Ik ben een kind, ik ben een jonge man van de Kerk geweest. Daarna, met de jaren is de twijfel opgerezen. De twijfel die er, de Verlichting zijnde wat hij was en is, ook moet bestaan hebben in de hoofden van de Kerk. Ik heb afgehaakt, zij zijn verder gegaan alsof er niets gebeurd was, alsof die Verlichting van voorbijgaande aard zou zijn, dat er dus geen conclusies dienden getroffen te worden, dat alles kon verder gaan zoals het geweest was.

Het kan dat er in den beginne amper een klein deel van de bevolking rijp was om de ware aard van de Verlichting te vatten, en bleef het begrijpen een proces van lange duur. Misschien zelfs vandaag is het nog niet duidelijk als ik hoor dat er politiekers zijn die denken dat Verlichting iets te maken heeft met het licht. Maar de Kerk had de gevolgen moeten zien aankomen maar bleef zonder reactie, zelfs toen ze moet gezien hebben dat de twijfel gezaaid door de Verlichting bleef toenemen, zodat de Kerk hier in het westen, waar de Verlichting het diepst is doorgedrongen, op weinig na in de vergeethoek werd gedrumd.

Het belet echter niet, en ik denk dat het voor velen het geval is, dat ons heimwee naar het ‘gelovig-zijn’ van vroeger, ons blijft volgen, dat we er niet van los komen, en dat we heel stil worden, heel klein en nederig als we in een kerk, het mag nog het kerkje van Bavegem zijn, een begrafenis mis bijwonen, als we luisteren naar de gezangen in het Latijn, het Sanctus en het Agnus Dei, en het summum van alle gezangen, het In Paradisum. En je denkt aan je vader en wat er op zijn doodsbeeldje stond: ‘De rechtvaardigen leven tot in de eeuwigheid… Zij vinden hun loon bij de Heer en de Allerhoogste draagt zorg voor hen. Daarom zullen zij de heerlijke kroon en de schone diadeem uit de hand van de Heer ontvangen…’ (Willibrordus: Wijsheid 5: 15 & 16).

Wat een wereld het was, wat een weelde aan geestelijke warmte waarin we zijn opgegroeid. Ademend nu - zoals me ooit iemand zegde, een avond in de lente en het regende, het was een jonge man die theologie studeerde - het ijselijke van een wereld zonder God.

Maar vergeef me dit uitweiden over het geloof dat ik bezat. Als ik ben opgestaan deze morgen wou ik het hebben over mijn hart, en wel voor mezelf. Namelijk dat, wat ik niet kan, is luisteren naar het kloppen van mijn hart wat soms gebeurt als ik neerlig in een bepaalde houding.

Ik vrees dan, wat ik al ontdekt heb, dat er extra systolen zullen optreden die het ritme van mijn hart onderbreken. Ik verkies bovenal, als deze er zouden zijn, die te ignoreren in plaats van er mee geconfronteerd te worden.  Ik vertelde dit ooit in vertrouwen aan een goede vriend - ik vertel dit nu in vertrouwen aan jullie - die verbaasd was dat ik er zo over dacht, voor hem, zegde hij, was het een zekerheid dat alles nog goed functioneerde.

Ik ben na mijn hartoperatie, ik zat met vernauwingen van de aders, regelmatig om de zes maanden op bezoek geweest bij een hartspecialist. De laatste maal dat ik er geweest ben was in december vorig jaar. Hij zegde me toen dat er geen wijzingen waren met de vorige keren dat ik bij hem was, en dat ik pas terug moest komen, in de komende maand december, een jaar later dus.

Ik was verrast, en ben weggegaan met een vraag, waarom heeft hij dit zo  beslist? Die vraag is gebleven. Ik denk dat ik het nu weet, dat hij minder zorgen had wat mijn hart betrof, maar meer zorgen met het overige van mijn lichaam waarvan hij vermoedt dat het eerder verwelken zal dan mijn hart. Wat had/heeft hij op het oog?

Mijn heimwee naar vroeger maakt deel uit van een geestelijke beroering die van voorbijgaande aard is; de toestand van mijn lichaam is wat ik aan den lijve ondervindt. Het eerste is van mijn ‘ik’ in de diepte, van mijn binnenste, het andere is van het zichtbare, mijn buitenste.

Het eerste is van mijn schrijven, het andere is van mijn ondergaan, is van mijn zwijgen.