Wat moet er verteld over de in Italië gehouden 'Dantedí', de dag van (het eren van) Dante? De RAI wijdde er twee programma’s aan  met als ‘star’ in de overtreffende trap, Roberto Benigni. Zo heb ik gisteren, 25 maart, die man uit de film, ‘La vita è bella’ gehoord en bezig gezien. Eerst in  canto 25 van il Paradiso, om te beginnen zijn commentaar hierop, een groter stortvloed van woorden kan er nie. Hoewel mijn Italiaans ontoereikend was om hem te volgen, ben ik gefascineerd blijven toezien en luisteren, tot hij even stil viel in zijn commentaar en overging op de declamatie van de 139 versregels van Canto 25, zo voor de vuist en dit zonder de minste hapering, onberispelijk wat de tekst zelf betrof  - ik volgde met de tekst in de hand - op een onovertrefbare gevoelige wijze, een gave parel, een prestatie zonder weerga in een bij Dante passend kader en zeker, Dante waardig. Ik denk dat gans Italië moet hebben meegeluisterd, en dat voor velen de keuze moeilijk moet geweest zijn want er liep tezelfdertijd een voetbalwedstrijd met  de nationale ploeg op een andere zender van de RAI.

Later op de avond was er op RAI 3 een heruitzending van een Benigni optreden van jaren terug, waar hij Conto V van il Inferno bracht op een identieke schitterende wijze. Canto V, met de ontroerende liefdesgeschiedenis van Francesca en Paolo als hoogtepunt, met als sluitstuk een schijnbaar, even als Dante ontroerde Benigni, die eindigde - verzen 139-142 - met de woorden:

Mentre che l’uno spirto questo disse,
L’altro piangeva sí, che di pietade
io venni men cosí com’io morisse :
e caddi come corpo morto cade[1].

En ook ik ontroerd door Dante, vermoedend dat hij dit moet geschreven hebben  denkend aan 'zijn' Béatrice.

Waarom blijvend Dante? Waarom is hij het die T.S. Eliot, die zovelen overhoop haalde, zoals hij mij jaren lang heeft achtervolgd en op ongewoon overdreven wijze me heeft bezig gehouden, tot vervelens toe van zij die me omringden?

En nog altijd achtervolgt hij me met zijn woorden, zoals hij anderen volgt, vooral  zij me, met hun reacties op wat het weglaten, in hun vertaling, van de Mohammedpassages betreft, blijven  opjagen. En ik vrees dat de nieuwe vertaling, zijnde wat ze is, er van uit vele  hoeken en kanten, reacties zullen opdagen. In de eerste plaats, en niet, in de minste, wat zullen de Italianen erover denken?

We volgen het, maar veiligheidshalve, van op een zekere, veilige afstand.

[1] En terwijl de ene geest dit zegde /  was de andere zo aan het wenen dat ik uit medelijden / mijn zinnen verloor en dat het was alsof ik stierf / en ik viel zoals een dood lichaam valt.

27-03-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik noem het heiligschennis in de ware betekenis van het woord, maar bij de zoveelste vertaling naar het Nederlands van het ‘Inferno’ uit de Divina Commedia, heeft de vertaalster, Lies Laurysen het aangedurfd - gaat ze er zelfs prat op - in overleg met de uitgeverij, ‘Blossom Books’, de woorden van Dante over Mohammed weggelaten en dit omwille van de gevoeligheden eigen aan de mohammedaanhangers - denk aan Zaventem - en aldus al wat Mohammed betrof in het Westen van de XIV_de eeuw, te negeren, met welk recht?

Het is dus geen vertaling meer omwille van de vertaling, maar omwille van het ‘kunnen-weglaten-uit’ van delen ervan. Welke zekerheid houden we aldus dat het overige ‘wel’ behouden werd.

Men zegge het voort en men veroordele het zoals het hoort. Want dit kan niet, vertalen met het doel te misleiden.

Dit kan gewoonweg niet, je prutst niet aan een tekst die als sacraal gekend is, je hebt geen rechten hierover, zeggen dat het een vertaling is en bij het vertalen stukken weglaten om welke reden ook. Op dat  ogenblik is het geen ‘vertaling’ meer, wordt het een bewerking; wordt het noch min, noch meer een manipulatie, en moet het boek als vertaling uit de omloop genomen worden.

Maar, nu het gebeurde is het goed er even de aandacht op te vestigen want in feite is het dit dat de vertaalster bekomen zal hebben, het weggelaten gedeelte zal nu in het licht komen te staan, Wat heeft ze dan bekomen? Het tegengestelde van wat ze bereiken wou. Bravo, bravissimo!

*

En dan wat er over Mohammed verteld wordt in Canto XXVIII  haal ik terug uit  wat en hoe, ik in 2009 over die Mohammed-passage heb geschreven:

Vergilius en Dante vervolgen hun weg naar de boogbrug over de gracht waar de zielen boeten die zich zowel op het politieke als religieuze vlak schuldig hebben gemaakt aan het zaaien van tweedracht.

Als canto XXVII over Ulysses en zijn laatste tocht, gezien kan worden als een van de mooiste en meest diepzinnige, dan is canto XXVIII een van de meest gruwelijke. 

Mijn eerste reactie was over dit canto niet te spreken en dus niets over Mohammed die er aanwezig is samen met Alì, zijn schoonzoon, maar dan zou mijn lezing van het Inferno een leemte vertonen en zou, wat er over Mohammed gedacht werd in de XIIIe/XIVe eeuw, gedekt blijven. Laat me dan maar verhalen wat Dante erover schrijft.

Maar ik beken je, Dante, ik meen dat je hier overdrijft, hier volg ik je niet meer volledig. De tijden zijn veranderd en ik wens geen oordeel uit te spreken over Mohammed en zijn volgelingen die tot vijfmaal toe, elke dag van hun leven, hoe dit ook moge verlopen, een gebed richten tot hun God en niet ophouden te bidden: Allah akbar, Allah akbar, dat Hij voor hen de grootste is.

Ik wil respect hebben voor de bidders als ze op hun beurt begrip en respect tonen voor anderen voor wie ook hun God de enige en de grootste is. En in meer, als ze tenminste, in stoet, openlijk opkomen tegen hen die zich, in Mohammeds naam, aan stukken laten rijten om dood en vernieling te zaaien.

Toch moet ik verder met de gruwel die je beschrijft, al zeg je wel

‘Wie zou ooit, zelfs in proza, ten volle spreken kunnen van het bloed en de wonden die ik nu zag, om telkenmale erover te vertellen? Omwille van de onvolmaaktheid ervan en van onze geest, is elke taal ontoereikend om te doen verstaan wat ik zeggen wil.[1]

Wat je te zeggen hebt, Dante, is inderdaad niet met woorden volledig te beschrijven. Je tracht een voorbeeld te vinden in het bloed dat in diverse oorlogen werd vergoten, maar dit beeld heeft niets te betekenen in vergelijking met wat je meemaakte in de negende gracht zoals je daar zag van Mohammed

‘die opengereten was van kin tot aars, zijn darmen tussen de benen, hart, lever, milt en longen waren open en bloot evenals de smerige zak die al het voedsel dat men tot zich neemt met drek opvult.’

Ga je hier niet te ver, Dante, is het op deze wijze dat de zondaars gestraft moeten worden, in tweeën gespleten omwille van de tweedracht die ze beoogden?

En dan jij die daar staat  en, Mohammed die je bekijkt en met zijn handen zijn borst openend zegt:

‘Zie hoe ik mezelf openscheur, zie eens hoe Mohammed verminkt is . Hij die daar al wenend voor mij gaat is Ali[2], zijn gelaat is gekliefd van kin tot voorhoofd,[3] en alle anderen die je ziet, waren bij leven tweedrachtzaaiers en schismatiekers en het is om deze feiten dat ze hier op deze wijze gespleten worden. Een duivel houdt zich verscholen en telkens we onze ronde gedaan hebben en we hier voor hem verschijnen zijn onze wonden gedicht en treft hij ons opnieuw met het scherp van zijn zwaard’.

‘Maar jij’, zegt Mohammed nog, “ jij die daar op je rots staat toe te zien, wie ben jij?’

En het is Vergilius die antwoordt:

‘De dood heeft hem nog niet gegrepen en schuld om gefolterd te worden draagt hij niet, maar omdat hij er ten volle kennis van zou hebben is het aan mij, gestorvene, om hem hieronder in de Hel van kring tot kring rond te leiden. En dit is zo waar als ik hier tot jou sta te spreken.’

Toen ze dit hoorden bleven meer dan honderd staan in de gracht om naar Dante te kijken, en verbaasd als ze waren vergaten ze hun smarten.

Dit is wat over Mohammed als tweedrachtzaaier gekend stond in de XIVe eeuw. Anderzijds handelde hij als een gewoon iemand hij vroeg zelfs aan Dante om eens hij terug onder de zon zou zijn een broedervriend van hem, fra Dolcino Tornielli uit Novara[4], te verwittigen voldoende levensmiddelen in te slaan als hij schuilen ging in de bergen.

Is dit waard te ontnemen aan jongelingen uit een andere cultuur  die zich mengen willen met de cultuur die hier bestond in de middeleeuwen? Is het niet beter dat ze weten hoe er in het Westen toen gedacht werd over Mohammed en hoe we er vandaag over denken, met de nodige eerbied omdat we weten dat het hun God betreft?

