend heb te mogen/kunnen schrijven.

Dit is nu eenmaal het lot van iemand qui n’est bon qu’a écrire.

21-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wie is het die me nog leest, of wie zijn zij die in de loop van de dag even denken aan mij en op een verloren ogenblik gaan bladeren om te vinden wat ik geschreven heb? Hoe verloopt het mijn woorden, hoe worden ze onthaald, eens ontbloot, eens terug tot leven gekomen?

Ik schrijf maar en blijf het doen; dag in dag uit breng ik woorden samen, stijgt het aantal pagina’s tot een cijfer dat ik nimmer had verwacht. En ik ga maar verder, zonder omzien, blindelings de tijd in. Ik bereik aldus het hart van de herfst om nog verder te gaan in de richting van het jaareinde dat er eens te meer schijnt aan te komen voor mij. We zijn er nog niet, maar het zou kunnen dat ik een nieuw jaartal binnen ga, gesterkt door wat voorbij is, zie ik het gebeuren. Al weet je nooit.

Ik zie dat de achtbare professor Etienne Vermeersch[1] nog altijd achter God aanloopt, het is een obsessie voor hem, God uit de hoek te halen en te zeggen dat Hij er niet is. Is hij er zo zeker van, dat er niets is dat op een God zou kunnen lijken, of, en dan heeft hij een punt, is het omdat hij nog altijd achtervolgd wordt door de God van zijn jeugd; is het deze God die hem nog altijd bezoeken komt, die hij verjagen wil uit de harten van anderen die Hem wel nog bezitten en aanroepen als de nood het hoogst is, of, wat zeker gebeurt, die hem danken voor wat het leven hen gegeven heeft, of anderen nog die stil staan bij wat het leven hen ontnomen heeft?

Wat kan er nog in meer gezegd worden over zijn afwezigheid, zijn niet-bestaan, na ‘The God delusion’ het boek van Richard Dawkings[2]? Waarom er altijd maar op terugkomen en dan vooral op de God van de Bijbel, de jaloerse, de slaande, deze van Sodom en Gomora, deze van de tien plagen van Egypte, heeft men hier dan nog steeds geen antwoord voor?

Een antwoord dat niet meer nodig is. We zijn gesatureerd, de God die de zevende dag gaan rusten is, is er, rustende, laat hem in ‘pais en vree’, en zoek voor jezelf uit hoe is kunnen ontstaan wat ontstond; uit wat het is kunnen ontstaan, en misschien ook, waarom het ontstond. Vragen die je voldoende, zelfs een leven lang, kunnen bezig houden.

Vragen die zo indringend zijn dat, zoals we het vaststellen kunnen, we ze liever terzijde leggen dan er een antwoord op te zoeken. Moeten er dan nog zijn, zoals Vermeersch, met alle respect voor hem, die blijven knagen aan het been dat die God voor hen betekent en dan vooral omdat, wat ze zeggen en schrijven, Hij niet bestaat.

Aldus mijn blog om mijn lezers te verrassen/te vervelen/te verbazen op de dag van 20 oktober 2016. 

20-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik sta volledig buiten de realiteit. In mijn blogs heb ik weinig of geen contact met wat zich afspeelt in dit land; zwijg ik over het werk van de regering die wankelt, over de wijzigingen die worden doorgevoerd met mondjesmaat. Wat me opvalt, is dat niemand in dit land nog gelukkig schijnt. En dan sluit ik de ogen op de vele ‘you tubes’ die ik ontvang, over de houding van de moslim, al was het maar over de Sharia die gewenst wordt door een groot deel van de moslim bevolking van Molenbeek. Is dit zwijgen verantwoord, ben ik hiervoor te prijzen, of mag het ook anders, is het niet wenselijk buiten te komen uit mijn ivoren toren?

Ik antwoord, neen, ik heb er geen juist beeld van, ik heb me losgerukt uit de mediawereld. Ik weet enkel dat de toekomst er heel somber uitziet, dat ik me zorgen maak voor de kinderen die nu geboren worden; dat er genoeg zijn die zoals ik de dreiging zien die uitgaat van de moslimgemeenschap in dit land en in Europa wellicht. Als ik dan het supplement ‘Boeken’ van De Morgen[1] van 12 oktober er bij neem en lees van Fikry El Azzouzi dat hij de toekomst donker inziet en dat het gedaan is met de Islam, dan kijk ik op, is het een stem en een oordeel dat ik niet verwacht. Is het soms iets om ons zand in de ogen te strooien?

El Azzouzi (38) is een productief schrijver, met een oordeel ( zijn laatste roman - 'Alleen zij', Vrijdag, 206 pag. - handelt hierover) dat ik hoegenaamd niet deel als hij het heeft over de ‘Soumission’ van Michel Houellebecq:

‘Als je de Franse intellectuelen daarover hoort praten dan doen ze alsof Houellebecq een visionair is, de man die het allemaal heeft voorspeld. Ikzelf vrees veel meer voor het andere scenario, niet een Europa waar de islam dominant wordt, maar net andersom. Ik denk dat extreemrechts de islam zal verbieden, de moslim zal verdrijven en mensen zal dwingen zich te bekeren. Vroeg of laat zitten we met een inquisitie light (sic) opgezadeld, bedoeld tegen moslims en migranten.’

Je voelt duidelijk van uit welke hoek dit geschreven wordt. El Azzouzi brengt de vrees die wij kennen, ons te moeten bekeren tot de islam (Houellebecq), over naar de moslim die verplicht zou worden zich zou te bekeren. Ja, bekeren tot wat? Dat de islam het fanatisme banne en niemand zal hen ooit verplichten het land te verlaten, een mogelijkheid die trouwens utopisch lijkt om het ooit te realiseren. Zelfs al zouden we het wensen.

Wat ik verder haal uit het interview lijkt me heel belangrijk wat de toekomst betreft:

‘In Brussel en Antwerpen en in andere grote steden komt de helft van de jeugd intussen uit de diversiteit, de politiek ‘moet’ die mensen dus de hand wel reiken.’

De hand reiken aan wie, aan de volgelingen - eerder fanatiek dan gematigd – uit die diversiteit?

Men begrijpe dus waarom ik het liefst van al vertoef in mijn ivoren/ ingebeelde toren, de plaats waar ik mezelf nog ontmoeten kan. 

19-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Alles begint in de morgen, de ogenblikken dat de geest zich opent, dat het licht openwaait over de te sterk begrensde wereld waar je aanwezig bent: de kamer met de boeken en de tekeningen; met de geschriften die opgestapeld blijven en geen voldoende ruimte kennen. Je meet ze aan het boek dat je gisteren las en, ze verzinken.

Het wordt geen goede dag voor jou. Je kunt hoogstens evenaren wat je al schreef maar er niet meer boven uit stijgen, je tijd is voorbij. Maar ook je wilt niet machteloos toe zien, je wilt herhalen wat er al staat, opnieuw en opnieuw; verhalen in andere woorden en in andere omstandigheden, hopende, altijd hopende, want hoop is wat je nog overblijft maar dan hoop op wat je niet bereiken zult. Zo waar zwerft je uit vandaag, welke regionen zult je gaan opzoeken om er lange ogenblikken te verblijven, verstild in het woord dat je dagen vult, dat je leven is; je eiland waar je onderduikt omdat je er heer en meester bent, geen concurrentie is die je de loef afsteekt.

Zij rustig, hart van vele jaren, het licht heeft zich vastgezet en uit de duisternis van je geest ben je opgestaan om te zijn wat je altijd bent geweest, een man van het woord dat geschreven moet worden. Zo twijfel niet, laat je horen, zeg dat je sterk staat in wat je schrijft en dat je schrijft wat gehoord wil worden zonder al te veel fiorituren. Je bent maar een van de zovele die de realiteit der dingen ontvluchten willen en opstaan uit de massa om wat meer te zijn of wat minder onbekendheid te verwerven. Of je er in slaagt of niet het is een stelling die je ingenomen hebt en die je houden wilt.

Achteraf: het liefst van al zou je neerliggen willen, de ogen gesloten, luisteren naar wat Klara te bieden heeft, maar je wordt, zoals altijd opgejaagd als klein wild, jou wordt geen rust meer gegund, eens je begonnen bent kun je niet meer stoppen, moet je presteren. Zo, de vraag die je niet verlaat wie is het die zich openbaart achter de persoon die je bent?

In de voormiddag is er een bericht gekomen van een vriend die zijn werk heeft tentoongesteld. Een massa personen is er op af gekomen en heeft zijn hart verblijd. In het kleine dat hij dacht gemaakt te hebben is het grote opgestaan en heeft hij met allen die er waren, toegekeken op wat hij had verwezenlijkt. Zich afvragend hoe hij er toe gekomen was te zijn wie hij was en gewerkt te hebben, gehouwen en gebeiteld, geëffend en opgeblonken, het lang proces van het tot stand komen, van het bereiken wat hij niet dacht te kunnen bereiken.

Zo, zij rustig hart van vele jaren, wat jij nog bereiken kunt is jezelf verbazen met wat je nog te schrijven hebt vandaag en morgen en de dagen erna, als deze er nog zouden komen.

18-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Als ik, vóór het oosten oplicht buitenkom, zie ik in het zuiden nog een glimp van de Avondster, de planeet Venus tussen lijnen getrokken door de vliegtuigen die over vlogen hoog in het teerblauwe van de lucht. Een nieuwe dag die ik binnenga, aarzelend dit maal, niet zoals de vorige dagen als ik onmiddellijk wist waarover ik schrijven zou. Neen, ik blijf tasten naar de zin van de nacht ervoor, toen ik voor het slapen gaan duidelijk wist waarover ik vandaag schrijven zou. Ik wist het zo goed dat ik het zelfs niet heb genoteerd. Maar buiten gekomen in de morgen is het weg, is het, zoals zovele zaken verloren; zinnen zijn het die niet geschreven zullen worden, niet omgezet tot een stuk proza of tot een gedicht. Je houdt er slechts aan over: ‘oktobermorgens zijn hier koud in dit land’, alsof ze ook niet koud zouden zijn in andere landen. En het is van uit deze arme zin dat ik vandaag vertrekken wou om aan te komen waar ik al dikwijls geëindigd ben, in het noman’s land van de geest.

Maar er is een maar. Ik heb vanavond het meesterlijk geschreven boek van Stefan Hertmans gesloten op zijn laatste zin: ‘de wereld tolt, maar als je even je adem inhoudt, staat hij stil’.

Een hoogst merkwaardige zin, zoals er heel wat voorkomen in zijn werk. Het is zijn manier van schrijven, hij is schilder van natuur en landschappen, van steden en stegen en van de mensen die er duizend jaar geleden in leefden. Hij is historicus, hij is inzicht, hij is verrassing en schittering, hij is een groot schrijver. Als ik na ga wat ik de laatste jaren las, in welke taal ook, hij steekt er als creatieve literator ver boven uit. Zijn boek zal ongetwijfeld vertaald worden in heel wat talen, ik zie het als een meesterwerk dat de literaire wereld gaat verrassen omwille van de taal en veroveren omwille van het verhaal en zeker de wijze waarop het werd opgebouwd

Aan de basis ervan liggen gebeurtenissen die zich hebben afgespeeld in het begin van het tweede millennium. Hij heeft deze geplaatst in hun geschiedkundige context en wat meer is hij heeft gewandeld en geleefd daar waar de gebeurtenissen zich hebben afgespeeld. Met ontroering vast en zeker, heeft hij in de University Library van Cambridge even een document aangeraakt dat ook Hamoutal - de tot de Joodse godsdienst bekeerde en herdoopte Vigdis - duizend jaar voor hem in de handen heeft gehouden. Kan er een grotere band zijn met je hoofdpersoon in een boek. En, hoe schrijf je dan over het document dat je te zien krijgt:

Ik zoek naar de kleinste opening in de dichtgenaaide map, steek er even mijn vingertop door, raak een ogenblik lang de rand aan van het document dat Hamoutal op haar lichaam heeft gedragen. De zaal is zo stil dat ik mezelf hoor ademen.[1]

Een boek heeft zich gevoegd bij de boeken die ik vroeger las. Ik zal het nog enkele dagen met mij meedragen. Vigdis Hamoutal zal me een tijd nog blijven bezoeken. Het boek zal nog lang op mijn tafel blijven liggen, ik zal er wellicht nog in bladeren al was het maar om op de vrij gebleven ruimten een kleine tekening aan te brengen. Ik wil dat het is, alsof ik er ook, al was het slechts een woord van geschreven heb, het allerlaatste toen ik de hand van de schrijver mocht vasthouden terwijl hij het schreef. 

17-10-2016, 07:49 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ga het verhaal van Vigdis hier verlaten. Het is niet aan mij om er verder over te vertellen, het is aan Hertmans, het is aan het boek zelf om het te doen. Ik wil enkel nog kwijt dat Vigdis en haar geliefde, David, in Narbonne zijn aangekomen; dat ze opgenomen werden in de familie van de vader van David, de grote rabbijn van Narbonne; dat Vigdis is afgedaald in de mikveh, het Joodse bad; dat ze hierbij gestorven is aan haar vorig leven, en volledig Joods is geworden en, wat belangrijk is, het geslacht kan voortzetten. Komt daarna de ceremonie van het huwelijk, het breken van het glas en, onverwacht maar noodzakelijk hun vlucht naar het dorpje Moniou, Monieux vandaag, waar de omstandigheden wilden dat Hertmans, precies daar – je moet maar geluk hebben als schrijver, of hoe de toekomst zorgt voor ons –een huis had verworven.

Ik heb tot een stuk in de nacht gelezen, en kom buiten in de morgen met Hertmans, die de ganse nacht geschreven heeft aan een visionair gebeuren dat nu opgetekend staat om, zoals de ‘maden historie’ in zijn ‘Oorlog en Terpentijn’, niet meer gewist te worden uit mijn geheugen.

Hoe ontdoe ik me van zijn verhaal, van zijn boek, als ik verder werken wil, zoals ik werkte vóór Vigdis in mijn leven is gekomen. Er zijn op deze wijze, tal van ogenlikken geweest dat ik geankerd zat in een boek dat me niet los liet. Zo was er ooit Sholokov en ‘The quiet Don’, Pasternak en ‘Dokter Zhivago’, Hemingway en ‘For whom the bell tolls’, en zovele, zovele andere boeken die in mij aanwezig zijn in enkele hoofdzinnen, of passages die me bijgebleven zijn: Stendhal en ‘Le Rouge et le Noir’, Bernanos en ‘Journal d’un curé de campagne’, Shaw en ‘Saint Joan’, Houellebecq en ‘La Carte et le Territoire’ met zijn omheind bos. Zovele boeken, en ik noemde enkel deze die me om een of andere reden, precies nu zijn te binnen gevallen; Gilliams en ‘Het gevecht met de nachtigalen’, Ramuz en ‘Derborence’. En alle andere boeken en schrijvers die me gevormd hebben: Velikovsky, Fabre d’Olivet, Capra, Salibi, noem ze maar, noem ze maar. Er zijn er heel wat, en uiteindelijk slechts, alles bij elkaar genomen, niet meer dan één meter boek in een rek van boeken dat ettelijke malen de omtrek van de aarde lang is. Een futiliteit aan boeken dus en toch zo veel betekenend voor mij.

Zoals ik me niet meer zal los kunnen maken van het boek over Vigdis en hoe een leven tollen kan, zo kan ik me niet meer bevrijden van die andere boeken; is er in mij een kleine, minuscule bibliotheek opgeslagen die ik wel zou kunnen meenemen naar een onbewoond eiland, indien het geval zich zou voordoen. Maar ik denk niet dat ik er een zou uitkiezen, ik denk dat ik liever vertrekken zou met lege handen wat de boeken betreft, en dat ik verder teren zou, zoals ik nu al doe, op de vele passages die in mij liggen opgeslagen. Ik zou die passages uitwinnen, ik zou ze in een andere context plaatsen, er een andere kleur aan geven en, ik zou er over schrijven zoals ik graag, verder schrijven zou aan wat Stefan Hertmans voor ons uit de doeken heeft gedaan en hoe de omstandigheden inwerken op wat we worden en zijn, want wat indien Stefan Hertmans een ander dorp dan Monieux had uitgekozen?

16-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je leeft je morgens, sinds een paar dagen, in het gezelschap van Vigdis Adelaïs die jonge vrouw, afstammelinge uit een familie van Noormannen, die het aangedurfd heeft op negentienjarige leeftijd weg te vluchten uit haar ouderlijke omgeving in Rouen, met haar geliefde, een Joodse student uit Narbonne.

Je had haar zo willen waarschuwen niet te doen wat ze gedaan heeft. Maar, Hertmans heeft je in zijn greep; terwijl hij, de auteur van het drama waarvan je weet dat het op komst is, leeft in de greep van Vigdis. Hem lezende, uren lang, volg je hem op zijn weg door Frankrijk, ziet jij ook met hem, ‘hoe iriserend licht opstijgt boven het lege, dampende land’, en zoekt jij ook, nu ze er na een tijdje, met een tweede wordt geconfronteerd, tot welke God ze bidden moet, en ze beseft dat het enkel de man is ‘die haar zo reddeloos heeft gemaakt’ die haar nog redden kan.

In zijn groeiend verlangen, hier of daar een glimp op te vangen van deze ‘reddeloze’ Vigdis, rijdt Hertmans langs de kleinste wegen van het landelijke Frankrijk naar het zuiden toe. En je zou hem willen zeggen: ik ben met jou Stefan Hertmans, ik volg je op je zoektocht  naar deze jonge vrouw die ooit, duizend jaar vóór jou, in die omgeving, waar ook Marcel Proust ooit is geweest, aanwezig moet geweest zijn. En je bent in verwarring omdat je weet wat die weg waar ze te voet door wandelden - hoogstens twintig kilometer daags - moet betekend hebben.

Wat is de kracht van een boek dat met veel inzicht geschreven werd in een betoverende taal. En ik denk dan vooral, nu, aan de beschrijving van de ‘versteende’ geknielde edele dame, starend naar haar echtgenoot tegenover haar, in de kathedraal van Bourges – en jij ook wandelde ooit in die kathedraal en ook jij stond voor dit beeld.

En Hertmans die zich inbeeldt dat dit Vigdis had kunnen zijn en de beschrijving die hij er ons van geeft is deze van een verliefd man. Ze is voor hem: ‘het evenbeeld van het meisje van Rouen’.

Heb ik ooit, ooit, een zo verfijnde beschrijving gelezen? Hij ziet Vigdis, hij ziet dat ze op deze manier ooit geknield moet hebben in de kerk van Rouen, en hij zegt over de kleding van de ‘versteende: ‘dit zijn de haast adellijk aandoende tinten die ze heeft ingeruild voor het eenvoudige Joodse kleed, waardoor ze de wereld van een andere adel binnentrad’.

Ik heb een vriend, Daniël Janssens die zijn werken – beelden, tekeningen, schilderijen – vandaag tentoonstelt in het Koetshuis van de Abdij te Geraardsbergen – hij tekent met de detaillering eigen aan Holbein. Ik weet zeker dat hij aan de hand van de beschrijving op pagina 97 van Hertmans, in staat is de edelvrouw te tekenen zoals ze afgebeeld staat in die fenomenale kathedraal in Bourges.

Ik lees deze beschrijving niet eenmaal maar ettelijke malen. Heb ze aangetekend en kom er telkens op terug. Een pagina die een hoogtepunt betekent in de Nederlandse - in de wereldliteratuur. Heb er een nietszeggende tekening bij gemaakt – ogenblikken van bezinning en bewondering - op de halve pagina die vrij is gebleven onderaan, en telkens ik er aan voorbij kom voeg ik er, met de fijnste punt van mijn potlood, enkele minuscule elementen aan toe.

Deze passage is echter slechts een van de vele waar het elitair literaire van Hertmans hoogtij viert.

Zeg ik nog dat ik halfweg het boek (pagina 150) ben gekomen.

15-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je hebt vrienden die bezorgd zijn om jou, zo denkt je toch, en je weet zelf hoe kwetsbaar je bent, met welke zorg je rondloopt met een rechterknie die dringend moet bijgewerkt worden. Maar je aarzelt. Het liefst wou je gaan neerliggen en wachten op wat er komen kan. Maar de geest in jou, de dwingeland, laat je niet los, gun je geen uur, geen minuut respijt. Je wordt opgejaagd om te doen wat je doen moet en niets mag je weerhouden.

Dit is nu eenmaal het leven, als je in de vortex ervan bent terechtgekomen kun je er niet meer uit. Dit is mijn geval. Het meest vreemde eraan is dat ik er niet uit wil of dan toch iemand, diep in mij, die het niet wilt en aan wie ik, waarom weet ik niet, gehoorzaamheid verschuldigd ben.

Ouspensky sprak heel dikwijls over de diverse personen aanwezig in ons. Hij die dit wil en een andere dat, een die onder de wol wil blijven en een andere die je doet opstaan, neerzitten en schrijven, vooraleer aan iets anders te denken. Iemand die je niet los laat, zelfs als je gedaan hebt wat hij verlangt is hij niet voldaan. Laat hij niet toe dat je weggaat om je te verbergen ergens in een hoek. Neen, je moet denken aan morgen en overmorgen en er is nog heel wat dat moet geschreven worden of herschreven of doorgegeven.

Meestal luistert je en als je geluk hebt, komen er ook momenten dat hij je even los laat en dat je uitzwerven kunt, dromen kunt, dat je een groot leven leidt als schrijver van het ongewone dat in jou opstaat; dat je de wereld om je heen aan het verbazen bent en als een groot man zult worden erkend.

En je weet, dat er zijn onder je vrienden, die precies in een zelfde toestand verkeren als jij. Bij hen ook is er iemand die hen opjaagt, aan wie ze te gehoorzamen hebben: ‘Geen peis voor  jou man, aan het werk, aan het werk’. Dichter, beeldhouwer, schilder, allen worden ze opgejaagd door die dringende noodzakelijkheid meer te zijn dan wat ze zijn.

Welke zal hun beloning zijn, niets, nada, niente. Ze zullen opstaan in de morgen en slapen gaan in de avond, wetende dat wat ze gedaan hebben hoogstens een goed beginnen was, maar dat de taak niet af is, maar af zal zijn als ze geborgen liggen in een kist.

Je kunt wel, zoals een vriend beeldhouwer-tekenaar-schilder nu gaat doen, een rustpauze inlassen en tonen aan de wereld wat hij in al die tijd verwezenlijkt heeft. Hoe zijn dagen waren en wat er uit is voortgevloeid. Tonen welke weg hij heeft afgelegd en waar hij aangekomen is. Tonen dat zijn leven tekenen was, beeldhouwen; creëren wat niemand vóór hem, op een zelfde wijze en met eenzelfde spanning heeft gedaan; tonen wie hij eigenlijk wel is, niet de persoon die voor hen staat, maar de persoon achter die persoon. Want het is nu hij, de dubbelganger, de dwingeland, die aan bod komt.

Jijzelf kunt nu toekijken in de schaduw van wat hij presteerde en zelfs je afvragen, wie is die man die die tekeningen, die die beeldhouwwerken maakte, wat bedoelde hij er mee, wat wenste hij te bereiken ermee. Is het nu tot mij dat hij zich richt, om me te zeggen: ‘kijk man, kijk goed, dit heb ik uit jou gehaald, wat denkt je ervan?’

Of staat hij nu, naast jou en tezelfdertijd binnen in jou, om aan de massa die is toegestroomd te bewijzen wie je beide bent, de man onder hen én de kunstenaar in die man, die hier het hoge woord voert. Laat hen betijen, wat beide betreft, wat nu telt is wat is tentoongesteld. Amen.

14-10-2016, 06:29 geschreven door Ugo d'Oorde  

Is er iets verkeerde aan het getal 13? Je denkt van niet maar het bevreemde is dat je naar dat getal opkijkt met een zekere achterdocht, een soort vrees dat vandaag iets verkeerd zou kunnen gaan. Je had al een losse tekst klaar liggen om te verwerken, maar vanmorgen geconfronteerd met dat bewuste getal heb je die tekst laten liggen voor later of voor nooit: een eerste gevolg van het getal. Of hoe het minste van het minste, onze gedachten bepaalt, niet eenmaal maar telkens weer. En we laten er ons aan vangen, we volgen de stuwing die van ergens op jou is afgekomen en je bent op weg naar een plaats die je pas later kennen zult als je leeg geschreven bent. Dit gebeurt regelmatig, je bent dus onbevreesd nieuwsgierig om wat het worden zal.

Want wat is er verkeerd aan het getal 13. Il faut qu’il y ait une raison die terug gaat tot diep in de tijd, eigen aan het westen, niet geworteld in de Joodse traditie, echter wel in mij, alsof het opgeslagen lag in mijn genen. Zo hoorde ik van aangenomen Hindoe kinderen dat ze geloofden in een reïncarnatie, hoewel ze er hier nimmer over gehoord hadden.

Is het, het feit dat ze op het ‘Laatste Avondmaal’ met dertien aan tafel zaten, waaruit dan, volgens de Evangeliën, Judas zou opstaan om: ja om wat? En waarom? Was het een vrije beslissing die uitging van Judas zelf, of was het Jezus die hem, het stuk brood gedrenkt in de wijn toeschuivend, de opdracht gaf het te doen?

En nu mijn gedachten me tot hier hebben gebracht, ga ik verder, denk ik, onvermijdelijk aan wat Stefan Hertmans in zijn ‘De bekeerlinge’, in de mond van de Joodse Schriftgeleerden legt die zich verdedigen: ‘Hoe zo hun schuld? Welke schuld hebben de Joden aan de dood van Christus? ‘Was de kruisdood van Jezus dan niet Gods eigen wil en plan geweest, had God zijn Zoon niet juist naar de aarde gestuurd om voor de zonden van de mensen te boeten?[1]’.

Nu ik, tussendoor Hertmans nieuwe roman aan het lezen ben – ik vrees dat ik er nog zal op terugkomen in de komende dagen/weken – kan ik nu al verklappen dat het een dramatisch – ontroerend - boek is. En ik denk dan aan wat een Arabische dichter schreef over de liefde:

‘Het is de onverbiddelijke wil van de liefde mijn kind, en hier is het geheim ervan. Indien je het weten wilt aan zijn vuur is niemand ontkomen hetzij door de dood.’

Is het niet de dood, het is weinig meer het lot dat beschoren is aan Vigdis Adelaïs, de bekeerlinge, de proseliete.

Aldus heeft het getal 13 me gebracht waar ik niet dacht te eindigen. Zeker niet bij de liefde, eerder bij de dood, twee elementen die met elkaar weliswaar verbonden zijn, dan toch bij Hertmans en dan toch in zijn nieuwe roman, omdat het twee uitersten zijn van het leven, en wat er tussenin gebeurt, onafscheidelijk is, of van het ene, of van het andere.

Ondertussen leer ik heel wat van het boek, hoe het gestructureerd werd, hoe het historische als historisch overkomt en hoe het literair fictieve de ware Hertmans is. Ik weet nu hoe ik mijn manuscript herschrijven en herstructureren moet, en de tijd dringt. 

13-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik zou elke dag iets in de vorm van een sonate willen schrijven, zoals ik er gisteren een geschreven heb. Niet met een zelfde geladenheid, niet over dingen die komen zullen maar waarvan nog niets geweten is, maar wel over het beleven van de dagen, van de avonden, waar ook doorgebracht en hoe ook de kleur ervan was, en hoe onze ingesteldheid.

Er is geen twijfel mogelijk, ik verga om mede te delen wat me te binnen valt, zonder omwegen en zonder om te zien. Klatergedachten over de dingen schuiven om aan te tonen tot waar ik gevorderd ben en tot waar ik wil gaan. Ik denk dan aan een sonate van Beethoven die ik beluister en tracht te ontcijferen, en, denk ik nog, ik ook wil mijn woorden zoals een sonate in woorden, die niet zo heel duidelijk zijn, niet zo klaar afgelijnd, maar die spreken als gevoelens die niet te bepalen zijn, enkel een impressie laten van wat is en van wat was, zonder er namen op te kleven, zonder expliciet te zeggen waar het over gaat.

Te zijn of niet te zijn, en tussen in, de aarzeling, het raakvlak met het leven dat ook het raakvlak is met de dood. Het is dit tussenin dat we bewonen, waar we ons willen ophouden als we, zoals altijd, vroeg in de morgen onze gedachten opbiechten, niet wetende wat er komen zal en als er iets komt hoe het zijn zal, gericht naar het ene of naar het andere. Niet zoveel mogelijkheden zijn er die we kunnen opzoeken in de wereld waarin we leven, als die wereld niet uitgestrekter is dan de palm van je hand, de wanden van je kamer en de gebeurtenissen uit je leven. Je hebt enkel de diepte waarin je duiken kunt of de hoogte waarin je verdwijnen kunt. Dit is waar je het moet mee stellen, dit zijn je bronnen waar je uit putten kunt naar believen. Is het veel, is het weinig? Je stelt je erin, je bent ermee vertrouwd en je haalt er uit wat er uit te halen is. Gewoonlijk vertrekkende van het nulpunt, zoals eens te meer, uit het allesbepalende uur van deze morgen

De herfst, is een lichte pijn die niet wijkt, die je vraagt om bekentenissen die je niet zo maar vrijgeven wilt; de herfst en het licht dat soms is als van staal, de onvervangbare luchten of de verantwoording van wat de zomer was en van de winter die volgen zal.

Dit is het zoveelste verhaal dat je los laat, de tekening in grijze tonen van wie je bent en hoe je je voelt zijnde wie je bent. Je hebt een vriend, schilder, die alles groen ziet, van het teerste tot het donkerste van alle groenen die er zijn. Hij leeft er mee, hij zwemt erin, zijn hart zwelt misschien, maar eens hij schildert barst het open in groen met de lucht erboven die van zijn hart is, donker soms, zwaar soms.

Terwijl een andere vriend je meldt dat hij is ingescheept in Barcelona, waar hij van Gaudi de Sagrada Familia bezocht. Hij kon niet wachten tot hij thuis was om het je te melden hoe prachtig het was. Hij zal er geen schilderij van gemaakt hebben, wat foto’s misschien waarin hij een meester is. We zullen hem ontvangen om te luisteren naar wat hij ons te vertellen heeft, zijn woorden zullen licht zijn en frêle, als met het aroma van de poëzie getemperd.

12-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Zo is ook elke morgen een nieuw beginnen, een opstaan uit de nevelen van de geest en een doorzetten om te oordelen in welke richting dat je denken wilt en hoe je er toe komen zult je blad te vullen met tekens die gelezen kunnen worden en meegenomen de dag in tot de avond toe, als alles zich sluiten zal in de slaap als hij komt of als je toelaat dat hij komt.

Dit is dan de taal die gesproken wordt en de woorden die opgetekend blijven voor later. Die maar eens zullen geschreven én gelezen worden door enkelen om daarna zoals zovele zaken te verdwijnen in de schaduw van de schaduw waar ze eerder verpulveren zullen dan er nog uit op te staan.

Dit is dan de wereld waarin we leven, deze van de geest, de andere is ons vreemd als we schrijven gaan, want van deze andere staan velen klaar om dingen te vertellen die er zijn of er zouden kunnen zijn, terwijl jij op zoek gaat naar dingen die hangen bleven in de uithoeken van de geest om ze nieuw leven in te blazen, anders te gaan inkleuren of simpelweg opnieuw te verkondigen zoals ze er stonden voor hun eeuwigheid.

We komen er wel aan voorbij elke dag, maar we merken ze niet telkens op, hoewel ze klaar staan om gegrepen te worden gekoesterd of verfomfaaid. Vrolijk worden we er niet bij, het is maar een stilstaan bij wat was en ons ooit heeft bekoord. En, als we er naar teruggrijpen, is het met weemoed, en weemoed op onze leeftijd is te mijden.

Zo ver, gaan we niet, maar je duwt de weemoed weg uit jou, omdat je er niets bij te winnen hebt; omdat weemoed in zich het teken draagt van de dood: een verlangen naar het voorbije, dat gelijk staat aan het uittreden uit het heden, wat eens te gebeuren staat. Opgesteld tussen die twee werelden, deze van het heden en deze van het voorbije, komt het je over dat de ‘niet-meer- zijnde-wereld’ de meest wenselijke is: voor altijd niet meer te voelen wat van vroeger was en niet meer te denken moeten aan wat nog komen kan.

Zijn we duidelijk geweest? Is het zo dat de weemoed in ons een verlangen schept dat ons weghaalt uit de kring van zaken waarin we genesteld zitten en waaruit we het liefst van al – zo heeft de dag zich geopend - zouden willen wegvluchten om niet meer te zijn?

Nachten doe je erover, maar de weemoed is latent, hij komt terug, verlaat je niet meer, eens er binnen in. Eens hij je omkranst heeft met herfst en licht en met al wat van vroeger is.

Je houdt niet veel meer over, je ziet geen lichten aan de horizont, de effenheid die je wacht is gesloten. En zou je willen gaan waar de dingen zich opnieuw openen zullen, in lichtvlakken en regenbogen met wierookgeuren en brandende kaarsen. Ademend wat was, om niet meer te keren, een morgen in oktober.

11-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De Bijbel wordt door velen gezien als het Boek der boeken. Is het dit nog altijd, hier bij ons?

Een tijd geleden, gaf ik al mijn idee over de zeven eerste dagen van de schepping, hierbij geïnspireerd door Fabre d’Olivet en Paul Nothomb, ik zal er niet op terug te komen. Ik heb ook mijn oordeel al gegeven over de bevrijding van Israël uit Egypte, na de tien plagen van Egypte en, wat de mogelijke oorzaak zou kunnen geweest zijn. In een woord de Bijbel is en blijft het boek dat bij mij duidelijk bereikbaar staat in zijn rek. Het is het boek dat de fundering is van onze westerse beschaving en ook het boek dat zijn stempel heeft gedrukt op mijn jeugd en mijn jonge jaren.

Maar mijn visie op de inhoud ervan heeft zich met de jaren sterk gewijzigd. Het is geschreven van uit de optiek dat de aarde het centrale punt was van het Universum en dat de zon rond de aarde draaide. Het Universum bestond toen uit hemel en aarde en men kon als dan aanvaarden dat de, in zijn zetel rustende God, toekeek op wat zich hier op aarde afspeelde en, als het hem beliefde, eventueel tussen kon komen in bepaalde gebeurtenissen of omstandigheden. 

Als we vandaag het scheppingsverhaal hernemen weten we dat het Heelal in expansie is en dat de schepping, of wat begon de ‘zevende’ dag, nog altijd doorloopt; weten we dat na miljarden jaren uit dit Universum, de mens is opgedoken als geïntegreerd deel ervan en dat deze ook ‘in wording’ is.

En waren we gebleven bij Elohim – van 'bereshit bara elohim' - dan ware er een opening geweest naar het kosmische, maar zodra Elohim herleid werd tot Yahweh en Yahweh tot God en die God, die in zijn zetel rustende God, zich desondanks is gaan bemoeien met Abraham en dezes nageslacht; intervenieert in Sodom en Gomora, tien plagen afstuurt op een even religieus en hoogstaand volk, de Egyptenaren, en dan nog, jaren later, zon en maan – een maan die hij niet nodig had - laat stil houden om Joshua te plezieren, dan staan we voor een toeziende, een actieve God.

Hij wil zich niet verder laten gaan. Hij ziet genoeg de obsederende kracht die uit is gegaan van de Bijbel en de Evangeliën en, die nu uitgaat, maar dan op een totaal ander gebied, van het nieuwe boek, de Koran dat zich, als een gevaar,  aankondigt in het westen.

Maar ik wens vooral mijn geloof in een kosmische God à la Spinoza, aan te kleven, een God die geen nood heeft aan woorden, geen nood aan daden, geen behoefte heeft aan offergaven.

Wat is het nut van de Bijbel, de dag van vandaag, wordt deze nog geraadpleegd door een hoogwaardigheidsbekleder in de Kerk? Ik geloof het niet. Het Oude Testament, als dusdanig, is voorbijgestreefd, het heeft voor het westen zijn werk gedaan. Enkel godsdienstleraren en historici gebruiken het nog. Terwijl het voor Israël hoog geprezen en heilig blijft.

In de tijd dat ik Velikovsky las/bestudeerde lag de Bijbel altijd naast mij. Ik was er mee vertrouwd. Vandaag is het slechts nog sporadisch dat ik een van mijn Bijbels ter hand neem. Gewoonlijk grijp ik dan naar de King James’ versie van 1611. En hoe ik er toe gekomen ben voorrang te geven aan die Engelse versie houdt verband met John Steinbecks ‘East of Eden’, maar dat is een andere geschiedenis.

10-10-2016, 07:41 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat heeft deze dag speciaal, hoe interpreteer ik de eerste tekenen van de dag: de geluiden, de grijze luchten, het gelen van de bladeren in de tuin van druivelaar en vijgenboom, het tijdloze van het zijn en het worden, ineen geschakeld in het ene zijnde. En verder, de stapeling van alle dingen die door mij tot stand zijn gekomen, beperkt tot wat tekeningen en wat bladen tekst: hoe interpreteer ik dat alles, welke kroon zet ik er op?

Opstaan en slapen gaan, de dagen die zich opvolgen in een ritme dat we maar al te goed kennen. We rekenen met uren en we komen uit met weken en maanden, met jaren. Het vluchtige is ons bekend, het stilstaande amper, maar het schuiven van de jaren is een feit: is het een heuglijk, een te beklagen feit?

Ik kan me een tijd herinneren dat in het dorp waar ik woonde, de telefoon een rariteit was, evenals de radio en de auto; dat ik door weer en wind te voet, in korte broek en blote knieën, naar school ging twintig minuten ver om te gaan en twintig minuten om te keren; dat ik vóór dag en dauw, met de kannen melk, geladen op een hondenkarretje, getrokken door de hond, naar de melkerij reed of, als de tijd ervoor gekomen was, geladen met een zak koren, door veld en bos naar de molen reed om het graan te laten malen. We zeggen het maar, we tekenen het op opdat geweten zou zijn hoe we zijn opgestaan uit wat nu de middeleeuwen lijkt.

Dat ik de koe van mijn grootvader, langs de graskanten van de weg grazen liet in de zomer, samen met andere jongens en meisjes en hun koeien, dat het oorlog was, ergens, en dat we de vliegtuigen telden, boven onze hoofden, kleine stippen die we met moeite onderscheiden konden op hun weg naar het Duitsland van toen. We wisten niets van de vernieling die ze veroorzaakten, wisten niets af van wat er aan boord van deze vliegtuigen gebeurde, hoe kwetsbaar de bemanning ervan was in hun kisten, hoog in de lucht. Voor ons waren het maar ronkende punten hoog boven ons, terwijl de koeien vreedzaam graasden en wij inkervingen maakten in onze stokken.

En het beeld van vader en de zoon die ik was? Ik kijk naar mijn kleinzoon Anthony en zijn zoon Amaury, dit moet het beeld geweest zijn van vader toen, jong, krachtig en ambitieus, terwijl ik hem nu zie als van de leeftijd die hij had toen ik hem bezocht in het ziekenhuis – het regende in de bomen – en hij sterven zou, in een afzonderlijke kamer.

Feiten, gebeurtenissen die onze jeugd waren en nu vervormd en vervreemd opduiken terug en niets méér nog zijn dan de woorden waarin ze opgetekend worden, omdat je iets ervan, het minimaalste ervan, uitgedrukt in enkele lauwe beelden, bewaren wilt en de impressie ervan op jou, doorgeven wilt naar de generaties na jou.

En nu je er aan denkt, het examen dat je meemaakte van wat toen genoemd werd ‘het Fonds van de meest Begaafden’ en je er geconfronteerd werd met de vraag van de slak die in een put zit van vijf meters diep en elke dag drie meters naar boven en twee naar beneden kruipt, na hoeveel dagen ze zal boven zijn. En je dacht dat de vraag te eenvoudig was om gesteld te worden en je vier zegde, zodat je geslaagd was en je verder studeren ging, weliswaar niet ver genoeg, maar wat dan toch bepalend was voor het leven dat je had en nog hebt. Of, een ‘vier’ antwoorden in plaats van een ‘vijf’, welk verschil het uitgemaakt heeft voor jou. En, indien je een ‘vijf’ had geantwoord, welk leven stond je te wachten: er zou in elk geval geen Anthony, geen Amaury, geweest zijn. Kleine feiten, grote gevolgen; het leven dat we kenden en het leven dat we ontliepen omdat het niet geschreven stond.

Als er iemand was die er voor zorgde dat was wat was, wie was het? 

09-10-2016, 07:36 geschreven door Ugo d'Oorde  

In het vooruitzicht van wat de toekomst me mogelijks brengen zal, ook nog maar eens de wijze woorden van Dante opgezocht - woorden die mijn Blog van vandaag verantwoorden moeten - gesproken door Vergilius, zijn ‘gids en meester’: 

‘Alle luiheid moet je voortaan van je afschudden’, zegde de meester, ‘want het is noch zittend op het dons, noch onder de dekens dat je roem verwerft. Hij die zijn leven op deze wijze doorbrengt laat evenveel sporen na als rook in de lucht en schuim op het water’. 

Woorden die ik, uit respect voor Dante, wil citeren zoals ze staan opgetekend in Canto XXIV, 46 -51, van zijn Inferno: 

‘Omai convien che tu così ti spoltre’ / disse il maestro, ‘ché, seggendo in piuma, / in fama non si vien, né sotto coltre : / sanza la qual chi sua vita consuma, / cotal vestigio in terra di sé lascia / qual fummo in aere ed in acqua la schiuma.’ 

Dit zijn woorden om aan te brengen op de buitenmuren van alle scholen in dit land. Zoals een andere vriend van mij, de schilder, Frans Minnaert (1929-2011), die, op de muren van de inkomhall van de Academie in Anderlecht[1], waar hij directeur was, volgende woorden, zo lees ik toch,  liet aanbrengen van Kabushika Hokusai, een van de grootste meesters van de houtsnedeprent in de eerste helft van de XIXde eeuw:

‘Ik ben gek van schilderen geworden vanaf mijn zesde levensjaar toen ik er voor het eerst kennis mee maakte. Ik vervaardigde enkele schilderijen die ik zeer goed vond: toen was ik al vijftig jaar. Maar niets van wat ik deed, alvorens ik zeventig jaar was had enige waarde. De ouderdom van drieënzeventig bereikt hebbende ben ik er toe gekomen de natuur onder vele aspecten te begrijpen: vogels, vissen, dieren, bomen, gras…, kortom alles. Als ik tachtig jaar word, zal ik nog verder gaan en in de geheimen van de kunst zal ik binnendringen met mijn negentig jaar. Eenmaal honderd bereikt zal mijn kunst subliem zijn. En mijn enig doel zal bereikt zijn rond mijn honderdentiende jaar, want dan zal pas iedere lijn en ieder punt dat ik maak, doordrongen zijn van leven.

Een geladen, licht overdreven, lange tekst om aan te brengen in een inkomhall. Maar ik denk dat hij typerend was voor Minnaert. Als ik zijn monografie doorloop kan ik zien hoe hij begonnen is en welke evolutie hij heeft doorgemaakt om, uit te komen in 1973, bij de acht doeken van zijn Genesis. Een omvangrijk werk waarvan ik me afvraag waar dit  zich voor het ogenblik bevindt en dat centraal staat in zijn oeuvre, zo spiritueel, nijgend naar het religieuze,  als wat het gebruikte doek betrof – hij schilderde toen op een soort jute doek – en zeer verrassend omwille van het sober gehouden kleurenpalet; Minnaert baarde een ‘epos’ vertelde Willy Juwet er over. Het werd geselecteerd om geëxposeerd te worden op de biënnale van Venetië, die echter achteraf werd afgelast.

Minnaert was een zoeker, een ontdekkingsreiziger in het schilderen, zowel wat de techniek, de materialen en de kleuren betrof. Hij was geen Hokusai, verre van, hij was Frans Minnaert maar hij werkte in de geest van Hokusai. Een tweede Minnaert heb ik nog niet ontmoet. 

08-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het kan, en het gebeurt, dat wat ik schreef in het verleden, herschreven wordt in het heden, of nog, dat wat ik las in het verleden herlezen wordt in het heden. Elke tekst is dus een mengeling van heden en verleden, samen gebracht in het heden dat verleden wordt in de toekomst. T.S. Eliot wist dit maar al te goed als hij schrijft in de beginregels van zijn Four Quartets:  

Time present and time past / Are both perhaps present in time future, / And time future contained in time past. 

Zo gaat het ook met mijn teksten die ik hier laat verschijnen. De datum ervan ligt vast, maar het schrijven ervan gebeurt gewoonlijk de dag ervoor. Hiervoor vertrouw ik me op mijn goed gesternte; vertrouw ik erop dat ik in de voormiddag de materie zal vinden om mijn blog te schrijven die de volgende dag zal verschijnen. Wachten tot de dag van het verschijnen waag ik zelden, want ik wil dat zij die me om 07.30 a.m. of vroeger nog – en er zijn er - opzoeken, een gloednieuwe tekst vinden.

Maar ik moet deze versregels, die ik telkens opnieuw beleef, al zo dikwijls geciteerd hebben. Ook omdat het heden doordrongen is van het verleden en verleden en heden aanwezig zijn in het komende. Waaruit dan zou kunnen gesteld worden dat alles aldus in potentie al opgetekend ligt, misschien al opgetekend van ver voor ons bestaan, opgetekend in de hand die een van onze voorvaderen afdrukte op de wand van welke grot ook, een symbool en teken van wat komen ging.

Vandaag is het zo dat ik, wat mijn verleden was, of kon geweest zijn, in enkele maanden tijd heb samengebracht in wat toen, telkens mijn heden was, en erna verleden is geworden. De bundeling van dit verleden is blijven liggen, heeft zich gestold, maakt een groot deel uit van de stolling waarover ik het had in een vorige blog. Heb ik nu, vooreerst de moed en daarna de kracht, om de tekst van het gestolde te hernemen en er nogmaals een nieuwe vorm aan te geven?

Deze morgen van 6 oktober, bij het ontwaken was er een grote heldere planeet in het zuiden. Het moet Venus geweest zijn. Welke betekenis ik er ook aan hechten wil, de schittering ervan heeft me verrast, hoewel er nog weinige dingen zijn die me verrassen kunnen. Maar wakker geworden met in mijn hoofd de blog die ik schrijven ging en staande voor het venster, heb ik gezien hoe helder het zicht ervan wel was in vergelijking tot een paar andere sterren die ik zag. En nadat ik dit geschreven had ben ik teruggegaan om te zien of de planeet er nog stond. Het was een paar minuten voor acht. Conclusie, het moet een begoocheling geweest zijn, zoals een groot deel van al mijn schrijven een begoocheling is geweest, want op het teerblauwe van de lucht was het heldere punt verdwenen, had het zich opgelost, was het herleid tot de vlucht van een paar kraaien. Begoocheling van de begoocheling waar ik mijn dagen mee  te vullen heb.

Wat er nu komen zal in de dagen van herfst en winter die nu op mij afkomen, staat al geboekt in de sterren. Alles wijst naar een einde dat altijd een ‘nu’ zal zijn. Of nogmaals uit zelfde bundel, T.S. Eliot:

What might have been and what has been / Point to an end, which is always present.

En, of ik de moed én de kracht zal hebben om te herwerken en te herdenken – grondig te herdenken - wat ik schreef zal de toekomst me leren.

07-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De dag begint voor mij vóór de zon opkomt. Echter beter en juister ware, vóór de kant van onze plaats op aarde, in het licht van de zon is gekomen. Ik dacht er gisteren aan toen ik, in de late namiddag, zag hoe de zon daalde naar de aarde toe en ik me de vraag stelde hoe de mens, het vreemde nieuws - wat in feite het einde van de middeleeuwen heeft betekend - heeft verwerkt, dat wat hij zag, het niet de zon was die rond de aarde draaide maar wet de aarde die omheen de zon wentelde, hoewel alles wijst op het tegengestelde.

En dan zit ik daar, in de opkomende kilte van laat-namiddag, met een wollen sjaal om de hals, te kijken naar de zon die achter de kruin van de bomen verdwijnt, en tracht ik me in te beelden, hoe de aarde zich wel wentelen moet opdat we een dalende zon zouden te zien krijgen. Wat niet zo gemakkelijk is om er zich een beeld van te vormen dat ons volledig in de ban zou houden. Hoe moeilijk dit voor te stellen is, bewijst dat het nog altijd niet is doorgedrongen tot onze taal en het nog altijd de zon is die daalt als de avond valt.

Er zijn wellicht heel wat zaken die totaal verkeerd overkomen bij ons. Zaken die we eeuwen gezien hebben zoals ze ons werden aangeleerd en zoals het geschreven stond en die we nu totaal anders ervaren, omdat, zo denken we toch, wijzer geworden zijn of, omdat andere bronnen zijn ontdekt die het tegengestelde, van wat altijd werd aanvaard, duidelijk bewijzen. En vooral zijn er nieuwe ideeën ontstaan die we nog altijd niet verwerkt hebben, al genieten we ten volle van de technische verworvenheden die er zijn uit voortgevloeid.

Ik heb genoemd, kwantum fysica. Ik heb genoemd wat Einstein heeft uitgedrukt als de formule, die iets 'goddelijks' in zich draagt, E=mc².

Welke impact deze formule en vooral al wat er mede verband houdt, op onze manier van leven heeft gehad, is ontzaglijk, is niet te omschrijven in een paar zinnen. Maar het feit dat we zijn binnen gedrongen in het hart van de materie, het hart van het atoom heeft, meer nog dan destijds de bevindingen van Copernicus, die maar een aanloop waren naar wat we vandaag weten over het kosmisch gebeuren, hebben ons binnen gebracht in een totaal nieuwe wereld die zich thans geleidelijk aan opent voor de mens die we zijn en die, zichtbaar, om het zo te stellen, de wereld van vóór Copernicus nog niet helemaal verlaten heeft wat de baan van de aarde omheen de zon betreft.

We aanvaarden en genieten van al het nieuwe dat de wetenschap, dankzij het binnen treden in de kwantum wereld, heeft verwezenlijkt. We zijn er zelfs niet meer over verbaasd, wat een grove fout is, want wat tot stand is gekomen en wat waarschijnlijk nog in de tunnel zit, is meer dan verbazing waardig.

En wat meer is, en dit verwondert me dan niet, we hebben nog steeds niet begrepen dat wat zich voordoet, en wat zich meer en meer zal openbaren, het effect is van al dit nieuwe dat zich afspeelt in de wereld van de allerkleinste bouwstenen van het Heelal. Het wijst op het tot stand komen van een nieuwe Bijbel die ons vroeg of laat aanzetten zal om het leven te gaan bekijken van uit een totaal andere invalshoek, die meer dan ooit zal gericht zijn op het betreden van de wereld van de geest achter de wereld van de materie.

Welke geestelijke (religieuze) omwenteling hier zal uit ontstaan zal ons echter nog eeuwen bezig houden.

06-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Met de herfst stollen de gedachten zoals de sappen in de bomen, in de struiken, in de grassen. Hij ontkomt er niet aan, de stilte zit geronnen in zijn bloed. Het duidt aan hoe zeer hij gehaakt zit in de natuur, hoe zeer verbonden met het licht, dat niet te betasten is, irreëel is zoals de adem van de herfst die over hem is neergekomen. Hij heeft er zich op ingesteld. Heeft vele beelden afzijdig gehouden, toegedekt met logaritmen en rijmen, maar hij wil niet gaan neerliggen bij die stolling, noch langoureus gaan doen om excuses aan te kleden die er geen zijn.

Hij weet echter vandaag niets meer dan dat hij gisteren wist. Hij heeft niet meer woorden nu dan die hij gisteren had, geen betere geen meer sprekende, geen meer illuminerende, hij is wie hij gisteren was. En als hij, in een opwelling, in het midden van de nacht, gaan kijken is wat hij in de vorige eeuw (1988) geschreven heeft, dan is er vandaag weinig of geen andere inhoud te bespeuren met wat hij toen vertelde. Hij dacht nu wel wijzer te zijn, minder uitgelaten, nederiger vooral en ook, er was een zekerheid in zijn stem, die anderen vernamen in wat hij hen regelmatig toestuurde als de dag zich opende; hoe deze dag ook was, helder en krachtig of, de dingen in de mist gehuld.

Zekerheid die evenzeer onzekerheid was, maar het onzekere aanvaardde hij niet voor zichzelf, omdat hij het, steeds voor zich zelf, niet permitteren kon onwetend te zijn over wat er hem te gebeuren stond, op een bepaald ogenblik van een bepaald uur van een bepaalde dag: het ogenblik dat evenzeer herfst zal zijn als winter, als zomer, dat van de tijd zal zijn die eeuwig is. Want, zoals hij van vele dingen weet hoe ze uitdraaien zullen, wil hij ook een beeld kennen van dat precieze ogenblik als hij de stap zal zetten, hopelijk heel bewust en uitkijkend met verlangen.

Dit zijn dus duidelijk herfstgedachten die, stilgehouden in de zomer, wentelend met de aarde van morgen tot nacht tot morgen, opduiken lijk wolken uit het westen geladen met regen. We aanvaarden ze, we laten ze even begaan, laten ze aanzwellen om dan af te zwakken terug en ergens neer te gaan liggen, wachtende op een nieuwe beurt. Zo leven we, begrijpen dat de dagen vol kunnen zijn en andere zonder de glans van woorden.

Dichter komen we niet, dan dat we al waren. En indien het ooit komen zou, je hoort het wel van ons, want weinig zijn de dingen die we verzwijgen, je zult het wel al begrepen hebben.

Zo hebben we niet verzwegen, het stollen van onze gedachten, al weten we nog niet precies tot hoever deze stolling gaan zal, en of er geen openingen komen zullen, die we wel niet verwachten vandaag; morgen echter is altijd een andere dag, die vol verrassingen kan opengaan of zich op een verrassing kan sluiten.

We leven en we dromen en de dromen zijn het zaad voor wat morgen brengen kan.

05-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een morgen om te vergeten, dacht ik. Een morgen zoals ik er al heel wat heb gekend de laatste tijd, verschillend van de andere morgens toen ik opstond vol gedachten die ik met moeite, tijdig optekenen kon.

Gelukkig was er een vriend die me een gedicht toestuurde dat hij ooit geschreven had in de Oase van Siwa – niet elk van ons heeft het geluk gekend een gedicht te schrijven in Siwa – en dan nog over Alexander de Grote die met zijn leger, een selecte groep vertrouwelingen zeggen andere, een tocht had gemaakt van 300 km door de woestijn, van Alexandrië naar de oase van Siwa, waar hij, in de tempel van Amon, door de hogepriester begroet werd als de zoon van Amon, volgens andere als de zoon van Zeus. Waarmede Alexander zich uiterst vereerd voelde.

Zijn gedicht doet ons dromen van een lange tocht door de woestijn om aan te komen, vermoeid maar gelukkig, in een groene, levendige oase in de Libische woestijn die ooit het dorp/de stad Siwa moet geweest zijn. En schrijft mijn vriend : 

Poursuivant ma route sous des cieux embrasés, / J’ai traversé le désert pour voir, les yeux lassés, / L’oasis de Siwa et son temple d’Ammon.

Cheminant pas à pas vers le lieu de l’oracle, / J’ai compris que les dieux t’ont confié sur ce mont / Le secret de ta gloire et la clef du miracle. 

Vandaag is het een plaats die je ook bezoeken kunt via Google. Je kunt er nog van dromen, je kunt je zelfs voorstellen hoe Alexander en zijn gevolg er ontvangen werden. Zo zijn er vele gebeurtenissen die een indruk hebben nagelaten, die we getracht hebben ons in te beelden, zoals we ons ook zouden kunnen inbeelden, de tocht van vele uren door de woestijn en aangekomen, het zicht van de palmbomen aan de horizont.

De geest laat vele zaken toe. Is van een grote soepelheid die ons reizen laat, dagen ver en eeuwen terug in de tijd. Zaken die we oproepen kunnen, die nog zijn van in de tijd van Alexander de Grote. Beelden die hij gekend moet hebben en waarvan er nog flarden rondom ons aanwezig zijn – zo we Rupert Sheldrake gelezen hebben – die we verhalen kunnen: de losheid van het zand waarin we in wegschuiven, het zicht van verdorde gebeenten van gevallen kamelen, het vinden van zwarte gesteenten die evengoed in de Ka’aba hadden kunnen terechtgekomen zijn, het zien van de schemersteden die opduiken ver voor ons uit aan de horizont, als in een spiegel.

Vele woorden die van de woestijn zijn waar we ooit waren op weg naar Petra. En het verbeelden van wat had kunnen zijn dat ons, mens gegeven is, om ons te verplaatsen naar verre oorden waar we nooit komen zullen, van het Titicacameer tot de Grand Canyon, tot Mongolië en duizend andere plaatsen die leeg zijn van ons, maar die we beschouwen als binnen bereik te zijn. Maar, wat ons betreft, zijn we er niet deze woorden kunnen er vandaag gelezen worden. Wat een troost en een wonder is.

Groeten we het grote wonder dat van de kosmos is.

04-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde