Wat is er van de dagen die schuiven, van de maanden, de jaren. Zelfs indien je dag na dag alles opgetekend hebt, je handelingen, je gedachten, wat zegt het je? Vreemd eigenlijk, al blijven we erover dromen, al gaan we er naar terug in onze gedachten, in onze verhalen, wat voorbij is, is voorbij, er iets aan wijzigen gaat niet meer.

En het is altijd van uit het nu dat je vertrekt en waar je naar terugkeert. Zo leven we, zo verlopen onze dagen of je nu schrijft of niet schrijft. In feite is het beter niets op te tekenen dan wordt je later in mindere mate, en vooral minder duidelijk, geconfronteerd met wat je gedaan of beleefd hebt.

Ik  zelf ga soms, meer nu dan vroeger, bladeren in mijn dagboeken, kijken of er iets te vinden valt dat ik nog gebruiken kan, maar ik geef het vlug op, mijn geschrift leest ongemakkelijk en wat ik te lezen krijg is wat ik als blog al geschreven heb. Het is un retour éternel, een terugnemen, een herkauwen van wat al eeuwen voor mij werd opgetekend. Er is, inderdaad, zoals het te lezen staat in de Ecclesiasticus, niets nieuws onder de zon.

Of vergis ik me, is alles nieuw, omdat het nieuw opgetekend werd in een andere tijd, op een andere plaats, in andere omstandigheden; omdat het, gelezen door anderen, een andere betekenis krijgt of aanleiding zal geven tot iets totaal nieuw? Wie ik was is van weinig nut voor wie ik ben, want ik ben wie ik was. Ik hoef er niet over na te denken. En toch doe ik het, toch herbegin ik, roer ik in het voorbije, raak ik er niet van verlost. Een complex geheel ben ik, te complex opdat ik het begrijpen zou hoe ik vast zit in de omstandigheden van het leven, het voorbije als het zijnde, als het nog komende. Ik me er niet van bevrijden kan. Ik niet opstijgen kan uit de humus die mijn verleden is, om totaal nieuw, ongekunsteld, tevoorschijn te komen, een totaal nieuw mens die er  nooit zou gekomen zijn ware ik er niet geweest om hem te doen ontstaan.

Maar niets daarvan, niets meer dan wat gedroom, een loslaten van wat is en een wegglijden in wat niet is, of het bevreemdende van onze gedachtewereld als we de moed hebben deze te gaan bezoeken, er ons in onder te dompelen en te ontleden stuk voor stuk.

En toch ben ik nog altijd binnen de wanden, zelfs al verschuiven ze, van het nu. Ik was er even buiten maar ben er nu terug om vast te stellen dat alles veel te iel is opdat we er ook maar iets van zouden kunnen vasthouden. We trachten wel, maar het is niets meer dan een gedroogde violet tussen de bladzijden van een oud boek waarvan we de verre betekenis vergeten hebben -- dit komt van Jorge Luis Borges - maar ik heb het ook al, o zo dikwijls, mee gemaakt.

Niets is er nodig opdat bepaalde gebeurtenissen terug zouden komen, de minst verwachte eerst, ze zijn er, ze staan er en ze overweldigen je soms als je niet onmiddellijk reageert om ze weg te duwen, ver weg. Al gebeurt het ook dat je ze meeneemt in je armen, dicht tegen je hart gehouden omdat ze zo enig waren, zo alles nemend, zo alles in jou omwikkelend als met rode papavers en blauwe korenbloemen in een golvend korenveld waarin je neerligt, nog knaap zijnde, met een boek - gezegend onder alle boeken - van Jules Verne of van Ernest Claes.

Het nu van nu zijn wortels hebbende in het nu van toen.

02-07-2019, 05:50 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is vijf uur, het breekpunt van het licht.  De vogels in de hagen, wie het zijn weet ik niet, de vinken misschien, de mezen? Maar ze zijn er. Echter niet lang, want plots valt hun gezang stil en stijgt het licht, gestadig. Je volgt het deeltje van de wereld door het open raam  alsof het voor jou alleen is dat het er is, met de koelte van de morgen die je nu ademen kunt, de levenssappen die je gedachten zijn.

Het is nu dat je dag begint, dat de woorden komen van heel ver nog.  Een weinig later zal geschreven staan, wat je nu nog niet weet. Het is als een gebed dat je begint , geen onze vader of wees gegroet, die zijn van vroegere tijden, nu is het een luisteren geworden naar wat of wie je ontmoet, als je de laan betreedt en de woorden je tegemoet gaan komen. Je hebt ze maar te nemen en lief te hebben. Van dat ogenblik af is het de enige rijkdom die je nog bezitten kunt. Is het je levenswijsheid die telkenmale op de proef hier wordt gesteld.

De vraag die je besluipt: ‘Zal je er in slagen meer te zijn dan wie je gisteren waart, overstelpt door het Portugese ‘saudade’?

Het is het woord dat je vandaag niet nodig hebt te gebruiken. Er geen weemoed is waarover je spreken wilt. Je bent trouwens nog half in slaap gewikkeld. De hitte van de vorige dagen heeft je geen goed gedaan, heeft je leeg gehaald. Zo het is beter even te wachten nog, te zijn en niet te bewegen, te gaan liggen en weer in te slapen.

Dit nu, van het blijvende nu, dit is het cruciaal moment voor wat je te doen hebt, verder gaan, er kome van wat er komt en niet even op te houden, zoals de vogels, om uit te klaren wat er beschikbaar komt van het vele dat er nog moet zijn. Want hoe kun je anders je morgens blijven invullen met kleuren indien het vele er niet meer zou zijn?

Zo, laat alles vallen nu, kom mee met mij naar de laatste bloemenweide die er nog is. Ken je die nog wel, en indien niet, wil je die nog wel kennen, wil je iets terug gaan halen wat geen zin meer heeft het te kennen omdat er toch niet meer gedicht kan worden zoals je vroeger dacht hoe het kon:

Op de weide waar jij me kuste

waren honderd soorten bloemen

die ons zagen en jij er neerlag

stil, en honderdvoudig,

stuifmeel je bestoven

of hoe ik je liefhad toen, weet je nog

dat het in the Highlands was?

Bloem noch stuifmeel is er nog om wie of wat te bevruchten. We zijn arm geworden wat dat betreft, uitgeleefd. Poëzie is niet meer wat ze vroeger was, heeft geen oog meer voor de slagzin: ‘Niets is dat niet iets anders raakt’. Het is zelfs meer dan ‘aanraken' of raken, het is 'verweven zijn' en meer nog. het is: ‘Niets is dat niet verweven is met het al dat was, met het al dat is, en met het al dat nog komen zal’. Dit raakt de ene waarheid die er is.

Zo is het ook met de bloemenweide, ze is er nog voor zij die ze kenden, niet voor zij die ze nimmer kennen zullen. Voor hen is er de dorheid van het ingesloten zijn door wat nu van de dagen is.

Maar de bloemenweide heb ik lief gehad, er was een reden voor.

01-07-2019, 06:53 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik teken me elke dag uit in arabesken van orgelmuziek. Helemaal niet zoals Luc Tuymans, with his ‘Nose’, maar eerder als Cees Nooteboom op zijn eiland.

Weet  je wat dit betekent? Het is kruipen onder je huid, om te kijken wat bloot gekomen is in de nacht en te oordelen of het raakvlakken heeft met een soort realiteit die deze is van jou.

Maar je dag is goed, je hoorde vanmorgen op Klara een warme deugddoende zin komende van het kunstenfestival in Watou, het dorpje bij Poperinge en Poperinge bij Ieper waar je een stuk van je hart verloor toen je er woonde voor een tijd: ‘Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt’. En dit is poëzie naar mijn hart, het absoluut tegengestelde van wat een Leonard Pfeijffer over poëzie, de Vlaamse,  kwijt wil. De poëzie die, zoals ik meen begrepen te hebben als ik de uitleg bij het woord ‘Saudade’ lees,  ons iets te leren heeft, die een draagvlak heeft dat reikt tot onder het oppervlakkige van de dagelijkse dingen, die door schuift naar de roerselen van de geest, zich vastankert in wat niet te verhalen is met woorden, maar woorden nodig heeft om er een afdruk van na te laten.

‘Saudade[1]’, een woord voor de dichter van het hart, een woord om te koesteren. Mijn Portugees woordenboek van 1869 vertaalt, Saüdade als: ‘désir ardent d’un bien dont on est privé; regret de l’absence; triste, tendre, doux souvenir, tendre regret. C’est un mot exclusivement Portugais. Morrer de saüdades d’alguem: mourir, dessécher du désir de voir quelqu’un.

Een woord dat nog weemoediger is dan weemoedig, een gevoel dat me soms overvalt als ik kreun naar de bergen, naar die plaats op mijn ‘promontorium’ op de kust van San Juan; plaatsen die in mij zijn gebrand en plots opduiken met een schreeuw die pijn is.