[1] Chi poría mai, pur con parole sciolte, / dicer del sangue e delle piaghe a pieno/ ch’i’ ora vidi, per narrar più volte? / Ogni lingua per certo verría meno,/per lo nostro sermone e per la mente / ch’hanno a tanto comprender poco seno. (XXVIII : 1-6)

[2] Alì, schoonzoon van Mohammed die een scheuring veroorzaakte in de muzelmaanse religie en op weg naar de moskee vermoord werd met een slag van het zwaard die zijn hoofd kliefde.

[3] Mentre che tutto in lui veder m’attacco,/ guardommi, e con le man s’aperse il petto,/ dicendo: “Or vedi com’io mi dilacco;/ vedi come storpiato è Maometto!/ Dinanzi a me sen va piangendo Alì,/ fesso nel volto dal mento al ciuffetto (XXVIII: 28-33).

[4] de leider van de religieuze sekte der Apostelen die een terugkeer naar het oer-christendom en de gemeenschap van alle goederen, tot de vrouwen toe, predikte. Toen de bisschop van Novara gesteund door Clemens V een veldtocht tegen hem organiseerde trok Dolcino zich met zijn volgelingen terug in de bergen waar hij uitgeput door  honger en koude gedwongen werd zich over te geven. Hij kwam in 1307 om op de brandstapel samen met enkele van zijn volgelingen.

26-03-2021, 06:32 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik leef in de richting van het leven, voluit met de krachten die ik nog houd, maar ik schrijf in de richting van het laatste moment van mijn bestaan op aarde en dit is vandaag, is de laatste tijd, sterker dan mezelf, het is bijna onoverkomelijk. Hoewel ik me er tegen verzetten wil, eens ik de pen houd zijn het die gedachten die opduiken en waar ik mee begin en telkens riskeer ik er verder mee te gaan.

Ik zegde het al, waar ik tegen opzie als ik verder denk in deze richting, zijn de voorbereidingen die ik  treffen moet, én wat het afhandelen betreft van de lopende zaken, én wat de opkuis in mijn geschriften aangaat. Dit laatste schijnt me zo oneindig dat ik niet weet hoe er mede te beginnen.

Aldus blijf ik de dingen maar verschuiven alsof mijn einde er nooit komen zou. Er is nu wel een begin gemaakt maar ik werk er node verder aan, het is het leven en het verder kijken de dagen in, heeft het voor het zeggen, is nog altijd leiding gevend, tenminste zo ik er op let en zo ik me niet laat gaan naar de kilte toe. Ik houd maar al te veel van de schoonheid die ik zie omheen me - in de huidige omstandigheden, niet denkend aan Corona - te veel van de gevoelens die deze schoonheden oproepen en zelfs deze, ongeacht schoon of niet, van de woorden die ik erover schrijf, opdat ik zo maar wensen zou dat hier een einde aan kwam?

Maar toch beken ik, ootmoedig maar onbevreesd, dat er momenten zijn dat ik uitkijk naar de grote rust van een bergmeer - en ik ken er enkele - waar ik zijn wou, het water een spiegel zijnde zonder de minste oneffenheid die geen wind verstoort. Er te zijn van de koele meren van het niet-meer-zijn.

Ik ben dus een gespleten man, enerzijds ben ik van de dood en anderzijds van het leven. Wie verlost me ervan, welke weg neem ik vandaag, een donkere of een lichtende?

Ik ben jaren geleden, eigenlijk heel lichtzinnig, begonnen aan een taak die ik me heb opgelegd en wens die verder te volbrengen ongeacht het aantal toehoorders of aanwezigen, in een bijna totale ongebondenheid met jullie en in peis en vrede met mezelf en met de wereld omheen mij.

Eens zal mijn taak uitgedoofd zijn maar mijn woorden zullen nog een tijdje blijven rondzwerven, zullen misschien zaadjes zijn die in de meest vreemde vormen kiemen zullen omdat ik er enkelen (hopelijk velen) zal aangezet hebben even na te denken over wat het leven is en over wat de dood kan zijn, en dit gespiegeld aan het wonder van het leven.

Dat ik er misschien enkelen zal toe aangezet zal hebben tot het stellen van vragen over het waarom van hun, van ons bestaan, de opdracht die we meekregen bij onze geboorte. Niet even zinvol voor allen, niet even duidelijk voor allen, maar de rode draad toch die door de massale vormen van het leven loopt, standvastig, immer zoekend, om uit te komen uiteindelijk – maar niets zegt ons dat dit het eindpunt is – in de menselijke geest, waarin de kosmische geest zich reflecteert. Deze reflectie is onze hoop op Iets dat even wonderbaar zal zijn als het leven is; even wonderbaar als het bestaan van elke vorm van leven, tot de meest grillige en meest kleurrijke vormen ervan. Elke vorm van plant en dier tot in de donkerste punten van de oceaan en de hoogste toppen van de bergen, een poging zijnde om uit te komen, na een reis van miljarden jaren, in het woord, het landschap van de geest, dat woekert in ons en ons verheft tot grote hoogtes.

Misschien, maar dit laat ik over aan jullie, is de dood een nog grotere hoogte?

25-03-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je heb niets geweten
van de lente over het land
en toen je het vernam
was het te laat.

Want, nu stijgen de sappen van uit de fijnste wortelingen tot de hoogste kruinen. Je ziet het gebeuren aan de vijver, heel duidelijk in de wilde kerselaar - er is wel niets wilds aan - de botten wit glanzend, klaar om open te barsten met een korte knal. Je wacht nog even. Nu paren de vogels, hun gekweel is als het was in andere tijden. Nu is de lucht geladen met een wondere energie en is er de ganse aarde die  herleeft.

Ik weet dit  alles, maar het raakt me niet, het raakt me niet in mijn lichaam, het raakt me niet in mijn geest, ik schrijf omdat ik schrijven moet, terwijl de tijd voorbijschuift, roekeloos voorbij. Ik loop pal tegen de luchten aan, in mezelf gekeerd. Hier valt niets te begrijpen, wat van het nieuwe is, is geprangd om mijn lichaam, maar mijn lichaam reageert niet, het blijft even broos, het vangt de nieuwe sappen niet op,  mijn jaren weigeren de lente. Zo weet ik waar ik sta, dat ik aan het vergaan ben. Misschien zelfs de tijd niet meer heb om af te maken wat ik afmaken wil.

Waaraan zou ik dan moeten denken  als de lente in volle glorie aan het komen is en ik er geen deel van uitmaak, dan toch niet in het lichaam dat ik opvoer langs de dagen en de  wegen naar mijn eindpunt toe. Nimmer, denk ik, was dit zo dichtbij. Het is maar dat ik denken blijf aan Schuberts laatste dagen en zijn stringkwintet dat hij nog wist te componeren, de dood in zijn aderen al..

Vandaag, lente of niet, moet ik tussen mij en hem een muur optrekken om me te beveiligen. En nog, hoe ik er de vorige nacht, voor het inslapen, aan dacht, om zoals Disney in zijn ‘Fantasia’ getracht heeft in kleuren en bewegende vormen Bach’s ‘Toccata en Fuga in re mineur’ op te vangen, zo wou hij in zijn pogen, even rijk, even diep, even levend, Schubert oproepen in zijn woorden, een onmogelijkheid natuurlijk, maar het hield me bezig, een obsessie bijna, zodat ik woelen bleef en de dwaalgedachten me bleven bestormen tot ik dromen ging van blauwe paarden in de weiden die woorden waren, woorden die muziek waren, zodat ikzelf tot muziek en woord versmolten was, zwemmend in wat Schubert was.

De ganse wereld is ermee begaan om door te dringen tot wat niet te doorgronden is omdat het in zich, het mysterie van het leven borg. Maar zelfs indien hij erin slaagde Schubert op te roepen met woorden dan zou het toch maar een soort interpretatie zijn van wat hij dacht dat Schubert kon gevoeld hebben toen hij zijn muziek schreef. Zo best elke pogen achterwege te laten.

*

Wel, iets geweten
van Pfeijffer in het land
het erna, best maar 
te vergeten.

Er was gisteren, 22 maart,  op Klara, van Ilya Leonard Pfeijffer, ‘de oude woorden van een tijd die komen gaat’. De ‘meester’ heeft het zo gewild, dus heb ik het zo gelaten. En wat meer is de woorden ervan, in ‘klanken van een tijd van nu’ er omheen geweven door de jonge Frédéric Neirynck, het nog het beste was om te beleven.

Ik ben maar een arm man wat boeken betreft en ik woon niet in Genua maar waarom zou ik niet mogen zeggen dat ik het maar een lappendeken vond van woorden die poogden gepast te rijmen,  opgefokte oorden. Ik heb er niets vernomen dat waard was vernomen te worden en ook, waarom het niet hebben over 'de nieuwe woorden van een tijd die voorbij is’?

24-03-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Er zal wellicht in de loop van het jaar genoeg geschreven worden over Dante als vader van de Italiaanse taal, maar zo lang wil ik niet wachten. Na wat ik vernam in die reportage in ‘La Repubblica’ is er nog altijd iets blijven dolen in mij, namelijk wat ik ooit wist te vertellen over Dante en hoe hij die taal van hem hanteerde.

En je kunt niet genoeg tussen de lijnen lezen bij Dante, alles is zo subtiel ineen verweven. Elke versregel bijna is drager van een betekenis in meer en evident is het niet dat ik, die veel aandacht moet overhouden voor het vertalen, er zou in slagen, de diepere gedachte van Dante, inherent zijn talrijke bindingen, te achterhalen. De relatie Vergilius-Dante is er een van grote verbondenheid. Hij is Dante zoals hij Vergilius is, hij kent trouwens de Aeneas van buiten, wellicht beter dan dat hij de Bijbel kent.

Dante is als een krop in mijn keel, is een steen in mijn maag. Ik lees zijn verzen, eerst in het Italiaans omwille van kleur en ritme en dan zoekend in de diverse vertalingen die open op mijn tafel liggen, naar de precieze zin ervan om daarna vers na vers om te zetten in het volgens mij meest passende Nederlands. Wat niet altijd zo eenvoudig is.

Dante schreef in het Italiaans, zeker, niet omdat het voor hem gemakkelijker was, maar omdat hij met zijn verhaal over zijn liefde voor Beatrice wou doordringen tot het gewone volk en ook misschien omdat het voor hem passender was, gedachten te omsluieren in de taal van het volk dan in het Latijn van de geletterden.

Treffend in dit opzicht is wat Samuel Beckett, de grote Beckett met zijn prachtig ‘Neither’-gedicht - is het niet Stefan Hertmans? - hierover schrijft in zijn Disjecta[1], zijn ‘Beschouwend Werk’.

‘De conclusie van Dante is dat de ontbinding die alle dialecten gemeen hebben het onmogelijk maakt om er één als een adequate literaire  vorm te verkiezen boven de andere en, dat degene die in de volkstaal wil schrijven de zuiverste elementen uit elk dialect moet vergaren om daarmee een synthetische taal te construeren die in ieder geval meer bezit dan alleen een vastomlijnde lokale betekenis - wat precies is wat hij deed. Hij schreef net zo min Napolitaans als Florentijns. Hij schreef in een volkstaal die door een denkbeeldige Italiaan, die alles wat goed was aan dialecten van zijn land in zich had opgenomen, gesproken had kunnen worden, maar die feitelijk zeer zeker niet gesproken werd of ooit gesproken was’.

En verder, waar Beckett de vergelijking maakt tussen de taal van Dante en deze van James Joyce:

‘Dante schreef wat in zijn eigen stad op straat werd gesproken terwijl geen sterveling op aarde of in de hemel ooit de taal van ‘Work in Progress’ (Finnigans Wake) sprak. We zullen moeten erkennen dat een internationale verschijning in staat zou kunnen zijn haar te spreken, net zoals in 1300 een interregionale verschijning – en niemand anders - de taal van de Divina Commedia had kunnen spreken. We zijn geneigd te vergeten dat het literaire publiek van Dante Latijns was; dat de vorm van zijn gedicht beoordeeld zou worden door Latijnse ogen en oren, door een Latijnse esthetica die vernieuwing niet duldde en die wel ontstemd moest raken toen de zoetgevooisde elegantie van ‘Ultima regna canam, fluido contermina mundo,’- ik zal van volmaakte rijken zingen die grenzen aan deze vluchtige wereld - werd vervangen door de barbaarse directheid van ‘Nel mezzo del cammin di nostra vita’. Net zoals Engelse ogen en oren de voorkeur geven aan ‘Smoking his favourite pipe in the sacred presence of ladies’, boven ‘Raucking his favourite turkvu in the smukking precincts of lydias.’

Je moet natuurlijk Beckett heten en zijn, om sprekend over de kracht van de taal, het Italiaans van Dante te gaan vergelijken met het Engels(!) van Joyce. Echter, als ik het aantal taal-voetnoten zie bij mijn Italiaanse oorspronkelijke tekst[2] dan is het me duidelijk dat het Italiaans van Dante problemen stellen moet aan de doorsnee Italiaan van vandaag.

Ik kan er nog de bemerking van Jacqueline Risset[3] aan toevoegen:

‘C’est à partir de ce texte que c’est édifiée une autre image: Dante ‘père de la langue italienne’ – formule consacrée, obligatoire. La tradition transmet ceci : Dante, par la décision radicale d’employer la langue vulgaire – une langue vulgaire centrée autour du dialecte toscan – dans un ouvrage destiné à devenir très rapidement le point de référence culturel le plus central  pour la littérature italienne dans son ensemble, aurait, d’un coup, forgé l’instrument linguistique de la nation italienne encore en formation.

Dante is niet alleen de vader van het Italiaans, hij is ook meer dan ooit de vader van Hel, Vagevuur en Paradijs, zonder hem zouden we enkel geweten hebben wat Mohammed erover wist.

[1] Saluel Beckett : ‘Disjecta, beschouwend Werk’, Nederlandse vertaling door Vertalerscollectief & Ronald Kuil.1999 Historische Uitgeverij, Groningen, pagina 63. 

[2] Dante Alighieri, La Divina Commedia, note di Lodovico Magugliani, Edizione Superbur  Classici, 2001.

[3] Jacqueline Risset : Dante l’écrivain ou l’Inteletto d’amore, pag.71

23-03-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hoger dan het Adagio uit het strijkkwintet D956  van Franz Schubert kun je niet stijgen, zelfs de voet van de heuvel bereiken met mijn geschrift zou ik ervaren als een succes want de aanvang ervan draagt reeds de kern van schoonheid die zich uitstrekt over het geheel ervan.

Steeds maar hoger klimmend in ontroering, in beleving met woorden, schijnt me niet mogelijk, het kwintet, zoals ik het hoorde is een uitzonderlijke intrige van klanken in en over elkaar verweven die het hoogst mogelijke aan gevoelens dragen. Je staat er totaal machteloos, je ondergaat het, de sonoriteit ervan  kleeft aan jou, kruipt in je geest en legt je lam. Het is muziek die je  benevelt, die je omkleedt, je glijdt er binnen als  in een wolk waar je dieper en dieper in weg zinkt om erin te verdwijnen, jezelf opslorpend.

Is er ooit door welke componist ook iets dat meer beklijvend is? Wellicht, het kan als je ver zoeken gaat, er staat zo veel geboekstaafd.

Maar jij, in je droomlandschap, jij waagt het te schrijven dat je graag eenzelfde hoogte, in woorden uitgedrukt, zou wensen te bereiken. Echter, als er iets onmogelijk is met woorden, zelfs met beelden, dan is het dit wel. Denkt er dus nooit meer aan, het is utopisch wat je verlangt, Schubert was een God toen hij bepaalde passages erin schreef. Zo ervaarde ik het toen ik het hoorde, zoals het ingeleid en gebracht werd door Bie/Sibylle Baert in het programma van Katelijne Boon, ‘ De Liefhebber’, op Klara van zaterdag 20 maart (herbeluisteren is mogelijk). Zeer hoogstaand was het gesprek tussen de twee en daarenboven geïllustreerd op een wondere wijze, een wijze die kleven bleef.

Ik zocht de laatste dagen meer en meer Klara op om me te oriënteren in wat ik schrijven wil. Het schijnt me toe dat ik daar meer ruimte vinden kan om uit  te komen waar ik uitkomen wil; dat de muziek een tempel is waar meer dan elders inspiratie kan worden opgedaan. Hoewel het niet de gemakkelijkste weg is die ik insla, ik vind toch dat het de veiligste is en bij momenten de rijkste, momenten met Klara als leidinggevende.

Het is maar dat elke lectuur liggen blijft, dat ik de klanken opzoek, omdat deze gemakkelijker toegankelijk zijn. Het ware nochtans normaal geweest - het lag in de lijn van de verwachtingen - dat ik het vandaag zou gehad hebben over de hergeboorte van de natuur, maar ik heb de impressie gevolgd die Schubert gisteren in mij heeft nagelaten, meer dan het zicht van de bottende kweepeer in de tuin als teken van de beweging in de aarde.

Het is des te ‘boeiender’ voor mij omdat ik weet dat elk teken van het manuscript, dat elke noot, elke strijk van de boog over de snaren, geschreven werd in de schaduw van de dood en hierdoor geheiligd werd. Schubert moet dit, zijn lichaam stervende,  geweten hebben, des te steviger, des te voller waren de gevoelens die hij naliet.

Ik beluister hem, zijn schaduw over mij uitgesponnen. Ik durf wel niet zo ver gaan, maar ook ik voel hoe de krachten van mijn lichaam aan het minderen zijn, en een weerslag hebben op wat van de geest is, wat van het eeuwige is.  Me verzettend. Het komt er op aan het zo lang mogelijk uit te houden.

Laat me dus eens te meer luisteren naar Schuberts Strijkkwintet en de gewijde plaats zoeken waar hij zich bevond toen hij dit schreef, gelegen buiten de wereld van het zijn.

Een wereld tussenin.

22-03-2021, 09:08 geschreven door Ugo d'Oorde  

De aarde, in haar baan om de zon gekomen in haar equinoxpunt, heel even maar, en dan verder tollend alsof het niet belangrijk was, geen overgang, geen soort van verblijden. Ze is er royaal overheen gegaan, trouw en stipt op tijd. We hebben het niet zien gebeuren, maar het staat getekend en berekend, als een gebeuren, jaren op voorhand gefixeerd in de tijd, de preciesheid van de aarde een zekerheid zijnde.

