José Saramago wenste aan de woorden van de blogs die hij schreef, een lang leven toe. Hij had er zijn redenen toe want ze werden onmiddellijk opgenomen door de uitgever om achteraf, op het einde van het jaar, te verschijnen in boekvorm.

Hij verdiende dit want hij had al voldoende bewezen dat hij een groot schrijver was. Een denker ook, schreef men, hoewel hij zich maar al te vlug en al te categoriek van God - deze van de Kerk, een andere kende hij niet - had afgekeerd door simpelweg te zeggen dat Hij niet bestond, en wat meer was, hij was er van overtuigd dat er Niets was. Het Niets waaruit hij was ontstaan, het Niets dat hem schrijven deed, het Niets waar hij heen zou gaan. En op de stele die in Lissabon zijn as bewaard, werd aangebracht dat hij van de aarde is en van de aarde blijven zou.

Ik denk echter niet dat het hem een goed gevoel heeft gegeven. Ik denk niet dat er vreugde was in zijn hart toen hij dit schreef, eerder, op het randje af, haat, want hij was een verbitterd man omdat hij vanuit een welbepaald hoek keek naar de handelingen van de Kerk; hij er zich niet kon van ontdoen en zijn ganse leven ten strijde is getrokken tegen de Kerk en haar instellingen. En hij was niet alleen.

Ik denk nochtans dat we God, dat we de Kerk broodnodig hebben gehad om te staan waar we staan als mensen die de weg naar een beschaving zijn opgegaan, niet zonder slag of stoot weliswaar, niet in een rechte, stijgende lijn, maar de naastenliefde die ons werd ingeprent heeft in elk geval zijn vruchten afgeworpen. Dit zijn feiten die we niet over het hoofd mogen zien, ook Samarago had er kunnen aan denken.

Is er dus ooit in het westen, een periode geweest dat de mens op aarde gezien werd, hetzij als een gelovige, hetzij als een ongelovige die te bekeren was, dan zijn we dit stadium al lang, gelukkig maar, voorbij en beter is het voorbij te laten. En het is van uit de mens zelf dat deze houding is opgestaan.

Hij is de godsidee gaan interpreteren. Hij heeft, en Spinoza was er het voorbeeld van, een andere, meer mysterieuze God gevonden, een God van hem, een God die hij in zich betastte en levend hield. Een stille, een zwijgende God die hij ontmoette in de dingen rondom hem en hij vond dat het goed was.

Hij vond dart weliswaar zijn lichaam van stof was en tot stof keren zou, maar dat het belangrijkste deel in hem, het deel dat handelde over God, het deel dat hem toeliet te denken, van een totaal ander gehalte was dat niets te maken had met de stof van zijn lichaam, en dat het dit deel was waarvan hij niet wist wat het worden zou eens zijn lichaam stof geworden.

Maar als hij dacht vanwaar hij kwam, als hij dacht hoe zijn geboorte  tot stand is gekomen, in een flits en het onvoorstelbare dat er in die flits is gebeurd - méér dan een elektrische ontlading, een bevruchting - dan heeft hij de 'bijna' zekerheid dat er op het ogenblik van het heengaan ook een flits zal zijn die vele mogelijkheden in zich zal dragen.

En, hoe meer hij erover nadacht, hoe meer hij uit de mist van het bestaan hier op aarde, een nader bestaan voelde opwellen.

Het is in deze opwelling naar een ander bestaan dat hij gelooft. En hij weet dat er een tijd is dat hij van de aarde is en er een tijd komen zazl dat hij zal zijn van het 'Ganz Andere' van Horkheimer die deze is van de God-geest die er was in het flitsogenblik waaruit hij is opgestaan.

Ik, arme ziel, schrijf dit voor allen, die zoals hij, weten dat het leven een einde kent. 

30-10-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat nut heeft het een dagboek bij te houden om te weten wat je gisteren deed of de maand, het jaar ervoor? Niets, nada. Je kunt niet meer terug, je bent niet meer die persson, het zijn niet meer dezelfde omstandigheden. Het komt meestal over als wat een vreemde achterliet. Ook deze geschriften hier neigen in die richting als ik er op terugblik. Als ik kijk wat ik vijf jaren geleden schreef, ontmoet ik iemand die toen moeite had om zijn gedachten te verwoorden - tenminste zo hij er had - vandaag is het nog altijd diezelfde persoon die vocht met het woord - Israël vocht met een engel - die een zelfde strijd voert.

Niets is gegeven, niets is een blanco cheque die je zo maar toegereikt wordt, toch vandaag niet. Ik las gisteren een zin in een dagboek van ver terug, die ik gehaald had uit een vreemd boek: 'Is het verkeerd te denken dat onze gedachten niet in ons hoofd zitten, maar omgekeerd, ons hoofd in onze gedachten?' Wat denkt jij erover? Zijn het niet onze gedachten die weten dat ik een hoofd heb, zonder gedachten. Dat deze rondom mij zijn en, dat ik enkel ben ingesteld, dankzij een eigenaardig stel van voelhorens, om deze gedachten op te roepen en om te zetten? 

En eigenlijk, wat belang heeft het, zich in te laten met dergelijke vragen, die eerder een stellingname zijn dan een vraag. Of hoe je bestaat, of hoe het niet duidelijk is als je schrijven gaat, dat wat je gisteren schreef - je herlas het deze morgen - niet van het gewone is maar telkens van het ongewone en dat je amper nog over dit gewone iets te vertellen hebt. De jaren hebben je dus misvormd en je moet er mee leven.

Ik dank de vriend A. die me gisteren een gedicht toestuurde - dergelijke vrienden zijn waardevol - dat hij haalde uit de late middeleeuwen, toegewezen aan diverse schrijvers, zo de naam heeft weinig belang hier, enkel wat er staat:

Ich leb und waisz nit wie lang / ich sterb und waisz nit wann / ich far und waisz nit wahien / mich wundert das ich (so) fröhlich bin.

Luther die het gedicht en de variaties er op kende, noemde het 'Reim der Gottlosens', omdat we wel wisten van waar we kwamen en waar we heen gingen. Hij vond dus: mich wundert das ich trawrig bin.

Dit ook zijn ongewone dingen om over te schrijven, dwz. je vindt ze niet in de dagbladen of ze komen niet voor op het scherm. Ze blijven verscholen en nu en dan is er iemand die ze uit de vergeethoek haalt. Het zijn in elk geval, hoe je ze ook wenst te lezen, gedachten die hangen blijven, die ons een ogenblik stil houden, verwonderd dat we zijn als ze ons plots onder ogen geschoven worden en dan vooral als we fröhlig zijn, een gevoel dat zou kunnen verdwijnen als we denken aan wat ons nog te wachten staat.

En denk je dan, niet dat het Luther is die het bij het rechte eind zou hebben, dat wat de dood betreft - de hoogvogel om het leven af te sluiten - het beter is Luther te lezen en zijn woorden in ons op te nemen, de dood in vele gevallen een verlossing zijnde. 

29-10-2017, 07:01 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik heb geen normaal denkpatroon meer, mijn dagelijkse geschriften hebben me op een pad gebracht dat totaal afwijkt  waar normale gesprekken over gaan. Ik stijg in de hoogte of ik daal in de diepte en het horizontale pad laat ik onbewandeld, wat weet ik over wat er rondom mij gebeurt of hoe ik me gedragen moet onder de mensen, als ik maar blijf filosoferen over leven, over dood, wellicht tot vervelens toe?

Ik ben meer begaan, dacht hij nog, met de wetten van de natuur, met wat er gewordt van een paar accidentele bloesems, dan met de wetten van het volk of, bv met wat er gevonden wordt in het kanaal te Roncquière. Tijd dus om me af te vragen wie ik ben en wat ik beoog.

En hoe staat de lezer er tegenover? Stelt hij zich elke morgen de vraag welke Ugo hij ontmoeten gaat als hij inlogt - logs on - op mijn blog? Is hij even verbaasd over wat hij leest, even verbaasd als Ugo zelf over wat hij geschreven heeft?

Een blog is lijk een tekening uit het ongerijmde. Je begint er aan, je trekt enkele lijnen, schetst enkele vormen en stilaan, groeiend uit het ene ontstaat het andere. Het is zo wat lijk de groei van mossen op de stam van een wilg of een els, of op welke boomstam ook. Het is telkens verwondering dat is wat is. En de rol van de mossen is te verwonderen, is, wat in vele gevallen ook onze rol is, verwondering uitstralen. Voor ons is dit van groot belang en we kijken op naar hen die dit logo in hun wapenschild dragen.