Ik wens hierover niet verder te schrijven. Wel is het zo dat ik het woord niet zo vlug vergeten zal, dat ik het promoten wil, te meer dat de innerlijke kleur ervan verweven zit in de fado gezangen, die even Portugees zijn als het woord zelve.

Dit is dan mijn bijdrage voor de laatste dag van de maand, juni 2019.

Het ga je heel goed, mijn vriend lezer.

[1] Google vertelt: Van 29 juni tot en met 1 september openen de deuren van enkele bijzondere locaties in grensdorp Watou zich opnieuw voor Kunstenfestival Watou. Met als overkoepelend thema, SAUDADE - Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt - brengt vzw Kunst er ook tijdens deze 39^ste editie van het belevingsfestival verzamelde verhalen van kunstenaars en dichters samen langsheen het parcours doorheen het dorp. Het campagnebeeld voor de affiche werd getekend door Laura De Coninck. Als beeldend kunstenaar met veel aandacht voor de verbinding tussen taal en beeld weet Laura woorden om te zetten naar sprekend beeld. De emotionele werelden die haar vader, Herman de Coninck op zijn unieke manier met de juiste woorden kon oproepen, roept Laura op met eenzelfde authenticiteit aan de hand van een ingetogen samenspel van lijnen, beelden, inkt, verf en papier. Laura doet met haar recentste werk een oproep naar ambassadeurs voor ‘saudade’. Ze maakt zich sterk dat het woord over vijf jaar in Van Dale kan staan als er maar genoeg mensen het omarmen. 

Het thema van deze editie is tweeledig maar onlosmakelijk verbonden. Het tot nu toe onvertaalbare ‘Saudade’ is Portugees en staat voor een manier van zijn. Het omvat de voortdurende onzichtbare aanwezigheid van onbestemde weemoed en de eindeloze zoektocht naar iets waaraan we niet eens een welomschreven herinnering hebben. De mijmeringen die het woord oproept, komen neer op heimwee, nostalgie en weemoed met een niet concreet aanwijsbare oorsprong. De Portugese cultuur en het dagelijkse leven van de Portugezen is ervan doordrongen. Zij zijn er fier op en claimen het als een nationale trots. Wij denken echter dat ‘Saudade’ een universeel gegeven is dat tot het DNA van de mens en la condition humaine behoort. Daarom voegden we de quote ‘Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt’ uit de roman ‘Bezonken Rood’ van Jeroen Brouwers toe. Onze levens zijn doorweven van toevallige voorbijgaande ontmoetingen met elkaar, met de dingen rondom ons, met onze dagelijkse omgeving en met andere culturen. Soms vluchtig en niet echt waarneembaar, soms diep rakend. Soms verbonden, soms losstaand. Meestal niet aanwijsbaar en toch ingrijpend.

30-06-2019, 08:48 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ben een kind, ik ben een jonge man van de Kerk geweest. Daarna, met de jaren is de twijfel opgerezen. De twijfel die er, de Verlichting zijnde wat hij was en is, ook moet bestaan hebben in de hoofden van de Kerk. Ik heb afgehaakt, zij zijn verder gegaan alsof er niets gebeurd was, alsof die Verlichting van voorbijgaande aard zou zijn, dat er dus geen conclusies dienden getroffen te worden, dat alles kon verder gaan zoals het geweest was.

Het kan dat er in den beginne amper een klein deel van de bevolking rijp was om de ware aard van de Verlichting te vatten, en bleef het begrijpen een proces van lange duur. Misschien zelfs vandaag is het nog niet duidelijk als ik hoor dat er politiekers zijn die denken dat Verlichting iets te maken heeft met het licht. Maar de Kerk had de gevolgen moeten zien aankomen maar bleef zonder reactie, zelfs toen ze moet gezien hebben dat de twijfel gezaaid door de Verlichting bleef toenemen, zodat de Kerk hier in het westen, waar de Verlichting het diepst is doorgedrongen, op weinig na in de vergeethoek werd gedrumd.

Het belet echter niet, en ik denk dat het voor velen het geval is, dat ons heimwee naar het ‘gelovig-zijn’ van vroeger, ons blijft volgen, dat we er niet van los komen, en dat we heel stil worden, heel klein en nederig als we in een kerk, het mag nog het kerkje van Bavegem zijn, een begrafenis mis bijwonen, als we luisteren naar de gezangen in het Latijn, het Sanctus en het Agnus Dei, en het summum van alle gezangen, het In Paradisum. En je denkt aan je vader en wat er op zijn doodsbeeldje stond: ‘De rechtvaardigen leven tot in de eeuwigheid… Zij vinden hun loon bij de Heer en de Allerhoogste draagt zorg voor hen. Daarom zullen zij de heerlijke kroon en de schone diadeem uit de hand van de Heer ontvangen…’ (Willibrordus: Wijsheid 5: 15 & 16).

Wat een wereld het was, wat een weelde aan geestelijke warmte waarin we zijn opgegroeid. Ademend nu - zoals me ooit iemand zegde, een avond in de lente en het regende, het was een jonge man die theologie studeerde - het ijselijke van een wereld zonder God.

Maar vergeef me dit uitweiden over het geloof dat ik bezat. Als ik ben opgestaan deze morgen wou ik het hebben over mijn hart, en wel voor mezelf. Namelijk dat, wat ik niet kan, is luisteren naar het kloppen van mijn hart wat soms gebeurt als ik neerlig in een bepaalde houding.

Ik vrees dan, wat ik al ontdekt heb, dat er extra systolen zullen optreden die het ritme van mijn hart onderbreken. Ik verkies bovenal, als deze er zouden zijn, die te ignoreren in plaats van er mee geconfronteerd te worden.  Ik vertelde dit ooit in vertrouwen aan een goede vriend - ik vertel dit nu in vertrouwen aan jullie - die verbaasd was dat ik er zo over dacht, voor hem, zegde hij, was het een zekerheid dat alles nog goed functioneerde.

Ik ben na mijn hartoperatie, ik zat met vernauwingen van de aders, regelmatig om de zes maanden op bezoek geweest bij een hartspecialist. De laatste maal dat ik er geweest ben was in december vorig jaar. Hij zegde me toen dat er geen wijzingen waren met de vorige keren dat ik bij hem was, en dat ik pas terug moest komen, in de komende maand december, een jaar later dus.

Ik was verrast, en ben weggegaan met een vraag, waarom heeft hij dit zo  beslist? Die vraag is gebleven. Ik denk dat ik het nu weet, dat hij minder zorgen had wat mijn hart betrof, maar meer zorgen met het overige van mijn lichaam waarvan hij vermoedt dat het eerder verwelken zal dan mijn hart. Wat had/heeft hij op het oog?

Mijn heimwee naar vroeger maakt deel uit van een geestelijke beroering die van voorbijgaande aard is; de toestand van mijn lichaam is wat ik aan den lijve ondervindt. Het eerste is van mijn ‘ik’ in de diepte, van mijn binnenste, het andere is van het zichtbare, mijn buitenste.

Het eerste is van mijn schrijven, het andere is van mijn ondergaan, is van mijn zwijgen.

29-06-2019, 00:20 geschreven door Ugo d'Oorde  

June 28: Put on a half shirt first this summer, it being very hot, and yet so ill-tempered am I grown, that I am afeard I shall catch cold, while all the world is ready to melt away.

                         Samuel Pepys, in 1664, out of ‘The English year’.

Hoe je het ook ziet, het is knielen dat je moet en smeken dat de woorden komen moge, er is geen andere mogelijkheid om te bereiken wat je verlangt. Dit is zo elke morgen, er is geen wijzigen aan. En dan nog: ignoreert je, hoe je weg zal zijn, regelrecht over heuvels en dalen of in een kronkellijn langs met gras begroeide wegels in de velden. Wat je wel weet is dat je aankomen moet waar je verwacht wordt, waar en hoe het ook moge zijn, in thunder, lightning or in rain, zoals de ‘whitches’ het zich afvroegen, of wat je van Macbeth nog over houdt.

Zo houdt je des bribes de phrases uit heel wat boeken die je las. Je loopt er mee te koop et peu en eurent connaissance. Al wou je wel dat het velen waren die je lazen, maar zo rijk ben je niet, je moet je tevreden stellen met wat je hebt en dit is wat je verdient. Niet iedereen staat aan te schuiven aan je tafel voor het weinige dat je biedt.

Hiermede is de toon gezet, nu nog de gezangen die je opvangen moet, een na een zoals het hoort. Wat je zag vanmorgen - hoe vroeg in deze dagen het licht er is, en hoe lang de dag - is dat de wind er is, dat hij in de takken van de bomen is, dat hij de hitte van de vorige dagen aan het opslorpen is, samen met de echo van de woorden die je schreef, gelaten gezocht op nare plaatsen waar je niet gewoon bent te vertoeven. Dit is dan de wereld of, wat is in jou van de wereld, dat je verhalen wilt, waarop je bent ingesteld, maar veel valt er niet te vertellen, je bestond amper, je waart verloren in de mazen van het net gevangen.

