Als ik, vóór het oosten oplicht buitenkom, zie ik in het zuiden nog een glimp van de Avondster, de planeet Venus tussen lijnen getrokken door de vliegtuigen die over vlogen hoog in het teerblauwe van de lucht. Een nieuwe dag die ik binnenga, aarzelend dit maal, niet zoals de vorige dagen als ik onmiddellijk wist waarover ik schrijven zou. Neen, ik blijf tasten naar de zin van de nacht ervoor, toen ik voor het slapen gaan duidelijk wist waarover ik vandaag schrijven zou. Ik wist het zo goed dat ik het zelfs niet heb genoteerd. Maar buiten gekomen in de morgen is het weg, is het, zoals zovele zaken verloren; zinnen zijn het die niet geschreven zullen worden, niet omgezet tot een stuk proza of tot een gedicht. Je houdt er slechts aan over: ‘oktobermorgens zijn hier koud in dit land’, alsof ze ook niet koud zouden zijn in andere landen. En het is van uit deze arme zin dat ik vandaag vertrekken wou om aan te komen waar ik al dikwijls geëindigd ben, in het noman’s land van de geest.

Maar er is een maar. Ik heb vanavond het meesterlijk geschreven boek van Stefan Hertmans gesloten op zijn laatste zin: ‘de wereld tolt, maar als je even je adem inhoudt, staat hij stil’.

Een hoogst merkwaardige zin, zoals er heel wat voorkomen in zijn werk. Het is zijn manier van schrijven, hij is schilder van natuur en landschappen, van steden en stegen en van de mensen die er duizend jaar geleden in leefden. Hij is historicus, hij is inzicht, hij is verrassing en schittering, hij is een groot schrijver. Als ik na ga wat ik de laatste jaren las, in welke taal ook, hij steekt er als creatieve literator ver boven uit. Zijn boek zal ongetwijfeld vertaald worden in heel wat talen, ik zie het als een meesterwerk dat de literaire wereld gaat verrassen omwille van de taal en veroveren omwille van het verhaal en zeker de wijze waarop het werd opgebouwd

Aan de basis ervan liggen gebeurtenissen die zich hebben afgespeeld in het begin van het tweede millennium. Hij heeft deze geplaatst in hun geschiedkundige context en wat meer is hij heeft gewandeld en geleefd daar waar de gebeurtenissen zich hebben afgespeeld. Met ontroering vast en zeker, heeft hij in de University Library van Cambridge even een document aangeraakt dat ook Hamoutal - de tot de Joodse godsdienst bekeerde en herdoopte Vigdis - duizend jaar voor hem in de handen heeft gehouden. Kan er een grotere band zijn met je hoofdpersoon in een boek. En, hoe schrijf je dan over het document dat je te zien krijgt:

Ik zoek naar de kleinste opening in de dichtgenaaide map, steek er even mijn vingertop door, raak een ogenblik lang de rand aan van het document dat Hamoutal op haar lichaam heeft gedragen. De zaal is zo stil dat ik mezelf hoor ademen.[1]

Een boek heeft zich gevoegd bij de boeken die ik vroeger las. Ik zal het nog enkele dagen met mij meedragen. Vigdis Hamoutal zal me een tijd nog blijven bezoeken. Het boek zal nog lang op mijn tafel blijven liggen, ik zal er wellicht nog in bladeren al was het maar om op de vrij gebleven ruimten een kleine tekening aan te brengen. Ik wil dat het is, alsof ik er ook, al was het slechts een woord van geschreven heb, het allerlaatste toen ik de hand van de schrijver mocht vasthouden terwijl hij het schreef.