Een absolute zekerheid waar we aan voorbijgaan, overtuigd dat het gebeuren zal, dat niets in de weg is opdat het zou kunnen gebeuren, één van de weinige zekerheden die we hebben en, wat meer is, waar we geen acht op slaan, geen oog meer voor hebben. Want, geblaseerd als we zijn, raakt de preciesheid van het gebeuren ons nog wel? Of, anderzijds, wat we dan wel waarnemen kunnen: de schijnrare beweging van de zon aan de hemel; de zon die ons leven regelt die voorbijschuift op haar ritme, traag eigenlijk, maar o zo bestendig in haar binding met de tijd die zonder haar geen tijd zou zijn, zien we dit nog als iets in zijn kosmisch verband?

Wie is het die dit regelde, die zorgde dat de zon, een ontzaglijke  vuurbol, een zwaarte, ‘geankerd’ zou blijven in een wolk van sterren en zwarte gaten, in feite, onbeweeglijk, gegrepen in haar sterrenstelsel en toch bewegend, en de aarde in een slingerbeweging, standvastig er omheen draaiend met een enorme snelheid, een titanenwerk, een voor de mens onmogelijk te bereiken iets en toch, we gaan eraan voorbij, de accuraatheid ervan deert ons in het minst, het is ons verworven. Hoe het er gekomen is, wat onze zorg zou moeten zijn, is er het minste van,   en eigenlijk het is met die vraag dat we zouden moeten beginnen: de vraag hoe is het gekomen dat de aarde er is, op de plaats waar ze is, slingerend met een grote regelmaat, hangend in de ruimte, gegrepen door de zon.

Het verbaast me omdat ik begrijpen wil. Het is echter tekenend voor de gemoedswereld waarin we leven, dat er zo weinig naar het accurate van het gebeuren, weinig of niet verwezen wordt. Dat niet één moment gedacht wordt dat het een mirakel is dat het equinoxpunt terug gekomen is, tot op een fractie van een seconde, precies op het punt dat jaren voorheen al berekend stond. Geen fractie van een seconde verschil; een orderegeling die, noemen we het bij naam, zonder er een beeld op te kleven, ‘goddelijk’ zijn moet.

Maar we staan er niet bij stil, waarom zouden we, ‘alles’ is hier verwondering geworden, zo dat de verwondering niet meer als dusdanig gezien wordt maar als de gewoonste zaak ter wereld.

Is, al wat is, de gewoonste zaak ter wereld?

Laat ons, even de aarde verlatend, de stopwatch in de hand en zien hoe alles eens te meer geregeld wordt, with a divine accuracy, zijnde tot op een fractie van een wereldse seconde na. Logischerwijze verwondering moet ons deel zijn.

Eigenlijk ontsteltenis.

21-03-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik heb het gevoel dat ik vandaag, 19 maart, gekortwiekt word door de vreemde lichamen die ik gisteren kreeg ingespoten. Een spanning is opgetreden, is het een fysisch effect of een psychisch? Wat ook, maar ik voel me geremd, ik voel me dicht gemetst. Alles in mij neigt naar rust, languit neerliggen op de sofa, de ogen gesloten. Het is genoeg geweest, maar toch nog verder reizend met  Klara, de wereld van de muziek in. Dat men me dit toch niet ontneme!

Eens in de namiddag ontwaakt uit mijn lethargie, kan ik terug naar  de vrienden die wat hun mails betreft, even als voorheen, actief gebleven zijn, en me vergastten op tal van verleidingen, vooral dan Roger T. van enkele dagen geleden die me verwijst naar een documentaire in ‘La Repubblica’[1] over, ja over wie anders dan Dante - de vader van het Italiaans - die 700 jaar geleden, in 1321 gestorven is. Dit is van een paar dagen terug, en nu, uit zelfde rijke bron, is er Paul Claes die door hem geacht wordt beter dan wie ook  het gedicht van Amanda Norman, ‘The hill we climb’ te vertalen in het Nederlands.

Na al wat ik las en bezit van Paul Claes kan ik niet anders dan dit volledig beamen, Paul Claes die zo diep  indringend ontleedt, vertelt en vertaalt wat ‘The waste land’ betekent; wat ‘Illuminations’ van Rimbaud, wat   ‘Raadsels van Rilke’, betekenen; om de rest niet te vernoemen; een man met oneindig veel taal-mogelijkheden, zelfs in staat Norman te vertalen in het Latijn, meent Roger. Trouwens, als het gedicht zo belangrijk is, waarom vertalen, waarom geen Engels leren?

En dan van Rik vD.- ik denk altijd Henri - een andere vriend, die me een zeer omvangrijke collectie foto’s toestuurt, landschappen en stillevens, een echo van de persoon die hij is, ontroerend sober gehouden, de essentie tonend van wat het land kan zijn, van wat de zee kan zijn, lijnen in het landschap  kunnen zijn, of zo maar een gelaat, een roos, wat appels kunnen zijn. In feite, samen,  als foto’s, ‘des petites choses qui donnent la paix’, zoals Bernanos het wist. Foto’s ook die de schilderijen benaderen van een andere vriend schilder uit de streek.

Wat vertel je hen in meer dan wat je er hier over zegt. Ze kennen je, ze weten hoe druk je het hebt en weten ook hoe je hen waardeert. Ik noem hen bij hun naam omwille van het gedichtje - een paar lijnen -, dat ik ontving vandaag, komende uit Klara’s hart, Anne-Marie Segers en Els Van Hoof:‘Noem mij noem mij bij mijn naam / voor wie ik liefheb wil ik heten (...)’ schreef Neeltje Maria Min, lang geleden al.’ IK neem dit over en dank hen voor hun lieve woorden.

Dit alles was  te diep gaande, om het onbesproken te laten. Mijn ‘stilstand na vaccinatie’, is van korte duur geweest, mijn geest heeft het eens te meer gehaald..

Dan ook, waar ik gisteren mee bezig was:, stellen dat Geest - wie denkt er aan God? -  én Universum één zijn, wat doe je ermee, hoe kan dit je een wijsheid bij  brengen waar je iets aan hebt in het dagelijkse leven?

Het is pas als je aan het filosoferen slaat dat je er iets kunt aan hebben. Maar filosofie gaat aan ons voorbij, het brengt in de huidige levensomstandigheden - en dan denk ik nog niet aan Covid 19 - geen aarde aan de dijk. En toch vermeldde ik het. Ik geloof niet dat Paul Claes er zorg mee heeft, of iemand anders om me heen. Ik echter zie het telkens als een springplank. Dergelijke zaken duiken op als je schrijven gaat, als je ineens een duik neemt naar de essentie. Zo ook weet je nimmer waar je aanlanden zult, als je schrijven gaat, alle, plaatsen, alle mogelijkheden staan open en het hangt van heel weinig af, of je komt terecht, niet bij het leven, maar bij de dood waar de geest almachtig is en eeuwig.

[1] https://video.repubblica.it/spettacoli-e-cultura/il-mondo-di-dante-viaggio-tra-i-misteri-della-divina-commedia-e-i-luoghi-simbolo-del-poeta-d-italia/377348/377958

20-03-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ben vanmorgen, 18 maart, een paar uren minder dan een half etmaal, verwijderd van mijn AstraZeneca-inspuiting. Is dit wel het vermelden waard alsof het een mijlpaal zou zijn in mijn leven? Wel, ik heb er gemengde gevoelens bij, ik vind dat ik het vermelden moet omdat ik er mee begaan ben, heel vroeg al, je moogt het, als lezer, dus vernemen, omdat het filosofisch-wetenschappelijk ver dragende gevolgen heeft waar bij mijn weten niemand op let.

Dit filosofisch-wetenschappelijk aspect volgt op wat ik gisteren schreef, namelijk, Ilya Prigogine die wist te melden dat Spinoza en Einstein, de twee groten der aarde - groter dan de Paus die zo gezegd onfeilbaar is in zijn uitspraken - van oordeel waren dat Universum en Geest één waren. Een meer betekenisvolle zin kun je niet horen, niet schrijven.

Ilya Prigogine, als hij dit vooropstelt Spinoza en Einstein citerend, heeft hij deze idee verwerkt, samen met Isabelle Sprengers in hun ’La nouvelle Alliance’ maar weinigen lezen dit of gaan hier op in als zijnde revolutionair; niets wijzigt zich in hun optreden, ze blijven blind voor een realiteit die zich duidelijk in de wetenschap aan het aftekenen is, nu deze doorgedrongen is tot de kern van het zijn, tot het aller minimaalste deeltje dat geen stof meer is maar kennis: weten wat het te doen heeft.

De onooglijke deeltjes van ons lichaam, bijvoorbeeld, waaraan bij mij, door de inspuiting, straks, deeltjes worden aan toegevoegd die me weerbaarder zullen maken. Deeltjes die dus ‘kennis’ zijn, zonder kennis zijn ze waardeloos. Een gegoochel, want dit is het, dat me te buiten gaat, waar ik geen snars van begrijp, wel is dat het zeker iets te maken heeft met ‘de eenheid van Universum en Geest’. Het onweerlegbare bewijs ervan.

Ondertussen, en als je het weten wilt, ik zwem in Klara. Ik herbeluister ‘Das lied von der Erde’, de uitvoering van gisteren, een foute uitvoering. Wie je ook bent, je prutst niet aan de noten van een meesterwerk, je herleidt het werk niet door het weglaten van een willekeurige noot, noch door het vervangen van een muziekinstrument; zeker niet door een vereenvoudiging tot een nieuw werk[1]. Neen, op die wijze haal je de ziel eruit op tal van plaatsen, zeker voor iemand die de oorspronkelijke versie te dikwijls al heeft gehoord, om nu een nieuwe versie ervan, welke ook, te aanvaarden.

Voor mij dus twee waarheden, als palen boven water, die moeten volstaan als blog, op een bijzondere (!) dag zoals deze van 18 maart 2021.

[1] Reinbert de Leeuw (+2020) dirigent en componist, maakte er een bewerking van voor kamermuziekensemble

19-03-2021, 06:26 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je  bent de dag in gegaan. Je schrijft nog niet maar je loopt rond al schrijvend in de lucht. En als je neer gaat zitten is het uit noodzaak, is het omdat het woord je dwingt tot schrijven, wat ook, het is, wat opkomt in jou, je het grijpen moet opdat het vast gezet zou worden, ergens, hoog in de touwen.

Het gebeurde vanmorgen - en het zal een vreemde dag wordden! - ik vergat gisteren mijn blog in te loggen. De vroege bezoekers,- en die zijn er, zullen een leeg blad gevonden hebben. Mijn excuses hiervoor. Ik heb zoveel om het hoofd, dat ik zaken vergeet. In feite weet ik al lang niet meer wat het is, ‘nietsdoen’, niets af te maken te hebben. Trouwens het nietsdoen heb ik nooit gekend en het is nu niet meer dat ik eraan denk er ook maar iets aan  te wijzigen. Ik ben een door het schrijven bezeten man en dat is  mijn leven. Zelfs al vind ik dat mijn woorden niet altijd eenzelfde draagkracht kennen, dat ze zijn zoals de golven die zich uitstorten op het strand en zich dan terug trekken de zee in, een aanloop die ze nemen om terug te komen, geladen met nieuwe ideeën, Het zijn en blijven momenten in het leven die willen bewaard blijven. Ik offer er heel wat voor op, zelfs mijn nachtrust. Soms loont het de moeite, soms niet en zijn het maar blanco passages zoals er zovele zijn in een mensenleven.

Ik dacht eraan gisteren toen ik het over Schubert had, over zijn 959 sonate voor piano. Ik dacht eraan hoe tere, lang uitgesponnen sterk melodieuze fraseringen plots  gewisseld worden tot een uitbarsting van klanken waaruit dan, o wonder nieuwe even melodieuze fraseringen te voorschijn komen, en ik deze ‘uitbarstingen’ zag als telkens een aanloop, een aanloop naar een nieuw verhaal: melodieën  in elkaar en over elkaar in verwachting.

Schreef ik dit gisteren niet, ik dacht er toch aan.

Met dit aspect van mij, breed uitgesponnen, ben ik vandaag de dag ingegaan. Hij begon met een vergeten zijn, hoe hij eindigen zal weet ik nog niet, er komt nu een pauze, zoals op het toneel, het doek dat dicht geschoven wordt en T.S. Eliot die aanklopt:

‘As, in a theatre, the lights are extinguished, for the scene to be changed, with a movement of darkness on darkness[1].

Uren later ben ik terug, opent zich het gordijn en wordt de scene belicht. Het mooie is dat de uren van de dag die voorbij zijn, geen leeg vat zijn geweest, geen tijd die onbesproken, onbewerkt, on-geleefd achter mij ligt: wat zand in de woestijn, wat gesneuvelde herinneringen, wat vermeende gelukkige of minder gelukkige momenten.

Neen, ik verleng me tot voorbij de horizon, tot ver in de tijd na mij. Zo hoop ik toch. als ik neerzit en een wit blad me roept om bezeten te worden, zoals het geboekt staat in ‘Wijsheid’: ‘de Heer bezat me in het begin van zijn wegen’, waaruit dan alles ontstond.

Het is de roep van de Kosmos in mij - je ontkomt er nooit aan - Bergson wist dit ook als hij schreef dat ‘la créativité qui est comme une propriété fondamentale de l’Univerrs’.

De geest in ons, is het meest essentiële deel van dit Universum, dit om te antwoorden op de vraag door Priogogine gesteld: ‘comment l’homme appartient-il au monde?

En, weet ik van Prigogine nog – en ik haal dit uit mijn dagboek van het jaar 2000 - ’Spinoza et Einstein étaient acculés à une forme de monisme : la théorie philosophique selon laquelle l’Univers et l’Esprit ne font qu’un.’

Maar ik had noch Einstein, noch Spinoza nodig om tot dit besluit te komen. ik had het me, dankzij de New Physics, zelf toegeëigend.

Zo gaat het nu eenmaal in het leven.

[1] T.S. Eliot: ‘Four Quartets’ East Coker III, 112

18-03-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘Soms is één noot voldoende om wakker te worden’, hoor je in de morgen[1] en, soms is een korte zin voldoende om te weten hoe het verder moet, een zin ingegeven bij het opstaan of, bij het slapen gaan en dit was gisteren het geval, een zin, een idee in wording, heel vaag nog, waar je je aan vastklampen zult in de nacht, amper een strohalm als je er  in de morgen over schrijven gaat.

Zelden gebeurt het dat een blog van jou over de ganse lengte eenzelfde toon, eenzelfde geladenheid draagt. Er zitten tussenschotten in die fungeren als aanloopperiodes naar een volgende idee. Zo iets als de golven die aanspoelen op het strand van ons, golven die zich breed uitzetten en dan terugvloeien om een aanloop te nemen voor een volgende golf. Ik dacht eraan, nog altijd met Schuberts sonate 959 in mijn hoofd. Ik dacht er niet aan toen ik nog luisterde, pas achteraf toen de klanken uitvloeiden in mij; toen de geschiedenis er omheen zich sluiten ging en er iets groeide dat plots, voor het slapen gaan, zijn begin kende. Wat geldt voor mijn blogs geldt ook voor de sonate, geldt ook voor elk muziekstuk, voor elk kunstwerk, er zit een golfbeweging in, een aanloop, een uitvloeien in een brede melodieuze frasering en een opstelling voor een nieuwe frasering die aansluit op de vorige - hetzelfde met de eerste symfonie van Beethoven die ik thans beluister - en die aanloop, dat tussenschot, is er om beter te onderlijnen wat  er verteld wordt.

Druk ik me duidelijk genoeg uit, wellicht niet, het is moeilijk voor mij om met woorden precies te zeggen wat ik zeggen wil, maar het uitvloeien en het keren van de golven op het strand moet er een goed beeld van geven.

Dit, mijn vriend lezer, is trouwens de struggle die ik elke dag te voeren heb om weer te geven wat ik voel in mij. Ik heb hier een vriend, een schilder, hij evolueerde de laatste tijd tot doeken die neigen naar een teerheid van kleuren en een soberheid van opvulling, zo dat zijn doeken fluisterwerken geworden zijn. Als hij verder gaat in de richting naar waar hij vertrokken is, dan komt hij uit in een bijna leeg blanco doek.

Het is wat ik ook zou willen bereiken, woorden achterlaten die niets meer te zeggen hebben - alles werd al gezegd - maar die er zijn als woord, niet als verwijzing naar iets dat er zijn zou. Een onmogelijke gedachte te vergelijken met het potentiële doek van mijn vriend de schilder.

Elke blog die ik schrijf is een pogen ergens terecht te komen in een landschap waar weinigen ooit zijn geweest. Ik krijg dergelijke landschappen regelmatig toegemeten als beeld bij het openen van mijn laptop. Ik zoek ze niet op, ik tracht die van mij zelf te vinden op plaatsen diep in mij, plaatsen waar ik nog niet was en waar ik wellicht nooit komen zal, maar toch blijf ik er naar uitkijken. Ook vandaag, meer dan gisteren was dit het geval. Dit is tot waar mijn schrijven me heeft gebracht.

Weet echter dat ik me er goed bij voel: ‘not every man has gentians in his house’, wist D.H. Lawrence. Ik voeg er aan toe: ‘not even, growing in his garden.’

[1] Klara: de eerste noot van het Adagio-Allegretto uit de eerste Symfonie van Ludwig van Beethoven.

17-03-2021, 06:04 geschreven door Ugo d'Oorde  

Elke dag is niet even vruchtbaar aan woorden. Het gebeurt zelfs dat ze aarzelen, lang aarzelen, om te komen. Nochtans ze zijn er in potentie, het is maar dat ik de juiste opening vinden moet. Zo dacht ik vanmorgen aan wat ik gisterenavond plande om er vandaag mijn blog mee te beginnen: dat ik zeker begrip wil opbrengen voor de laat-avond programma’s van Klara, de naam ervan heeft geen belang, maar de inhoud ervan is soms ‘te’ nieuw voor mij. Dit programma volgt op de voet, andere kunstuitingen die ook te nieuw uitvallen, maar, en dit wou ik benadrukken, ik sta hier niet meer, zoals voorheen, als een rechter die een oordeel velt, ik ben hier voortaan - dit is mijn houding geworden - om te aanhoren en vast te stellen hoe alles in evolutie is; hoe klanken, totaal vernieuwend, in elkaar geschoven worden en met elkaar vermengd die voor mij te vreemd gaan, soms te on-passend zijn om de nacht in te gaan. Ik luister maar ze dringen (nog) niet door tot mijn gevoelens. Ik stel me trouwens de vraag hoe diep deze muziek wel doordringt tot de samenstellers ervan, die ik nochtans alle succes toe wens wat die gevoelens betreft. Maar het is wat het is, er moet interesse voor zijn of, elke kunstenaar, elke composer mag/moet aan bod komen.

En ik, nu, ik wacht op het beluisteren vanavond - 15 maart - van ‘the unanswered question’ van Charles Ives.

Ondertussen was er vanmorgen, onder het bezig zijn - ja, met wat as ik bezig? - van de jonge man, Franz Schubert, zijn bijna- goddelijke Sonate in A voor piano, D 959.

Ik herinner me, lang, te lang geleden, een avond in Gent, ik was er met een vriend Guy Ongena, een groot man in alles. Hij had me uitgenodigd - waarom ik? - op een recital van een Russische pianist, de naam ontgaat me zoals zovele zaken me beginnen te ontgaan, hij speelde de D 959 en op een gegeven ogenblik bij een bepaalde passage, sprongen me de tranen in de ogen. Guy moet het gemerkt hebben. Achteraf zijn we een glas gaan drinken en hebben we geschaakt, in de ‘Hotsy Totsy’, een pub in het centrum, uitgebaat door de broer van Hugo Claus. Een wondere avond. Een avond van de geest en van de vriendschap. De volgende dag of een paar dagen erna, stond hij aan de deur met een LP, de Sonate 959, met op het couvert de woorden ‘to the man with the esoteric thoughts’.

De laatste maal dat ik hem zag, hij was met zijn echtgenote, en het was aan de Leie in Sint-Martens-Latem, hij verschrompeld, letterlijk ineengedrongen, onherkenbaar bijna. Pijn om hem aan te zien en of hij me nog herkende weet ik niet. Als hij nog in leven is weet ik evenmin ‘hoe’ hij nog in leven is, maar ik herinner me hem als een filosoof, een kenner van de kunsten en een bezitter van vele kunstwerken waaronder een ‘Zwarte Maagd’-beeldje

Ik schrijf hier over hem omdat ik iets schrijven wou over Schuberts 959. Ik roep hem terug, we zitten over elkaar, het schaakbord op de tafel tussen ons, hij zijn loper vooruitschuivend klaar om aan te vallen, samen drinken we een ‘Four Roses’. De avond is lang tot diep in de nacht.

Mijn God, herinneringen? Van herinneringen spaar ons Heer. En op je leeftijd, vanwaar die tranen, is het Schubert, is het de ‘Four Roses’?

16-03-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik zegde het al, wat ik schrijf gaat meestal over ‘mijn’ doorgang in deze wereld, is het niet rechtstreeks het is via omwegen dat ik me bloot geef op de meest persoonlijke wijze: zeggen wie ik ben en wat ik doe of verkondigen wil. Elke dag vertrouw ik dit jullie toe met een groot hart. Waarom doe ik dit, welke sensatie is er voor mij aan verbonden?

Om eerlijk te zijn, ik doe het omdat ik geen andere keuze meer heb, het is dit of wegkwijnen van de ouderdom in een hoek van de tijd die me nog rest, een tijd die, ware er mijn schrijven niet, even nutteloos als waardeloos zou zijn.

Ik krijg, als alles naar wens verloopt, mijn covid inspuiting op 18 maart, vandaag een soort mijlpaal in het leven als ik zie  op tv hoeveel er, telkens en telkens  worden getoond. Ik had er kunnen staan of zitten met niets in mijn handen en niets in het vooruitzicht; welnu dankzij mijn geschriften zal ik er zijn, wetende van die geschriften en wetende dat ik er nog te schrijven heb na de inspuiting, wat een wereld van verschil uitmaakt.

Niemand zal het beseffen als ik daar sta, arm en sukkelachtig met een wandelstok in de hand, als mijn arm wordt ontbloot, maar ik zal me daar ‘rijk’ voelen, ondanks mijn armtierigheid, omdat ik een resem teksten heb geschreven die de verborgen, ongekende verlenging zijn van het lichaam dat ik toon.

Voel je het verschil aan, voel je wat het betekent voor de oude man die ik ben, op welke wijze ik me geestelijk, dankzij mijn schrijven van elke dag, vertoon onder de mensen; dat ik me meer voel dan het stukje mens dat daar staat aan te schuiven, zoals ik door de jeugd bekeken word.  Niemand weet het, niemand hoeft het te weten, trouwens ze zouden het niet begrijpen wat het betekent voor mij. Maar 'ik' weet het en ik kan, ondanks de pijn,  mijn hoofd opgericht houden.

En ik antwoord dan op de vraag die ik me stelde, dit is dan de reden waarom ik het doe. Zoals ik er sta, wat mijn houding, wat mijn  lichaam aangaat, sta ik er niet wat mijn geest betreft; voel ik me groot levend, het tegengestelde van wat ik vertoon. Het is mijn fierheid. Mijn blog van elke dag is mijn innerlijke fierheid er nog te zijn zoals ik er altijd ben geweest; mijn uiterlijke is geen afbeelding van mijn innerlijke, wat je ziet heeft weinig te maken met wat je niet ziet. 

Er kunnen er honderd, er duizend van 93, rondlopen zoals ik, sukkelachtig, maar rechtstaande bloeiend lijk een boom, liefst een linde, in de vlakte die van de oneindigheid is, de oneindigheid van de geest omheen ons.

We sterven niet zo maar, we overleven.

15-03-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De dag, de zoveelste nieuwe dag sedert hij zijn dagen is begonnen te identificeren, opent zich moeilijk. Hij kan hem niet ontwijken, hij kan hem niet dichtsnoeren om niet te zijn, maar hij zit met het gevoel dat hij zich klem gereden heeft met zijn blog, dat hij te veel van de hak op de tak bezig is en dat hij zich moet heroriënteren. Maar de dagen volgen zich op in een tempo amper bij te houden, zo vlug gaat het en zo indringend, dat hij zich zelfs niet meer herinnert waarover hij het de vorige dagen heeft gehad. Wel nog wat hij gisteren schreef over zijn verhouding met Klara. Hij stuurde zijn blog zelfs door aan hen, maar er kwam geen reactie. Wat hij nu ervaart als negatief voor wat hij schreef.

Hij komt tot de conclusie dat er heel wat dagen moeten zijn dat hij zich vergaloppeert, dat het mengen en beheersen van elementen als droom, en realiteit, herinnering en inventiviteit, moeilijker en moeilijker worden en soms geblokkeerd raken. De vloeiende lijn ontbreekt erin, het gaat hier niet om een verhaal dat doorloopt dag aan dag, het is eerder elke dag een nieuw beginnen, een nieuwe zoektocht naar woorden en begrippen. Het resultaat wordt dan een lappendeken van korte stukken tekst die achteraf een geheel zouden moeten vormen, tenminste zo er een ‘achteraf’ zou komen.

Aanziet dit niet als een zelfbeklag, helemaal niet, het is een weergave van wat er is en hoe het er is en ook, dat het niet anders kan, dat het voor hem - ook voor jullie - een nemen of een laten is. Een toestand die  er is als toestand en waaraan hij niets wijzigen kan of wil.

En in feite, wat heeft hij nog te vertellen dat hij nog niet gezegd heeft: de vraag die hij zich meer en meer begint te stellen. Kan hij nog iets nieuws boven halen en, wat belangrijk is, heerst  er bij zijn lezers een gevoel van nood hebben aan geschriften die wat dieper graven naar waarden die aan het verdwijnen zijn, ofwel het gevoel waarde voor hun inspanning te krijgen?

Zijn blog van vandaag is dan ook een herademing, een poging duidelijker af te lijnen hoe het verder moet. De lezer moet er dus rekening mee houden dat elke blog in de eerste plaats een ‘voorlopig’ afzonderlijke bijdrage is.

Maar om nog even terug te komen over wat hij gisteren schreef over zijn verhouding tot Klara. Er is het element, te vertoeven dankzij de klassieke muziek in een omgeving van schoonheid die soms oneindig is, maar ook, en dit ook is belangrijk, het gevoel dat zijn nu-ogenblik gespreid wordt over eeuwen die beginnen in de vroege middeleeuwen, wat een rijkdom  geeft aan het gevoel te schrijven - ik zit volop in een hoogstaand gesprek van Katelijne Boon met Diane Broeckhoven, precies nu over de muziek van Eric Satie, zijn Gnossiennes - dit gesprek zit verborgen in de woorden die  ik schrijf, ware dit gesprek er niet geweest hij zou zijn blog vandaag anders geëindigd hebben, maar nu voelt hij zich in groot gezelschap, en wat hij hoort, heeft zijn weerklank als hij - de ik in mij - spreekt over de ‘schoonheid’ die hij ontmoet, al schrijvend luisterend naar Klara.

Dit is hier het ietsje in meer dat hij altijd tracht mee te geven aan zijn woorden, een betrachten het eeuwige te bereiken met de vingertoppen.

14-03-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Muziek en hoe die gedacht en geschreven wordt blijft me een raadsel, is van een andere wereld en toch vergezellen klanken me bijna een ganse dag, loop ik er mee rond, hoor ik van wie ze komen en wie ze uitvoeren; namen en nog eens namen en ik luister maar, ik hoor de textuur ervan maar zelden de diepere betekenis, ik ben een leek hierin. En toch kan ik niet zonder, zoek ik de klanken op om de stiltes in mij te vullen, de stiltes te bevolken; alsof ik geen nood meer heb aan stilte om te schrijven, maar enkel verder kan met op de achtergrond een wereld van klanken, wondere.

In feite als ik erover nadenk kan ik er goed weg mee, kan ik er zelfs heel goed weg mee want ik ben een gulzig iemand, ik wil de muziek van Klara niet missen terwijl ik schrijf, ik moet dus maar beide met elkaar verzoenen: woorden schrijven badend in een zee van klanken.

Maakt dit aan iemand wijs, en toch is het zo, toch schrijf ik, luisterend met een half, soms met een kwart oor naar de klanken die me vergezellen. Ik weet dat er velen zijn, schilders, beeldhouwers die muziek nodig hebben als ze werken, wel ik ben niet verschillend, het is wel geen inspiratie voor mij, die komt van elders, het is vooral om niet te missen wat er gebeurt in de wereld omheen mij, de enige wijze die ik heb, nu ik me amper nog verplaats om 'in’ te blijven. Het is een soort verdediging tegen het stil vallen - stil in de betekenis van een gebrek aan ‘in’ zijn -  zo zie ik het toch.

Hoe gecompliceerd ik hier rondloop in mijn laatste dagen, precies alsof ik me nog zoveel mogelijk bagage wil eigen maken alvorens te vertrekken - ‘an unanswered Question’ van Charles Ives - er is hier wellicht iets van, maar het is meer omdat ik de schoonheid zie van het ‘maximaal geestelijk in beweging blijven’, een schoonheid die ik niet missen wil, of het nu terecht is of onterecht, c’est une idée fixe à moi.

Het is ook dat ik zoveel mogelijk plukken wil van al wat er nog voor mij te plukken valt, mijn dagelijkse blog schrijven is er een van, maar tussendoor wil ik iets dat mijn woorden aanvult. En, zoals ik zegde, al begrijp ik er weinig van, of het nu Copland is, of Cage, of Brahms - zijn Deutsches Requiem - of Bach, of de lange halen muziek van Charles Ives, alles is welkom, sterk verrassend soms, zelfs al blijf ik een leek in wat de muziek me vertellen wil.

Mijn honger naar de muziek van Klara is groot, minder echter hun ‘Valkenaers & Vanhoudt’ van 22.00 tot middernacht, precies de ogenblikken dat ik niet schrijf - of er niet aan denk - en nood heb aan woorden, deze die ik niet beluister in de dag.

13-03-2021, 05:45 geschreven door Ugo d'Oorde  

In de ruimte van de geest, op trage ogenblikken als de tijd zich stolt omheen de dingen, is het alsof hij plots op het punt staat het beeld te grijpen dat alles uitklaren zal: datgene wat niet te verwoorden is en toch, lijk het geruis van de wind in de bomen, aanwezig is, ons begin en ons einde in een enkel punt verstrengeld.

Hij leeft in de onbegrensde ruimte van de geest waar alles mogelijk is, droom die realiteit kan zijn en realiteit die droom kan zijn. Waarin hij zijn herinneren vervormen kan en aanvullen tot een nieuw herinneren, waarin hij wegglijden kan om te zijn wie hij nog niet was of niet dacht te kunnen zijn, kleine, onbenullige gebeurtenissen, die toch hun belang hebben of zullen hebben, vroeg of laat.

Zoals onze primitieve(!) schilders op de achtergrond van hun doeken, droom-landschappen wisten te schilderen om meer intensiteit te geven aan hun onderwerp, aldus aantonend dat in hun verbeelden er ook een totaal andere wereld aanwezig was, zo ook wenst hij de aanwezigheid van het niet te verwoorden Andere, te onderlijnen.

Hij wil dus dit zeer conformistisch, kleinburgerlijk leven dat hij gekend heeft en in al zijn dagelijkse gebeuren nog kent, bemeubelen met de dingen die hij niet bezat, herbeleven wat geweest is en dit herbeleven schuiven in en over wat hij gewenst heeft dat het zou geweest zijn.

Hij wil dat de muren van de woning die hij betrekt doordrongen zouden zijn van alle huizen die hij heeft bewoond, van alle plaatsen waar hij is geweest en van alle tijden die hij heeft gekend. Zo wil hij thans alle blanke vlekken kunnen invullen, nu hij heel goed weet dat in zijn lichaam de krachten aan het minderen zijn, en dat deze afname enkel gecompenseerd kan worden door een grotere aanwezigheid van geest.

Hij werd een man van boude zaken.

*

Wat is dit ruisen?

Wat is dit ruisen
dat van verre komt,

van achter de dorpen,
van achter de heuvels.

Het ruisen dat het spreken is
van wat niet wordt gezegd,

niet gezegd kan worden,
niet opgetekend in een verhaal
met tekeningen
geïllustreerd,
in holtes
licht binnen sijpelend
onder romaanse gewelven
in pijnpunten
op  kapitelen.

Wat is dit ruisen
dat van verre komt en van dichtbij
de luchten in
langsheen de sterren,
gebrandmerkt
en vermenigvuldigd
tot we er over struikelen

niet wetende,
wat er is dat moet geweten
en toegedekt zal blijven,
nog voor eeuwen.

Dit ruisen we hoorden het,
immer door
hebben toen geaarzeld
gemeend van waar het komen kon
maar het niet begrepen,
niet naar ons toegehaald
om erin te worden meegenomen,
opgelost.

Mystiek
die van vroeger is.

12-03-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Op deze dag - het oosten een rode gloed - ontwaak ik, uitzonderlijk de dag al gevorderd. Ik denk, de kunst van het schrijven is te vertrekken in wat van de wereld is, wat van de natuur is, even als toeschouwer erin binnen te treden en er dan uit te verdwijnen, opgelost, in de omgeving van waar je vertrokken bent. Dit zou de correcte vorm zijn.

Nu weet ik dat het andersom gaat bij mij. Ik vertrek bij mezelf, ik stap even de wereld binnen en ik keer terug naar mezelf met hopelijk een wijsheid in meer die ook een onwijsheid voor anderen kan zijn. Dit is, schijnbaar althans, bij mij het ritueel van elke dag waaraan ik niet meer ontkom al wou ik het.

Wat echter niet belet dat ik met veel respect opkijk naar allen die een poging doen om zich een beeld te vormen van wat de oneindige Oneindigheid van het Universum, zo naar buiten als naar binnen, betekent voor de mens die ermee geconfronteerd wordt. Vele ideeën dienaangaande zijn eeuwen geleden opgestaan, neergeschreven, heropgenomen en keer op keer aangevuld, aangepast en verfijnd. Het wereldbeeld dat eruit is ontstaan is overweldigend, is niet te vatten, zelfs het beeld van wat de Big Bang zou betekend hebben, hoe deze tot stand is gekomen en hoe hieruit het Universum zich heeft gevormd, zijn gebeurtenissen die alle verbeelding tarten. Is het dan niet beter, zo denk ik op een dag zoals deze,(( de dingen op hun beloop te laten en zich vooral niet al te veel vragen te stellen, noch over wat we de Schepping noemen, noch over het al dan niet bestaan van een Schepper.

Ik las van Lao Tseu : ‘quand un esprit inférieur entend parler du Tao il le tourne en dérision, s’il ne le tournait pas en dérision, le Tao ne serait pas le Tao.’

Indien Tao gemakkelijk te begrijpen zou zijn dan is het Tao niet. We zouden hier in het Westen, ‘Tao’ kunnen vervangen door ‘God’. Zij die deze naam horen vernoemen en er lichtzinnig over doen, spreken over God maar niet over ‘de’ God. Spreken maar over de God waar, atheïst als gelovige, niet kunnen over zwijgen en zich hierbij beperken tot, hij is niet, of Hij is; Echter niet hoe Hij verweven zit in het Universum, de ene plaats waar hij gezocht kan worden. Waarbij we komen tot de vraag, als Hij niet is, wie of wat is het dan dat het Universum voortbracht, en als Hij is, Is er dan, én het Universum én God, of, is het Universum het materieel aspect van die God?

Maar er lichtzinnig over doen is de kop diep in het zand steken uit ongemak erover na te denken.

Er zijn van die fenomenen zoals Lao Tseu, zoals Boeddha die we, evenmin als God, zelfs evenmin als Allah, ‘onbeluisterd’ en onbesproken aan ons laten voorbijgaan. Dit is de weg van zij die ingeslapen zijn.

Het bevreemdende hierbij is - en dat maakt de grootheid van de vraag uit - dat we op voorhand niet zullen weten dat, waar we uitkomen, de plaats is waar we uitkomen moesten.

Maar, erover nadenkend, en dat is een leven lang, opent diepgaande perspectieven, en dit is waar we nood aan hebben.

Perspectieven houden ons in leven.

11-03-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De dochter van een goede vriend mailde me, onlangs, een foto, gevonden in het archief van haar vader, de aquarellist en etser, Jef Vaes. Ik was verrast én door mijn jeugdig uitzicht én door  het silhouet van Stonehenge op de achtergrond. Ik wou toen teruggaan, naar wat ik over die reis met hem en zijn zoon Francis geschreven had, maar ik kon me het jaar niet meer herinneren en kwam terecht in maart 1992 op een boek dat ik toen aan het lezen was: ‘The unauthorized Version: Truth and Fiction in the Bible’, van Robin Lane Fox[1].

 In die tijd zag ik - de Bijbel een belang rijke factor zijnde -dit boek als een nieuw geestelijk avontuur en de eerste zin eruit die ik overgenomen had in mijn dagboek, was een zin  uit het Evangelie van Johannes - King James’ versie - zijnde de woorden van Jezus aan Pilatus gericht:

‘To this end was I born and for this cause came I into the world, that I should bear witness to the truth. Every one that is of truth heareth my voice’.

‘What is truth?’ asks Pilate and does not receive a reply.’[2]

En mijn bemerking van toen was, dat ofwel de schrijver van het Evangelie van Johannes het niet wist, ofwel dat Jezus het niet nodig vond Pilatus uit te leggen wat waarheid was, omdat voor Hem de Waarheid maar een woord was, de Waarheid het leven was en het zoeken er naar, het zoeken was van waarden om er naar te leven. Iets dat niet kan aangeleerd worden, je weet het of je weet het niet. En het is beter het te zwijgen dan het uit te leggen.

Ik ben nu niet teruggegaan naar het boek, een lijvig werk van een kleine 500 bladzijden, mijn antwoord van toen is nog altijd mijn antwoord van nu. Ik weet niet wat er is van ‘de’ Waarheid, ik heb er trouwens geen behoefte aan het te weten, ik heb die nimmer gezocht ook niet, en het zwijgen van Jezus gaat in deze richting, want voor Hem is het, het Leven, en Hij is het leven, zo zegt Hij toch.

Dertig jaar in een mensenleven is een lange  periode, als de jaren nog moeten geleefd worden, echter eens voorbij zijn het maar wat volgeschreven pagina’s en als je erin bladert ben je even verrast met wat je ontmoet aan woorden, als met de foto van jou die je ontving.

Evenwel, de foto vertelt me van een reis die ik maakte met Jef Vaes en zijn zoon Francis, het boek van Robert Lane Fox vertelt me over mijn lange zoektocht naar wat van de Bijbel en de Geschriften was. Naar het ware, het echte dat erin te vinden was, de echtheid van het boek als boek. En hoe verder ik erin vorderde hoe verder ik erin verdwaalde me vragen stellend of wat Robin Lane Fox vertelde dan wel de ware geschiedenis inhield. En ik stond even ver na de lezing ervan dan toen ik eraan begonnen was.

Maar de gedachte dat de Waarheid het leven is en dat in die richting elk zoeken overbodig was: het leven was het leven, sensationeel en wonderlijk, zo verbazend zo ontzaglijk, dat wat er zal uit voortvloeien even ontzaglijk en even wonderbaar zal zijn. Dit is de visie die ik van al mijn lectuur heb overgehouden. Ik vind ze verdedigbaar, ik vind ze vol (zelfs blijde)verwachting.

[1] Robin Lane Fox: ‘The unauthorized Version, Thruth and Fiction of the Bible’ ; Viking 1991.

[2] Een vraag van Robin Lane Fox: Was er een tolk aanwezig bij het gesprek of was het een vondst van Johannes de evangelist?

10-03-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ben gisteren vroeg gaan slapen, vroeger dan anders. Naar de morgen toe werd ik wakker uit een droom: ik was ergens in Engeland, ik denk in een pub, waar gedebatteerd werd over wat ik schrijven zou. Nu ik schrijf, komt die droom heel onduidelijk over, het was geen debat, het was ikzelf die zocht naar wat ik als nieuwe blog schrijven kon. Het kwam er dus op neer dat ik een groot deel van de nacht naar de morgen toe, bezig ben geweest, slapend of dromend, over wat ik deze morgen schrijven zou.

Weet dat dit een film is die bijna elke avond begint, schijnbaar doorloopt in mijn slaap en waarmee ik dan wakker word. Ik meen dat ik dit nog niet gezegd heb, zelf opgemerkt wel, en dan vooral deze nacht van 7 naar 8 maart toe: mijn blog is een obsessie, in die zin dat alles er omheen, staat en draait. Ik ben er voortdurend mee bezig en al het overige moet wijken of krijgt (te) weinig aandacht, want ik voel me maar gerustgesteld als mijn tekst geschreven staat. Dit is de reden waarom ik opsta vóór het eerste licht - vanmorgen was een uitzondering -  dat ik soms nog eens herlees, wat ik de vorige avond meen te onzorgvuldig heb ingelogd, wat dan moet overkomen als geschreven vroeg in de morgen. Maar laat ik jullie zeggen dat dit een risico is dat ik niet lopen wil en dat het zelden gebeurt dat mijn blog niet ingelogd is voor ik slapen ga. Om dan terug uit te zoeken over wat mijn volgende blog zal gaan: een verhaal dat van mijn dagen is en dat ik niet weet hoe hieraan iets te veranderen.

Ik zou als reporter moeten rondlopen in de straten, pubs bezoeken, tentoonstellingen, concerti en aanhoren wat de mens die ik er ontmoet bezielt of wat er gebeurt in hun wereld om dit daarna binnen te brengen in die van mij. Maar ik ben een kluizenaar - vandaag zijn we dit allemaal - ik zou een grote verbeelding moeten hebben zodat ik geen nood heb aan ontmoetingen van om het even welke aard, ik zou die dan zelf, als echt gebeurd, kunnen brengen elke dag. Wat een artist zou ik hiervoor moeten zijn om dit jaren vol te houden?

Zo wat jullie te lezen krijgen zijn voortdurend gesprekken met mezelf, gesprekken die niet ophouden, noch in de dag, noch in de nacht. Globaal gezien is dit het beeld dat ik uitdraag. En zoals ik ben ingesteld - het is een lang wordingsproces geworden - schrijf ik.  Het resultaat is dat ik met de jaren een ‘gewoon’ dagelijkse gesprek met mezelf ben ontleerd, ik kom ik telkens terecht op de snee van het metafysische, waar ik moeilijk te volgen ben, omdat het de wereld is, het landschap is van het gevleugelde woord dat doordringen wil tot de kern van de zaak, die ook de kern van het leven is, zijnde tot in de kern van het atoom, waar alles nog te ontdekken is.

Een gekheid dit te willen, dit te betrachten waar ik me, soms zelf niet meer terugvinden kan, noch wie ik ben, noch waar ik heen wil.

Schrijven blijft aldus een opdracht.

09-03-2021, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

En, als ik gisteren de Bijbel niet heb vernoemd als hoeksteen, dan is het omdat de Bijbel voor mij een uitvloeisel is van de twee stellingnames die ik vooruitschoof. Verder, wat de andere boeken betreft, er zijn er een niet te tellen aantal, om er duizelig bij te worden, deze hebben ook hun belang gehad, maar de twee vermelde – met vanzelfsprekend de Bijbel als vluchtheuvel - steken er boven uit. Essentieel echter hebben deze aanvullingen me enkel geleerd hoe het gesteld is met de mens en zijn handelingen, zo materiële als geestelijke, zo afstotelijke als hoog waardevolle, zo de mens als aasgier en als fetisj.

En bij wat er al geschreven staat van mij, wat heb ik er nog aan toe te voegen? Weinig in meer, ik kan enkel herhalen, of verhalen op een andere wijze, een betere of een minder goede, wat al geschreven staat. Het enige dat ik nog vermag, en dit is tezelfdertijd een noodzaak voor mij, is hernemen, is her-inkleuren, is herschikken in andere verbanden. Dit is mijn leven, het woord is mijn adem, is mijn bloed.

Ik schrijf dit nu, in het vooruitzicht van wat onvermijdelijk eens komt en onderteken het met mijn eigen naam. Ik weet dus ten volle dat, op een dag, mijn boeken zullen dicht geslagen worden, met al mijn onderlijningen, nota’s en tekeningen erin geborgen; dat ze misschien, als ze in goede handen terecht komen een verder leven, een leven met mij erin, zullen kennen en ernaast, dat al wat geschreven staat zal wegzinken in een rustgevende openheid, wachtende om genomen te worden en, zoals het gebeurde met het Woord, bevrucht te worden.

Twee hoekstenen zal ik uitgedragen hebben, meer niet, maar het schijnt me voldoende toe. Over al het overige zwijg ik beter, het is het vermelden niet waard. Ik ben niet opgestaan uit het anonieme, ik ben geen nummer geworden met sterallures, ik ben in alle stilte achter gebleven, een naam in een oud register, of in het beste geval, op een verborgen muur in een verborgen kamer aangebracht.

Had ik het anders gewild?

Het had inderdaad anders gekund ware ik anders geweest. Nu heb ik wat ik verdiend heb, meer niet. Nu Schrijf ik dat de oude, kramakige man die ik ben geen verzuchtingen meer kent, ik wil dit gezegd hebben want straks is het te laat, lig ik er met gesloten ogen en mond naast wat brandende kaarsen, van de tijd ontdaan, mijn geestelijke vleugels uitgeslagen zwevend, een arend gelijk.

Voorlopig en tot nader orde blijf ik me vastklampen aan het woord, wil mijn geest zich niet verdord, wil hij nog altijd, lijk een goochelaar zijn witte duif, zinnen uit zijn hoed halen,

en er soms met een zekere fierheid op terugblikken. Ik ga me wel ontdoen van die Ugo d’Oorde die lange tijd mijn gezel is geweest, soms als vriend, soms als dwarsligger en als kwelgeest, soms en meestal als redder in nood en het is als dusdanig dat ik me hem wil herinneren.

Nu er geschreven staat wat ik wou dat geschreven stond kan ik normaal verder.

08-03-2021, 06:36 geschreven door Ugo d'Oorde