Er stond je zoveel te vertellen en het is er niet uitgekomen, de feeling was er niet, liet op zich wachten; de verleiding was er niet, wat je zag en hoorde was niet van die aard om er voor uit te komen. Je zat er maar bij en je wachtte af, het zal wel komen heb je gedacht.

I am also 'afeard' dat wat ik achterlaten zal vandaag niet veel zaaks zal zijn, een poging om dan toch niet achter te blijven, om er te staan en toe te kijken hoe je me lezen zult. Hoe je voelen zult dat ons gesprek moeilijk op gang komt, dat het nog een aftasten is van wat gisteren was en de dagen er voor, dat geen armslag had om te boeien of te verrassen. Zo, met de slaap nog in je ogen, ligt je in de knel met jezelf en je raakt er niet van bevrijd. Het zij zo, het is wat is, hoe weinig ook.

Weet dat je er meer had van verwacht, alleen al omdat de wind er is die van de besneeuwde toppen van de bergen  gekomen is en de verfrissing brengt waar je nood aan had. Alles went zich terug. Je hoopt er morgen weer te staan, de vensters wijd open, diepzinnig in je woorden, de geest die binnen waait van de jaren die waren en van deze die (misschien) nog komen. je hoopt er op, soms, maar soms kan het je niet schelen, is er de moeheid er te zijn. Wat erger is en je nauwelijks durft te vernoemen.

Hoe dicht we wel tot elkaar gekomen zijn, na al die tijd dat we samen waren, in weer en wind, in goede en in minder goede dagen. Misschien heb je het ook opgetekend ergens, waar ik nooit komen zal, omdat het zo niet geschreven staat in het boek dat ik elke dag te lezen heb om vooruit te kijken. Om, zoals de man op zijn erf, het weer te kennen of het regenen zal of droog zal zijn.

Het is op hoop dat we nog leven. Je zult het zo verkondigen.

PS.

The English Year - From diaries and Letters- compiled by Geoffrey Grigson. London Oxford University Press, 1967.

28-06-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je hoort soms van mensen, kennissen, vrienden zelfs, dat ze gaan slapen zijn en niet meer zijn opgestaan. Je hoort ervan het kan je dus ook overkomen. Je hoort van anderen dat ze het groot lot gewonnen hebben, maar dit zal jou niet overkomen, er zijn geen loten weggelegd voor jou. Wel het lot dat van het leven is, wel hoe je bent opgegroeid met horten en stoten, met bleke morgens en zwoele avonden, met goede dagen en minder goede, deze die je, je zo weinig mogelijk wilt herinneren, maar toch de kop opsteken nu en dan.

Leopold Bloom wist het maar al te goed van de ‘sins or bad memories. Merkwaardig hoe hij dit formuleerde en in zijn ‘Portrait of a young man as an artist’, merkwaardig hoe hij ontkwam aan een opleiding tot priester.

Ze schuilen om de hoek, ze overvallen je stiekem en soms blijven ze lang hangen, worden ze beelden, fragmenten van films die worden afgespeeld keer op keer en waarin je versluierd, waarin je opgesloten geraakt. Ze zijn nefast voor een mensenleven, maar ze zijn er, ze tonen je, je zwakheden uit het verleden en je vindt er geen baat meer bij met ze weg te duwen, ze zitten verankerd. Zo bestaan we dan, de mens die we waren en deze die we geworden zijn, maar alles is in een mal gegoten en wat eruit te voorschijn komt ben je als je schrijft en zoals je schrijft, want het heeft geen zin er doekjes om te doen.

Ondertussen verlopen de dagen - ik denk dan aan Mr Chips en ben gelukkig dat het mij niet overkomt: ‘the hours like lazy cattle’ - iets waar je geen vat op hebt, ze komen en ze zijn voorbij, het zijn zij die vat hebben op jou, wat er ook gebeuren moge en waar ook dit gebeuren zich afspeelt het heeft zijn weerslag en zijn gevolgen.

Je ondergaat. Echter niet wanneer je de vrijheid neemt te schrijven wat je  wilt achterlaten,  de lichtende kant die van het dagelijkse is, de kant die je gebruiken wilt om je te vermenigvuldigen met levens, die er naast verlopen of er even boven, of uitgestreken tot in het hoogste waar je nog moeilijk te bereiken bent. Met mate evenwel en getemperd in ritmes en kleuren, en klanken eraan toegevoegd. Omdat je niet als een wildvreemde wilt overkomen maar aangepast blijven aan wat des mensen is, je broeders in de geest.

Het is hen die je benaderen wilt in elke van de schuilhoeken van hun bestaan. Niet met wat er gebeurt in de wereld, niet met wat er is ontstaan in verre tijden. Behoudens één gebeuren dan waarmede alles begonnen is - een stokpaardje van je - maar dan een dat voor velen een raadsel blijft, echter minder voor jou, al weet je, al vermoed je in elk geval, dat je je antwoord nog altijd niet hebt voltooid.

Wat er het mooie van is, het betwijfelen van wat je vooropstelt. Want wat indien het geweten was met absolute zekerheid?

Wel, er zou geen later meer zijn.

27-06-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij hoorde de koekoek voor het eerst dit jaar, vroeg op de avond, hij hoorde het gezang van de vogels alsof het feest was, elk in zijn eigen territorium. Hij is er nog een tijd gebleven, zo maar, zonder enig doel, enkel en alleen er te zijn starend in de spiegel die de vijver was, was hem voldoende. Verzadigd van wat de hitte van de dag was geweest.

Hij wist niet wat hem aarzelen deed nu hij al zo ver gekomen was om te gaan, om verder uit te wijken, uitkijkend naar een slaapgelegenheid, alsof hij, na al die jaren, nog slaap behoeftig was.

Zijn kind zijn is hij vergeten,  zijn volwassenheid al lang voorbij, hij heeft al het nog bekende van vroeger achter zich gelaten. Hoe hij er staat is hoe hij er gekomen is, maar nog altijd met een groot verwachten op iets dat hem blij zou maken, alsof hij nog blijheid nodig zou hebben.

Het is nochtans de tijd om langs trage wegen verder te gaan, om  ergens aan te komen waar hij nog nimmer was. Eigenlijk denkt hij, het liefst nergens, want langs waar hij dacht te gaan zijn alle wegen dicht geslibd of versplinterd in honderd mogelijkheden waar hij te kiezen heeft op goed valle het uit, wat hij niet doen zal.

Beter dus op de oude pelgrimsweg te blijven, de weg van alle dagen uitgestippeld en rechtdoor te volgen. Misschien, als alles mee zit komt hij aan waar zijn bestemming is. 

Hij heeft nog uren gewandeld tot in een verlaten dorp met een kerk op een heuvel, met hoger, tussen de bomen en de straten, hier en daar het licht van een haard in het venster. Maar hij hoeft niet aan te kloppen, zijn eenzaam zijn is hem genoeg. Hij is gegaan tot aan het eerste verlaten huis langs de weg waarvan de deur was scheef gezakt en is binnen getreden. In een laatste streep licht hangen de spinnenwebben in de hoeken en gedroogde vlinders klevend aan de balken. Hij is niet geneigd de lakens weg te nemen die over de meubels werden uitgespreid, in een tijd, wellicht ver voor zijn tijd.

Al de tijd van vroeger, zijnde de tijd van nu, samengebald in kringen zoals de jaarringen in de krom gegroeide linde voor het huis, waarvan hij de drempel overschreden heeft.

Hij voelt dat hij er gedoogd wordt, verwelkomd zelfs; dat de bedekte meubels vragen om bloot te komen. Hij ook een meubel is onder hen, want bestaat hij nog wel zoals hij is binnengekomen, is hij niet gemetamorfoseerd, opgeslorpt door al wat is van het huis, van de bewoners die er waren en die misschien achterbleven onder de vele lakens, uitgedroogd zoals de vlinders die hij zag.

Hij dacht, het is nutteloos verder te gaan, deze kamer is je bestemming. Het moet aldus beschreven staan in vergeelde boeken met een koperen slot. Hij weet het,  hij hoeft ze niet te lezen, hij hoeft heel weinig nog te weten hier, waar alles geborgen ligt wachtend op de dag dat de  ramen  geopend worden en de deur in haar hengsels terug gehangen.

Het huis, dacht hij, dat me opnemen zal. Hij opende zijn slaapzak maakte zijn kleren los en deed zijn schoenen uit. Het kan heeft hij nog gedacht dat ik niet meer wakker word. Het kan ook dat ik later gevonden word, even uitgedroogd.

Dit is het risico dat ik hier loop. Maar het kan evengoed dat ik morgen verder gaan zal, de oude traditionele weg volgend. Hij heeft zich uitgestrekt en is ingeslapen. Het was weinig later dat de eerste sterren kwamen, minuscule lichtpunten op het laken van de nacht.

Het is maar wat de hitte een mens schrijven doet.

26-06-2019, 00:29 geschreven door Ugo d'Oorde  

En toen je luisterde naar het ‘Impromptu nummer 3’ van Schubert - het was zoals altijd vroeg in de morgen - toen je er naar luisterde zoals je er nog nooit naar geluisterd had, nu als een man op het einde van zijn dagen gekomen, besefte je hoe belangrijk de rustpunten zijn, even belangrijk als de pianoklanken zelf, omdat ze er kleur aan geven, omdat ze er betekenis aan geven, omdat ze je erbij betrekken en jezelf muziek wordt.

Het is zoals je Nooteboom leest en zelf Nooteboom wordt ergens op zijn eiland, in zijn tuin en het leven in zijn tuin en zijn boeken gestapeld in de kamer en het kleine dagelijkse gebeuren van morgens in de lente en van avonden in de zomer; het gebeuren van de wind en van de regen soms, de deugddoende regen soms.

Zo, met de muziek van Schubert, zijnde enkele minuten tijd, en je uitwijken naar Nooteboom, wat rest er je nog dat je te vertellen hebt, alsof je nog niet genoeg geschreven hebt, alsof je nog een oceaan te vullen hebt met woorden. Want voor je het beseft ben je zo ver, dag na dag, en het sort je niet verder te gaan. Integendeel, het is je adem geworden, je levenswijsheid die je blijft rondstrooien: een oude boom die zijn bladeren verliest en weet dat er ooit een dag komen zal dat er geen bladeren meer te verliezen zullen zijn.

Of, hoe bepaalde ideeën je beroeren blijven als je, strikt genomen, enkel met jezelf bent geconfronteerd en je niet, in feite nimmer, weet waar je uitkomen zult. Je niet weet hoe je dag zal zijn, hoe je weer beginnen zult eens je geschrift hier af, en je denken moet aan wat erna zal komen. Denken en denken en bezig zijn en hopen dat er geen einde aan komt, al weet je maar al te goed dat het komt, het einde. Hopen en toch weten, wat je gespletenheid is.

Het Impromptu van Schubert is uitgezongen, Nooteboom heeft zich teruggetrokken, je bent alleen terug met je gezel, het woord. Je kunt dan denken aan zij die alleen zijn met hun penseel of hun beitel, of hun piano, allen broeders in de geest.

De morgen is nog niet uitgestrooid naar de dag toe maar lang zal het niet meer duren, de tijd van hier te eindigen is de tijd die nog nodig is om bevrijd te worden voor een nieuwe tijd. Zo bestaan we, zo zitten we vastgeknoopt in het komende, het komende dat altijd het zijnde wordt.

Hoe de dag begonnen is, is niet verschillend van de dagen voorheen, maar er was geen Schubert toen, geen wondere weergalm van stilte waarin de muziek het voor het zeggen had en jij heel zwak, gesmolten, week geworden en toegeeflijk, dat het woord niet bereiken kan wat de hand over de piano wel vermag, omdat het van Schubert is en je hem bij jou houden wil tot je uitgeschreven bent, neigend naar een hoogtepunt toe bij de laatste tonen, die blijven hangen, een lange tijd.

Muziek is van de sterren in de donkere nacht, is van de ogenblikken van gelukzaligheid, deze van Schubert, deze van de pianist, deze van de luisteraar, in osmose in elkaar opgegaan, de tijd erover tot in het tijdloze.

25-06-2019, 06:20 geschreven door Ugo d'Oorde  

Mijn hoop is, dacht ik vanmorgen toen ik mijn blog van gisteren herlas - en licht verbeterde - dat velen van mijn lezers even zijn gaan zoeken op Google, naar ‘o, Mensch gib acht’ om een van de mogelijkheden die hen er geboden worden te beluisteren. Niet eenmaal, dit is onvoldoende voor iemand die het niet kennen zou, maar meer dan eens, om te voelen hoe diep het je raken kan, vooral dan, en wellicht alleen dan, als je beland bent in een periode waar een belangrijk deel van je leven achter jou ligt.

Nietzsche, in Sils Maria, het dorp in de bergen van Engadin, waar hij in de zomer verbleef wist, geconfronteerd met de  grootsheid van het berglandschap, hoe nietig hij er was als mens maar ook, hoe groot hij was als denkende mens, zijn geest alles omvattend, zelfs dat God dood was - die van de Kerk die hij kende, maar hij wist het niet van die andere, die van de Kosmos.

Heeft hij geweten, korenveld zijnde, hij het ook wist van de graankorrel, en hier komt het op aan, dat die korrel, bezeten door het mysterie dat van de Kosmos is, een kleine big bang doormaakte en kiemen ging? Ik vrees dat hij, om dit te verkondigen, te vroeg geboren was, dus, dat hij dit nooit gezegd of geschreven heeft, verblind als hij was, zoals zovelen.

Rudolf Steiner, de antroposoof-theosoof beweerde zelfs in zijn goede dagen dat, als hij lang naar een graankorrel keek, hij zag dat er een straling van uitging! Ik heb ooit getracht het experiment te doen, ik was nog een jonge man toen en er naar kijkend werd ik plots door vrees bevangen, want wat als het gebeuren zou? Nu zal ik er echter niet meer aan beginnen.

Steiner was,  niet zoals Nietzsche een breker, maar een positief denkend man, hij bouwde een Steinerdorp in Dornach bij Bazel. Ik zie hem als de zuivere tegenpool van Nietzsche, als iemand die al het negatieve van de wereld opving en verschalkte met het positieve dat voor hem in de Kosmos schuil ging. Hij was een groot man, wiens ideeën voortleven in de Steinerscholen. Hoe het echter gesteld is met wat hij naliet in Dornach, zijn Goetheanum, en of dit nog bezocht wordt, weet ik niet, hoef ik ook niet te weten om te beseffen dat zijn geest, of toch een deel ervan ook in mij voortleeft.

Waarom ik begonnen ben over Rudolf Steiner, terwijl ik met andere gedachten ben opgestaan is me een raadsel,  Nietzsche zou het geweten hebben, maar Ik wou beginnen met te zeggen dat ik zelfs in mijn dromen aan het schrijven ben aan mijn blog, dat het mijn eerste gedachte is als ik ontwaak. Alsof mijn droom verder lopen zou en ik pas tot de realiteit van het zijn toe kom eens mijn blog geschreven staat. Dit is de bevreemdende toestand waarin ik geraakt - gesukkeld? - ben. Ik wens het niemand toe.

Hoewel het veredelt, hoewel het verheft, hoewel je wandelen gaat op de rand van de dingen - als zo iets zou bestaan. Hoewel het je toelaat zinnige dingen na te laten, volgens de maatstaven die je hanteert. Zo denkt je toch, zo verwacht je toch, zo hoopt je toch.

Zo kniel je toch voor al het oneindige, het niet gekende, maar het wezenlijk zijnde, dat het leven is.

24-06-2019, 05:31 geschreven door Ugo d'Oorde  

Schrijven is een kosmische aangelegenheid wist Umberto Eco in zijn tijd. Hij is er nu niet meer, zijn lichaam is van de aarde verdwenen, maar zijn geest is hier nog altijd aanwezig om het te bevestigen.

Het laatste beeld dat ik heb van hem, dankzij de televisie, was van een man die in een appartement vol boeken, met een sleutel een deur opende om binnen te gaan in zijn hemelrijk waar de crème van zijn boeken stond en er een eerste uitgave toonde aan de kijker, ‘Ulysses’ van James Joyce. Welk beeld, denk ik dan, zal ik achterlaten wat boeken betreft?

Een te beperkt, een te onopgemerkt, daar waar de figuur en de talenten van Eco voor zeker doorgedrongen zijn tot in Japan, tot in de uithoeken van Argentinië. Eco, de geest van Eco is grenzeloos, ik neem hem op in mij, ik draag hem mee met mij, soms niet, soms honderdvoudig. Zoals ik Gustave Mahler in mij draag, ‘Das Lied von der Erde’ is lange tijd mijn gezel geweest, zijn ‘Kindertoten Lieder’, zijn ‘Lieder eines fahrenden Gesellen’ om zijn symfonieën niet te vergeten.

Ik keek en luisterde naar zijn derde op BRAVA en kwam terug in de ban van hem. In de ban van zijn ‘O, Mensch gib acht’[1]. Het vierde deel ervan, gezongen door de contralto, een hoogtepunt tronend boven alle hoogtepunten.