Enkele jaren terug hing er in Gent  een goed zichbare affiche van de RUG met twee woorden erop: 'Leef bewust', het equivalent van wat ik ooit ontmoette in het schild van een kasteel in Cawdor, hoog in het noorden van Schotland: 'Be mindful'. Beide blijven me achtervolgen, nu meer dan vroeger omdat mijn ogenblikken precieuzer zijn geworden, schaarser wat de toekomst betreft. Zo de tijd vliedt sneller en sneller, gebruikt hem weller en weller - als dit 'weller' zou bestaan? - waarin ik ook de verwondering van het 'zijn' inschakelen wil en, vooropstellen wil wat we, als mens onder de mensen, moeten betrachten.

Ik dacht aan een zin die ik ooit hierover noteerde, uit a short story van Isaac Bashevish Singer: 'Because if there is such a thing as truth, it is as intricate (sometimes difficult to understand) and hidden as a crown of feathers.

Verwondering brengen is iemand tooien als met a crown of feathers, iemand een kort ogenblik doen oprijzen uit het dagelijkse van het bestaan; hem doen voelen dat hij even is weg geweest in een ander landschap; dat er iets is dat hem overstijgt maar dat hij niet grijpen kan, niet bepalen kan, en eigenlijk niet hoeft bepaald te worden. Het is wat men noemt, het ogenblik van verwondering. 

28-10-2017, 07:37 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een brief met de hand geschreven, komende uit de nevelen van de tijd - hij was niet gedateerd - heeft je uit je confortzone gehaald, is met jou de nacht ingegaan en is in je slaap blijven hangen. Maar de nacht heeft geen klaarheid gebracht en evenmin de dag maar het is een feit de inhoud ervan laat je niet los.

Je denkt aan de tijd dat je, na de lunch, op en neer wandelde met hem, op het terras van de Bank in het hartje van Brussel, en hij je vertelde, soms tussendoor een concerto van Bach neuriënd, over de boeken die hij las en de concerten die hij bijwoonde. Hij was je meester in die aangelegenheden, je goeroe, en je bewonderde hem om de kennis die hij uitstraalde, maar je herinnert je niet ooit met hem gesproken te hebben over wat het leven was en zeker niet over de dood, die in die dagen nog heel ver af was.

En nu overvalt hij je met een vraag die niet te beantwoorden is dan met geloof of met gissingen.

Gisteren, maar gisteren ligt al heel ver, las hij in zijn manuscript, over de dood van Hugo Claus en wat hij erover zegde, ook 'that we die with the dying', een versregel van wie anders dan van T.S.Eliot. En hij vroeg zich af of het wel zo is, of we sterven met de stervenden, of er een deel van ons verdwijnt als de vriend of de kennis verdwijnt. Ik denk dat dit correct is. Mijn broer is gegaan, veel vrienden, goede, stevige en andere zijn gegaan en ik mis hen. Mijn broer, hij was jonger dan ik, zeker. Het heeft me armer gemaakt, eenzamer, alsof hun dood me in de hoek duwde en ik zelfs dacht, waarom hij en niet ik. Alsof het me beter passen zou te gaan en niet de pijn te voelen van het verlies dat me overkomt.

'We die with the dying: / See, they depart, and we go with them. / We are born with the dead. / See they return, and bring us with them. °

Ze komen en ze gaan, en als ze komen brengen ze de herinnereingen mee met zich, herleven ze in onze gedachten en wij met hen, omdat ze in ons meer dan gestapeld liggen, omdat ze een deel zijn van ons, het deel dat afgestorven overblijft.

Als ik ooit antwoorden zal op de me gestelde vraag, zal ik misschien van hieruit vetrekken om aan te komen waar ik wil aankomen, namelijk dat de dood van ons even belangrijk is als de geboorte van ons, en dat de weg tussen die twee punten een betekenis moet hebben die ons ontgaat omdat we te zeer begaan zijn met die 'ik' van ons, die misschien maar zuiver inbeelding is, en zoals de vriend een deel is van jou, die 'ik' meer een deel is van iets anders dan van jou, een deel van wat het 'ik' van de Kosmos zou kunnen zijn.

En dit wijzigt elk begrip dat we ooit zouden kunnen hebben over de betekenis van het sterven en dan ook, en hierin ligt mijn antwoord verscholen, over de betekenis van het leven.

° Four Quartets: Little Gidding: verzen 228-231

27-10-2017, 07:04 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik houd het bij de herfst dacht hij, de lente is me te teergevoelig en de zomer te gemoedelijk en de winter ken ik niet, die moet nog komen, maar de herfst is mijn ding, is mijn toeverlaat, mijn ruimte en mijn adem. Vooral nu hij riskeert zeldzamer te worden, mag ik er geen ogenblik van missen: noch van de wind, noch van de regen, noch van het morgenlicht. Niets ervan dat ik mag nalaten in te ademen en op te nemen in mij.

De kleine dingen eerst. Ze overvallen me in hun luttelheid, de laatste gele bloem in de struiken, de mossen in hun glinstering, hun stilte, de witte dovenetel, de zwammen op de holle boomstam, en ik die er sta te kijken, niet wetende wat ik er van denken moet, of ik er aan voorbij kan gaan zonder even stil te staan, te denken dit is van de herfst en van het licht, dit is van de dagen die zich sluiten gaan. Zo houd ik nog steeds de herfst in mijn gedachten als ik weg zal zijn van hier en neer zal zitten in de kamer met een oud boek in de hand.

Niet veel meer ik dan lezen zal en toch: een zeldzaam geworden brief die ik ontving met oude prachtige Belgische frank postzegels erop, van een verre vriend die ik in lang niet meer had gezien, gesproken. Waarvan ik niet wist of hij nog leefde en die het waagt me te schrijven omdat, zegt hij, vernomen heeft dat ik een blog schrijf, elke dag bijna, maar voegt hij eraan toe ik weet niets af van wat een computer is, zo ik weet niet wat een blog is en hoe ik je ooit lezen zou.

'Ik ken je en ik weet dat je heel wat te vertellen hebt over de herfst die van het leven is. Welke rol hadden we hier eigenlijk te vervullen. Ik heb jou leeftijd, ik weet hoe dicht we gekomen zijn en hoeveel tijd er ons nog rest. Maar hoe hebben we geleefd naar dit einde toe. Ik zelf kijk met een zekere angst de toekomst in. Ik weet dat ik nog een heel belangrijke stap te zetten heb, om daarna te verdwijnen, de eeuwigheid binnen. Wat, in godsnaam, wat heb ik hier uitgespookt, of liever welke rol had ik hier te vervullen?

Wat zeg ik hem, hoe ontneem ik hem zijn angst om te sterven en wat zeg ik hem over het leven, aangekomen waar hij staat, ik vermoed zelfs, hem kennende dat hij er pas nu gaan over nadenken is?

En als ik hem antwoord, hoe zal hij me lezen, zal ik voldoende overtuigingskracht hebben om hem tot rust te brengen? Spreek ik hem over het leven van Shostakovitch, over dit van Beethoven, beide gehinderd, de ene door de angst opgepakt te worden in het midden van de nacht, de andere die zelfs zijn muziek niet meer kon beluisteren. Ik dacht er aan wat het betekenen zou voor mij niet meer te kunnen schrijven?

Deze blog is maar een voorbereiding op wat ik hem schrijven zal. Ik zal er niet lichtzinnig over heen gaan, ik heb al eens een dergelijke vraag beantwoord, maar weet niet of dit succesrijk was, of hij de dood gerustgesteld is in gegaan. Ik moet dus mijn woorden wikken en wegen. Beginnen met het onvermijdelijke, eerst mezelf overtuigen dat het maar een gewone zaak is, een zaak zoals het geboren worden. Maar dit is het niet.

Het is ernst, het gaat verder dan wat woorden, het is een wijze van leven met de dood aan het einde. En weinig zijn er die op deze wijze door het leven gaan; Je kunt het zo maar niet in één hap opnemen, zeggen ah, het is maar dat.

Zo, ik weet dat het een opgave is en ik weet dat ik hem antwoorden wil. Maar eerst mezelf overtuigen, al denk ik, zelf reeds overtuigd te zijn. De dood is niet het einde, het is een begin.

