Eens te meer aangekomen op het einde van een oude maand, hier april, die voor T.S.Eliot de meest wrede maand is:

April is the cruellest month, breeding

Lilacs out of the death land, mixing

Memory and desire, stirring

Dull roots with spring rain.

Zijnde de vier eerste versregels uit ‘The burial of the death’, het eerste deel van de vijf delen van zijn, esoterisch geheimzinnige bundel ‘The waste Land’.

Paul Claes[1] vertaalt deze vier versregels op een hem eigen subtiele wijze:

April is de grimmigste maand, hij wekt

Seringen uit het dode land, vermengt

Herinneringen en verlangen, port

Lome wortels op met lenteregen.

Cruellest’, ‘grimmigst’ vertaalt Paul Claes omdat april niet alleen ‘cruel’ is, wat het weer betreft maar hier, voor Eliot, omdat het een wederopstanding is uit de dood, een hernemen is van het leven, wat dan tegengesteld is aan de barheid van het land waar het gedicht over handelt.

Normaal gezien is dit een vreemde visie. April afgeleid van het Italiaanse ‘aprire’ of het Latijnse ‘aperire’, de maand zijnde waarmede het jaar en tezelfdertijd de aarde zich opent op het nieuwe opborrelende leven. En de maand die ook deze is van de Verrijzenis van Christus uit de doden, wordt hier gezien als te schuwen, terwijl ‘het barre land’ verwijst naar de geestelijke verlatenheid waarin de moderne mens zich bevindt omdat hij niet meer ingeschakeld is in de sacraliteit van de dingen, omdat hij zich losgewrikt heeft van de oude waarden, van zijn respect voor en zijn gebondenheid aan de tradities van zijn voorvaderen. Het gaat aldus over de grondgedachte eigen aan elke initiatie, het sterven van de dorheid van een bestaan om herboren te worden tot een nieuw leven. Of wat Goethe ons als stelregel voorhoudt ‘sterb und werde’. 'Sterf en herleef'.

Ik kan dus, wat de aanvang van ‘Het barre land’ aangaat, het ‘wrede’ van april enkel zien van uit het oogpunt van de dode die begraven werd en door april terug - en dit tot zijn ongemak, want zegt regel vijf, ‘winter kept us warm’  - tot het leven wordt teruggeroepen. Wat niet alleen een vreemde visie is, maar ook een tegenstrijdige.

Nu, het woord ‘cruellest’ staat er. Eliot heeft het zo gewild, gedacht, geschreven en Ezra Pound, die de oorspronkelijke dichtbundel voorgelegd kreeg herleidde de 835 regels ervan tot een (schamele) 433 - desondanks noemt Eliot hem, il miglior fabbro, de beste maker - Pound keurde het goed.

Ik ook, wil het zeker niet afkeuren, de dichter, T.S. Eliot weet het voor ons beiden. En hij was in 1948, de winnaar van de Nobelprijs Literatuur.

Tussen haakjes, ook Paul Claes, vindt het woord ‘cruellest’ paradoxaal. ’De levende doden van het moderne Barre Land willen geen pijnlijke wedergeboorte.’

30-04-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

We staan nooit alleen met onze gedachten, anderen denken zoals wij of wij denken zoals anderen. Wat Yves Petry schrijft in zijn column ‘Het Einde’ in de SdL van 26 april, ken ik ook.

De vraag die hij zich stelt is een duidelijke vraag met een duidelijk antwoord: ‘Waar hou ik me eigenlijk mee bezig? We leven in contreien waar een roman nauwelijks meer publieke waarde heeft dan toiletpapier, dus wat heeft het voor zin schrijver te zijn?’

Dit is volledig toepasselijk op mij, waarom deze blog, waarom lectuur, muziek en vrije ogenblikken opofferen om dagelijks - weet je wat het is dagelijks? - een blog te schrijven van minstens 500 woorden? Wat bezielt er mij om het te doen en het te blijven doen, welke wesp heeft me gestoken  om te volharden en wat wil ik er mee bereiken? Amper twee handvollen zijn er die me nog lezen?

Wel, mijn antwoord hierop: het is in de eerste plaats om wat Petry schrijft: ‘Zonder het schrijven zou ik afstompen, vrees ik. Hoe anders vermijden dat ik gewoon een doorsnee iemand wordt met doorsnee ideeën over liefde en dood?’

En ik voeg er aan toe: ik zou niet meer ademen, ik zou niet meer leven, ik zou een dode akker zijn waar zelfs het onkruid niet meer groeit. Of laat ik het zo stellen, op mijn leeftijd schrijf je om je te redden van de ondergang, om de leeftijd te bezweren, om jezelf te bewijzen dat je er nog staat. Je schrijft dus voor jezelf om in beweging te blijven, om het ritme van de Kosmos te blijven volgen. Zo is het, dit is de essentie ervan. Je schrijft geen boek omwille van een plot die je bedacht hebt  want eens die plot gekend wordt het boek om zij gelegd. Je schrijft een boek omwille van wat je te zeggen hebt, zijnde de inhoud van het boek, le corps du livre, en de wijze waarop deze inhoud wordt ingeleid en voorgesteld. Dit is mijn idee. Petry ziet het enigszins anders, hij schrijft: ‘Het onsterfelijke van een boek is wat je stijl zou kunnen noemen, het timbre, de kleur, de manier van zeggen. Dat is het wat het uniek maakt.’ Hij heeft het dus niet zo zeer over de ideeën die erin voorkomen. Wel over de eigenheid van een boek ‘die moeilijk te beschrijven is. je moet een boek echt lezen om te proeven hoe uniek het is’, en hij verwijst naar Nabokov en Kafka - ik zou durven verwijzen naar Gilliams en Proust. En over het onvergankelijke van een boek weet hij dat ‘het ligt in dat ongrijpbare dat je achteraf makkelijk vergeet, maar dat je bij het herlezen steeds weer treft’.

Ik denk onvermijdelijk aan Pasternak, aan zijn Dokter Zhivago, de passages erin - ik las hem een halve eeuw geleden - die ik me nog steeds tot in de details ervan herinner.

Ik weet dus waar ik aan toe ben. Ik weet ook, en dit in antwoord op een bemerking van een goede vriend op de stijl van de gesprekken in mijn manuscript. Petry heeft hier een antwoord op : ‘Ik laat de hoofdpersonages in mijn romans[1] gevoelens en gedachten tot uitdrukking brengen waar in het gewone leven geen uitdrukking voor is. 

Maar uiteindelijk, over ‘het Einde’ als dusdanig, zegt Yves Petry niet zo veel, 'hij is er niet klaar voor' en, ‘naar het schijnt hebben sommige mensen er op zekere leeftijd, op een natuurlijke manier genoeg van - zonder depressief te zijn - zoals iemand die aan het einde van de dag moe is en wil gaan slapen, maar dan voor eeuwig’.

Wat ik niet zou aanraden. Er zijn andere mogelijkheden: moe worden van wat men geschreven of gedaan heeft en gaan slapen om de volgende dag te kunnen herbeginnen. Met in het hoofd de zekerheid dat de dood, indien hij komen zou, niet het einde is maar een nieuw beginnen, het mag dan nog zijn in een ander Universum.

29-04-2019, 06:36 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik geraak maar niet weg uit een spiritualiteit die geen grenzen kent of wil kennen. Elke dag, sedert ik herbegonnen ben, kom ik in een identieke stroom terecht en word ik meegesleurd in een vortex van woorden die niet te bedwingen, niet te bedaren zijn. Hoe dit gekomen is en waarom dit aansleept kan een voorteken zijn, maar ik ga er niet verder op in, er kome wat komen moet. 

Zo is het ook met wat ik schrijf. En vanmorgen is het de regen tegen het raam, goed voor het land, denk ik dan, goed voor de vijver en de tuin, goed voor de inspiratie. Dit laatste wat nog af te wachten is, maar als er weinig gebeurt in je dagen moet je iets doen gebeuren, iets dat er nog niet is en er normaliter niet komen zal. Dit is wat me elke dag te wachten staat  en een blog, zoals deze van gisteren vergt soms een ganse dag alvorens tot een besluit te komen, en dan nog was ik niet tevreden.