Je moet er wel het vijfde deel bij nemen, het koor en wat erna komt, het symfonisch gedicht, een lange poëtische wandeling over een uitgestrekte(misschien te uitgestrekte?) bloemenweide met opgeschoten grassen, een mengeling van klanken, van muziekinstrumenten.

Maar deel vier zit in mij gebakken, volgt me de ganse dag tot in de nacht, tot in de morgen, een begin van droefheid, gemengd met weemoed over de dingen en de handelingen, telkens ik binnenkom - en het gebeurt meer en meer - in de stilte van het leven, ingekeerd in mezelf: ‘O Mensch, gib acht!’.

Wat een wereld denk ik dan, wat een massa van woorden, van muziek, van schilderwerken, van kathedralen, van verrukkingen: alle, werken van de mens..

Hoe houden we dit alles waar we ons soms bevinden - ik bijvoorbeeld als ik schrijf des morgens, het mag nog in de zomer zijn - hoe beleven we al het mooie dat uitgestrooid ligt op onze wegen, deze van nu en deze van destijds?

Let er op, mens, hoe we ingeschakeld zijn, vroeger en nu. Vooral dan waar ze ons binnenleiden willen om er ons te houden en klem te rijden, niet alleen op de zomerweiden van nu, maar op de tentoonstellingen, het moge nog deze van Venetië zijn.

Waar Nietzsche niet aan dacht toen hij zijn woorden schreef, Mahler evenmin toen hij ze omzette in hemelse klanken, want hemels zijn ze, en hemels de stem van de Dame, de contralto die ik hoorde maar van wie ik de naam niet genoteerd heb: ‘O, Mensch gib acht!'

[1] O, Mensch, Gib acht! / Was spricht die tiefe Mitternacht? / Ich schlief, ich schlief, / aus tiefen Traum bin ich erwacht: /Die Welt ist tief. / Un tiefer als der Tag gedacht. / Tief ist ihr Weh, / Lust - tiefer noch als Herzeleid / Weh spricht, vergeh! / Doch alle Lust will Ewigkeit - / will tiefe, tiefe Ewigkeit. (Friedrich Nietzsche.)

23-06-2019, 07:17 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ben niet even gestopt en ben niet, zoals de zon, teruggekeerd  op mijn weg, ik ga verder met mijn verhaal dat geen verhaal is, ik ga verder op mijn wandeling door het positieve, het heilzame van mijn leven, waarin je me volgt.

Is het geboeid dat je me volgt?

Of - en nu stijg ik heel hoog - hoe ik me geroepen voel, op de rug van de aarde mee te drijven, mee tollend, op haar baan, op weg naar het Grote Oosten toe. Het Oosten achter het oosten, zoals het geboekstaafd staat in de oude boeken van de Vrijmetselarij, hier te lande als in de verre wereld verspreid en verkondigd.

Hebt je er al één ogenblik, een fractie zelfs van een ogenblik, gedacht aan de weg die we afleggen in de oneindigheid van de ruimte, één van de vele zaken, en welke, die er wezenlijk zijn waar we geen oog voor hebben. Nochtans hoeveel beter ware het niet het wel degelijk te weten en het in te kleden in ons leven.

Maar dan het Grote Oosten, het is maar dat ik het eens vernoemen wilde hoe velen er over denken eens het uur gekomen  dat het uur van de wijsheid is, het begrijpen wat van de stilte is, genesteld in de stilte van het zijn. Zo in de morgen als in het vallen van de avond, als in het diepste van de nacht. De stilte van het geconfronteerd zijn, zuiver en alleen, met wat is van jou, in jou, en wat niet in jou, bijvoorbeeld het schrijven, maar niet de woorden die je schrijft. Jij, betastend de randen van het zijn om een opening te vinden om er binnen in te geraken en te weten, eindelijk, hoe je bent op- en ingesteld.

Niet wat van het lichaam is, dat kun je zien en horen, maar wat is van het binnenste ervan, van het binnenste van het binnenste, het wezenlijke van het zijn dat je bent, en dat je maar niet grijpen kunt, zeker niet met je handen, evenmin met de geest.

 Want wat is voorbij de randen, is een zee waarin je niet duiken kunt om er in onder te gaan en er in te verdwijnen. En wat we weten is: dat we niet weten wat het is en hoe het is dat ons schrijven doet. Van waar het komt, het nergens opgestapeld ligt en er toch is. Ik er naar toe kan als ik wil, ik het openen kan als ik wil en er uit halen wat ik nog niet weet - nu, zoals ik bezig ben - de drang in mij, blindelings volgend steeds maar verder, grijpend wat komt als woord, uit een bron die niet van mij is, niet van mijn lichaam is.

Bevreemdend als je er aan denkt, bevreemdend als de woorden komen die je grijpt in lettertekens, zo maar neergezet en ik de indruk heb komend van ergens buiten mij.

Of, anders gezegd, misschien minder gesofistikeerd: waar haal ik wat ik schrijf, hoe komt het binnen in mij en hoe vormt het zich in vreemde tekens op mijn blad. Hoe ademt het, hoe verstrengelt het zich met wie ik ben of wie ik denk te zijn? Dat lichaam dat er is en waardeloos, wat het woord aangaat, als ik schrijf.

Het is maar dat ik eens te meer verwonderd ben over wat er me overkomt als ik schrijven ga wat ik nog niet weet en dat komt terwijl ik schrijf. Dat ik niet weet vanwaar het komt en het nooit weten zal.

En ook dat het beter is het ‘niet’ te weten, het is de verrassing die ons wacht.

Later.

22-06-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Mais où sont les neiges d’antan: waar zijn de zomers van vroeger? Niet dat ze van aard zouden verschillend zijn, dit geloof ik niet, maar de wereld waarin ze gebeuren is totaal verschillend én, ik ben anders. Waar ik de zomers vroeger niet telde, ik had er nog handen vol, tel ik ze nu, heel ruim genomen, op één hand, en dit rekenkundig gevoel, neem ik onbewust mee met mij, mee in mijn uren zelfs, op een dag zoals deze als ik er, meer dan op andere dagen, aan herinnerd wordt. Het is bijna een afsluiten, een weten dat het de laatste zomer kan zijn dat ik er sta op 21 juni, even open en bloot als de grassen die gemaaid gaan worden om, met een grote zekerheid er volgende zomer terug te staan. Wat mijn keren betreft, is het meer dan twijfelachtig, tenware het was, een terugkeer als de geest van een pasgeboren - zelfs bij de bevruchting zelf - van een kind, het kan in Eritrea zijn of, wat ik dan verkiezen zou, in Edam.

Ik dacht ook vanmorgen - de maan, de bijna volle maan, glorieus boven de nok van het huis van de gebuur, het is nog al gebeurd - aan een zin aangehaald door iemand hier uit de streek, Bernard Lernout[1], die hem gehaald heeft bij John A. Wheeler : ‘If you haven’t found something strange during the day, it hasn’t been much of a day[2].

Ik wil het vandaag anders zien. Ik stel me de vraag, waarom knippen, waarom de tollende beweging van de aarde, die een vloeiende, geoliede beweging is, gaan knippen in dagen, waarom onze gedachtewereld gaan knippen, alsof we telkenmale even ophouden te bestaan, om daarna, een volgend ogenblik opnieuw te beginnen?

De wereld binnen in ons  is even tollend als de aarde, en om deze reden, the events, splitsen in dagen is een vals uitvindsel enkel en alleen om een ‘zijn’, een gebeuren te situeren in de tijd, meer is het niet, meer kan het ook niet zijn.

Het is ongewoon - zo zie ik het toch - dat ik me telkens en telkens, op welk ogenblik ook,  opnieuw instel op het schrijven van een blog, maar, en om deze reden ga ik niet akkoord met John A. Wheeler, ik wacht niet op een ‘volgende dag’ om te schrijven, mijn gedachten lopen door en het kan heel goed dat ik twee blogs schrijf op één dag, drie zelfs. Zelfs het inloggen ervan is niet getimed.

In meer ben ik ingesteld, om tegemoet te komen aan het woord van Einstein - eveneens geciteerd - ‘leren, de wereld te zien met nieuwe ogen’.

En als je vernieuwing wilt: ik zeg dus niet dat mijn  ‘dagen’ gekleurd werden door mijn gedachten, ik zeg, en wil het benadrukken, dat op de lijn van mijn leven, gedachten getekend liggen die, had ik ze niet opgeroepen, niet had vastgegrepen, nooit het licht zouden gezien hebben; en vooral, dat het mooier is, zinvoller, meer kosmisch gericht, me bevindend op een lange uitgerekte ellipsbaan, deze van de aarde omheen de zon, dit te schrijven, dan simpelweg te spreken van dagen, seizoenen, jaren.

Dit alles belet echter niet dat ik niet visueel begrijpen kan hoe het komt dat, schijnbaar, de zon, die van de herfstequinox af, maar doorging om steeds maar noordelijker op te staan, plots even is gestopt, ik herhaal schijnbaar, om terug te keren naar het precieze oosten dat ze, zo weten we, bereiken zal op het punt van de lente-equinox.

Je zou bijna denken dat het ver, oneindig ver in de tijd, zo berekend werd en zo ingesteld.

Echter door wie?

[1] Bernard Lernout: ‘Het Leonardo Kompas, Gids voor meer evenwicht en persoonlijke groei’, ‘Witsand uitgevers, Gent 2010.

[2] John Archibald Wheeler (1911-2008) schreef ook, wat ik liever citeer: ‘The universe gives birth to consciousness, and consciousness gives meaning to the universe.

21-06-2019, 07:01 geschreven door Ugo d'Oorde  

Grassen zijn van deze aarde, van de grachten en de weiden, van de heuvellanden, de welig tierende, de verblijding van het groen. Als we er zijn, de ogen open, de geest een vrij vermogen ze te zien als  een wijding van de dagen. Zo, en niet anders, we houden ze omhelsd als we er zijn. Soms dronken van hun geuren; ons tegemoet gekomen ver voor we er komen. Hun welig zijn, hun groot vermogen te bekoren, als de wind die van de zomer, ons overlaten aan hun pollen en hun geuren. welke beelden wij er halen als we er staan te zijn, te dromen.

En immer is er het verwachten.

De spinnen leven erin, de mieren en de kevers, de muizen in hun nesten in hun holen, de meesjes hangen erin, ondersteboven, en de zwaluwen, vele zijn het niet, erover, rakelings:

Grassen die van de grachten van de aarde zijn, onder de bomen, oningewijde, verborgene en open en blote, meegemaakt op de plaatsen waar we kwamen om er stil te zijn, er neer te zitten. Hoe de wind, teer de halmen neer bewogen, hoe we je smaakten in alle geledingen, je sappen op ons lippen.

Zo dachten we, alsof we je keuren wilden. Je bent ons niet ontgaan. We hebben je gezien en meegedragen met je kleuren en je zaden alsof we samen waren opgegroeid, dooreen gewoeld, niet te ontcijferen wie is, van wat?

De grassen aan de vijver, waren de grachten vol tussen de velden en de landerijen waar we ze zagen. Hoe ze er zijn of hoe ze het doen, het licht van de zomer denken we, en de regen denken we, en zeker de vele winden die hier komen en weer vertrekken, achteloos of ze nog komen zullen, hun gezang gekend van vroegere tijden en opgetekend voor altijd. Echter, niemand weet waarom, vooral dan de zaden die worden meegevoerd of hier, ter plaatse achtergelaten, weggedoken.

Dit al is van het zijn in de dag tot de avond. Wat is van het diepste van de nacht, wat is van de slaap van de grassen, is niets geweten, je zou er moeten slapen met hen, het lichaam in een slaapzak gewikkeld, de geest ver weg, opgelost in de sterren van weleer om de geluiden te horen van de grassen hoe ze bewegen, halm schurend tegen halm als twee geliefden, elkaar bevruchtend met de krachten die van uit de grachten oprijzen zullen. Het is de zucht van de nacht die het weten zal om er over uit te weiden in gefezel van woorden die nog gezocht moeten worden.

Wat er is van de grassen vroeg in de morgen bij het eerste licht is nog niet gezegd geworden. Het kan dat hierover iets te vertellen valt, het kan ook, het best verzwegen. Grassen aan de grachten worden niet gekoesterd, laat staan dat men ze dulden zou. Hoe ze dan glanzen, hoe ze er staan in zon en regen, fier en statig, zwijgend neergebogen, afgekraakt bij wijlen. We houden ze, vandaag en morgen, dicht bij ons hart. Dit is hun plaats al hebben we in essentie er niet veel over te vertellen, niet veel meer dan wat hier te lezen staat.

Het weze dan maar zo, het is hun geur die ons bedwelmt. De geur van vroeger en deze van nu.

20-06-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De zon nadert - zoals het was voor we het wisten - bij het opstaan,  haar meest noordelijke punt: de langste dag van  het jaar is eens te meer de realiteit. Daar stopt ze even, een fractie van tijd, die geen tijd is, en keert ze terug naar haar oosten waar ze thuis hoort. In feite - en zeg ik het niet elk jaar, ik zeg het nu - in feite, zoals het is, zoals het altijd is geweest, is het, het wondere van een wonder. Ik ga er niet aan voorbij, ik noteer het vandaag, een dag te vroeg, twee zelfs, omdat velen   er achteloos zullen aan voorbijgaan, het raakt hen niet meer.

Wel, mij wel, het raakt me diep, ik wou ook de morgen van 21 juni de zon zien opkomen boven de horizon, in het punt, gelegen precies  tussen noord en oost; even alles achterlaten, even alles  vergeten om er te staan als een denkend beeld en het wondere ervan te beleven diep in mij. Voor anderen zal het een begankenis zijn naar Stonehenge of andere plaatsen in Engeland of Ierland - hier ook moeten er dergelijke verzamelplaatsen geweest zijn -  getekend met dolmen en menhir, waar onze voorouders zich verzamelden op die dag, op die morgen, in aanbidding van het Licht.

Aldus heb ik willen vermijden dat ik, zoals soms gegrepen door mijn jacht op het woord, dat het momentum me zou ontgaan zijn. Ik ben dus het keerpunt van de zon vooraf geweest omdat ik niet wou zondigen door het te vergeten. Want, ik zondig zo al genoeg met het verspreiden van vreemde ideeën over God en zijn engelen, zelfs over de Jezus die Christus wordt genoemd; wat ik echter nooit heb gedaan en nooit doen zal, is neerkijken, met een zekere, is het geen min-achting, het is ver-waar-lozing, op die God en op die Jezus en op die engelen. Want allen en alles wat ermee verband houdt, maken deel uit van wie ik was en wie ik geworden ben, vandaag een soort heiden die de zon vooropstelt op dagen zoals deze.

Echter, en dit is mijn verdediging, de zon IS, het licht IS, ik kan er onmogelijk aan voorbij, zoals onze voorouders er niet aan voorbij konden, voor hen was het, het ‘leven gevende’.

Wat is het voor ons, wijs als we denken te zijn, geworden?

Hopelijk, nadat alles over God en zijn engelen zal opgeslorpt zijn door de tijd, zal er ons nog de zon overblijven om te weten dat er dan toch nog machten zijn die niet konden worden uitgehold. Echter om me heen kijkend schijnt het nu de mens zelf te zijn en zijn handelingen die het licht van de wereld geworden is/zijn. Is er vooruitgang op elk gebied, er is er weinig wat de geest betreft.

Ik stel me de vraag, nu de helft van Zuid-Amerika een elektriciteitspanne heeft gekend, hoe ze het morgenlicht van de nieuwe dag ontvangen hebben. Zouden ze, even maar, gedacht hebben aan hun voorouders, enkele generaties terug in de tijd?

Ikzelf ben er niet op uit om de zon te gaan aanbidden, helemaal niet, maar ik wil de zon zien als een symbool, als een aanwezigheid van een energiebron die altijd, ook ver vóór de tijd er was, ergens of zelfs nergens op een plaats, aanwezig moet geweest zijn.

Het is naar die bron dat de zon ons verwijst.

19-06-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

In de rechterbenedenhoek van de zeefdruk, ‘The Nose’, is er het merkteken ‘art.gallery.be’. Ik zoek op Google naar die galerij en vind er een massa werkjes van Panamarenko die per opbod te koop aangeboden worden.

En het eerste werk dat ik tegenkom is zuivere herinnering: het is een zeefdruk van Panamarenko, formaat 50 x 70 van 2001, het zicht op une dépendance van het oude, typische Furka Hotel van het begin van de negentiende eeuw, nu verdwenen, waar we ooit waren en  nu, uit het niets, verschijnt plots voor mijn ogen, dat prachtig werk van Panamarenko dat te kopen is per opbod - vandaag staat de prijs op een schamele 100 € - een prachtig werk.

Ik zou erop bieden tot ik het heb, Ik zou het ophangen in de kamer waar ik werk en ik zou vergaan van weemoed, omdat het een van de eerste plaatsen is in de bergen, de Furka pass met de Rhone-gletsjer en de lange ijstunnel in de gletsjer, die de bergen in mij hebben binnen gebracht begin de jaren vijftig, en me sindsdien niet meer verlaten hebben. Ik herinner me het Furka hotel, we logeerden er en het charmeerde ons omwille van het archaïsche van de stijl van het Hotel, ik herinner me ook nog de bijgebouwen waarvan ik hoor dat Panamarenko er soms in de zomer verbleef. Ik zeg jullie, zoek het op bij Google, doe een bod op het bijgebouw-schilderij, en als je het ooit verwerft dan hebt je een stukje van mijn ziel in je huis. Ik hoopte het beeld op de webside van de galerij te kunnen overnemen maar ben er niet in geslaagd. (Wat mijn blog dus ontbreken zal, maar het is al na middernacht, je zult het me wel vergeven, hoop ik).

Andere werken, typische Panamarenko’s staan er ook te koop eenvoudige tot speelse dingen van hem, maar alle van een sterke spiritualiteit doordrongen. En de biedingen naar ik zie kennen een zeker succes.

Of Panamarenko een kunstenaar is, doet hier niets ter zake, is hij er een tot daar toe, maar hij is zeker een groot maker, iemand die onvervaarde ideeën heeft en die even onvervaard uitdraagt.

Of het hu kunst is of niet speelt hier niet de minste rol, het is naar het werk zelf dat gekeken wordt, wat maar logisch is en onvermijdelijk naar de hand die er achter schuilt. Maar als die van Panamarenko is dan is dit mooi meegenomen.

Eigenlijk is kunst of geen kunst, een overbodige vraag. Het werk zelve wint er niets bij, verbetert er niet door, noch verslechtert er door. Het werk is er, en het blijft zoals het is, wat er ook over gezegd of geschreven wordt, je aanvaardt het of je verwerpt het (als kunst). Meer is er niet te zeggen.

Tussen haakjes:, welke logica steekt er echter achter de verkoop van een stuk tekening van Marc Sleen, voor een miljoen dollars meen ik, ware het niet dat het is van ‘zijn’ hand, getekend met zijn handtekening.

18-06-2019, 00:06 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je wilt elke dag verrassen én met je onderwerp - in vele gevallen dat je nog niet kent als je begint - én met de wijze waarop je het aankleedt en diepte geeft. Het wordt de kleur van je dag omdat het centraal staat in je dag, omdat je het ziet as a must. Iets waar je niet aan voorbij kunt noch aan voorbij wilt, wat een zonde zou zijn.

Zo, verrassen is de boodschap, wachten op wat binnen dwarrelt uit de hemel; wachten op de zin, die in zich alle zinnen draagt die moeten opgetekend worden, in hun geijkte vorm neergezet. En, er is deze morgen een gedachte die  overheerst, die te dringen staat om genomen te worden: een vriend, beeldhouwer en schilder, voor wie vandaag de dag is van zijn tentoonstelling.

Je hebt erover in de nacht al een tekst geschreven, op de rand van het bed gezeten. Hij ligt naast jou. Je tracht hem te ontcijferen, maar je geschrift is dermate dat het je teveel moeite kost. Je weet hoe je begonnen bent, je kent zijn werk, het is onbezoedeld werk, het is van hem en van niemand anders. Zijn tekeningen, niemand zou het beter gedaan hebben in de middeleeuwen en zeker nu niet meer; zijn schilderwerken die een bijzondere techniek verbergen en dan zijn beeldhouwwerken - hij is beeldhouwer in hart en ziel - zo gegrepen uit de ether omheen hem als hij aan het werken is.

Het werk kan, zoals de tekening van de kleine Olivia, van niemand anders zijn dan van hem, Daniël Janssens. Daarenboven en hij weet het, zijn wijze van werken is die van hem en wat hij maakt is het tegengestelde van een Koenraad Tinel die telkens vluchten moet naar bestaande vormen en de bewegingen ervan. Hij, Tinel, vertrekt van het bestaande dat hij vervormt op een weinig elegante wijze; bij Janssens, vooral dan in zijn beeldhouwwerken is het de geest, niet het zijnde, die vorm gekregen heeft. Hij is het voorbeeld van de man die buitenkomt uit het hotel, diep ademt en onmiddellijk de heuvels ziet in het zuiden en weet hoe alles leeft en beweegt om hem heen. Het is dit leven dat zijn onderwerp is.

 Ik kreeg op zijn facebook, een klein overzicht in een paar foto’s - ik zal niet op de opening zijn wegens familieverplichtingen die ineens zijn opgedoken - maar zijn werken zullen baden in het licht van grote ruimtes, in het licht waaruit ze zijn ontstaan. Gezocht zal worden de beeldhouwwerken te begrijpen, maar ze zijn niet te begrijpen, ze zijn begrip. Ze zijn zo geplukt uit de verbeelding van al wat eigenheid is, gestold tot een perfectie van iets dat is en, er noch voorheen was, noch erna zijn kan.

Als ik hier besluit, hoe al wat ik de laatste dagen geschreven heb in één lijn ligt; het ene nauw verbonden met het voorafgaande, spelingen van het lot waarin we gekneveld liggen. Het lot dat de beslissingen neemt die wij nemen zullen - denken we. Zo, ik had geen eerste zin nodig deze morgen van 16 juni, werkend aan mijn blog van 17 juni. Of hoe de dingen ontstaan en hoe ze verweven liggen in de realiteit van de dag.

Er is in mij, wat dit betreft, een grote verwondering. Alsof in wat ik schrijf vandaag, het zaaisel aanwezig is van wat ik morgen schrijven zal.

PS. De tentoonstelling vindt plaats - van 16 juni tot 18 augustus - in het Senior Resort De Kloef, Klakvijverstraat 15 te 9506 Grimmige. Zoek de kunstenaar, op zijn www.danieljanssens.be.

17-06-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

.

Onbezoedeld is het woord dat past bij kunst. Het betekent de geest, de drijvende kracht, onbezoedeld, los, vrij van alle - om het even welke - invloeden. Iets maken dat er nog niet is, de toekomst vóór zijn in al wat je maakt of schrijft. Het was ook het woord dat ik had moeten gebruiken voor het werk van Olivia die gisteren vier jaar werd. Maar ik was al heel ver gegaan in mijn zoektocht, het verste dat ik kon gaan: ik zat al bij de Big Bang, het ogenblik  dat alles is opgestart, dus ook de tekening van Olivia was erin begrepen.

Waar zwerf ik uit vandaag met mijn blog? Vraag ik me af, de dag die nog niet begonnen is. Vertrekkende bij het woord ‘onbezoedeld’ wat kan hieruit ontstaan? De haiku naar het Engels vertaald, op de rand van de fontein voor het hotel kan me hierbij helpen, hier ook is er sprake van een staat van het onbezoedeld zijn. De dichter wist, dat binnen de muren van het hotel gesprekken worden gevoerd, dat er discussies zijn die nog blijven hangen, misschien nog verder worden gezet het ogenblik dat ze buiten komen uit het hotel, dat ze misschien zelfs niet zullen opmerken dat er een fontein is, en zeker niet zullen lezen wat er staat over de heuvels in het zuiden, in de mist gehuld.

Het is een roep om inkeer, om bewust te zijn van het ogenblik, een roep ook om onbezoedeld buiten te zijn met een ruim open geest, ontvankelijk voor het minimale, het zicht van de heuvels in de verte, om hiermee de nieuwe dag binnen te gaan, een soort van herrijzenis uit de donkerte van de nacht.

Een vriend, hij schildert bij wijlen om de gevoelens die opwellen in hem kucht en leven te geven, schrijft me dat hij twee werken heeft die hij me tonen wil, waarover hij mijn oordeel wenst te kennen. Ik denk dat ik niets te kennen heb, dat in het leven alles het verloop kent dat het moet kennen, dat we er  niet aan ontkomen. Wat we gemaakt hebben staat er altijd onvolmaakt, altijd voor verbetering vatbaar, omdat al wat is  leeft ook een kei die je in de hand houdt, ook een tekst die je geschreven hebt, ook een schilderij die je gemaakt hebt. Ik als toeschouwer kan enkel zeggen wat het ding me zegt en, of het me iets zegt dat de maker niet wist dat het er in te lezen stond.

Wat ik wel weet is, dat we allen op een bepaald ogenblik van onze dagen, nood hebben aan een herbronning om in leven - het leven van een maker - te blijven; om via nieuwe paden te bereiken wat we altijd  getracht hebben te bereiken; doen we het niet, we ‘verslensen’ - zou mijne moeder gezegd hebben - we drogen uit, we zijn leeg gezongen, we hebben niets nieuws meer te vertellen.

Ik hoorde van morgen (zaterdag 15 juni) op Klara, een onderhoud met Koenraad Tinel - later heb ik opgezocht wie hij was en wist ik wat hij maakte - het was een hoogst interessant gesprek, iemand die ik zag als een man die heel wat beleefd had, heel wat mensen kende, heel wat voorstellingen had gedaan waarbij de mensen staande applaudisseerden. In één woord een groot kunstenaar. Tot Google me zijn werken toonde. Ik vond ze verslenst, Stefan Hertmans die ik bewonder, niet, en vele andere kunstenaars ook niet. Wie is er fout als het is om het werk van iemand, voor wie het zijn leven is, ofwel als hoogstaand ofwel als verslenst te zien?

Is Koenraad Tinel, hij is tachtig hoorde ik, een onbezoedelde. Is hij niet verstrengeld in zijn werk waar hij  niet meer los van komt, of blijft hij maar, zoals hij ademt, beelden maken en boeken schrijven. Ik denk; en daarin schuilt het gevaar voor allen die iets maken, in mijn geval die iets schrijft, dat we onvermijdelijk bezoedeld worden door ons eigen werk.

Iets waaraan de nu vierjarige Olivia van gisteren (nog) niet zondigen zal.

16-06-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Elk kunstwerk spreekt voor zich zelf. Het is er, het staat er, het hangt er.  Hoe het er ook is, het is een eenheid, het is een eigenheid. Hoe het spreekt en wat het zegt, hangt niet alleen af van het werk zelf maar ook van degene die er naar kijkt en hoe hij er naar kijkt. Aldus wordt het werk naar waarde niet afgemeten op basis van andere werken, maar geplaatst naast andere werken als een andere uiting van wat men kunst noemt.

Ik ben nog altijd geraakt, eerder in de negatieve zin dan in de positieve, door ‘The Nose’ - de ‘Christuskop’ zoals hij zegt - van Luc Tuymans[1]. Er tegenover staat hier boven, totaal verweesd bijna, een afdruk van een beschilderde onderlegger. Ik heb me hierbij de vraag gesteld: wat raakt mij het meest, het werk van Tuymans of de tekening hierboven, een bierkaartje groot. Wat is het meest creatieve, het meest, ‘kunst’: het ambachtelijk hoogstaand werk, het gezicht van Tuymans nageschilderd of, een werk zo maar ontstaan uit het niets, speels en puur, de hand de verlenging zijnde van de geest?

Dit laatste, zo maar tot stand gekomen, zonder beredenering, zonder bijbedoeling, de geest ontdaan van alles, enkel gericht op het werk, beginnend bij een leeg wit blad en dan, in alle stilte, er zittend in een lege ruimte, een holte, een luchtbel, aan niets denkende, kleuren, lijnen, vlakken  aanbrengend, eigenwijs, uniek. Scheppend iets dat nog niet bestond, nog niet te zien is geweest. Een creatie die enkel kan gekomen zijn - en ik gebruik hoge woorden omdat het nodig is - van het kosmische dat in elk van ons aanwezig is. De ene, de uitzonderingen, weten het deeltje kosmos te gebruiken; de andere doen zich de moeite niet.

In Hanghou, een stad in China, en het is alleen in China dat zo iets gebeurt, bij het buitenkomen uit het Dragon Hotel staat er te lezen op de wand van de fontein voor het hotel: ‘Southern hills appear in sight of a leisurely mind’, of, ’Hij die vrij van geest is zal de heuvels zien in het zuiden.’

Ik gebruik dit om te zeggen dat zij of hij die los van geest is: de geest wijd open uitgestrekt in de wijdheid van het zijn,  zal schilderen kunnen wat hier geschilderd werd. Ik noem het de spontaneïteit van de geest, het zuivere, het kinderlijke bijna, totaal los van alles, de geest vrije teugel latend, zonder enige bekommernis - zeker niet deze van Tuymans.

De tekening hierboven werd gemaakt door Olivia, een meisje van nog geen vier jaar oud. Alleen in de kamer, opgesloten in zich zelf, afgesloten van het omringende, diep binnen in het ‘zijnde’, dat enkel het ‘zijn’ van de Kosmos kan zijn, tekenend een haiku gelijk, een klein onooglijk meesterwerk voor het oog, voor de ziel, voor het grote dat in de mens, ingesteld op het eeuwige, aanwezig is.

Van waar kan het anders komen dan van wat er was, het ogenblik van de Big Bang: een kracht, het mysterieuze dat van het Woord is, een schuchter deeltje ervan door het kind, onbewust vastgegrepen en gebruikt.

Ik toonde hier ooit een schilderij van de opa, Johan Souffriau, Olivia heeft, incontestablement, onweerlegbaar, de hand van haar opa overgenomen.

[1]  Google: ‘The Nose’, bladformaat 21.5 x 28 cm, prijs 2.750€.

‘De nieuwe zeefdruk is gebaseerd op een schilderij van 2002 dat wordt beschouwd als één van Tuymans’ zeldzame zelfportretten. Het betreffende schilderij gaat terug op een raadselachtige gezichtsuitdrukking. Tuymans zelf noemt het als het ware een Christuskop, omdat de stijl ervan herinnert aan de talloze ‘Ecce homo’s’ die de menselijkheid en het lijden van Christus moesten oproepen.’

15-06-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Blog van 5 juni die ik toen niet kon inloggen maar die ik niet wil laten verloren gaan.

Van Bernard Dewulf in het DS Weekblad van De Standaard (1-2 juni), een heerlijk stuk proza - poëzie bijna - over de Stilte. Wie het las zal er even bij stil gestaan hebben, zal gedacht hebben hoeveel stiltes er wel zijn in onze taal en hoeveel er nog kunnen aan toegevoegd worden.

De gedachte aan de stilte leidde Dewulf naar ‘een mooi boek met prachtige gedachten over regen en stilte’. Een boek van de, in zijn late jaren blind geworden John Martin Hull (1935-2015) voor wie de stilte natuurlijk heel anders is.

Dewulf schrijft hierover en ik citeer hem:

‘In zijn blinde bestaan speelt regen een cruciale rol. Regen is zijn licht. Zelfs de stilten tussen de druppels helpen hem om de dingen om hem heen te horen - en dus in zekere zin te zien. En kon het in dat licht, verzucht Hull, maar eens regenen in de kamer.’

Sprekend over de stilte dacht Urbain Dewulf aan John Hull en hem lezende ik, ik dacht aan twee personen terzelfdertijd: vooreerst aan mijn goede vriend, Albert Schrever die er een gedicht over schreef met de prachtige titel, ‘Stilte is een zeldzaam kruid’, en, ‘ze is muziek zonder geluid’. Een mooi poëtisch aanvoelend gedicht in eenvoudige, maar veelzeggende woorden, geen fiorituren, niet hoogdravend maar begrijpend zonder omwegen hoe hij de stilte aanvoelt en wat ze betekent voor hem. Het gedicht werd tegelijk op twee plaatsen bekroond met eremetalen en in een plaats leverde het hem zelfs de titel op van dorpsdichter.

Maar Ik dacht ook aan het op vele plaatsen totaal tegengestelde: hier, de stilte die José Saramago (1922-2010) uitbazuinde: ‘Dios es el silencio del universo y el hombre, el grito que da sentido a ese silencio.’[1] God is de stilte van het universum, de mens is de kreet die zin geeft aan het universum.

Hij heeft het niet over de stilte van God, maar over het ‘zwijgen’ van God, een verwijt eigenlijk die hij toestuurt aan de God van de Kerk  die, zoals Saramago zelf, gewrongen zit in dogma’s.

De stilte van de God waar hij het over heeft, is ook het euvel van Saramago die zich blind staart op wat de Kerk altijd, en nog, ons heeft geleerd over de antropomorfe God. Op zijn tachtigste zag hij hem nog altijd zoals hij hem zag in zijn jeugd; hij bleef de Kerk bestrijden. Laat ons zeggen dat hij als schrijver nog altijd niet de Verlichting had gekend. Nochtans oppert hij dat de mens, ‘el grito’ is, de kreet, de schreeuw van het Universum.

De Mens, is er dus, als ik zijn woord correct interpreteer, als de stem van het Universum, is er omdat het Universum wou dat hij er was. Of anders gezegd, de mens is er omdat het Universum er is en vice versa, het Universum is er opdat de mens er zou zijn. Wat een belangrijke verklaring is waar, voor Saramago, een god niet aan te pas komt. Er is enkel voor hem de mens in en van het Universum.

Maar daar stopt het even en begint het opnieuw, want nu stelt zich de vraag: hoe is het Universum er,  is het er zuiver als materie, zo maar ontstaan uit het niets, uit het ‘nada’?

‘Como escribí en horas de vana  interrogación metafísica’, heeft hem het metafysisch onderzoek niets opgeleverd’; is hij er uitgekomen zoals bij er is binnen gegaan - wat me verbaast - blijft hij getekend door zijn ijver, de Kerk, haar leiding en haar leer te bestrijden met het woord. Maar veel verder gedacht heeft hij niet. Hij is gestopt waar hij had moeten beginnen.

Saramajo leed aan een andere blindheid dan deze van John Hull. Ik denk niet dat hij de stilte, welke ook, hoorde of zelfs zocht.

[1] José Saramago: El Cuaderno’, textos escritos para el blog, septiembre de 2008 - marzo de 2009. Traducción de Pilar del Río, Alfagura 2009.

14-06-2019, 06:28 geschreven door Ugo d'Oorde  

13-06-2019, 10:01 geschreven door Ugo d'Oorde