Ik schrijf het hem wel met andere woorden.

26-10-2017, 07:28 geschreven door Ugo d'Oorde  

Rimpelloos, een effen zee gelijk, zijn je gedachten soms, opgehouden door de nacht achter het raam zodat er niets te onthouden valt, niets dat je zeggen wilt, nu alles stilte is. Ook, of het regent, of het waait of stormt, je houdt niets, je hoeft niets, je bent de bloesem die zijn blad verloor en wacht op wat er komen gaat.

Niet dat je iets verwacht, een kleinigheid zelfs, niet dat je iets verhoopt, een verbazing, een verwondering over wat is of niet is; niet dat er iets zou kunnen komen dat je helpen zou, vandaag, dit moment van het nu dat als een schaduw is over al wat was, opgesloten, verwelkend zoals, zoals, je durft denken, het bloed in jou.

Je las ooit, maar dit is al een lange tijd geleden, dat elke elektroon van je lichaam, alles weet van wat je weet, wat een geruststelling zou moeten zijn en het is ook, omdat al wat is, een effenheid is van het zijn en het wordende, of je er nu bent of je er niet bent: het zijnde het wordende zijnde. En eens je er was je er altijd zijn zult, jij, getekend in wat na jou komen zal.

Eeuwigheid die van de sterren is, eigent je je toe.

Ook wat van de dag is, is van jou, van het eerste licht af tot de avond valt is van jou, de gang der uren over jou die je niet neemt omdat de tijd zo vluchtig is, zo alles absorberend en je niet weet hoe hem in te dijken, je niet weet wat er komen zal, zelfs al zou het ergens al geschreven staan, zoals het vroeger werd beweerd en het er alle schijn van heeft.

Je hebt maar te volgen, te doen wat je hoort te doen en alles komen zal zoals het komt, zelfs als alles in jou stil en roerloos blijft en je geen voet verzetten zult, geen jota achterlaten zult, de tijd zal schuiven over jou zoals de wolken schuiven naar november toe: zwanger van verlatenheid.

Sta je er nog, is het niet je gebeente, uitgedroogd, verzilt, dat overbleef?

Over vele zaken heb je gemeend zeggingskracht te hebben om er uit te halen wat erin verscholen zat, en zelfs dan, als er niets te vinden was heb je er uit gehaald wat er niet was. Je machteloosheid was je zijn, en je zijn, je verbondenheid met zowel wat was en wat niet was.

Grooitmoedigheid dat je uitstraalde, alsof je een lichtbaken in de handen hield.

Van de luchten ben je, van de wolken die dromen zijn, lichtvoetig opgesteld, amper de grond rakend, reikhalzend om op te stijgen en oorden te betreden waar je al was als waar je nog nimmer was en wellicht nimmer komen zult, je lichtvoetigheid beperkt zijnde, geraakt je niet ver meer.

Vandaag toch niet, te effen alles, te kleurloos. Te eigenzinnig we ademen om boven water te blijven.  

25-10-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat  de dagen voor mij gemeen hebben is dat ik schrijven moet, dat ik ademen moet al schrijvend, om mijn dag te beginnen. Soms gaat het simpelweg, soms is er een aarzeling die lang blijft. Je denkt dan hoe het geweest is de vele dagen die er zijn aan voorafgegaan en je weet dat je er wel komen zult, al besef je nog niet hoe, ook niet waar je eindigen zult.

Waarom het beeld er is, of van waar het komt weet je evenmin maar, in je herinneren zie je het beeld terug van die bewuste nacht toen je werd binnengeleid in een ruime stofferige kamer met de wand achteraan, vol boeken en nog boeken, gestapeld op een rek of ernaast op een hoop, gestapeld tot in het nok. Wat je nog nooit had gezien en wat je nooit meer vergeten zult. Ook, omdat er van jou toen een foto werd gemaakt met die boekenmassa op de achtergrond, een foto die een vriend van een vriend heeft uitvergroot tot een foto die evengoed een schilderij kon zijn.

Elk boek dat er ligt, in zijn rek of gestapeld is het beeld van de vele dagen dat je begaan bent geweest met het optekenen van je gedachten. En er zijn er heel wat geweest. Je kunt er nog naar terug gaan, vooral dan deze die er staan als blog. Deze in je dagboeken liggen moeilijker, omdat ze met de hand geschreven staan en het beeld van de letters die woorden vormen een rem is voor de lezer ervan. En ook, de inhoud ervan, als je ver terug gaat in de tijd, is meer een pijn dan een vreugde. Je wenst niet herinnerd te worden aan de persoon die je waart en niet aan de omstandigheden van toen. Het liefst zou je alles geborgen willen houden, een gesloten massa, zoals de gestapelde boeken een gesloten massa zijn, want niemand is er om een ervan op te rapen en te openen.

Wat er met de dagboeken gebeuren zal weet ik niet. Zeker niet of iemand van de kinderen zich erover ontfermen zal om deze, bewaard op zolder in wat kisten, generaties ver over te dragen, als ze onontcijferbaar zullen geworden zijn, en misschien enkel nog als een archaïsche rariteit getoond zullen worden, misschien zelfs als kunststukken in een glazen kast uitgestald.

Ikzelf maak er me geen illusies over. Ik heb al lang begrepen, telkens ik het aandurf erin te bladeren dat het heel mager is wat ik erin tegenkom. Weliswaar is het zo dat wat er staat de voedingsbodem is geweest van wat ik vandaag breng en blijf brengen.

Ik ontmoet erin, zelfs als ik dertig jaar terug ga, des bribes d'idées de ce que je raconte maintenant,  jour après jour. Flarden eruit die hernomen werden, beter geschikt en aangevuld met nieuwe gedachten voortvloeiend uit de vorige. Zoals de Ecclesiasticus het al lang geleden wist, er is, wat mij betreft, niets nieuws onder de zon. Ik verkondig nog steeds, wat ik altijd heb gedacht, licht of soms zwaar gewijzigd maar telkens vertrekkende van uit een zelfde bron.

In welke mate verschil ik dan van een vriend schilder, wiens tentoonstelling ik gisteren, of was het eergisteren bezocht om vast te stellen dat hij ook 'vastgeroest' zit in zijn landschap van vroeger, het landschap dat terug gaat naar zijn jonge jaren en dat hem nog altijd bezielt, zoekend naar een nieuwe vorm ervan, een nog meer subtiele vorm ervan. Een subtiliteit die steeds maar verder reikt en riskeert uit te monden in een landschap waar amper nog iets op te merken valt: uiterste soberheid wat de kleuren, en de verf (het kleursel) betreft, uiterste verfijning in het detail van zijn onderwerp. Als hij verder gaat komt hij uit op een doek waarin enkel de kleurenmassa belangrijk wordt.

Zo gebeurt het ook bij mij, ik verfijn en blijf verfijnen wat ik vroeger geschreven heb. Ik volg hem dus, ik ben zijn evenbeeld maar dan met andere middelen.

Het wordt tijd, hoog tijd, ook voor hem, dat we ons smijten.

24-10-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Is het zo, dat een eerste zin voldoende is om hieruit vertrekkende een, wat ik zou durven noemen, kort essay te bouwen dat verbazen kan, dan toch bij enkelen?

is het zo, en is het maar dat?

Het heeft er alle schijn van als ik naga hoe het in het verleden was. Echter, komt hier dan nimmer een einde aan? En, is dit geldig ook voor een componist, een schilder, een beeldhouwer, is die eerste noot, die eerste penseel trek, die eerst beitelslag toereikend om een nieuw werk op te zetten? 

Maar alles kent een begin en uit dit begin groeit wat in het begin nog verscholen was, zo de grond waarin gezaaid werd rijk is aan voedsel, rijk is aan krachten, rijk is aan omstandigheden.

Ik dacht eraan toen ik zag hoe de regen tegen het raam sloeg en het nacht nog was. Alsof er niets anders te vermelden stond: wind in de bomen en regendroppels op het raam, zoals het vroeger was, of, vandaag zoals het nog nimmer is geweest en er geen vergelijk mogelijk is, niet omdat het was zoals het was, maar omdat  jij het anders zag, het anders aanvoelde, en het soort van wind en regen telkens wordt bepaald door het soort mens dat je bent op dat ogenblik.

