Ik teken me elke dag uit in arabesken van orgelmuziek. Helemaal niet zoals Luc Tuymans, with his ‘Nose’, maar eerder als Cees Nooteboom op zijn eiland.

Weet  je wat dit betekent? Het is kruipen onder je huid, om te kijken wat bloot gekomen is in de nacht en te oordelen of het raakvlakken heeft met een soort realiteit die deze is van jou.

Maar je dag is goed, je hoorde vanmorgen op Klara een warme deugddoende zin komende van het kunstenfestival in Watou, het dorpje bij Poperinge en Poperinge bij Ieper waar je een stuk van je hart verloor toen je er woonde voor een tijd: ‘Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt’. En dit is poëzie naar mijn hart, het absoluut tegengestelde van wat een Leonard Pfeijffer over poëzie, de Vlaamse,  kwijt wil. De poëzie die, zoals ik meen begrepen te hebben als ik de uitleg bij het woord ‘Saudade’ lees,  ons iets te leren heeft, die een draagvlak heeft dat reikt tot onder het oppervlakkige van de dagelijkse dingen, die door schuift naar de roerselen van de geest, zich vastankert in wat niet te verhalen is met woorden, maar woorden nodig heeft om er een afdruk van na te laten.

‘Saudade[1]’, een woord voor de dichter van het hart, een woord om te koesteren. Mijn Portugees woordenboek van 1869 vertaalt, Saüdade als: ‘désir ardent d’un bien dont on est privé; regret de l’absence; triste, tendre, doux souvenir, tendre regret. C’est un mot exclusivement Portugais. Morrer de saüdades d’alguem: mourir, dessécher du désir de voir quelqu’un.

Een woord dat nog weemoediger is dan weemoedig, een gevoel dat me soms overvalt als ik kreun naar de bergen, naar die plaats op mijn ‘promontorium’ op de kust van San Juan; plaatsen die in mij zijn gebrand en plots opduiken met een schreeuw die pijn is.

Ik wens hierover niet verder te schrijven. Wel is het zo dat ik het woord niet zo vlug vergeten zal, dat ik het promoten wil, te meer dat de innerlijke kleur ervan verweven zit in de fado gezangen, die even Portugees zijn als het woord zelve.

Dit is dan mijn bijdrage voor de laatste dag van de maand, juni 2019.

Het ga je heel goed, mijn vriend lezer.

[1] Google vertelt: Van 29 juni tot en met 1 september openen de deuren van enkele bijzondere locaties in grensdorp Watou zich opnieuw voor Kunstenfestival Watou. Met als overkoepelend thema, SAUDADE - Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt - brengt vzw Kunst er ook tijdens deze 39^ste editie van het belevingsfestival verzamelde verhalen van kunstenaars en dichters samen langsheen het parcours doorheen het dorp. Het campagnebeeld voor de affiche werd getekend door Laura De Coninck. Als beeldend kunstenaar met veel aandacht voor de verbinding tussen taal en beeld weet Laura woorden om te zetten naar sprekend beeld. De emotionele werelden die haar vader, Herman de Coninck op zijn unieke manier met de juiste woorden kon oproepen, roept Laura op met eenzelfde authenticiteit aan de hand van een ingetogen samenspel van lijnen, beelden, inkt, verf en papier. Laura doet met haar recentste werk een oproep naar ambassadeurs voor ‘saudade’. Ze maakt zich sterk dat het woord over vijf jaar in Van Dale kan staan als er maar genoeg mensen het omarmen. 

Het thema van deze editie is tweeledig maar onlosmakelijk verbonden. Het tot nu toe onvertaalbare ‘Saudade’ is Portugees en staat voor een manier van zijn. Het omvat de voortdurende onzichtbare aanwezigheid van onbestemde weemoed en de eindeloze zoektocht naar iets waaraan we niet eens een welomschreven herinnering hebben. De mijmeringen die het woord oproept, komen neer op heimwee, nostalgie en weemoed met een niet concreet aanwijsbare oorsprong. De Portugese cultuur en het dagelijkse leven van de Portugezen is ervan doordrongen. Zij zijn er fier op en claimen het als een nationale trots. Wij denken echter dat ‘Saudade’ een universeel gegeven is dat tot het DNA van de mens en la condition humaine behoort. Daarom voegden we de quote ‘Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt’ uit de roman ‘Bezonken Rood’ van Jeroen Brouwers toe. Onze levens zijn doorweven van toevallige voorbijgaande ontmoetingen met elkaar, met de dingen rondom ons, met onze dagelijkse omgeving en met andere culturen. Soms vluchtig en niet echt waarneembaar, soms diep rakend. Soms verbonden, soms losstaand. Meestal niet aanwijsbaar en toch ingrijpend.