Ik ben vooral op me zelf aangewezen. Soms, maar dit is uitzonderlijk, komt er uit een of andere hoek een ruggensteun, zoals vandaag dankzij Katrien Steyaert die in de Standaard der Letteren, de woorden overneemt van Christophe Vekeman, woorden die ik hier maar al te graag citeer omdat ze ook die van mij hadden kunnen zijn:

'Eigenlijk zijn God en de dood voor mij vergelijkbaar: van allebei kun je je moeilijk een voorstelling maken, maar je kunt ze ook niet zomaar wegdenken. Ik zie ze als een glorieus mysterie, iets fascinerends en bijzonder machtigs, in het geval van de dood zelfs machtiger dan het leven...'

Ook voor mij zijn God en de dood in elkaar verstrengeld, kun je niet denken aan het ene zonder er het andere, gewild of ongewild bij te betrekken. Het is een eenheid. Het was het bij de geboorte en het is een eenheid gebleven bij het afscheid nemen. Of we die God nu zien als een aanwezigheid of als de Eeuwigheid waaruit we zijn opgestaan, de twee zijn onherroepelijk verbonden en we moeten het ermee stellen.

Liefst, zegt Carl Jung, er bij leven over nadenken, lang over nadenken, en er zich een beeld over vormen om beide in de ogen te kunnen zien als het ogenblik gekomen is. De dood is geen taboe onderwerp geweest voor mij, zoals het er ook geen was voor Vekeman. Hij, als gelovige - hij leest een Onzevader als hij 's nachts niet kan slapen - heeft een voordeelpositie, God is zijn oorsprong en zijn bestemming, hij keert van waar hij kwam. Voor een niet gelovige liggen de zaken anders, schijnbaar dan toch, alles hangt af van de betekenis die we geven aan het woord God, of zoals wellicht voor velen, aan het woord Niets.

Gemakkelijker, dan toch voor mij, is God zien zoals Spinoza God zag: een totaliteit van het Dasein. Al wat is, al wat we kunnen zien,  als al wat onzichtbaar is, is God en wij, mens, zitten verweven in die totaliteit van het 'erzijn'. Een toestand waaraan niemand ontkomen kan, wat we ook denken of wie we ook zijn, verweven zijn we, niet alleen materieel, maar ook spiritueel. Wel zijn er die het spiritueel karakter van die verwevenheid ontkrachten, maar dit is hun zaak, en of ze er aldus aan ontsnappen is een andere zaak, maar erin verweven zitten we, want materie is de zichtbare vorm van geest.

Zo is de dood maar een overgang, een terugkeer naar wat we waren toen we er nog niet waren, toen we nog aan het wachten waren in de nevelen van de tijd die zich geopend hebben op het ogenblik van onze geboorte en, zich op ons terug sluiten zullen op het allerlaatste ogenblik. Een ogenblik dat Vekeman niet graag zou missen, waarmede hij bedoelt dat hij het graag bewust beleven wou.

Ik denk niet dat dit nog van enige waarde zal zijn voor mij. Ik verwacht dat mijn geest zich versplinteren zal in elektronen en eonen. Wat erna komt, 'sera une chose très intéressante', zo denkt George Steiner, en zo denk ik met hem.