Een goede vriend schonk je, op een even goed moment in de tijd - hij heeft de bundel gedichten dubbel zegt hij me - de gedichten van Guido Gezelle. Het regende, ik zegde het al, toen ik het in de handen nam vanmorgen en, hoe kon het anders, de bundel zich opende op het meest gelezen gedicht: 'Dien avond en die rooze'.

Je zult het gedicht lezen en herlezen, je zult het nimmer meer vergeten, omdat het een van de mooiste liefdesgedichten is die je ooit las of je je ooit indenken kon.

Gezelle schreef dit, hij was toen 28. Hij ontving dien avond, de man, van wie hij schreef:

Ik misse u waar ik henenvaar / of waar ik henenkeer / den morgenstond, de dagen rond / en de avonden nog meer!'

En, 'dien avond' die grote, onovertroffen, onvergetelijke avond ziet hij hem binnenkomen met een roos in de hand. Een roos, zinnebeeld van de liefde - Rose, reiner Gegenspruch, zegt Rilke: de roos, bloem en dorens, liefde zijnde en liefde pijn soms - en het hart van de jonge Gezelle dat openbloeit als hij Eugène Van Oye ziet. Hoe begroet hij hem? Neemt hij hem in zijn armen, drukt hij hem tegen zich aan, omhelst hij hem? Ik denk het, als ik lees wat hij erna schrijft over het bezoek:

''k Heb menig uur bij u / gesleten en genoten, / en nooit en heeft een uur met u / me een enklen stond verdroten.'

En:

...'k Heb menig menig blom voor u / gelezen (geplukt) en geschonken, / en, lijk een bie, met u, met u, / er honig uit gedronken, / maar nooit een uur zoo droef om u / wanneer ik scheiden moste / als de uur wanneer ik dicht bij u, / dien avond, neêrgezeten, / u spreken hoorde en sprak tot u / wat onze zielen weten...'

Dit schrijf je niet over een vriend die je een bezoek brengt met een roos in de hand, wellicht een rode. Dit gaat veel verder, veel dieper, tot voorbij de gestelde grenzen:

'Ofschoon, zoo wel voor mij als u,/ wie zal dit kwaad genezen?'

Vriendschap is geen kwaad, liefde in zijn geval was het wel en beide wisten het. Maar het heilige vuur brandde in hen en in hun ogen. En zegt Gezelle:

'een uur bij mij, een uur bij u / niet lang een roos mocht wezen, / toch lang bewaart, dit zeg ik u, / 't en ware ik 't al verloze (verloor) / mijn hert drie dierbre beelden: u, / dien avond - en - die rooze.

Waarom ontdek ik pas nu, ouder en rijper geworden, wetende wat er van de wereld is, de ware zin van: die avond en die rooze? 

*

En wat over het gedicht zelf:

Het is de perfectie, een sonate gelijk, zo qua ritme als rijm. Een volgehouden, zacht luisterend ritme en een ongedwongen rijm, zuiver en sober volgehouden. Geen hoogdravende woorden, maar woorden zo uit het gevoel opgerezen. Een gedicht om te koesteren, zoals er heel weinig zijn, zoals er heel weinig nog geschreven worden, zeker vandaag niet. 

Guido Gezelle 1830-1899, Uitgeverij, Het Spectrum, Utrecht, Antwerpen:

'Mocht ik met een dichtje / Uw herte / winnen, 't waar me weerd / genoeg  / dat ik dichtte en dachte / en werkte / 's avonds late en 's morgens / vroeg...'

23-10-2017, 06:59 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ben vooral op me zelf aangewezen. Soms, maar dit is uitzonderlijk, komt er uit een of andere hoek een ruggensteun, zoals vandaag dankzij Katrien Steyaert die in de Standaard der Letteren, de woorden overneemt van Christophe Vekeman, woorden die ik hier maar al te graag citeer omdat ze ook die van mij hadden kunnen zijn:

'Eigenlijk zijn God en de dood voor mij vergelijkbaar: van allebei kun je je moeilijk een voorstelling maken, maar je kunt ze ook niet zomaar wegdenken. Ik zie ze als een glorieus mysterie, iets fascinerends en bijzonder machtigs, in het geval van de dood zelfs machtiger dan het leven...'

Ook voor mij zijn God en de dood in elkaar verstrengeld, kun je niet denken aan het ene zonder er het andere, gewild of ongewild bij te betrekken. Het is een eenheid. Het was het bij de geboorte en het is een eenheid gebleven bij het afscheid nemen. Of we die God nu zien als een aanwezigheid of als de Eeuwigheid waaruit we zijn opgestaan, de twee zijn onherroepelijk verbonden en we moeten het ermee stellen.

Liefst, zegt Carl Jung, er bij leven over nadenken, lang over nadenken, en er zich een beeld over vormen om beide in de ogen te kunnen zien als het ogenblik gekomen is. De dood is geen taboe onderwerp geweest voor mij, zoals het er ook geen was voor Vekeman. Hij, als gelovige - hij leest een Onzevader als hij 's nachts niet kan slapen - heeft een voordeelpositie, God is zijn oorsprong en zijn bestemming, hij keert van waar hij kwam. Voor een niet gelovige liggen de zaken anders, schijnbaar dan toch, alles hangt af van de betekenis die we geven aan het woord God, of zoals wellicht voor velen, aan het woord Niets.

Gemakkelijker, dan toch voor mij, is God zien zoals Spinoza God zag: een totaliteit van het Dasein. Al wat is, al wat we kunnen zien,  als al wat onzichtbaar is, is God en wij, mens, zitten verweven in die totaliteit van het 'erzijn'. Een toestand waaraan niemand ontkomen kan, wat we ook denken of wie we ook zijn, verweven zijn we, niet alleen materieel, maar ook spiritueel. Wel zijn er die het spiritueel karakter van die verwevenheid ontkrachten, maar dit is hun zaak, en of ze er aldus aan ontsnappen is een andere zaak, maar erin verweven zitten we, want materie is de zichtbare vorm van geest.

Zo is de dood maar een overgang, een terugkeer naar wat we waren toen we er nog niet waren, toen we nog aan het wachten waren in de nevelen van de tijd die zich geopend hebben op het ogenblik van onze geboorte en, zich op ons terug sluiten zullen op het allerlaatste ogenblik. Een ogenblik dat Vekeman niet graag zou missen, waarmede hij bedoelt dat hij het graag bewust beleven wou.

Ik denk niet dat dit nog van enige waarde zal zijn voor mij. Ik verwacht dat mijn geest zich versplinteren zal in elektronen en eonen. Wat erna komt, 'sera une chose très intéressante', zo denkt George Steiner, en zo denk ik met hem. 

22-10-2017, 07:20 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het zichtbare van het kleine gebeuren dat van mijn geschriften van de laatste dagen was, is de maatstaf van wat of wie ik ben die hier rondloopt op deze aarde. Beide geplaatst tegenover de oneindigheid van het Oneindige is het verschil tussen ons beide niet zo groot, we zijn er ons ten volle van bewust.

Maar, en hier ligt de kroon van ons mens-zijn: we weten dat er het Eeuwige en het Oneindige is. Zo ook, terwijl de bloesem enkel deelneemt aan het weten dat van de Kosmos is, delen we als mens, in een identieke weten maar, en hierin verschillen we, we weten dat we weten. En dit is onze grootheid, dit maakt dat we een grote stap verder staan, we zien ons zelf bezig, wat ik niet durf denken van de bloesem. Al weet ik het niet met absolute zekerheid, maar ik denk dat alleen wat van de Kosmos is, van de bloesem is, en alleen wat van de Kosmos is, interveniëren kan in het leven ervan.

Wat ons betreft, wij denken dat we, los van het kosmische, zelfstandigheid bezitten, dat we totaal vrij zijn te doen wat we wensen te doen, maar is dit wel zo zeker? Is het ook niet zo dat het de Kosmos is - zijnde het gebeuren in de Kosmos, zijnde de omstandigheden waarin we geboren zijn tot en met de omstandigheden waarin we ons nu bevinden - die ons leven, ons 'zijn' hier op aarde, bepaalt? En als het zo zou zijn, in welke mate zijn we dan verschillend van de bloesems die op een morgen in de herfst zijn opengebloeid?

Boude taal van de filosoof, die zich ziet, zoals hij zich zien moet: als deeltje van het kosmisch gebeuren - een uitloper ervan is de vorming van een nieuw sterrenstelsel in de nevel van Orion, een inloper (!) ervan, de botsing van twee elektronen en wij, er ergens tussenin - is onze, wat we denken vrije wil,  in dit opzicht, onbestaande.

Eigenlijk weten we dat we niets weten, dat we enkel gissen kunnen en ons inbeelden dat we meer dan wat bloesem zijn. Ik geloof het niet, feitelijk zijn we niet méér maar, we 'kunnen' méér zijn, en ik denk dat van ons verwacht wordt dat we méér zijn, omdat we in een bevoorrechte positie zijn: we kunnen zelfstandig denken, we weten van de Oneindigheid en van de Eeuwigheid.

We kunnen, zoals ik hier nu bezig ben, theorieën opbouwen, stellingen in nemen, die hetzij totaal nutteloos, hetzij wereldtergend, hetzij totaal vernieuwend zijn. We kunnen een Nietzsche zijn, een Teilhard de Chardin, een Proust; we kunnen een Bach zijn of een Beethoven, we kunnen een Da Vinci zijn,  een Bruegel, een kathedraalbouwer of een Le Corbusier. We hebben die mogelijkheid, en gezien die mogelijkheid, ingecalculeerd zit in onze genen van het mens-zijn, is het onze plicht deze te gebruiken, de stuwing erin te grijpen, en ons te 'smijten'.

Enkel in de mate dat we ons 'smijten' - het woord is van Kristien Hemmerechts - zijn we verschillend van de bloesems, of het nu deze van de lente zijn of uitzonderlijk deze van de herfst. Hoe we het doen heeft geen belang, als we het maar doen, zoals het ons werd ingegeven het te doen, creatief zoals de natuur het ons zo duidelijk aantoont.

Zien, begrijpen wat we zien, en handelen. Dit is waar ik vandaag, na een lange rit, ben aangekomen. Vraag me niet hoe het gebeurde. Het gebeurde met mij zoals het gebeurde met de bloesems aan de vijver. De vijver die, tussen haakjes, smeekt om nieuw water. 

21-10-2017, 07:19 geschreven door Ugo d'Oorde  

De herfstbloesemhistorie had even goed onopgemerkt kunnen doorgaan, niemand zou het opgemerkt hebben, geen haan die er over zou gekraaid hebben, nu is het (on)heil geschied, het nieuws werd de wereld ingestuurd waar het opgenomen werd samen met de brand in de bossen van Portugal en Spanje, samen met de nederlaag van Anderlecht, samen met wat zich in Catalonië aan het voordoen is. Het verhaal is zelfs al duizend woorden ver kond gemaakt en er hebben er zich al heel wat over gebogen, hebben zich erover  al vragen gesteld.

Maar, in de kleine, uiterst beperkte wereld van mijn blogs, is het welgekomen nieuws. Klein nieuws maar groot van inhoud. En het is dit grote, dit wondere dat zin geeft aan het vermelden ervan. Er gebeurde trouwens niets dat even vermeldenswaardig was in mijn voorbije dagen. En het zal zo blijven de komende dagen, ik zal in het oog houden wat het vervolg zal zijn. Heb al bemerkt dat bloemblaadjes zijn weggevallen, dat twee andere knoppen op het openbarsten staan en ik blijf over met de vraag of er een bevruchting heeft plaats gevonden. Er zijn geen bijen, geen vlinders, geen vliegen meer, dus vrees ik ervoor. Wat er ook van is, ik houd de twee resterende knoppen in het oog en zal er voor zorgen, desnoods met het fijnste penseeltje uit mijn collectie, dat er een kunstmatige bevruchting plaats vindt want, we willen weten hoe het verhaal zich verder ontplooien zal.

Nu, om volledig te zijn, het zou ook kunnen - wonderen zijn de wereld niet uit - dat het voldoende is geweest de aandacht erop te vestigen met wat woorden, opdat de bevruchting zou geschied zijn via deze woorden, hoe eigenaardig dit ook zou blijken, niets verbaast ons nog, zeker niet als het de natuur betreft, zeker niet als de geest er zich mee moeit.

Ondertussen werd ook de foto ervan, verkleind overgenomen in mijn blog van de vorige dag. Ik stel vast dat, én de details van meeldraden en stamper, én de glans van blad en kroonbladeren, verloren zijn gegaan; nochtans was de genomen foto heel authentiek en waardevol. Misschien had ik hem beter achterwege gelaten, ware het beter geweest dat je je als lezer, zelf een beeld erover gevormd had, dit niet alleen op basis van wat ik erover vertelde, maar vooral op basis van het beeld dat je van de appelbloesems in jou als herinnering draagt, voldoende om te weten in detail hoe prachtig het wel is.

Hoe prachtig de natuur wel is als ik de vorige dag een afbeelding zag van  een stinkzwam, en hoe we vergast worden op tal van kleine als grote verbazingen als we maar de gebeurtenissen in de wereld van ons afschudden om te kijken naar het wonderlijke dat ons omgeeft. Je deze stelregel meegeven is een van de redenen waarom ik ben begonnen met deze bloesems van laat oktober, in de late herfst van mijn leven.

Zo zal ik dan toch iets positiefs geschreven hebben.

20-10-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Heb ik gisteren niet té duidelijk mijn verwondering over het takje appelbloesem laten horen, was het geen normaal verschijnsel te wijten grotendeels aan de, voor het seizoen, te clemente - niet volgens de regels - temperatuur en was het maar normaal dat het takje tot leven zou komen in dergelijke omstandigheden?

Of was er meer aan de hand? Want zeker is het dat, indien het boompje niet 'verkracht' ware geweest en de appelen niet opgegeten, het takje niet gebloeid zou hebben, ook niet indien de appelen met zorg waren geplukt geworden. Dus moet er een verband geweest zijn tussen de te harde aanpak, en de bloei van het takje. En het is hier dan mijn verwondering ontstaan is.

Ik heb een vriend die elke dag zijn wandeling maakt in het bos dat hem vertrouwd is, hij volgt elke beweging in de natuur, ziet hoe het bos uit de winter komt, de lente en de zomer binnengaat en hoe de herfst zich nestelt in de bomen. Ik, moet het stellen met heel wat minder, maar ik bekijk het leven in de natuur rond mij met des te meer aandacht. meer dan ik aandacht schenk aan wat er gebeurt in de wereld, op mijn leeftijd kan ik me dit permitteren.

Is het dan niet normaal dat het bloeiend takje appelaar me bezig houdt alsof het een gebeuren is dat boven al het andere uitsteekt; dat ik er over schrijf, erover uitweid en vooral, tracht te begrijpen hoe het boompje zelf zijn hachelijke toestand heeft beleefd om te reageren zoals het gereageerd heeft.

Nu ik A heb gezegd wil ik ook B vernoemen. Wel ik denk dat het, na zijn overrompeling door de koeien, in een soort verdovende winterslaap geschrokken is; dat het enkele dagen zon heeft nodig gehad om te beseffen dat het was alsof het lente was en dat het terug tot leven, terug tot bloei gekomen is.

Is er dan 'iets' vreemd aan, of is alles vreemd? Niet alleen het 'weten' dat het ogenblik van de bloei daar is en dat het bloeien moet, zoals het elke lente gebeurt; maar ook, te zien/weten dat de krachten voorradig in het tere stammetje om te zorgen voor het rijpen van de appelen, plots gefnuikt in hun opzet, gebruikt konden worden voor een nieuwe bloei.

Maar, wat weet ik over de psychologie van de planten? Hoe kan ik me ooit inleven in hun gedachtenwereld als ze er een zouden hebben? Toch blijft het bevreemde in het leven van de planten een immens vraagteken. Er werd over nagedacht en boeken over geschreven, een ganse wetenschap eruit gefilterd. Een boek over 'la Vie des Plantes' wacht al jaren in zijn rek. Hier, in het geval dat ons bezig houdt, denk ik dat het vreemde van het tot bloei komen, het gevolg is van het verrassingseffect dat het boompje ondergaan heeft, en zijn bloei een soort wraakneming is op het lot. Een mens zou allicht op zelfde wijze reageren.

Eigenlijk is het maar voorbijgaand. Het boompje opkuisen met de zekerheid dat het de winter zal overleven en, alle wonden van nu geheeld, het er zal staan in de lente, bloeiend zoals het voorheen nimmer heeft gebloeid. We doen de proef op de som. En houden je verder, bij leven en welzijn, op de hoogte. 

19-10-2017, 06:32 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het gebeurde - niet dat het een drama was - dat de bioboer uit de omgeving van de vijver, naar hij verklaarde, vergeten had zijn koeien water te geven, en de dieren, het was een dorstige dag geweest, ruikend een grote plas water dichtbij, uit hun omheining braken en de droge grachten over, hun dorst gelaafd hebben. Hierbij niet alleen de oevers van de vijver hebben doen wijken op een plaats, maar ook, niet tevreden zijnde met het water ook o.m. een jonge appelaar, de takken volle rijpende appels, vermassacreerd hebben en alleen nog de stam ervan, met afgebroken takken achtergelaten.

Dit gebeurde, het dagboek van de vijver is getuige, op zaterdag 2 september ll.

Nu, wat gebeurde kan, behalve de ingezakte oever, niet ongedaan worden gemaakt, zeker het jonge appelboompje niet. Reddeloos verloren werd er gedacht, maar dan toch niet, want één nederige tak die geen appels droeg, was gaaf gebleven, een enkele. En er gebeurde iets onverwachts, iets van een totaal andere aard, de tak kreeg nieuwe botten en, wat eigen is aan de lente, op een nacht, of vroeg in de morgen van 14 oktober zijn de bloemknoppen open gebarsten met een kleine knal, die niemand gehoord heeft, maar de knal was er, en zijn er herfstbloesems in alle glorie opengebloeid, een wonder dat zich maar eens voordoet in a lifetime. Om deze reden de vermelding ervan.

Maar, wat bezielde het verhakkelde, het vernederde appelboompje, wat ging erom in het gekwetste hart ervan, in de ziel ervan? We zullen het wel nooit weten, we kunnen het enkel gissen. Wellicht waren, op het ogenblik van het accident, de sappen al gestabiliseerd, klaar om terug te dalen naar de verste wortels. Wellicht? En is er een reactie gekomen, is er een wil opgestaan, een jeugdige, krachtige wil, een wil van niet versagen en werden alle sappen die nog aanwezig waren opgeladen en alles klaar gemaakt, alsof het lente was, om dat ene takje terug tot bloei te brengen.

Mijn lezer, weet je wel wat het betekent, een bloemknop aanmaken, weet je wel welke kennis, welke inzichten, welke berekeningen, welk groot kunstenaarschap hier aan vooraf gegaan is, opdat uit deze sappen zou ontstaan: de kelkbladeren in de juiste kleur - met dat tikkeltje rood, een druppel bloed - de stamper en de naaldfijne precies getelde meeldraden, voorzien van het nodige stuifmeel, hier ook niet te veel, ook niet te weinig? Heb je er al ooit, in je leven, eens aan gedacht, welk wonder zich  hier heeft afgespeeld, alsof het een liedje van ne cent was?

Heb je er ooit al eens aan gedacht, ooit eens?

Wel schrijver dezes heeft er aan gedacht, zoals de jonge appelaar, die een standbeeld verdient, eraan niet alleen gedacht heeft, maar het ook heeft volbracht, wat nog heel wat anders is. En als je het wilt weten, het was meer preciesie werk dan het ineensteken van een Maserati.

We staan er verstomd bij, we geloven ons ogen niet. We begrijpen niet hoe het kan en toch gebeurde het. Wie of wat ligt aan de basis ervan? Wie of wat is het als het niet het appelboompje zelf was? Maar dan nog wie of wat maakte, binnen in het boompje dat het, zo laat op het seizoen, nog reageren zou? 

Een vraag waarop het antwoord verwondering is. 

18-10-2017, 07:14 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik weet waarin ik verschil als ik mensen van mijn leeftijd hoor spreken over leven en vooral over dood, ik denk er de New Physics bij. Ik zie me als een vat, een wolk vol atomen, elektronen, quarks en particules en gelinkt aan al wat van de Kosmos is, en ik weet, ik stel het regelmatig vast, dat er weinige zijn die me hierin volgen, of liever, dat er heel wat zijn die er nog niet toe gekomen zijn me hierin te volgen en hun maatstaven, wat de dood betreft hierop af te stellen.

Heb ik het bij het rechte eind? Is mijn visie valabel en gaat ze minstens, in de goede richting? Ik, voor mezelf, denk van wel. Wat anderen erover denken, van het ogenblik dat ze zich niet bewust zijn te leven als een 'wolk', eerder dan een 'blok' materie, heb ik heel weinig aan hun verklaringen, hoe wijs en inhoudelijk deze ook moge zijn. 

Dit is mijn vertrekpuint als ik na denk over mijn dood, want daar gaat het om, verder wil ik niet gaan, heb hier voldoende over geschreven in vorige blogs, met als hoogtepunt wat ik haalde bij Adonis, een schrijver-poëet uit het oosten die een van hun dichters - toen die nog, wat de spiritualliteit betrof, een voorsprong hadden op die van ons - Al Macarri, Xde eeuw, citeert. Ik las het gisteren nog toen ik het citaat terugvond in mijn (eeuwig, het zal wel zo blijven) manuscript. Woorden die misschien shockerend overkomen, maar tant pis:

Death is the one elixir, the redeemer, life itself is only a death running its course. A person's clothes are his shroud, his house is his grave, his life his death, and his death his true life.

Ik hoor niemand dit hier herhalen, zeker niemand die het wagen zou dit te schrijven. Echter, aangekomen waar ik sta, klinkt het als een verlossing, a fulfilment. Ik laat deze woorden in al hun naaktheid, zoals ze er staan. Op mijn leeftijd, beseffend hoe vlug alles gegaan is en hoe alles op mij is afgekomen, denkt je er over na, vindt je er schoonheid in, wijsheid en een grote nederigheid. 

Je kunt er de woorden van George Steiner aan toevoegen: 'La mort, je le sens, sera chose intéressante'. Dit wordt me heel duidelijk als ik me zie/weet sterven als een wolk van deeltjes, Higgs deeltjes inbegrepen.

Hoef ik nog verder te schrijven vandaag? Is er nog iets aan toe te voegen?

De nieuwe dag staat op het punt zich te openen, Orion heeft zich teruggetrokken in het lichtend blauwe van de luchten. In mij leeft de echo van wat ik geschreven heb vanmorgen. Een echo die lang zal blijven.

17-10-2017, 06:59 geschreven door Ugo d'Oorde  

Met de schittering van Orion, het meest mathematisch getekend strerrenbeeld, staat de winter voor de deur. Zo was het toch vroeger, of het nog steeds het geval is weten we binnen afzienbare tijd. Voorlopig echter is het langzaam korten van de dagen het enige teken, want vandaag aarzelt zelfs de herfst om toe te slaan, houdt hij zich gedeisd, wordt het gelen van de bladeren afgeremd, worden wind en regen vergeten en beleven we, wat zo poëtisch wordt genoemd, an Indian summer.

Dan toch wij, de gelukzaligen zoals ik ons zie als ik vergelijk met wat er gebeurt in de wereld, al was het maar in Californië, waar have en goed en mens, in de vlammen opgaan. Ik heb er weinig meer over te zeggen; Ik kan enkel trachten me in te beelden wat het is, te zien hoe alles wat je in een leven heb vergaard in een paar ogenblikken vergaat tot as. Je wenst het niemand, jij zelf kunt enkel vaststellen.

Waarom vermeld ik dit? Waarom begin ik bij de schittering van Orion en kom ik uit bij de diepste ellende? Hoe zit deze wereld van ons in elkaar of, tussen welke beelden zitten we geprangd?

Geprangd tussen vragen waarop geen antwoord is en er ook geen wordt verwacht. We hebben ogen om de dingen te zien die we willen zien en ze te sluiten op de dingen die we niet wensen te zien en dit kan vele wegen uit. Afhankelijk van wie ik ben en waar ik ben: gezegend, wandelend in het landschap dat ik schilder met de ogen, het licht, de luchten, de glooiende rustige lijnen, dit alles gemengd met het bewuste weten er te zijn en erin te bewegen of, op andere momenten, gezeten in de zon met een oud boek in de hand dat je herlezen wilt en eigenlijk geen nood hebt het te openen omdat je alles ervan weet, enkel het te houden, het te voelen is je voldoende, en je zit er , het boek als een leven in je schoot. Je zit er lang in de tijd die niet is, die niet meer komen zal, vereeuwigd, onder de bomen.

Afhankelijk van wie ik ben en waar ik ben, wandelend of zittend met een oud boek.

Omdat je van vele tijden bent, van vele gebeuren, van vele boeken en ook, van vele dingen die je optekende, omdat het in je aard ligt dingen op te tekenen, niet om ze nimmer meer te vergeten - je vergeet ze toch of ze er staan of niet - maar simpelweg omdat wat was, een echo achterliet en het deze echo is die je tracht leven te geven en levend te houden.

Wat je aldus optekent is de echo van de echo, het enige dat er te bewaren is voor een tijd, daarna heeft het geen belang meer. Ik ontdekte dit vorige nacht - de slaap die niet kwam - als ik gaan kijken ben wat ik geschreven had op 16 oktober van het jaar 1987, 1997, 2007. En ik dacht welk belang heeft het nog dit te weten? Wat belang dit nog te bewaren? Wat ik toen voelde was enkel en alleen de vreugde van het schrijven, de voldoening na mijn blad vol, de pen neer te leggen en te weten dat ik gedaan had wat ik me voorgenomen had te doen.

Ik blijf die vreugde kennen telkens ik de laatste zinnen schrijf van wat ik jullie vertellen wou. Al weet ik, dat ik vanmorgen niet wist wat ik brengen ging, al weet ik dat het niet veel is, al weet ik dat je niet met velen bent om me te lezen, mijn vreugde is er, nu ik eens te meer ben aangekomen.

Veel meer is er niet nodig in tijden zoals deze, toch niet voor mij.

16-10-2017, 07:31 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het sterrenbeeld van Orion met Sirius in de verlenging van de gordel ervan, pal en heel duidelijk in het zuiden, verraste me deze morgen, een heldere morgen met pure lichtblauwe luchten. Een beeld van de hemel dat ik altijd uitverkoren heb, een beeld dat ik zag en nog durf zien als dit van mijn goed gesternte. Ik moet er wel voor wachten tot de volle herfst en de wintermaanden, maar, zoals ik het nu ontdek, komende uit de slaap zie ik het als een teken om de dag vol vertrouwen tegemoet te gaan.

Ik wou eigenlijk vandaag beginnen met het eerder utopisch beeld dat ik gisteren - na mijn onderdompeling in de realiteit die deze van het lichaam was - getracht heb op te hangen. Een totaal verschillend beeld dat de morgen me voorhoudt.

Begrijpelijk dat de twee beelden in mijn gedachten vermengd worden voorgesteld; want ook het sterrenbeeld van Orion draagt iets dat de indruk laat utopisch te zijn, maar echter een realiteit is: in de nevel van Orion is - ik las dit lang geleden in de National Geographic - een nieuw sterrenstelsel in de maak. Terwijl, wat ik gisteren naar voor schoof: de geest van de mens op weg naar een innigere verbondenheid met het kosmische, een hoge graad van utopie in zich draagt. Ik beken dit ootmoedig, ik beken dit in alle nederigheid. Ik steunde mij hierbij op het feit dat, zoals het Universum in beweging is, de geest in het Universum - die ik meen aanwezig te zijn - mee evolueren moet, en deze evolutie zijn weerslag hebben moet op de geest in de mens. Is deze redenering fout, dan is wat ik verklaarde een mooie vorm van utopische ingesteldheid, wordt mijn stelling a wishful thinking, meer niet.

Wat hieruit als beeld een zekerheid is en dan gezien met een Genesis ingesteldheid, het zich vormend sterrenstelsel, het bewijs is dat de 'zevende dag' van de schepping nog altijd niet bereikt werd,  en dat de Elohim van 'baereshit bara elohim' nog altijd niet rustende is. En, wat meer is dat ze - maar de kortzichtigheid, zo van de Kerk als van de Koran, is zo tergend, zo bijna wraakroepend - verder gaan met Hem te aanroepen, alsof Hij die het Universum in zich draagt het nodig vinden zou dat wat er zich afspeelt op een onooglijk deeltje ervan en een onooglijk mensje ervan, in het oog te houden. Hij zou het wellicht wel kunnen, maar interveniëren en de werking van zijn Universum in de war brengen zal hij zeker niet riskeren, zal hij zeker niet doen, gezien alles met elkaar verbonden is, gezien het opstijgen van een vlinder in China een orkaan kan veroorzaken in Amerika.

Indien hun ogen nog niet zouden geopend zijn ware het wenselijk dat hun God of hun Allah eens hun ogen opende. Maar dat ook zal niet gebeuren, ogen om te zien hebben ze niet. 

15-10-2017, 07:22 geschreven door Ugo d'Oorde  

Na mijn onderdompeling van gisteren tracht ik boven water te komen: was het een eerste verwittiging?

Er was ook een tweede onderdompeling, de vaststelling dat het cultuurlandschap waarin ik me goed voelde zich gewijzigd heeft en dat, wat ik ook moge doen of schrijven, het maar wat achterhoede gevechten zullen zijn. Dit geldt voor allen die zich steevast blijven hechten  aan wat vroeger van het landschap was, een ingesteldheid waarin het sacrale, de levensernst en de binding met het kosmische, de bovenhand had.

Op mijn leeftijd echter heb ik geen keuze meer, zelfs indien ik een andere weg kiezen wou, het is te laat. Wat ik schrijf zullen verhalen blijven die geen ingang meer vinden en een prooi zijn voor de tijd. Mijn houding, echter ten overstaan van het leven wijzigt zich niet, ik zal dan maar een van de laatste Mohicanen zijn die het hoofd boven water houdt.

Trouwens wat heb ik er bij te winnen, te gaan denken zoals ik het nooit heb gedaan, te schrijven over zaken waar ik nooit over geschreven heb? God sta me bij, en je weet wat ik denk over Hem, maar ik aanroep Hem omdat Hij steeds een sleutelfiguur is geweest in mijn geschriften, omdat alles enigszins gecentreerd is geweest op Kosmos én wat die ons verborgen hield in zijn schaduw, in zijn diepste wezenheid, in het merg van zijn ruggegraat, onzichtbaar maar wezenlijk daar. 

Ik kan er niet omheen - je mag er niet omheen is wat ik zeggen moet - het oneindige grote en het oneindig kleine sijpelt onze huiskamers binnen. Velen zien het, anderen zijn te verrast om het te zien, maar het is een feit, we worden geconfronteerd met een totaal nieuw paradigma van het 'zijn'. Het komt erop neer dat de cultuur van nu die de oude heeft verdrongen, op haar beurt zal moeten wijken voor deze van het derde millenium dat eerder metafysisch zal zijn dan zuiver wetenschappelijk, dat het de cultuur van de verbazing zal zijn die zich geleidelijk aan -ten minste zo de Islam geen dwingende blokkering wordt- zal verspreiden in de gedachten en de levensgewoonten van de mens.

We zullen terug ontzag krijgen voor wat, schuilend in de diepte, aanwezig is. En we zullen meer dan ooit in die richting gaan kijken om toch maar iets van de sluier erover, op te lichten. Dit zal dan de nieuwe cultuur zijn die dieper reiken zal dan deze die verlaten werd, die opschieten zal lijk gekrolde varens uit de dorheid die we nu kennen.

We zullen een ander woord moeten vinden voor God. Dan Brown in zijn nieuwste boek geeft het voorbeeld, hij omschrijft het met 'G'd' - alsof alles wat ligt tussen de 'G' en de 'd' nog moet ingevuld worden - Hij zal ontdaan worden van alle regels en verordeningen. Hij zal zijn wie of wat Hij is, nl vermengd met elke splinter van het oneindig Oneindige. Hem ontlopen zullen we niet, zelfs al zouden we het willen.

Aldus was mijn onderdompeling niet nodeloos, was het een vingerwijzing van Zijn splinters binnenin die van mij.

14-10-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Beschouw dit als mijn morgengebed dat ik haal uit de staalblauwe luchten over de ceder, hier lang geleden geplant. Alsof hij me helpen kan, alsof er iemand zou zijn die me helpen kan. Ik krijg wel gedichten toegestuurd, ik ken er wel die me een sibillijnse zin, die van Kafka zou zijn, voorleggen, maar op dit ogenblik is geen van beide van enige hulp. En toch, wat ik brengen wil is een morgen gebed, een heropgenomen worden in de wereld, nadat ik even weg ben geweest, nadat ik de nacht ben in gewandeld om mijn dromen te bezoeken en er in onder te duiken. 

Zo vertrek ik elke avond, laat ik achter al wat ik bezit of zou kunnen bezitten, om het in de morgen terug te vinden naast mij. En elke morgen neem ik het in de handen en begin ik eraan: 'Notes pour une redéfinition de la culture' van George Steiner, maar het blijft bij de eerste pagina , omdat ik niet weet hoe een cultuur kan geherdefinieerd worden, een  betekenis zou krijgen, afhankelijk van de tijden waarin we leven.

En nochtans is er iets dat op een herdefinitie lijkt als ik om me heen kijk, als ik zie wat er op de kunstmarkt verschijnt om te beginnen, als ik zie wat hoog geprezen wordt in tentoonstellingszalen; hoe erover geschreven wordt, dus ook gedacht en dat, zoals ik het vaststellen kan, de woorden , schoon, edel, verheffend, opvoedend, helemaal niet meer toepsselijk zijn als het over de hedendaagse cultuur gaat.

En Steiner verwijst naar T.S.Eliot die in een essay van 1948 een pleidooi heeft gehouden om terug te keren naar de ordelijkheid die de cultuur was, niet naar de cultuur van het verleden als dusdanig, maar naar de beelden uit het verleden die zich in ons hebben gevestigd tot bijna in onze genen. Elke nieuwe periode weerspiegelt zich in de periode ervoor, of in een verleden gehaald uit een andere cultuur, het is van daar uit dat vertrokken wordt om te komen tot een vooruitgang of een teruggang.

De vraag stelt zich vandaag of we, wat de cultuur van het westen betreft, erop vooruit zijn gegaan?

Ons antwoord is duidelijk negatief. Maar wat wel is, het woord cultuur heeft een andere invulling gekregen, de wereld van het zuiver creatieve die een verbazende wereld was, heeft zich opgelost en in de plaats is een wereld van het intellectueel-materiële gekomen die ons even zeer verbaast als de wereld van vroeger, maar ze is zeker niet meer de orde van vroeger, de gevoeligheid die ze vroeger ons te bieden had. De mens is veranderd, de maatschappij is een andere weg opgegaan  en heeft een ander inzicht op wat als cultuur geschreven staat.

Ik kom er later op terug. Mijn morgengebed stopt hier. Mijn lichaam liet me in de steek, stopte me in bed. Ik heb enkel nog te zeggen: van de cultuur/kunst van vandaag, spaar ons Heer.

Ik vrees echter dat een nodeloos gebed zal zijn.

13-10-2017, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Vroeg van morgen luisterde ik naar Klara, en is niet alleen het licht een inspiratie maar zijn er ook de groten der aarde die me met hun muziek binnen brengen in een sfeer die van de concertzalen is. Al zijn het maar wat klanken die komen en voorbijgaan, toch, zoals de klaarte van gisteren, zijn ze blijven hangen terwijl ik me klaar maak om naar beneden te gaan. Zo is nu nog, in wat  wordt neergezet, Chopin aanwezig - wiens piano, las ik eens, door Russische soldaten door het venster op de straat werd gegooid - zo ook is er Mozart, zo ook is er een stuk alleraardigste piano van Joseph Haydn.

Wat een rijkdom die we bezitten, zonder omwegen wakker worden en te luisteren naar wat eeuwen voor ons werd opgetekend, zo maar, zonder een deur te openen, zonder een stap te zetten, wordt ons een wereld van klanken binnengebracht waarover we in woorden vertellen kunnen in een andere vorm in een andere rijkdom die van het mens-zijn is. Beseffen we het voldoende?

De morgen die mijn zaligheid is, mijn vrijheid de pijnen te vergeten die van mijn lichaam zijn en te metamorfoseren, moi, pauvre bougre que je me sens, in een schrijver van losse stukken tekst, uit mijn gedachten losgewrikt, wat niet zo evident is, niet zo alledaags. En, al heeft het er alle schijn van, het kost me inzet.

Zoals het inzet kostte aan een vriend die me gisteren een gedicht mailde, of aan een andere die een nieuw doek heeft opgezet of nog een andere die aan het houwen is om een beeld te halen uit een blok es. Een gans volk dat kunst wil bedrijven, de een wat meer dan de andere. Het is echter niet over het resultaat dat ik het hebben wil, wel over de actie, wel over het creatief zijn dat hen typeert; het bezig zijn met, op de keper beschouwd, dingen die door hun schijnbare nutteloosheid wat het praktische aspect ervan betreft, opvallen bij velen, terwijl ze door anderen als tekenen van ons mens-zijn worden gezien.

We doen er aan mee, we beschouwen ons als scheppers van het ongewisse en het overtollige in de wereld, maar anderzijds situeren we ons op de weg die leidt naar het landschap van de geest, waar het goed is te vertoeven; er te zijn en er te spreken met anderen die hetzelfde landschap hebben opgezocht, een Arcadia: een vlakte, zoals beschreven door Dante in het voorgeborchte van de Hel  - afgeschaft door de Kerk van vandaag - een water dat je overschrijden kunt sans mouiller les pieds, een muuromheining met een poort waar je binnenwandelt en een kasteel omgeven door een vlakte van lichtend groen.

Waar, onder elkaar gesproken wordt, in alle rust en vrede, over wat is van de geest in ons, van waar we komen en waar we heengaan zullen. Gesprekken die van alle tijden zijn en van alle tijden blijven zullen, omdat ze eindeloos zijn en een klaarheid kennen die enkel van de droom kan zijn.

We zullen er lange blijven tot onze tijd gekomen is. 

12-10-2017, 07:27 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ken je ook dit gevoel, vast te stellen dat de maand pas begonnen is terwijl je al elf dagen ver bent, het gevoel dat de tijd over jou heen walst alsof je er gedurende die elf dagen niet geweest bent? Want, wie herinnert er zich nog wat er op de eerste dag van de tiende maand gebeurde, zelfs wat er was de vijfde dag, de negende?

Het is een wolk die achter jou hangen blijft, die je met beide handen openschuiven moet om nog iets terug te vinden. Nochtans waren er vele ogenblikken die je intens hebt beleefd, dingen die je las, die je schreef, die je hoorde of zag of deed en nu niet meer duidelijk kunnen worden opgeroepen. Alles zit in die wolk die van het leven is, die van die dagen van begin oktober zijn, om dan niet te spreken over wat van september is en zo verder de tijd die was, binnen.

Was die tijd er wel, kun je je afvragen, of waren het maar een paar ogenblikken, een paar lichtpunten opduikend uit die wolk van tijd, die zo schromelijk leeg schijnt te zijn. De wolk van tijd die je leven was.

Wat rest ervan?

Zelfs wat mij betreft, die elke dag die de laatste jaren voorbij is gehold, heeft samengevat in enkele regels, die ik herlezen kan, herdenken kan, wat heb ik er aan? Niet veel, ik zie geschreven staan wat er staat, ik weet dat de woorden van mij komen, en dan wat? Wat betekenen ze nog?Herinneringen zijn het, misschien weet ik nog in welke omstandigheden ze geschreven werden, maar verder, hoe beleef ik ze bij het herlezen als ze destijds telkens gekleurd werden door mijn ingesteldheid op het ogenblik dat ik ze schreef, en mijn ingesteldheid bij het herlezen heel anders is. En dan, wat betekent dit nog?

Zo, wat ik zeggen wou, is bevestigen wat T.S. Eliot scheef: 'a lifetime burning in every moment', hij zegde het misschien anders, hij omschreef het misschien, maar ik wens het niet op te zoeken. Ik  weet dat hij voelde wat ik heb willen duidelijk maken, en ik ben zeker dat er heel wat schrijvers zijn  geweest die het voor hem hebben gedacht maar misschien het niet hebben samengevat in vijf woorden.

Ik dacht aan deze zin van Eliot toen ik deze middag met mijn echtgenote met twee goede vrienden aan tafel zat in een restaurant met zicht op de Leie en de Leiebeemden in alle tinten van groen, met strepen licht tot aan de bomengrens van het kasteel van Ooidonck. Ik dacht eraan omdat elk ogenblik van ons samenzijn geladen was met de ontelbare ogenblikken vol warmte en genegenheid die we samen hebben doorgebracht. Een wereld van ogenblikken telkens samengebald in elk ogenblik dat we daar zaten, vereeuwigd in de omhelzing bij het afscheid nemen. En, eens voorbij, zoals nu, opgenomen in de wolk die van het voorbije is.

De wolk die  door dit samenzijn een klaarheid tonen zal, een echo die dagen zal blijven hangen.

11-10-2017, 06:37 geschreven door Ugo d'Oorde