Ik zocht in de ‘kortere’ versie (750 pag.) van ‘The Golden Bough’ van de antropoloog Sir James Frazer[1], of hij iets te vertellen had over de ceremonie van het dopen, maar hij had niets erover. Was mijn gissing verkeerd, zal het dan toch een vondst geweest zijn van de vroege Kerk, en grijpt het ceremoniaal van het dopen niet terug naar een traditie die bestond, ver in de tijd, bij andere volkeren? Van waar kwam die Johannes de doper die we kennen uit de Geschriften?

Maar als ik vandaag verder over het doopsel schrijf dan is het omdat er een kind is, een kleine J., die me heel nauw aan het hart ligt, die niet werd gedoopt en bijna drie jaar is. Als ik haar zie is ze springlevend, is ze een en al tederheid en neemt ze me volledig in beslag, maar als ze weg is van mij en ik denk aan haar, dan is er iets dat ik niet uit mij kan bannen, het feit dat ze (nog) niet gedoopt is Het raakt absoluut niet mijn gevoelens voor haar, integendeel, maar ik vind het jammer, heel jammer. Het is als een onzichtbaar iets, een vlek op haar die er is, die enkel kan worden weggespoeld door water, door de handelingen en de woorden van een priester, in de kerk.

Ik word oud, ik groei weg in de tijd, en hoe verder ik weggroei hoe dichter ik kom tot de jaren van mijn jeugd, van mijn kind zijn. Door het doopsel onderging ik een facelift, werd ik iemand anders, iemand die ik niet zou geweest zijn, denk ik, indien ik het doopsel niet had gekend. Is dit nu literatuur die ik bedrijf, is het louter inbeelding of, is het ernst wat ik hier verwoord?

Neen, het is ernst. Het gevoel tegenover een niet gedoopt kind, hoe licht ook, ken ik, voel ik, weet ik, hoe gek, hoe onredelijk het ook moge zijn.

Ik voel dit, telkens ik in contact ben met iemand - en dit gebeurde nog niet zo lang geleden - die de Bijbel niet kent, die nooit in een kerk is binnen geweest, die niets af weet van God noch van zijn gebod. Zo ben ik nu eenmaal ingesteld, niets ervan blijkt uit mijn handelingen, mijn gedragingen, mijn aandacht en gevoelens voor hem, ik aanvaard hem zoals hij is, maar in mij is er iets dat schort, iets dat me raakt, dat me overtreft. Het is sterker dan mezelf.

Ik weet, als ik het heb tegenover een vriend, een kennis, dan heb ik het duizendmaal meer voor een kind dat me enorm lief is, dat me nog liever is precies omwille van haar niet gedoopt zijn.

Hoe we soms zijn ingesteld, op wat anderen zien als futiliteiten, als waanbeelden. Hoe we werden gevormd, hoe we zijn opgegroeid in tradities en overeenkomsten en hoe deze aan het woekeren blijven diep in ons. Soms zelfs overvalt me het heimwee naar de zondagsmis. Niet zo zeer naar het plechtige ervan, maar naar de sfeer ervan, de sfeer van het zondag-zijn, ogenblikken van het ingekeerd-zijn. 

Ogenblikken, noem ze, van het ‘zijn in gebed’.

28-04-2019, 06:57 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ben te streng geweest in de laatste twee regels van mijn gedicht van gisteren. Ik wil wat ik erin zeg, even verklaren en enigszins afzwakken. Er zijn natuurlijk wel heel wat zinnige dingen in dit leven, elk ogenblik ervan heeft meestal een deel aan zinnigheid, maar wat ik bedoelde is dat uiteindelijk het enige dat telt het, het ‘weten’ is dat het deeltje geest dat we houden en dat ons groot maakt als mens niet, zoals het lichaam, vergaan zal. De twee laatste zinnen moeten dus gelezen worden: ‘dit te weten /  is het enige dat diep zinnig is / hier in dit leven.’.

Het is omheen deze gedachte dat het gedicht komende uit Genesis werd opgebouwd, Genesis waarvan de tekst - ik meen te mogen schrijven - zonder twijfel, vertrekt van uit de religieuze geaardheid van de Egyptenaren, die geloofden dat er op een of andere wijze, voor hen een vorm van eeuwigheid bestond.

Stel ik me dan de vraag van waar de Egyptenaren dit geloof hielden, dan is mijn enig antwoord hierop dat het voor hen, ergens in de oneindigheid van de sterren, ergens in het verre verleden, opgetekend stond, of simpelweg, dat hun voorvaderen en de voorvaderen van hen, het wisten. Het was hen dus ingeboren. En alles wat hiermede verband hield was waardevol, was respectvol, was te bewaren.

Het doopsel is een van die vele waarden in het westen. Gesteld werd dat door het doopsel de kinderen een vorm van initiatie ondergingen en dat de bevloeiing van het hoofd met water er het teken van was. Op deze wijze werd het kind ingeleid in zijn geestelijk erfgoed, werd het binnengeleid in wat achter de dingen is, in wat is van het hart van de dingen.

In feite heeft het absoluut niets te maken met het binnen brengen in de regels van de Kerk, met de opname in een gemeenschap van gelovigen. Het doopsel is heel wat meer, het is een zuivering, een wegwassen van al wat ons nog rest als bolster. Het is als een vernieuwing, een betreden van het echte leven, dat van de geest.

Vandaag  gebeurt het meer en meer dat de kinderen niet meer gedoopt worden, we laten het zo, het heeft geen nut, het brengt niets in meer. En, als ik het zie als een ramp, ben ik dan verkeerd, is het toch maar een ritus uit vervlogen tijden? Het kan, en wellicht uiterlijk, is het niet veel meer. Maar werd het niet overgenomen, zoals zovele andere zaken  door de Kerk werden overgenomen van de volkeren ver voor hen? Is het een zuiver christelijke bedoening?

Zelfs al hebben we niets meer gemeen met de ritus en de dogma’s van de Kerk, het is een vast begrip van wat we onze westerse beschaving noemen, een traditie die in stand moet worden gehouden, en het gebouw van de kerk is en blijft hiervoor de beste plaats, ook omdat ze kosmisch werd ingewijd.  

Echter, ik ben me er ten volle van bewust dat wat ik hier verkondig, dwaasheid is voor de wereld van nu, dat het voor die wereld overbeschaving is, die we voortaan mijden moeten, vergeten moeten, uitroeien moeten tot in de wortel ervan.

Het zij zo. Maar dan rest er ons niets meer dat ons bindt aan wat van vroeger was, wat van onze voorvaderen was, van wat tot in onze genen, dan toch die van mij en van velen met mij,  doorgedrongen was.

De oude gewaden, de oude waarden worden afgelegd, definitief. Het is een totaal andere samenleving die aan het opkomen is. Het is een verarming, want alleen het geesteloze wordt overgehouden. Hoe we hieruit te voorschijn gaan komen, weet ik niet.

Bedroevend is het in elk geval.

27-04-2019, 00:20 geschreven door Ugo d'Oorde  

Bijna altijd zit er in mijn werk een wereld  verscholen van het nieuwe, het totaal vreemde: de New Physics. De reden waarom ik telkens verdwaal in wat ik meen te zijn het esoterische, het binnenste van de materie en van de dingen. Ik ken geen schrijver die me hierin gevolgd is of me hierin is voorafgegaan, maar ik kan me schromelijk vergissen want ik ben een leek wat de huidige literatuur betreft.

Het is een stap in het ongerijmde die ik zet, het ongerijmde van een wereld waar enkel de geest het voor het zeggen heeft, in elk geval meer dan het oog. Ik wil namelijk het binnenste kennen van al wat is, ongeacht het buitenste ervan en heel wat zijn er die hier niet het minste oog voor hebben.

Heb ik het bij het rechte eind of dreig ik erin te vergaan, te verdrinken? Wat ook, ik kan me er niet meer van bevrijden, ik zit in mijn hoofd/mijn gedachten gewrongen met de wereld van atoom en elektron, de wereld die deze is van Richard Feynman als hij schrijft over wat de kern, the nucleus, samenhoudt en over wat is als deze kern eschoten wordt: ‘It soon became clear that the number of particles in the world was open-ended, and depended on the amount of energy used to break apart the nucleus. There are over four hundred such particles at present. We can’t accept four hundred particles. That’s too complcated’[1].

