Ik ga het verhaal van Vigdis hier verlaten. Het is niet aan mij om er verder over te vertellen, het is aan Hertmans, het is aan het boek zelf om het te doen. Ik wil enkel nog kwijt dat Vigdis en haar geliefde, David, in Narbonne zijn aangekomen; dat ze opgenomen werden in de familie van de vader van David, de grote rabbijn van Narbonne; dat Vigdis is afgedaald in de mikveh, het Joodse bad; dat ze hierbij gestorven is aan haar vorig leven, en volledig Joods is geworden en, wat belangrijk is, het geslacht kan voortzetten. Komt daarna de ceremonie van het huwelijk, het breken van het glas en, onverwacht maar noodzakelijk hun vlucht naar het dorpje Moniou, Monieux vandaag, waar de omstandigheden wilden dat Hertmans, precies daar – je moet maar geluk hebben als schrijver, of hoe de toekomst zorgt voor ons –een huis had verworven.

Ik heb tot een stuk in de nacht gelezen, en kom buiten in de morgen met Hertmans, die de ganse nacht geschreven heeft aan een visionair gebeuren dat nu opgetekend staat om, zoals de ‘maden historie’ in zijn ‘Oorlog en Terpentijn’, niet meer gewist te worden uit mijn geheugen.

Hoe ontdoe ik me van zijn verhaal, van zijn boek, als ik verder werken wil, zoals ik werkte vóór Vigdis in mijn leven is gekomen. Er zijn op deze wijze, tal van ogenlikken geweest dat ik geankerd zat in een boek dat me niet los liet. Zo was er ooit Sholokov en ‘The quiet Don’, Pasternak en ‘Dokter Zhivago’, Hemingway en ‘For whom the bell tolls’, en zovele, zovele andere boeken die in mij aanwezig zijn in enkele hoofdzinnen, of passages die me bijgebleven zijn: Stendhal en ‘Le Rouge et le Noir’, Bernanos en ‘Journal d’un curé de campagne’, Shaw en ‘Saint Joan’, Houellebecq en ‘La Carte et le Territoire’ met zijn omheind bos. Zovele boeken, en ik noemde enkel deze die me om een of andere reden, precies nu zijn te binnen gevallen; Gilliams en ‘Het gevecht met de nachtigalen’, Ramuz en ‘Derborence’. En alle andere boeken en schrijvers die me gevormd hebben: Velikovsky, Fabre d’Olivet, Capra, Salibi, noem ze maar, noem ze maar. Er zijn er heel wat, en uiteindelijk slechts, alles bij elkaar genomen, niet meer dan één meter boek in een rek van boeken dat ettelijke malen de omtrek van de aarde lang is. Een futiliteit aan boeken dus en toch zo veel betekenend voor mij.

Zoals ik me niet meer zal los kunnen maken van het boek over Vigdis en hoe een leven tollen kan, zo kan ik me niet meer bevrijden van die andere boeken; is er in mij een kleine, minuscule bibliotheek opgeslagen die ik wel zou kunnen meenemen naar een onbewoond eiland, indien het geval zich zou voordoen. Maar ik denk niet dat ik er een zou uitkiezen, ik denk dat ik liever vertrekken zou met lege handen wat de boeken betreft, en dat ik verder teren zou, zoals ik nu al doe, op de vele passages die in mij liggen opgeslagen. Ik zou die passages uitwinnen, ik zou ze in een andere context plaatsen, er een andere kleur aan geven en, ik zou er over schrijven zoals ik graag, verder schrijven zou aan wat Stefan Hertmans voor ons uit de doeken heeft gedaan en hoe de omstandigheden inwerken op wat we worden en zijn, want wat indien Stefan Hertmans een ander dorp dan Monieux had uitgekozen?