|
Je leeft je morgens, sinds een paar dagen, in het gezelschap van Vigdis Adelaïs die jonge vrouw, afstammelinge uit een familie van Noormannen, die het aangedurfd heeft op negentienjarige leeftijd weg te vluchten uit haar ouderlijke omgeving in Rouen, met haar geliefde, een Joodse student uit Narbonne.
Je had haar zo willen waarschuwen niet te doen wat ze gedaan heeft. Maar, Hertmans heeft je in zijn greep; terwijl hij, de auteur van het drama waarvan je weet dat het op komst is, leeft in de greep van Vigdis. Hem lezende, uren lang, volg je hem op zijn weg door Frankrijk, ziet jij ook met hem, ‘hoe iriserend licht opstijgt boven het lege, dampende land’, en zoekt jij ook, nu ze er na een tijdje, met een tweede wordt geconfronteerd, tot welke God ze bidden moet, en ze beseft dat het enkel de man is ‘die haar zo reddeloos heeft gemaakt’ die haar nog redden kan.
In zijn groeiend verlangen, hier of daar een glimp op te vangen van deze ‘reddeloze’ Vigdis, rijdt Hertmans langs de kleinste wegen van het landelijke Frankrijk naar het zuiden toe. En je zou hem willen zeggen: ik ben met jou Stefan Hertmans, ik volg je op je zoektocht naar deze jonge vrouw die ooit, duizend jaar vóór jou, in die omgeving, waar ook Marcel Proust ooit is geweest, aanwezig moet geweest zijn. En je bent in verwarring omdat je weet wat die weg waar ze te voet door wandelden - hoogstens twintig kilometer daags - moet betekend hebben.
Wat is de kracht van een boek dat met veel inzicht geschreven werd in een betoverende taal. En ik denk dan vooral, nu, aan de beschrijving van de ‘versteende’ geknielde edele dame, starend naar haar echtgenoot tegenover haar, in de kathedraal van Bourges – en jij ook wandelde ooit in die kathedraal en ook jij stond voor dit beeld.
En Hertmans die zich inbeeldt dat dit Vigdis had kunnen zijn en de beschrijving die hij er ons van geeft is deze van een verliefd man. Ze is voor hem: ‘het evenbeeld van het meisje van Rouen’.
Heb ik ooit, ooit, een zo verfijnde beschrijving gelezen? Hij ziet Vigdis, hij ziet dat ze op deze manier ooit geknield moet hebben in de kerk van Rouen, en hij zegt over de kleding van de ‘versteende: ‘dit zijn de haast adellijk aandoende tinten die ze heeft ingeruild voor het eenvoudige Joodse kleed, waardoor ze de wereld van een andere adel binnentrad’.
Ik heb een vriend, Daniël Janssens die zijn werken – beelden, tekeningen, schilderijen – vandaag tentoonstelt in het Koetshuis van de Abdij te Geraardsbergen – hij tekent met de detaillering eigen aan Holbein. Ik weet zeker dat hij aan de hand van de beschrijving op pagina 97 van Hertmans, in staat is de edelvrouw te tekenen zoals ze afgebeeld staat in die fenomenale kathedraal in Bourges.
Ik lees deze beschrijving niet eenmaal maar ettelijke malen. Heb ze aangetekend en kom er telkens op terug. Een pagina die een hoogtepunt betekent in de Nederlandse - in de wereldliteratuur. Heb er een nietszeggende tekening bij gemaakt – ogenblikken van bezinning en bewondering - op de halve pagina die vrij is gebleven onderaan, en telkens ik er aan voorbij kom voeg ik er, met de fijnste punt van mijn potlood, enkele minuscule elementen aan toe.
Deze passage is echter slechts een van de vele waar het elitair literaire van Hertmans hoogtij viert.
Zeg ik nog dat ik halfweg het boek (pagina 150) ben gekomen.
|