Ik kan het beeld ervan niet meer uit mij verwijderen. Het is een ziekte geworden waarvan ik nimmer nog genezen zal.

Ik stuurde gisteren een gedicht aan een goede vriend over vers 3, 19 van Genesis. Een gedicht dat ik nooit zou geschreven hebben ware ik atom-minded geweest, niet beïnvloed geweest door de nieuwe fysica. Hij antwoordde me, en ik begrijp hem ten volle, dat hij tijd nodig had om, mijn theorie over wat er is na de dood, te begrijpen. Ik dacht nochtans  heel duidelijk te zijn geweest in mijn woorden. Zo, eens te meer gaf ik me er rekenschap van dat ik, wat ik ook bedenk terechtkom in een wereld die ’nog’ niet bewandeld wordt. Nog niet begrepen wordt. En ik heb dus de tekst van het gedicht nogmaals herschreven.

Misschien is het precies om deze ingewikkeldheid, is het precies omwille van die vreemde wereld die ik aankleef dat ik gelezen wordt, wie zegt het me? Maar ‘right or wrong, my country’, las ik eens en ik kan dit enkel beamen. Ik schrijf zoals ik schijf en wat ik schrijf. Ik ben in die wereld - gesukkeld? - binnengegaan om hem nooit meer te verlaten. Ik sla geen mea culpa, ik ben wie ik ben, gedoemd het te zijn. Het irreële is voor mij ‘de’ binnen-realiteit, ik kan er niet meer los van, het is - heb ik al dikwijls gezegd en geschreven - het is voor mij, de nieuwe Bijbel en de geschriften die hieruit  zijn voort gevloeid, zijn die van mij. Parafraserend de uitroep van Francis Jammes die Maurice Gilliams vooraan in zijn Elias plaatste: Wie, wie zal er houden van mij?

Ik begrijp dat ik onbegrepen word. Ik heb een knop omgedraaid, ik word omgeleid door het secrete dat er is in het ‘iets in beweging brengen  van op afstand’ - mijn vrienden van de vijver die van in hun slaapkamer, van in Spanje zelfs, kijken op de reigers of de aalscholvers in het water,  is er een voorbeeld van - wel, wetende dat als ik me in een dergelijke wereld bevind, dat het die wereld is die ik binnen brengen moet in mijn geschriften. Ontneem me dit niet of ik val stil, ik bekom woordeloos, gedachteloos, een uitgedroogd iemand, een niemand.

Het gedicht gaat hierbij als een tweede blog voor deze dag van 26 april.

26-04-2019, 07:12 geschreven door Ugo d'Oorde  

Vers 3, 19 uit ‘Genesis’.

Zo zal je nimmer vooraf weten

wat je hand zal schrijven als er de zegen is

van oude Bijbels op de tafel en van stenen

die je raapte in de bergen,

gebeeldhouwd door de regen.

en je in Jobs vergeelde woorden las

dat de adem van de Almachtige was

die ons het leven gaf.

Al zegt ons niets of niemand ook,

of die Almachtige er is,

wij, een immanentie toch,

een particule van het Woord

dat in den beginne was 

en, wat van het Woord hier is,

niet van de aarde is, 

niet van het sterven is.

Een bron van licht het is

een oorsprong die bestemming is,

en wij geweten, dat ons

de eeuwigheid is toegemeten.

Kap dan, zoals je netels kapt,

het stupide vers,

‘je bent uit stof en tot stof keer je terug’,

uit Genesis weg, voldoende is geweten

dat het lichaam sterven zal,

ook, terwijl gelezen moet,

(zo leerden ons Nothomb en Fabre d'Olivet):,

‘je bent uit geest en tot geest keer je terug.’

Het enige wat  zinnig is,

hier in dit leven is.

26-04-2019, 07:10 geschreven door Ugo d'Oorde  

.

Er zijn dagen die breed openzwaaien in gevleugeld proza, er zijn er andere die geen punt vinden om op te steunen; vandaag is het zo een dag. Je wordt er wel niet wanhopig van, het volstaat er kalm bij te blijven en af te wachten wat er komen gaat, welke deur zich  openen zal om binnen te gaan en te hopen niet te zullen verdwalen in het landschap. Want dit is het bijzondere ervan, je hebt de wegen die je neemt zelf te trekken op de kaart, ‘Google Earth’ helpt je niet je bent geconfronteerd met het nog onbekende dat nu bekend moet worden.

Het enige van de morgen was de tanende maan, waar je ze niet verwachtte. Een teken dacht je waar je, je aan vasthechten kon om toch maar van de aarde te zijn en minder van de luchten er boven[KLM1] . De aarde die je voedingsbodem is en altijd is geweest, maar, en dit is typerend voor jou, je hebt gedacht dat er, naast de zichtbare er tevens een onzichtbare was die je ook bezoeken kon en waaraan je , often, very often , de voorrang gaf. Een kwestie van originaliteit die je je permitteerde van tijd tot tijd.

En het is het originele in jou dat je verwijderd houdt van de rest. Het is in het originele dat je je uitleven kunt, zelfs en vooral, zoals je hierboven verklaarde, als je geen punt hebt om op te steunen, want pas dan kun je dingen vinden op je zoektocht. En het hoeft dan niet of ze staan blijven of niet, ze zijn er geweest de tijd van er te zijn, de tijd van te worden opgemerkt, en dit is voldoende.

Wat van de aarde is: de vier dichtbundels van gisteren, is een belangrijke vingerwijzing voor jou. Als je die bundels legt naast de gedichten die jij geschreven hebt dan weet je, dat je amper met de toppen van de tenen de aarde hebt geraakt. Wat ontoereikend is in deze tijden opdat je, je met hen zou kunnen meten,

Het feit is dat je bij het ouder worden tezelfdertijd uit de tijd die is, bent weg gegroeid en dat je dit pas nu, na verloop van tijd bewust wordt. Zo, voor wat op het ogenblik van de aarde is, ben je van geen tel meer. Je hebt je momenten gehad, heb je ze gebruikt des te beter, heb je ze niet gebruikt, tant pis. Yourcenar wist het heel goed, ze sprak over de tijd als ‘ce grand sculpteur’, en dan bedoelde ze de tijd als beeldhouwer van het landschap van de geest.

Ze heeft het natuurlijk bij het rechte eind als ze dit zo ziet, maar dit betekent ook dat de tijd niet stil staat, dat hij als beeldhouwer blijft werken, zich voortdurend blijft wijzigen en dat, wat nu wordt aangeprezen ook, ooit zijn beste tijd zal gekend hebben.

Hoe dit gebeuren zich zal voordoen valt nog niet te voorzien. Het zicht op de aarde wijzigt zich, ook de middelen om wat is van de aarde bloot te leggen zitten in de maalstroom van de tijd. Een poging doen om de gap die je scheidt te overbruggen zal onvoldoende zijn, je moet verder kijken, je hebt nieuwe pijlers nodig voor de brug aan de overkant die van het komende is. Het is daar dat de gap zich sluiten zal, overwonnen wordt.

Dan ook is de tijd meer een hoop dat een vrees.

25-04-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

.

Als ik zeg dat wat ik schrijf, een effect is van het Woord in mij, hoe kan ik  dan vertellen over de simpele dingen van het leven, als die dingen ook, niet van het Woord zouden zijn? Belangrijk is dus niet zo zeer wat ik schrijf en hoe, maar wel het feit dat ik schrijf en het blijf doen. Belangrijk is dat ik het Woord gebruik en aanwend, dat ik het niet naast mij laat liggen.

Dit is dan mijn betrachten, dit is mijn adem, dit heb je te aanvaarden of te verwerpen.

Ik ken, in de bergen van de Valais, ik ken er, vertrekkende van uit Grimentz, gekomen aan de voet van de Moirygletsjer - die thans absoluut niet meer is wat hij was - een plaats op de alpenweide met vroeg in de zomer een oneindige variëteit van bloemen en planten, wellicht ook een even grote variëteit van kevers en spinnen. Wel, je beeld je niet in hoe goed ik me voelde als ik er was. Zelfs, hoe goed, nu ik me inbeeld er te zijn in het grote licht dat van de bergen is.

Ik ken tal van plaatsen waar ik in gedachten heen kan - al was het maar het eiland Iona op de westkust van Schotland - maar die ‘tuin’ daar, ‘ce jardin-là’ is uitzonderlijk voor mij. Ook, ik weet het, uitzonderlijk voor de kinderen, de kleinkinderen en voorzeker ook voor de achterkleinkinderen als ze deze zullen leren kennen. Het is, bij uitstek, zo zie ik het thans, de plaats, zeer toegankelijk, waar de Natuur in alle vormen en kleuren, in alle tekens van leven aan het werk is.

Als ik die plaats terug roep, waar haal ik die, waar ligt die opgeslagen, binnen in mij, omheen mij? Of, is er in mij een  mechanisme aanwezig dat me toelaat me terug te plaatsen in wat me nog overblijft van mijn verleden? Het moet ergens zijn, ergens in de minimaalste deeltjes van dit bestaan dat ik meen van mij te zijn maar dat even goed van het Universum kan zijn, ik, een deel ervan.

Zo goochelen we met wat ons overstijgt, zo beelden we ons in wat er is van de dingen, wat er is van het leven en van het herinneren, met de gevolgen hieraan verbonden, de gevoelens die opgewekt worden en ons beroeren in ons ‘Dasein’.

Ik heb een vriend, een groot wandelaar en een grote geest, die het ganse landschap van zijn streek in zijn gedachten heeft, en zoals ik hem ken, ook een deel van de landschappen van Ierland en van andere plaatsen, wie weet welke? Dit alles gedrenkt in woorden die druipen van de literatuur die waard is poëzie genoemd te worden. We weten het, want hij schrijft het uit, en in zijn woorden vangen we de echo op, van de echo die voor hem de wandeling was. Dit is het eeuwige dat er is en er dus altijd zijn zal, het wonder dat van de  Geest is, waarvan we, zegt de Bhagavad Gita, een deeltje ontleend hebben. Zo leven we, zo leven er velen, doordrongen én van wat ze onder ogen krijgen, én van de betekenis, de diepere ondergrond ervan.

Dit is van de oneindigheid die van de geest is, het verwerkingsproces van al wat is, van het zichtbare en het onzichtbare en van de wisselwerking van het ene in het andere. Of de grootheid die van de mens is: het weten en het houden, het zien en het begrijpen. En hier gaat het om, dit is wat de mens is en vermag, al vermag hij ook andere zaken die dan niet van die mens zijn die ik hier beoog, maar van een meer dan afvallige.

Wat ik schrijf en hoe ik schrijf is van de mens van jaren die ik ben. De koele zaken hebben geen vat op mij, zeker niet de zaken die ik lees in de recensies[1] van de dichtbundels die genomineerd werden voor de ‘C. Buddingh-prijs’, zoals wat ik hier schrijf, niet de minste vat zal hebben op de makers van die bundels.

Het is de enige troost die ik er bij heb. 

24-04-2019, 06:58 geschreven door Ugo d'Oorde  

Als ik nog even - je zult het me wel vergeven - verder ga op mijn elan van gisteren, is er geen grotere zin om een boek te beginnen dan: in den beginne was het Woord.

Deze zin komt van diep in mij als ik zie hoe de kweepeerboom in de tuin op enkele dagen tijd, een roep is geworden, een kreet van lichtroze bloesems, onvermijdelijk, dankzij het Woord dat in den beginne was.

Denken we er aan, nu de vele fruitbomen in bloei staan, dat het een mini-afdruk is van de buitengewoon immense drang die er in den beginne moet geweest zijn - alles gebundeld in een fractie van een ogenblik - opdat uit deze drang een Universum zou ontstaan en blijven ontstaan, want niets erin is niet in beweging, niets erin is af.

We willen het niet meer weten, we denken er niet meer aan, de regelmaat van het in bloesem komen, de gewoonte die het geworden is, heeft ons de gedachte ontnomen dat het her-opbloeien van de natuur, de daad is, de wil is van het Woord. Niet de daad en de wil van het Niets - het Niets is niet - en niet van om het even wat anders,  dan van het Woord. Of, heb je er misschien een andere oorzaak voor?

Alles wat er gebeurt in het leven van de natuur, van de Kosmos, heeft als oorzaak het Woord. Ikzelf, wijzelf zijn van de Kosmos, zijn onmiskenbaar van het Woord en zoals de kweepeerboom zich gedraagt, gedragen wij ons als van het Woord zijnde, als we denken of schrijven, componeren of schilderen of beeldhouwen, of welke geestelijke handeling we ook mogen verrichten. En, het zijn de handelingen eigen aan het Woord die geen of weinig aandacht nog krijgen, nog vernoemd worden als dusdanig. Opgeslorpt als we zijn door de handelingen eigen aan de mens.

Nochtans waren het deze van het Woord die de humus vormden van onze beschaving, het draagvlak waren waarop onze romaanse kerken en gotische kathedralen gebouwd werden Het is deze humus dus, dit draagvlak, dat verloren gegaan is. We hebben er zelden nog oog voor, we hebben schijnbaar,  zelfs de tijd niet meer er oog voor te hebben. We zijn geblaseerd geworden, te egoïstisch opgesteld. We lopen rond met ooglappen zoals de boerenpaarden op de akker. Het bevreemdende van de laatste dagen en tezelfdertijd misschien, ook het hoopgevende, is dat de brand van een van deze kathedralen ons de ogen heeft geopend en we terug schijnen te weten - ik droom maar! - wat ons zo nauw aan het hart ligt, wat we ontbreken.

Nu, wie ben ik om dit voorop te stellen. Zelfs, wie ben ik om het te wagen een onderscheid te maken tussen de handelingen van de mens en deze van de natuur/de Kosmos? Wat bezielt er mij om hier de nadruk op te leggen, of hoe ben ik deze morgen opgestaan om dit te verkondigen?

Vragen die ik niet beantwoorden zal omdat het geen vragen zijn maar vaststellingen die opgeborreld zijn uit het Woord in mij. En ik niet anders kan dan deze, me als gedicteerd, op te nemen en te verspreiden, zoals bloesemblaadjes in de lentewinden die van verre komen, van over de zeeën en de bergen van mijn hart.

Dit is, mijn vrienden, hoe ik ademde vanmorgen.

23-04-2019, 06:37 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik loop hier al een tijdje rond met een zin van Albert Einstein die een vriend - hij is er gelukkig nog om me te lezen - me enkele jaren geleden, toestuurde:

‘L’idée que l’ordre et la précision de l’Univers dans ses aspects innombrables serait le résultat aveugle de l’hasard est aussi peu crédible que si après l’explosion d’une imprimerie tous les caractères retombaient par terre dans l’ordre d’un dictionnaire.’.

Het is met deze zin dat ik, na a fortnight afwezigheid, wou terugkeren naar jullie. Het lot, of is het de tijd, beschikte er anders over, maar ik behoud hem, het wordt nu een zin die nazindert in de echo die er nog moet zijn van de laatste slag van de ‘bourdon’ van Notre-Dame de Paris.

 Het is ook een zin die een standpunt inneemt dat ingaat tegen wat een Jacques Monod[1], vijftig jaar geleden nog schrijven durfde:

‘L’homme sait enfin qu’il est seul dans l’immensité indifférente de l’Univers, d’où il a émergé par hasard. Non plus que son destin, son devoir n’est écrit nulle part. A lui de choisir entre le Royaume et les ténèbres’.

Ik heb een hekel aan mensen/schrijvers en hun vermeende ‘zekerheden’ - l’homme sait enfin - maar, wat mij betreft, er is een ‘maar’. Ik zie onmogelijk in dat het ontstaan van het atoom, het oerbegin van het ontstaan van de mens, hoe dit, zoals het atoom gestructureerd is, een toeval zou kunnen zijn, gezien een toeval altijd het gevolg is van oorzakelijkheden, en er in het punt dat de tijd is gestart, de Big Bang, er geen oorzakelijkheden voorhanden waren.

Ik geloof dus niet dat Monod het beeld, de structuur van het atoom en het ontstaan van die structuur, voor ogen had, als hij zijn zin heeft geformuleerd. Want, en dat geloof ik dan met zekerheid, dat het atoom is ontstaan uit deeltjes, mini-particules, die hoogstens enkel deeltjes spirit kunnen/moeten geweest zijn en dan situeert het toeval-punt zich op die plaats en nergens anders. Dan kan er van toeval geen sprake zijn, kan er nooit meer van toeval, van ‘le hazard’ van Monod, nog sprake zijn.

Dit is dan mijn zekerheid die ik verkondig - zelfs al beweer ik dat er geen zekerheden zijn - dan zie ik dit dan toch als de enige zekerheid die er ooit is geweest : de materie ontstaan uit de geest, of, wat veel poëtischer is : In den beginne was er het Woord, was er Tao.

Een - boude misschien - stellingname, die ik stel tegenover deze van Jacques Monod. Een stellingname die ik koester, die uitgestald ligt over al wat ik ooit geschreven heb en nog schrijven zal. Ik zie absoluut niet in, welke andere stellingname ooit die van mij zou kunnen aan het wankelen brengen.

Het is met deze en geen andere dat ik verder ga.

22-04-2019, 06:45 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ben tot tranen toe geschokt als ik zie dat Notre-Dame de Paris, de kathedraal van mijn hart, vergaat in een helse, rode vuurzee die culmineert als de torennaald, ‘la flèche’ boven het schip zich kromt en neerstort.

Tot tranen toe bewogen, verdwaasd, door de vlammen die opstijgen uit het ‘Heilige van het heilige’ dat, onwezenlijk aan het verdwijnen is in een rode gloed. Aldus voltrekt zich op het scherm voor mijn ogen, het onmogelijke, het ondenkbare, het on-inbeeldbare, dat me treft tot in het diepste van mijn zijn, van mijn bestaan.

Het beeld dat ik zie schuift zich over het ‘nine-eleven-beeld’ dat me destijds heeft gevuld met afkeer en onbegrip. Maar dit van nu is van een totaal andere geladenheid. Het is niet de stof die vergaat tot stof, de mens incluis, maar de geest, de spirit van een duizendjarige beschaving die de prooi wordt van de vlammen, het ‘sixteen-four-beeld’, dat op onze ooglens zal geprint blijven tot het einde der tijden, een ankerpunt dat ons niet meer loslaten zal.

Wat er gebeurde: een vonk, een glinster, een niemendal, een nalatigheid - een gewilde? - die een meesterwerk van steen, van durf en kennis en meest van al, van een diepgaande kosmisch-spirituele ingesteldheid, een eeuwenoud bouwwerk dat zichtbaar was en tezelfdertijd, onzichtbaar, een woud van hout. En dat alles nu verpulverd tot schroeiende as. 

Werkelijk, ik durf het herhalen, ik, tot tranen toe bewogen, ik verweesd achter gelaten.  

Ooit had ik het voorrecht het gebinte van de Onze-Lieve-Vrouw- Kathedraal van Antwerpen te bezoeken. Ik was, een van de hand Gods geslagen man als ik het houtwerk zag: de balken, kepers en latten, on-uiteenneembaar, in elkaar gestoken en vastgeklonken met spieën en zwaluwstaarten: een massa hout van ongewone afmetingen in elkaar opgesteld en verankerd. En het is iets identiek, iets dat ik visueel ken, dat daar in een storm van vlammen aan het branden is. Hoe kan het dat een vonk voldoende is opdat vergaat wat nooit mag vergaan? 

Ik had, jaren, vele jaren terug, Fulcanelli[1] gelezen,. Ik herinner me wat hij schrijft over de gotische kathedralen en in het bijzonder over ‘de’ kathedraal, Notre-Dame de Paris. Dat het concept ervan een athanor is, de smeltoven van de alchemist. Fulcanelli, bewijst dit uitvoerig aan de hand van de beeldhouwwerken in en buiten de kathedraal. een moeilijk - voor mij althans - te volgen betoog omdat het een bewijs is dat stoelt op het hermetische, eigen aan het vocabularium van de alchemist.

Ik deel wel zijn mening wat het symbool van de athanor betreft - een bouwwerk dat inherent, de kracht heeft, de geest van de mens te beroeren en te verheffen tot een hogere en diepere vorm van leven - maar ik heb mijn eigen visie, ik laat de taal aan de alchemist en opper de mening dat de kathedraal een esoterisch gebouw is, dat het ‘kathedraal-zijn’ zich binnenin bevindt, zich bevindt in het bouwwerk zelf, in de stenen en in de wijze waarop deze op elkaar werden gezet, in elkaar werden geschroefd.

Ik heb altijd een enorme bewondering gehad, voor de meesterbouwers ervan, die de visie hadden, de krachten van de aarde te bundelen met de krachten van de hemel en deze visie, dit grote geloof, vast te houden als een absolute zekerheid.

Daarenboven wisten ze, dat de plaats waar er gebouwd werd, dat de richting, het Oosten, getekend door het koor en het binnenschip, van het hoogste belang waren. De eerste steenlegging was een heilige daad. Wie weet wat er geborgen ligt, in of onder de eerste steen van Notre-Dame; wie weet welke boodschap er werd aan toevertrouwd.

En dan ook moet er gedacht worden aan alle ambachtslieden die hebben bijgedragen tot het verwezenlijken van de vele kathedralen, vooral deze van het eerste uur, einde elfde, begin twaalfde eeuw.

Ik ben nog verder gegaan in mijn beschouwingen over de gotische kathedraal, ik heb ze vergeleken met Stonehenge dat eenzelfde betekenis kan/moet gekend hebben: de krachten eigen aan de stenen te laten vibreren om aldus in te werken op de mens die er zich in bewegen gaat,  Kathedraal en Stonehenge een puur esoterisch bouwwerk dus.

De vuurhaard die Notre-Dame heeft verwoest heeft ook deze esoterische krachten weggenomen. Ik vrees dat de herstelbewegingen die op gang zullen komen, nooit de eigenheid van de athanor zullen kunnen terughalen. Het uiterlijke zal er terug staan, maar het innerlijke, het hart van de Notre-Dame zal niet meer hetzelfde zijn.

De wonde die geslagen werd door het vuur wordt mogelijks een heropflakkering van de geest in de mens. Zo wil ik het beleefd hebben. 

21-04-2019, 07:53 geschreven door Ugo d'Oorde  

9 april

Zonde uit noodzaak.

.Ik schud me uit om een blog te schrijven, ik verbaas mezelf als ik er in slaag, vooral wanneer ik geconfronteerd word met de stugheid van geest waarover ik het had, gisteren dan. Het is echter een ontgoocheling als ik zie op welke wijze de Centrale Computer mijn woorden heeft overgebracht. terwijl mijn handelingen nochtans hun zelfde stramien volgden.

Wat ik vandaag doe is zonde uit noodzaak, is breken met mijn wijze van leven over de laatste tien jaar. Ik zal wel  niet stilvallen, ik zal verder schrijven maar tot en met 20 april niet onder de vorm van een dagelijkse blog

Het is niet zonder rijp beraad, dat Ik dit besloten heb, maar mijn dagelijkse blog slorpt te veel van mijn tijd op in de voormiddag - in de namiddag ben ik te leeg om te schrijven - tijd die ik nu gebruiken zal voor een even belangrijk werk dat al te lang is blijven liggen.

Als alles zijn normaal verloop kent - si Dieu me prête vie wist men vroeger -lees je me terug op Paaszondag 21 april. Tot dan, vrienden, ik hoop dat je me niet vergeten zult.

Mijn excuses hiervoor, indien nodig.

19-04-2019, 18:25 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik schud me uit om een blog te schrijven, ik verbaas mezelf als ik er in slaag, vooral wanneer ik geconfronteerd word met de stugheid van geest waarover ik het had, gisteren dan. Het is echter een ontgoocheling als ik zie op welke wijze de Centrale Computer mijn woorden heeft overgebracht. terwijl mijn handelingen nochtans hun zelfde stramien volgden.

Wat ik vandaag doe is zonde uit noodzaak, is breken met mijn wijze van leven over de laatste tien jaar. Ik zal wel  niet stilvallen, ik zal verder schrijven maar tot en met 20 april niet onder de vorm van een dagelijkse blog

Het is niet zonder rijp beraad, dat Ik dit besloten heb, maar mijn  blog slorpt te veel van mijn tijd en denkwerk op in de voormiddag - in de namiddag ben ik te leeg om te schrijven - tijd  en denkwerk worden nu gebruikt  voor een even belangrijk werk dat al te lang is blijven liggen.

Als alles zijn normaal verloop kent - si Dieu me prête vie wist men vroeger - lees je me terug op Paaszondag 21 april. 

Tot dan, vrienden, ik hoop dat je me niet vergeten zult.

Mijn excuses hiervoor, indien nodig.

09-04-2019, 05:05 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is het uur van de confrontatie met de stijfheid van het lichaam en de stugheid van de geest, het ‘ceremoniële’ van elke dag waar ik niet aan ontkom. Ik hoef niet te zeggen waaruit dit bestaat, de stijfheid en de stugheid zijn er en ik moet er mee leven, ik moet me er uit bevrijden, er uit verrijzen, als een vuurvogel, schreef ik eens. 

In feite, wat schreef ik nog niet nu ik hier terug tracht op te staan, een struggle om op een waardige wijze te overleven, het werk van elke dag, vooral  van elke morgen. Zeg ik, tot vervelens toe?  Wat onjuist zou zijn..

En toch herbegin ik, zelfs als ik niets te vertellen heb, zelfs als ik beginnen moet met een blik op hoe het met mij is gesteld. Niet goed eigenlijk, niet om te gaan wandelen in de velden en te zien hoe alles open bloeit van de grassen tot de madeliefjes, tot de  struiken en tot de bomen en de luchten er boven, maar niet de bloei van het lichaam, de broosheid ervan wil ik toedekken met woorden.

Zij vol mijn woord, zij van alle dagen van mijn leven. Wees mijn rijkdom, de enige die ik nog overhoud. Wek me op, laat me opstijgen tot de plaatsen die ik mijn leven lang heb willen bereiken, maar er niet ben in geslaagd. Mijn tijd is kort geworden, ik nader het punt dat ik besluiten moet en briljant is het niet. Zo, het zal me moeite kosten. Of, mijn woord, ware het niet beter het te verzwijgen, het toegedekt te laten en het mee te nemen als ik heen zal gaan?

Joyce ook is er met geconfronteerd geworden, op zijn manier dan: 

‘There are sins or (let us call them as the world calls them) evil memories which are hidden away by man in the darkest places of the heart but they abide there and wait[1].

En het gaat hem meer om wat ik niet deed dan om wat ik deed, wat het nog erger maakt:  sins, or evil memories for doing what I didn’t do. 

Dit alles, deze morgen, zijn gedachten die opgedoken, meer uit de stijfheid en de ermee verband houdende pijnen van het lichaam - ik overdrijf hier want er zijn er andere bij anderen die ik ken - en minder uit de stugheid van de geest, die schrijvend zich heeft losgewrikt en zich heeft klaar gemaakt om de dag in te gaan. Zoals het licht , de helrode gloed van licht die oprijst achter de reuzen van bomen voor het raam. Mijn geest er deel van wil zijn en, mijn  hart, mijn moede hart, hem hierin volgen wil, altijd maar volgen wil. Hart en geest samen verrijzend zoals ik het vroeg. En zoals het elke morgen gebeurt.

Tot mijn heil en mijn vergeten van wat niet was.

08-04-2019, 08:13 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is het uur van de confrontatie met de stijfheid van het lichaam en de stugheid van de geest, het ‘ceremoniële’ van elke dag waar ik niet aan ontkom. Ik hoef niet te zeggen waaruit dit bestaat, de stijfheid en de stugheid zijn er en ik moet er mee leven, ik moet me er uit bevrijden, er uit verrijzen, als een vuurvogel, schreef ik eens.

In feite, wat schreef ik nog niet nu ik hier terug tracht op te staan, een struggle om op een waardige wijze te overleven, het werk van elke dag, vooral  van elke morgen. Zeg ik, tot vervelens toe?  Wat onjuist zou zijn.

En toch herbegin ik, zelfs als ik niets te vertellen heb, zelfs als ik beginnen moet met een blik op hoe het met mij is gesteld. Niet goed eigenlijk, niet om te gaan wandelen in de velden en te zien hoe alles open bloeit van de grassen tot de madeliefjes, tot de  struiken en tot de bomen en de luchten er boven, maar niet de bloei van het lichaam, de broosheid ervan wil ik toedekken met woorden.

Zij vol mijn woord, zij van alle dagen van mijn leven. Wees mijn rijkdom, de enige die ik nog overhoud. Wek me op, laat me opstijgen tot de plaatsen die ik mijn leven lang heb willen bereiken, maar er niet ben in geslaagd. Mijn tijd is kort geworden, ik nader het punt dat ik besluiten moet en briljant is het niet. Zo, het zal me moeite kosten. Of, mijn woord, ware het niet beter het te verzwijgen, het toegedekt te laten en het mee te nemen als ik heen zal gaan?

Joyce ook is er met geconfronteerd geworden, op zijn manier dan:

‘There are sins or (let us call them as the world calls them) evil memories which are hidden away by man in the darkest places of the heart but they abide there and wait[1].

En het gaat hem meer om wat ik niet deed dan om wat ik deed, wat het nog erger maakt:  sins, or evil memories for doing what I didn’t do.

Dit alles, deze morgen, zijn gedachten die opgedoken, meer uit de stijfheid en de ermee verband houdende pijnen van het lichaam - ik overdrijf hier want er zijn er andere bij anderen die ik ken - en minder uit de stugheid van de geest, die schrijvend zich heeft losgewrikt en zich heeft klaar gemaakt om de dag in te gaan. Zoals het licht , de helrode gloed van licht die oprijst achter de reuzen van bomen voor het raam. Mijn geest er deel van wil zijn en, mijn  hart, mijn moede hart, hem hierin volgen wil, altijd maar volgen wil. Hart en geest samen verrijzend zoals ik het vroeg. En zoals het elke morgen gebeurt.

Tot mijn heil en mijn vergeten van wat niet was. 

08-04-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een e-mail van Artdependence Magazine die ik regelmatig ontvang en regelmatig open, brengt me een totale verrassing: ‘The full story behind Leonardo’s Last Supper’, in een artikel van Christina Esquerra van 4 april 2019. Ik waag niet het artikel van Christina Esquerra volledig over te nemen, maar ik houd het ter beschikking van al wie interesse heeft. Ik denk ook dat je het vinden moet op Artdependence Magazine via Google.

Het verhaal, ingekort, komt hier op neer dat Lodewijk de XIIde het ‘Laatste Avondmaal van 1495 heeft gezien in de Basilica di Santa Maria della Grazie in Milaan[1], dat hij opdracht heeft gegeven het weg te nemen van de muur en het naar Parijs over te brengen maar dat de fresco niet te verwijderen was en dat er toen een kopie werd geschilderd op canvas. Na de dood van Lodewijk de XIIde, werd het schilderij op doek te koop gesteld en werd het gekocht door de abt van de Abdij van Tongerlo waar het zich nog altijd bevindt, maar echter dringend moet worden gerestaureerd.

Je vindt alle gegevens hierover bij Google, ‘Abdij van Tongerlo’. De Amerikaanse kunstcriticus, Jean-Pierre Isbouts heeft een fundraisingcampagne gelanceerd voor de restauratie van het werk, hiervoor is 500.000 € nodig. Al twaalf Vlaamse bedrijven en organisaties zouden interesse getoond hebben. 

Jean-Pierre Isbouts, National Geography, schreef een boek en maakte een film over het werk van Da Vinci, hij vertelt hierover aan Christina Esquerra, dat het werk van Leonardo revolutionair was:

‘Up to that point artists depicted the Last Supper as the institution of the Eucharist, the Christian mass. In Ghirlandaio’s versions of the Last Supper, for example, you have Christ breaking bread - which in itself is not a very interesting thing to depict - while the Apostles sit there not doing anything. 

Leonardo comes into the genre wanting action, drama. Thus, he breaks with the iconography of the Last Supper as the institution of the Eucharist and depicts the moment in the gospels when Jesus says: “one of you will betray me.” This bombshell announcement brings all these different human responses into the work.

It was a radical change, and it made everyone at the time want to have a print copy of the work. According to Leo Steinberg the Last Supper was probably one of the first illustrations in history that enjoyed wide distribution. It kept Leonardo’s memory alive. 

Artdependence toont een belangrijk detail in het doek, Johannes neigend naar Petrus, die aan ‘Johannes’ de vraag stelt wie is het die Jezus gaat verraden. Ik trachtte de foto over te nemen op mijn blog maar ben er niet in geslaagd. Hierop is evenwel heel duidelijk te zien dat de Johannes een dame is, niemand minder dan Maria Magdalena, een van de twaalf apostelen op het doek. Er is geen twijfel mogelijk en toch wil men het niet zien, toch blijft men het hebben over Johannes, als de leerling waarvan Jezus het meest hield.

Ik denk dat dit, nu het werk terug in de belangstelling gaat komen naar aanleiding van de 500 ste verjaardag van de dood van Leonardo, 1452-2 mei 1519, ook het boek van Dan Brown gaat te berde komen, dat dit voor de Kerk geen goede zaak wordt, misschien wel voor Jezus.

07-04-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is niet aan mij om te zoeken naar een meer inhoudelijke vorm van geloof, als ik hoor dat hier nog slechts 5% van de bevolking regelmatig op de dag des Heren, of zelfs, zoals het nu gebeurt, op de dag ervoor, het misoffer bijwoont. Voor de Kerk is dit een stilaan sterven als ik er aan denk hoe het vroeger was in mijn jeugd, toen er de zondag, een sliert van mensen, velen met de missaal onder de arm, te voet op weg waren naar de zondagmis.

Het is me duidelijk dat twijfelgedachten, gestoeld in het dogmatische, onze Westerse wereld hebben gebracht tot waar we ons thans bevinden: losgeslagen en ontheemd, zoekend naar nieuwe begrippen en nieuwe formules. Zoekend naar een nieuw paradigma, vertaald naar onze tijd toe, een totaal nieuwe horizon die aanvaard kan worden zowel door gelovigen als niet-gelovigen.

Als ik dan terugvind in mijn geschriften van 2012, dat 35% van de leerlingen in de Gentse stadsscholen Islamlessen volgen tegenover 30% die moraal volgen en nog amper 26% die katholieke godsdienstlessen volgen - ik haalde dit uit een artikel van De Standaard van 10 februari 2012 - dan ril ik en ik kijk vooruit. Vraag ik me af welke de gevolgen zullen zijn vijftien à twintig jaar verder. Want wat geldig is voor Gent zal het wellicht ook zijn voor heel wat steden in dit land.

Ik lees ook dat de Amerikaanse filosoof en neurowetenschapper, Sam Harris, in zijn boek, ‘Het morele Landschap’, ‘The moral landscape’,- een boek van 2010 - schrijft, en ik deel zijn vrees, dat Europa het gevaar loopt om weldra een ‘kalifaat’ te worden, en betoogt hij verder, dat we onderweg zijn naar een mondiale moraal, waarvoor we, aldus Harris, geen transcendente God nodig hebben. Maar dan heeft hij het verkeerd voor, dan heeft hij zonder de Islam gerekend. Hun God gaan ze nimmer afgeven, integendeel ze zullen ons de keuze niet laten, ze zullen hem ons opleggen als de enige.

Wat ik hier schrijf is een wanhoopskreet. We hebben altijd getracht  ons los te wrikken van een God die zogezegd tussenkwam en blijft tussenkomen hier op aarde, er zijn hiervoor in zijn naam, oorlogen en wrijvingen genoeg geweest en er zijn er andere op komst als het zo verder gaat.

Ik stel me dan ook de vraag wat er gebeuren zal met het 'Laatste Avondmaal ' van Da Vinci, een mijlpaal in de christelijke geschiedenis - dit is voor morgen! - of, het ‘gerestaureerde’ Lam Gods van Van Eyck. In welke wereld zullen deze  werken en vooral dan onze klein- en achterkleinkinderen   terecht komen?

We doen iets voor de natuur om ons heen, maar wordt er ook ernstig gedacht aan wat ons te wachten staat op sociaal, intellectueel, cultureel en religieus gebied?

Wordt er gedacht aan wat ons te wachten staat als die 35% gaan uitzwerven in zovele gezinnen?

06-04-2019, 08:59 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik wordt belaagd door het woord, belaagd door de boeken in de kamer. Ze dringen zich op, ze vragen om ingezien te worden. Toch ignoreer ik ze, ik laat ze want ik weet dat als ik me laat verleiden ik terecht kom in een andere wereld die me verwijdert van het dagelijkse dat ik vandaag heel bedeesd en vluchtig wil houden.

Ik denk in deze dagen dikwijls aan een haiku, een kort gedicht dat ik zie als een haiku maar niet beantwoordt aan de regels ervan. Het gedicht gaat over een Chinese dichter die buiten op het terras, over zijn boek op de tafel, in slaap is gevallen - het overkomt ons allemaal - en als hij wakker wordt, je raadt het, hij bedekt is met kersenbloesems. Het is een beeld dat ik koester, omdat ik die dichter wil zijn. Omdat ook ik in slaap wil vallen op een boek, bedekt wil worden met om het even welke bloesem en blijven zo, ingeslapen voor altijd. Een vriend zou er over schrijven:

Toen, hij was al van jaren, heeft hij zijn oud Frans boek op zij geschoven, heeft hij zijn hoofd gelegd op zijn beide armen op tafel en is hij ingeslapen, terwijl het stil bloesems regende en hem en het boek toe dekten en dit voor altijd. Zo we hem gevonden hebben, zo hij is heengegaan.

Het kan gebeuren, niets is meer veelzeggend wanneer de kerselaars in bloei staan. Herinner je de bloesems in de film ‘The last Samoerai’,  is er iets poëtischer en, is het geen eigenschap van de poëzie alles aan te kunnen: de tijdspanne van de bomen in bloesem te vergelijken met de tijdsspanne van het leven. Een passage in de film, het hoogtepunt van wat poëzie kan zijn.

Zo gebeurde het ooit dat ik de wagen had geparkeerd onder de Japanse kerselaars in bloei. Dat het, terwijl ik binnen was, plots hevig was gaan regenen en toen ik terug naar de wagen kwam, was deze niet meer wit maar roze, bekleefd met kersenbloesems. Ik reed weg, het venster open, een gelukkig man, door de straten van de stad. De mensen keken verrast en sommigen applaudisseerden zelfs.

Het zijn kleine, tere zaken die gebeuren kunnen als het lente is en het regent en je hebt een witte Citroën die je achteloos parkeert onder de Japanse kerselaars in bloei, en er een plotse regenbui is met veel wind, en dit op een dag dat je pas een haiku hebt gelezen over een dichter die bij het lezen van een boek in slaap gevallen is, en  in zijn slaap met bloesems wordt bedekt.

Een verhaal om eeuwig te vertellen en zich eeuwig in te beelden. Je weet het wel als een ijdele hoop maar je houdt het een paar tellen, voorbijgaand, amper wezenlijk als het moment van de bloesems. Amper wezenlijk ook mijn betrachten - in feite zijn dit grote momenten - jullie te bedekken, jullie te omwikkelen met woorden die roze bloesems willen zijn. Soms, lukt het me, soms niet, soms zijn ze helemaal niet roze, maar altijd zijn ze, het oordeel van een teruggetrokken  bloesem-mens die groot wil doen, woorden rondstrooiend waarvan hij hoopt dat ze door velen zullen gelezen worden, wat echter niet het geval is.

Ik schrijf dit neer, en eens geschreven neem ik er afstand van. Is het niet meer mijn zaak, is het de zaak van wat roze bloesems meegevoerd door de wind en de regen en neergekomen over jou, ingeslapen op het boek onder je armen, zoals bij die Chinese dichter, duizend jaar geleden.

05-04-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘Klara’ vroeg in de morgen: ik dacht Eric Satie maar het was Maurice Ravel, de soms lichtvoetige, de speelse. Kon ik maar, even maar, die speelsheid laten binnen dringen in mijn woorden, ik zou me er goed bij voelen, vernieuwd, verjongd, maar het is een wereld die ik verloren waan, waar ik aan voorbij ben gegaan, nu een lange tijd al. Ik vraag me zelfs af of ik die ooit gekend heb. Ik zat en zit nog altijd waar Pessoa zijn dagen doorbracht, in de wereld van de ongerustheid. De wereld van het wankele, het onzekere, waarin ik telkenmale op het punt stond te verdolen, maar er toch ben uitgeraakt, heelhuids dacht ik, maar zekerheid heb ik niet.

Maar in de speelse lichtheid - zo voelde ik het toch - van de Ravel[1] vanmorgen bezit ik niet meer, het zijn de jaren. Het is, al is het amper een begin van lente, de herfst neigend naar de winter zelfs die er met vlagen al is. Ik geraak er moeilijk uit, dan toch de laatste dagen niet, een soort van voorgevoel dat me omkneld, zoals een begin van stijfheid in mijn rechterknie die storend is voor mijn evenwicht.

Aanzie me niet als staande aan de Klaagmuur. Het is maar dat ik me tonen wil, onhandig in lichaam en in geest, wat blijken moet uit wat ik achterlaat als een spoor van wie ik ben.

Ik was gisteren aan de vijver, de openheid van het land als een balsem. Ik voelde het licht op mijn handen. Ik zag de meidoorn, de wilde kerselaar ‘als met late sneeuw bedekt’ - T.S.Eliot - maar ik voelde niet het licht binnen in mij. En de woorden die ik zocht kwamen niet, een stugheid die hangen bleef. Alsof ik de lente niet herkennen wou, niet voelen wou in mijn doen en laten.

Ik voelde me goed toen het regenen ging, toen de wind en de regen de witte bloesems meenamen waar ze een tijdje drijven bleven op het water, liggen bleven in het gras aan mijn voeten. Hoe ik ooit van een lichtheid was weet ik niet meer; hoe ik ooit van het grote leven was, weet ik niet meer; hoe ik er toe gekomen ben duizend pagina’s vol te schrijven evenmin. Weinig weet ik nog hoe het ooit was. Alsof er een laken van stilte over mijn herinneren lag.

Ik voel, nu de woorden komen, beter hoe het gisteren was. De woorden die zich ergens in mij hadden opgestapeld die ik nu teruggevonden heb, na Ravel te hebben gehoord. Misschien was Ravel zelfs niet nodig geweest, stonden ze te trappelen, klaar om genomen te worden door de eerste de beste die er langs kwam, die ik was, gelukkig. Een bevinding die ik opgetekend wou om te bewaren voor een later of voor wie er naar luisteren wil, al zijn ze weinig talrijk die me lezen nog.

Zo worden mijn dagen uitgeklaard. Wat van gisteren was, ook van vandaag is en ook van morgen, als het weer eens ochtend is: een snoer van uren en momenten aan elkaar geregen.

Een leven lang.

04-04-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Old men ought to be explorers

Here and there does not matter

We must be still and still moving

Into another intensity

For a further union a deeper communion[1]

Wat ik, ‘old man’ maar al te graag interpreteer als een dieper binnen dringen in het mysterieuze van leven en sterven, om te komen tot een grotere levensintensiteit, en een grotere verbondenheid met het minuscule als met het immense: ‘explorer’ zijn tot in het ongerijmde. Mijn blog van elke dag is er het bewijs van.

En ook: ‘we must be still and still moving’. We moeten rust zijn en altijd geestelijk in beweging. Zoals we lezen in logion 51 van het evangelie van Thomas[2]: 

Si l’on vous interroge:

Quel est le signe de votre Père qui est en vous?

Dites-leur

C’est à la fois un mouvement et un repos.

In het boek ‘Infinite in all Directions’, van Freeman Dyson had hij gelezen over Socinus, een Italiaanse ‘heretic’ die leefde in die hoogst gevaarlijke (althans voor hem) XVIde eeuw. Socinus waagde het te beweren: ‘that God learns and grows as the universe unfolds’.

Of God, het Al dat is, nog iets te leren heeft betwijfel ik, maar dat Hij zich openvouwt in de zoekende mens, wil ik graag aanvaarden omdat de mens aldus dichter komt tot het beeld dat het Al wilt dat de mens heeft ervan. Er zijn dus duidelijk twee dimensies, de dimensie in rust van het Al dat tijdloos is en de dimensie in beweging van het Al in de mens. 

Het korenveld van Van Gogh, en de manier waarop het geschilderd werd komt voor mij neer op de beweging van het Al in de mens Van Gogh. Toen hij het korenveld schilderde, was het niet de sukkelmens Van Gogh die schilderde, het was de substantie van Van Goghs geest die schilderde. Hij geloofde, huizenhoog, dat wat hij deed waardevol was, dat wat hij schilderde het teken was van de geest van het Al in hem. In dit aspect alleen was hij een groot schilder die zijn tijd een generatie voor was. En hij wist het, hij wist dat hij zichzelf verloor telkens hij aan het schilderen ging, dat hij het niet was die schilderde maar de geest in hem die bezig was tot alles gezegd was wat hoefde gezegd. Daarna, de fractie tijd erna realiseerde hij zich de mens die hij was, geconfronteerd met alle ongemakken niet alleen deze van zijn lichaam, maar het meest deze van zijn bestaan als onsuccesvol, onbegrepen, schilder.

Zo het korenveld verdween en Van Gogh verdween uit de zichtbare, tastbare wereld, en een nieuw korenveld is opgerezen en een nieuwe, nu begrepen Van Gogh is opgestaan dankzij het zich in de mens openvouwend Al. Van Gogh aldus te zijn, hoe minimaal ook, het spiegelbeeld van de levende, groeiende bewegende van het Al in de mens. (Noteer terloops dat er zijn die een boek schreven over het ‘Het’. Ik schrijf hier over het Al.)

Het is duidelijk, de dode Van Gogh leeft. Hij leeft in de geest van zijn doeken die zijn naam uitademen, hij leeft in de geest van hen die voor zijn doeken staan, hij leeft in de geest van zij die die bewuste namiddag aan zijn graf en dit van zijn broer Theo stonden geschaard, terwijl het licht verzwakte, terwijl het regenen ging over hun graf, terwijl het regenen ging over de velden, over Auvers-sur-Oise en over de weg, langs waar hij die middag - het was in juli - met zijn schildersmateriaal op de rug en een zwaar iets in de zak, voorbij was gekomen.

Zo, het korenveld en de woorden van mijn blog, vermengen zich. Mijn laatste regel, is zijn laatste penseeltrek, misschien was het de laatste grote kraai die hij tekende. En hij wist toen, na de laatste kraai, wat er gebeuren ging. 

Ettelijke malen heb ik getracht de laatste gedachten van Van Gogh te achterhalen: des nachts als de slaap niet kwam, des morgens bij het eerste licht dat binnenviel. En telkens meende ik dat ik, dichter en dichter bij de realiteit van het gebeuren kwam, alsof het mijn gebeuren was. Maar de gedroomde tekst is de perfecte tekst, precies omdat hij niet geschreven of niet werd gedacht. Dit wist Fernando Pessoa maar al te goed als ik lees bij hem:

J’ai composé tout en me promenant, bien des phrases parfaites dont je ne me rappelle pas un mot, une fois rentré chez moi. La poésie ineffable de ces phrases tient-elle à tout ce qu’elles ont été, un bref instant, ou bien, au contraire, au fait même qu’elles n’ont jamais été?[3]

En ik heb niet vertaald wat al een vertaling was.

03-04-2019, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde