Ik ben teruggekeerd naar Jorge Luis Borges. Ben gaan bladeren in zijn verhalenbundel: ‘El Aleph’[1] waar, in het verhaal, ‘La busca de Averroes’,  Averroës, sinds jaren gekweld in Marrakesh, zijn heimwee naar Cordoba, in enkele versregels, vergelijkt met dit van een Afrikaanse palmboom overgeplant naar de tuinen van Ruzafa in Valencia, en zich troost met een apostrof die koning Abdurrahma richtte tot een palmboom in de tuinen van Ruzafa[2]:

Tú también eres, !oh palma! / En este suelo extranjera… Ook jij, oh palmboom, (vol heimwee) in deze grond die je vreemd is…

Het verhaal van Borges gaat over het zoeken (la busca) van Averroës, geïntrigeerd door de werken van Aristoteles, naar het verschil in betekenis tussen tragedie en komedie.

Voor het eerst lees ik de ware naam van Averroës: Abulgualid Muhàmmad Ibn-Ahmad ibn Muhàmmad ibn Rushd, die eeuwen erna, via Benraist, via Avenrys, Aben-Rassad en Filius Rosadis, uiteindelijk, na een eeuw, bij ons uitmonden zou in Averroës.

En het verhaal begint bij Averroës die - aldus de grote Borges - aan het werken is aan zijn Tahaful-ul-Tahaful, (Destructie van de Destructie) waarin hij zich opstelt tegen het werk van de Perzische schrijver, Ghazali, de Tahaful-ul-falasifa, (Destructie van de Filosofen); Ghazali die beweerde dat God enkel de algemene wetten van het Universum in zake de soorten kende, maar niet het onderscheid maakte tussen de individuen.

Het verhaal, zelfs gedeeltelijk overnemen, is onbegonnen werk, het loopt over meer dan tien pagina’s in zijn bundel ‘El Aleph’. Het is een heel bijzonder en typisch Borgesiaans verhaal. Het brengt ons binnen in de Muhallaqat[3] en leert ons over de poëet Zuhair die aanzien wordt als een van de grootste Arabische dichters van de pre-Islamitische periode. De lezer van Borges wordt dus verondersteld dat hij weet wat de Muhallaqat is en wie de dichter Zuhair. 

Maar het is niet zo zeer de ‘Destructie van de Filosofen’ van Ghazali die Averroës bezig houdt maar een probleem met filologische inslag in het monumentale werk dat hem bevestigen moet bij het volk, namelijk zijn commentaar op Aristoteles[4], die de bron is van alle filosofie. Hij wil het werk van Aristoteles interpreteren, zoals de oelema’s – islamitische Schriftgeleerden - de Koran interpreteren.

Weinig mooiere en pathetischere zaken zullen door de geschiedenis worden geregistreerd dan de toewijding van een Arabische arts aan de gedachten van een man die veertien eeuwen voor hem leefde[5]. Aan de moeilijkheid van het werk moet nog worden toegevoegd dat Averroës noch het oud-Syrisch, noch het Grieks kende en dat hij werkte op basis van de vertaling van een vertaling.

In het begin van de Poetica van Aristoteles, schrijft Borges, waren er twee woorden die Averroës gevangen hielden: tragedia y comedia. Hij had deze jaren terug ontmoet in het derde boek van de Retórica. Niemand in de omgeving van de islam (en el àmbito) vermoedde wat deze woorden konden betekenen. Tevergeefs had hij de pagina’s ‘vermoeid’ (fatigaba) van Alejandro de Afrodisia, tevergeefs de versies van de Nestoriaan, Hunàin ibn-Ishaq en deze van Abu-Bashar Mata geraadpleegd, deze twee woord-arcanen, die uitpuilden in de tekst van de Poetica, waren niet uit elkaar te houden voor Averroës. 

Ik kan en wil niet alles weergeven wat de creatieve geest van Borges in dit verhaal heeft binnengebracht, maar de inhoud ervan, wat de oude Arabische cultuur betreft, is frappant en leerrijk, alles, maar dan ook alles, keert en draait omheen Allah en de Koran. Ik wil morgen er verder mee gaan. 

05-11-2016, 07:21 geschreven door Ugo d'Oorde  

Voor de wereld zit je weggedoken in je schelp, je koninkrijk zoals Shakespeare het ergens zegt. Je zit er ruim en goed, want de geest is er je landschap, je velden en je bossen, je luchten en je zeeën, je boeken en je muziek en achter dit alles het wazige van het vele dat voorbij is maar, en dat weet je maar al te goed, plots in volle scherpte kan opduiken.

Het is het ouder worden, dat gezorgd heeft voor dit veilig schuiloord waar je in wegkruipt als je een beetje filosoferen gaat; als je, zoals gisteren opgestaan uit een droom, je een ogenblik uit het oog verloren hebt en binnen gegaan bent in het lichaam van een andere die er aanwezig was, niet in vlees en bloed, hoefde niet, maar in woorden die beelden wilden zijn, gevoelens en herinnering aan vroegere ogenblikken die er geweest zijn in andere omstandigheden.

En, wat je schrijft wordt plots bevestigd met een windstoot in de bomen en met de regen tegen het raam, een korte, heel korte tijd, alsof het de bevestiging was van de woorden die je schreef, want nu die er staan is de wind gaan liggen en heeft het opgehouden te regenen.

Of de ganse natuur als een gezel die je meeneemt als je op stap gaat, die intervenieert als het wenselijk is, duidelijk of amper merkbaar. Maar de samenwerking is er, is er altijd geweest omdat het uit de zegen van de natuur is dat je bent opgestaan, klein maar stevig als uit een bos van riet met erin verscholen het nest van de rietgors die er woont, vele seizoenen al en het is zijn gezang dat je hoort in het ruisen van wat leeft om je heen.

En je kent die plaats, ze zit in je hoofd, je kent er de stroom en de drie abelen erboven die in elkaar zijn gegroeid, elkaar omhelzend, in vervoering, weerspiegeld. Je las er Eliot, je schreef er, in gedachten, gedichten die nooit werden opgetekend, maar ze liggen er om op te rapen als je er ooit terugkeren zou. Maar dat zal je niet, de wegen er naar toe zijn dicht gegroeid met netels en bramen, zoals zovele plaatsen die voor jou ontoegankelijk geworden zijn; die het stellen moeten zonder jou en jij het stellen moet zonder hen.

En toch ben je er. Weet je dat ze zijn, dat ze voelen dat je er bent als je eraan denkt. Een verbond dat ontstaan is, lang geleden en dat niet meer verbroken kan worden. Aldus ben je aanwezig op tal van plaatsen, zonder er te zijn. Zijn die plaatsen gevuld met jou. Je kunt ze terug gaan opzoeken, bijvoorbeeld – wat je plots overvalt - je kunt binnengaan in het schip van de basiliek van Vézelay, met ver voor je uit, het lichtend punt van het gotisch koor. Je waart er, niet eenmaal maar verschillende malen. Je schreef erover, je vond dat het heilzamer was naar Vézelay te gaan dan naar Rome. Jij, lezer van mijn exploten, die ooit de basiliek, toegewijd aan Marie Madeleine, zou bezoeken, weet dat ik, alvorens het schip te betreden, er gestaan heb in de narthex, voor de levende majestueuze Christus met de spiralen in zijn kleed en het kruis in zijn aureool, waarvan men denken kan dat het vijf en niet vier armen heeft.

Als je daar komt, denk dan even aan mij, arme zondaar.

04-11-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

He awoke out of a silly but lovely dream: he was sitting in her car, next to her, and they were driving on a one way road through a dark wood, a wood as dark as the one of Dante’s Inferno. His arm was on her shoulder and he felt the warmth of her body and something very strange happened to him, it was as if her body was part of his body, a feeling that kept growing and growing and became overwhelming. She must have felt what he felt, for  suddenly she stopped the car and embraced him, her lips wet and o so soft. People were passing by and were looking at them but they didn’t bother them. There was a house across the road, with a door wide open, and a man sat on the roof, weaving at them.

The next moment he was over her, he was in her sea of softness and a feeling of great happiness came over him. She said something but he didn’t grasp if she asked him to stay where he was or that it never ought to end. It was, as he sees it now, surprising and wonderful. He doesn’t know anymore how it was afterwards, he only realised that it struck him with a great longing, an echo he carried with him all day long.

He met her the next day in a coffee shop: 'I dreamt of you yesterday morning just before awaking’, she said.

‘Yes’, he said, I think I do know of it.’

‘You were driving in a car’ she said: ‘it was in a dark wood, and I sat next to you. My arm was on your shoulder and suddenly you stopped and we kissed and then, shall I say it? Then you were over me’.

‘Yes’ he said, ‘yes, yes, I do know, I dreamt the dream you dreamt, we were one body and one soul. I was you and you were me.’

‘Since I first saw you,  it has always been like that’,  she said. ‘We can’t be separated anymore, nothing can stand between us’.

‘No, nothing’, he said.

‘It’s a fairy tale’, she said.

‘No’, he said, ‘it only happens once in a lifetime, it wasn’t a fairy tale, it wasn’t a coincidence, it was as real as it could be. It was an omen, it was a destiny, i’ll have to ask Carl Jung or look it up in one of his books'.

‘Do it’ she said, let it be a fulfilment, but I am happy now and Jung can’t give me more happiness than I already have’.

‘You never know’ he said, ‘maybe it had a special meaning something Jung didn’t think of”.

‘Never mind’ she said, ‘I am very happy now. I’ll lock it up’.

‘Do it’ he said, ‘do it, lock it up for the rest of your days with a double turn of the key.’

The sound of his voice was changing when he suddenly felt that her happiness was flowing into him. 

‘What are you going to do about it?’ she said.

‘I don’t know yet, maybe I am going to tell it to the world’.

‘The world doesn’t mind’, she said, ‘tell it to your God’.

'He already knows, He was there when we met.' 

03-11-2016, 11:09 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hoe komt het dat er zijn die zich tevreden stellen met het Niets, dat ze aanvaarden van stof te zijn en tot stof terug te keren, en hoe komt het dat ik me er met alle middelen die ik zoek en meen te vinden, tegen verzet; dat ik dit absoluut niet aanvaard; dat ik een totaal andere zekerheid uitdragen wil, van een soort mens onder de mensen, met hetzelfde gestel, maar met een andere ingesteldheid?

Wat gebeurde er met mij, wie was ik als kind van mijn ouders, eenvoudige, werkende mensen; opgegroeid in een landelijke omgeving tussen weiden met bloemen en bossen zonder paden, abelen in de beemden en weegbree en smeerwortel en ereprijs en sint-janskruid en zovele andere bloemen en planten. Ik heb dit allemaal beleefd, en vlinders en bijen, en eksters in de bomen en merels in de hagen en eieren in de nesten, en kastanjes en hazelnoten en de geur van de meidoorn in de lente, de geur van van de kamperfoelie in de avond.

Een wereld van duizend en meer wonderen. En ik zou moeten geloven, dat dit alles niet de minste betekenis heeft, dat dit alles er zo maar gekomen is, een exceptionele toevalligheid, zonder enige reden van bestaan?

Zeker is, denk ik nu, dat ik meer een kind van de natuur was dan een kind van mijn ouders. Het is de natuur waarin ik ben opgegroeid die me gevormd heeft samen met enkele boeken die mijn wegen gekruist hebben, om aan te komen waar ik nu, met fluiten en trommels – des fifres et tambours’ - aan het verkondigen ben dat er Iets is dat enorm is, onoverzichtelijk is, onverklaarbaar is, maximaal is.

Wat ik gisteren schreef, wat ik de vorige dagen schreef, is de aanleiding tot wat ik vandaag schrijven wil; is de bron van wat ik morgen schrijven zal, steeds maar trachten e verduidelijken, trachten dieper door te dringen tot het magische van het leven. Ik kijk dan niet naar wat er gebeurt in de wereld: het afschuwelijke van oorlogen, het vernederende van armoede en honger, van ziekte en lijden en sterven. Allemaal zaken die komen en voorbijgaan, maar ik kijk naar wat van het Leven is, hoe dit leven in elkaar zit, hoe een orchidée tot bloei komt, hoe een egelantier zijn zaadbol vormt en kleurt, hoe de bladeren gelen in de herfst en naar beneden dwarrelen waar ze vergaan zullen.

Dit alles is van het Grote Leven, het overige is van de mens en zijn gebeuren dat hij uitlokt of ondergaat, maar dat niets gemeen heeft met wat van het leven is, van wat is achter de dingen, wat zich voor doet in de diepte van het zijn.

Zeg ik dan, dat ik geworden ben van de diepte van het zijn en niet van de dingen die gebeuren; dat ik geworden ben van wat de geest me leert en niet van wat ik zie rondom mij, en dat ik hiermee, voor de wereld van nu – ook de literaire wereld - in een verloren positie ben gekomen. Ik neem die erbij, én omdat het deze is die me eigen is, én omdat, zelfs indien ik het willen zou, het te laat is om er nog iets aan te wijzigen.

02-11-2016, 10:45 geschreven door Ugo d'Oorde  

Eeuwen geleden gebeurde het, dat een schrijver-filosoof die lang had nagedacht, in onuitwisbare inkt op een rol neerschreef: ‘bereshit bara elohim’. Hij formuleerde dit in conventionele Hebreeuwse tekens die door ingewijden begrepen werden en in onze taal werden omgezet als: ‘in den beginne schiep God’. Wat Hij schiep werd het Universum, het zichtbare, Hijzelf was en bleef onzichtbaar, verscholen in wat het zichtbare was.

Eeuwen later kwam een andere schrijver-filosoof die een andere mening had, en deze schreef: ‘in den beginne was het Woord, en uit het Woord is alles ontstaan.’ 

Maar de tijd, de onafwendbare, alles omwentelende tijd, schoof nieuwe ideeën binnen, preciezere formuleringen en de wetenschap kwam tot het besluit dat het Universum, in den beginne - of het nu door God was of door het Woord of door om het even wie of wat - gevormd werd uit minimale deeltjes die schijnbaar ingesteld waren  op elkaar, die dus ‘wisten’ hoe te werk gegaan om, na verloop van miljarden jaren het Universum te bouwen zoals wij het vandaag menen te kennen. Evenwel, onbeantwoord bleef, en blijft nog steeds  de vraag of deze minimale deeltjes er al dan niet al waren, vόόr het begin begonnen is: waren ze er nog niet, dan ontstonden ze noodzakelijkerwijze uit wat ‘niet’ was, uit het Niets dus; waren ze er wel, dan waren ze er, ofwel samen met hun Maker, ofwel waren ze de materiële vorm, het lichaam van hun Maker, en was het ontstaande Universum het materiële lichaam van de Maker.

Aldus komen we, samengevat, tot de vraag: was er een Maker in den beginne die de slimme deeltjes gemaakt heeft, of waren er in den beginne de slimme deeltjes – in potentie aanwezig – die de Maker gemaakt hebben?

Gezien niets kan ontstaan uit het Niet, opteren we, en zo zou wellicht Spinoza geredeneerd hebben vandaag, voor de tweede stelling, de Maker die zich zelf aan het maken is; en is er enkel, verscholen in het Universum, de Maker, zijnde het Actieve, het Handelende, zijnde het Woord.

* 

Als hij op dit punt in zijn leven ertoe gekomen is zijn gedachten vrije loop te geven dan is het hoofdzakelijk omdat de God waar hij in zijn jeugd zo naar opkeek en op wie hij vertrouwde, met het schuiven van de jaren, een woord werd zonder volume, zonder het aroma van het Absolute dat eigen is aan God. Jahwe echter had nog de echo van Elohim, de echo van schepping en eeuwigheid. Zijn daden echter, zoals getekend in de Bijbel, hebben hun goddelijkheid verloren en kregen de kleur van het menselijke.

En de gebeden die voortdurend tot Hem worden gericht opdat Hij hulp zou bieden of terugkomen op wat Hij normaal moet hebben laten gebeuren, staan in schril contrast met het massale, het enorme dat nu voltrokken wordt, al was het maar in de Orionnevel waar een nieuw sterrenstelsel aan het ontstaan is, met miljarden sterren en wellicht planeten ook, die later, zoals dit het geval was op aarde, leven kunnen dragen, leven dat geest betekenen zal. Maar dit niet in te beelden gebeuren in de Orionnevel, is nog steeds deel van het continue ontstaan - uit de intelligentie van de deeltjes-bouwstenen - van het Universum.

Hoe anders kan de God die door elke religie hoog in het vaandel wordt gevoerd gesitueerd, benaderd en begrepen worden. Hij, zijnde het Woord, zijnde het ‘Actieve’, het ‘Handelende’, Hem deze eigenschappen ontnemen en Hem herleiden tot wat ‘des mensen’ is, was nog te begrijpen tot vóór Galilei, vandaag grenst dit aan het kleingeestige.

01-11-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat van de morgen is, is van de goden, wat van de nacht is, is van de dromen, tussenin is er de dag die van de dingen is en alles is van de tijd die van de kosmos is, die van het begin van alle beginnen is. Welke wijsheden we ook verkondigen, ze komen hier uit voort.

Dit zijn je eerste woorden vandaag, je zult er nog vele schrijven, si Dieu te prête vie, omdat je schrijft zoals je ademt en het woord je hartslag is, je leven. Maar van de tijd weet je dat je hem niet houden kunt. Je kunt wel dingen doen en boeken lezen, je kunt wel wandelen gaan en vertellen over wat is of neer gaan liggen op de sofa, maar de tijd neemt je mee, jij, tollend om de zon, waartegen je je niet kunt verzetten.

Spreken over de tijd, is zoals spreken over de dood en wat er is na de dood; de tijd bestaat niet, gezien we er geen vat op hebben, maar van de dood weten we dat het een metamorfose is, een overgang is naar een nieuw, een totaal ander leven.

De Bijbel leert ons wel dat we van stof zijn en tot stof keren zullen, maar Fabre d’Olivet die zijn tijd ver vooruit was, vertaalde in de XIXe eeuw deze zin in zijn ‘La Langue Hébraïque restituée’ als: ‘mens, weet dat je van geest bent en dat je tot die geest terugkeren zult.’En dichter bij ons, vertaalde Paul Nothomb deze zin van de Bijbel op een identieke wijze.

We zijn materie wat het lichaam betreft, cellen en moleculen, maar we zijn ook atomen en elektronen, we zijn ook quarks en deeltjes die zo klein zijn dat ze misschien niets anders dan geest kunnen zijn, de geest die er in den beginne moet geweest zijn en waaruit we zijn ontstaan.

Het zal zelfs niet meer zo lang duren dat de specialisten van de Quantum Physics het bewijs zullen leveren dat de minimaalste bouwstenen van ons lichaam deeltjes geest zijn en dat deze deeltjes onsterfelijk zijn; dat het deeltjes zijn, hoe klein ook die weten, die kennis zijn en kennis opstapelen, en dat de dood hier geen vat op heeft. Een Jean E. Charon schreef er een boek over: ‘Mort voici ta défaite’ en hij vertrok van uit de Quantum Fysica.

Je herhaalt dit maar. Je krijgt er niet genoeg van het te herhalen, nu vooral op de drempel van Allerheiligen, op de drempel van de bezinning, stijgt het eens te meer op uit jou, en wil je triomferen op wat de dood genoemd wordt.

Je hebt het recht het te doen, het recht en de plicht. Er is hier niets vreemd aan, zoals er niets meer vreemd is aan een kloppend hart, een mechanisme waarvan het geniale erin ‘crève les yeux’. Maar we zien het niet meer, we zijn te geblaseerd, zoals we van de dood, meer aandacht hebben voor het sterven dan voor het binnen treden in het nieuwe leven.

Het is een regel om naar te leven, zoals je de nacht verkiezen kunt in plaats van de dag als zijnde van de dingen – Hertmans had een nacht nodig om de inval van de kruisvaarders in het dorp Monieux te beschrijven - ook van de morgen, vóór het licht opkomt kun je zijn, je hebt vele keuzes die je maken kunt, maar de dingen die komen en gaan kun je niet weigeren, je zit er middenin, het komt er enkel op aan ze naar je hand te zetten.

31-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Bladerend in mijn dagboek van 2009 val ik op een knipsel uit El País van 30 juni over ‘la población musulmana’ in Europa. De cijfers komen ontstellend over. Ik citeer er enkele uitgedrukt in miljoenen: Frankrijk 3,5; Nederland 1,0; Duitsland 3,4; Verenigd Koninkrijk 1,6; Spanje 1,1; Italië 0,7; overige Europese landen, minder dan 0,5.

Is het voldoende om verontrustend over te komen? Ik denk het. Het zijn wel geen officiële cijfers maar ondertussen zijn we zeven jaar verder en zijn de cijfers met zekerheid sterk gegroeid en blijven ze groeien. En niemand die iets doet, niemand die maatregelen neemt om die vloedgolf in te dijken. En zeker Europa niet, of dan toch niet openlijk durft zeggen durft dat het maatregelen neemt gericht tegen deze uit de hand gelopen aangroei. Men zou stilaan gaan denken dat de ganse musulmaanse bevolking in oorlog is gekomen om een reden te vinden om het Westen, in het geniep, te kunnen overstromen.

Anderzijds, wat enigszins een balsem is, en al is het maar in een geringe mate hoopgevend : in zelfde dagboek, een knipsel uit Le Monde van 4 december 2009: ‘Les Fondamentaux, pas les Fondamentalistes’ van Robert Solé, over een interview[1] met Tareq Oubrou - op dat ogenblik imam van Bordeaux – ‘dont la pensée a évolué et qui plaide pour ‘un islam occidental’ capable de se séculariser théologiquement, et qui nous permet de ‘revoir les fondamentaux’ de notre religion. Tareq Ousbou prône une charia de minorité, autrement dit une adaptation des règles de l’islam à la laïcité Française. Il pense aussi que les musulmans établis en Occident devraient observer, en matière religieuse, une certaine discrétion, rendre leur religiosité moins visible’.

Een andere stem is deze van Abdelwahab Meddeb, Tunesiër, schrijver en poëet[2], die het heeft over ‘la fiction selon laquelle le Coran transcrit la parole incréée de Dieu’. Men heeft er een tekst tabou van gemaakt, alors qu’il faudrait l’interroger sans cesse, rouvrir la guerre des interprétations’.

In een vorig werk van hem, ‘La Maladie de l’Islam’ van 2002, schreef hij dat ‘les théologiens du XIXe siècle, voulaient moderniser l’islam. Les intégristes d’aujourd’hui entendent islamiser la modernité.’.

De enige wijze, voor hem, waarop de islam in staat zou zijn een bijdrage te leveren voor ‘la civilisation’, c’est de neutraliser les appels à la guerre sainte et de dépasser la charia, opdat zegt hij, Europa niet alleen zou gesticht geweest zijn in Rome en Athene, maar ook in Bagdad en in Cordova.

Ik was hoegenaamd niet zinnens vandaag te spreken over de islam, ik was vertrokken in een totaal andere richting - een tekst die ik behoud voor morgen of overmorgen - maar de knipsels die ik vond zijn stemmen van muzelmannen die weten wat er verkeerd is aan de islam opdat een integratie in het Westen realiteit zou kunnen worden.

Ik denk echter dat het er maar een minoriteit aan volgelingen zijn die volledig achter de standpunten van de twee hogergenoemde schrijvers staan en dat die boeken niet geschreven zijn voor de muzelman in het Westen met de bedoeling hem te overhalen – ik geloof niet dat die dergelijke boeken lezen - maar eerder om aan te tonen dat er andere muzelmannen rondlopen die het goed menen met het Westen en met wat rest van onze beschaving.

Dit alles geschreven ter voorbereiding van de dag die vroeger een heel bijzondere dag was, de zondag.

30-10-2016, 07:11 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hoe begint een beeldhouwer aan een blok azobé-hout? Is het, zoals ik ooit hoorde, dat hij maar - het beeld in potentie af zijnde in zijn geest - de overtollige stukken te verwijderen heeft? Is het niet meer dan dat? En hij die schrijft, hij die vertrekt uit een ‘Van Dales woordenboek,  slechts die woorden uit te kiezen heeft, opdat zijn pagina zou geschreven staan? Is het dit maar: verwijderen, wegkappen en overhouden wat hij houden wil?

Vragen die een antwoord hebben dat geen antwoord is; maar hoe het ook gebeurt, het is een creatief proces waaraan je niet ontkomt. Je maakt wat er nog niet was, je maakt iets totaal nieuw dat, hopelijk verbazen zal, noch min, noch meer, en verbazen is het woord, hetzij in de positieve, hetzij in de negatieve zin.

Maar wat de uitkomst ook moge zijn het vergt een inspanning, het vergt een concentratie en het vergt tijd, tijd en nog eens tijd. Je ondervindt het elke dag en als ik hoor dat mijn vriend, een deel van zijn tentoongestelde werken heeft kunnen verkopen, dan weet ik dat zijn vingers jeuken om terug aan het werk te gaan. Hij is er toe gedoemd, zoals ik gedoemd ben elke dag opnieuw te herbeginnen; blij van hart misschien, maar soms ook gesloten van geest, een toestand die te mijden is en die je bevechten moet om je te verheffen tot het niveau waar je zijn moet, het eigene, unieke niveau waar je moet staan om te verbazen.

Ik denk aan de werkplaats, ergens dicht bij Bazel, waar de genodigden – want je moet uitverkoren zijn om dat werk te doen – duizend minuscule radertjes, wieltjes, stangetjes in elkaar moeten steken opdat, om de beurt, zes miniatuur danseresjes een deel van de ‘Stervende Zwaan’ van Camille Saint-Saëns zouden dansen omheen de neerliggende Pavlova. De idee om het zo te doen is gegroeid uit de noodzaak wellicht, omdat het de enige uitweg was. Van het ogenblik dat de idee er was, waren de danseresjes er in potentie, enkel moest dit potentiële nog werkelijkheid worden.

Dit is de gang van zaken: ook van de God die er was of er niet was, die in gedachten de kosmos heeft voorzien en achteraf als Hij er was of als Hij er niet was, de in potentie bestaande kosmos heeft gerealiseerd.

Gisteren was ik op de voordracht van een hartchirurg die in heldere bewoordingen, onderlijnd met beelden, ons leerde over het hart en de functie van het hart. Heeft zich ooit iemand, daar aanwezig, de vraag gesteld hoe het mogelijk is dat dit kloppend hart in al zijn wonderlijke geledingen ooit ontstaan is uit het Niet, feitelijk, terug grijpend naar het primaire begin, uit de kleinste particules of wie weet, uit een massa Higgs deeltjes?

Van de Pavlova en de danseresjes er omheen weten we dat het de menselijke geest is geweest zoals, we het weten van het beeld in potentie van de beeldhouwer, van de tekst in potentie van deze bladzijde hier die ik nu aan het schrijven ben.

De verbazing die wordt opgewekt door dans en beeld en geschrift kan een feit zijn; verbazing van de functie van het hart en hoe het gebouwd is, is maar een doodgewone zaak geworden, een toevalligheid, een lot gewonnen in Monte Carlo weet Jacques Monod. Maar, is het niet een groot wonder?

Dit is waar we aangekomen zijn en waar we ter plaatse trappelen, verblind door wat de wereld ons biedt en te vertrouwd met wat van het leven is, maar veel dieper kijken, terug gaan tot wat er was in den beginne, doen we niet.

Nog niet.

29-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik blader soms in mijn vele dagboeken in de hoop er inspiratie op te doen om mijn pagina te schrijven. Maar ik vind er niets dat me dienen kan. Het is alsof ik een persoon geworden ben, verschillend van de man van de dagboeken en het kan, omdat ik nu niet meer alleen voor mezelf schrijf, maar ook voor zij die me lezen zullen. Wat duidelijk een andere weg opgaat.

Gisteren dacht ik aan de muziek van Debussy, aan het impressionistisch karakter ervan, hoewel Debussy de Zee is en niet de Vijver, maar hij was er in elk geval de aanleiding toe dat ik getracht heb hem na te volgen in woorden en beelden, getracht heb thema’s te hernemen zoals hij het deed met klanken. Ik heb dus gehoopt de componist – dit geldt ook voor schilder en beeldhouwer - in hun wijze van werken, met woorden te kunnen volgen. Waarmede ik alleen bewijs dat het vinden van een verhaal me niet ligt en dat ik deze beperking verbergen wil met losweg, het beperkte landschap dat het mijne is, te bewandelen.

Zo is ook mijn leven, er is wel de zee geweest, er zijn wel de bergen geweest, en van mijn jeugd de bossen en de velden, maar de beelden en de impressies die deze hebben nagelaten zinken dieper en dieper weg. Het is zo ver gekomen dat ik ze eerder kwijt wil dan ze welig te laten heropleven. De reden is dat die beelden eerder pijn dan vreugde oproepen, omdat ze een teruggaan zijn – en we kennen dit allemaal eens een bepaalde leeftijd bereikt - naar momenten van geluk en zorgeloosheid, momenten die tal van mogelijkheden in zich droegen en openbaringen waren. Vandaag, nuchter terugblikkend heb je er nog weinig aan, zoals je heel weinig hebt aan een maaltijd die op het scherm van je televisie wordt klaar gemaakt en waarvan de kok die even proefde, zegt dat het excellent is, zelfs als je de man zou geloven

Zo kan ik je ook landschappen voorschotelen die indruk hebben gemaakt op mij, omwille van tal van feiten die er zijn aan vooraf gegaan, feiten die jij als lezer niet kent. Het landschap dat ik dan beschrijf is ontdaan van al dit bijkomstige dat eigenlijk de basis is waarop mijn oordeel gebaseerd is. Hoe wil ik dan dat jouw oordeel strookt met dat van mij.

In de grote rust van de morgen heb ik gedacht aan de kleine dingen van vroeger, afdalend naar het verste punt van mijn jeugd, en een verwarring van beelden en gebeurtenissen gevonden: kleuren en gevoelens waaruit ik ben opgestaan, zo talrijk dat nu, elk deel ervan evenwaardig is aan het andere: de vrienden die ik had, de dagen in de herfst, kastanjes en hazelnoten, in de winter op het ijs, de glijbanen, de vuren die we stookten, de grachten met helder stromend water en de papieren bootjes erin, de smalle wegels in het bos, de plaats met erica en hoge grassen in de zomerzon, en wij dronken van de vele geuren van hars en eik en humus, de dode vuursalamander, de negen marbels in de hand die in een kuil moesten gerold, niet allemaal te noemen want samen opduikend, een caleidoscoop van herinneringen in en over elkaar, dagen die seizoenen waren en seizoenen jaren, waaruit je bent tevoorschijn gekomen. Aarzelend eerst, daarna voluit om het schrijven te beoefenen, en gekomen waar je je genesteld hebt, op dagen zoals deze als de lucht gesloten blijft en je wacht tot de zon de mist zal klaren.

Aldus terugblikkend keer op keer, ben je op zulke dagen meer herinnering dan vooruit zien op wat je wacht om de hoek.

28-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je hebt gewacht tot de deemstering inviel en je stelt vast dat ook in jou de woorden gedeemsterd zijn, dat het momentum van de gedachten die je deze morgen had voorbij is en je het dus zult moeten stellen met wat de namiddag was.

in feite heb je maar een paar uren intens geleefd: de tijd dat je aan de vijver waart, dat je er omheen wandelde over de afgevallen bladeren, ritselend alsof van tin in het gras, en de tijd dat je neerzat in de zon, met een boek in de hand, maar je hebt niet gelezen, het boek houden was je voldoende. Je las wel de stilte die lijk een balsem van geurende olie was, op je handen, op je gelaat; je las wel de spiegeling  van lucht en bomen in het water en van  de zon, de slingering van verblindend licht erin en in je ogen.

En wat je nog zag - je hand als een scherm tegen het felle licht - één luttele fractie van tijd, de schicht van de ijsvogel over het water, zijn fladderen, even  hangend een kolibrie gelijk, en zijn lichte plons, amper het water rakend, amper enkele kringen achterlatend, maar je had het gezien en het had je verblijd, omdat het een gebeuren was waarop je had gehoopt. En je dacht, de schicht die van het leven is;, of van de mus van Bede, komende uit de duisternis, vliegend doorheen de verlichte ridderzaal en terug buiten door het open venster in de duisternis. De betekenis die Bede erin zag.

Maar jij zag erin, van het leven, de vele kleine onopvallende dingen die opduiken en onmiddellijk verdwijnen, amper enkele kringen nalatend, die je ziet of niet ziet, zoals ik niet zie de keren dat de vogel over het water is gevlogen, een visje heeft meegenomen, nog spartelend in zijn bek; zoals alles wat gebeurt om me heen en blijft gebeuren waar ik geen notie van heb, of, wat ik ook niet zie of weet – maar dit is eigen aan mijn toestand - het gebeuren dat ik uitlok bij de lezer die zijn pc opent om te zien wat ik schreef, en verrast is om wat hij leest of ontgoochelt over wat het maar is: vandaag, niets meer dan de vlucht van de ijsvogel over het water.

Maar voor de ijsvogel is het heel wat, is het, het verlaten van zijn schuilhoek, zijn vlucht over het water, even, heel even maar fladderend hangen blijven en dan de duik en weg, een klein visje in de bek, wat voor de ijsvogel het leven is.

En ik die daar zit, een boek in de hand. Het boek is er en met mij weerspiegeld in het water en het suizen van de wind in de bomen weerspiegeld, en voel ik de warmte van de zon tussen de wolken, dubbel weerkaatst op het water.

En de tijd die traag wegschuift met het licht. Niets in meer ben ik, niets in min. Er te zijn: wie ik ook ben of wat ik ook doe, juist maar er te zijn. Niet schrijvend, niet lezend, niet bewegend, niet denkend zelfs: een man op leeftijd in de zon gezeten, een namiddag in laat oktober. Terwijl hij duidelijk merkbaar, met de vijver wegschuift van de zon, en het licht geen kracht meer heeft om schaduw te zijn.

Dit zijn de ogenblikken dat je niets méér bent dan de man die daar zit starend in het water, en in het water weerspiegeld, de bomen over hem, in hem, boven hem, en van de late zon wat glinster nog, en in de geronnen stilte, een vis die opspringt en valt met een plof, en nog een vis en een plof, meer is er niet, de bomen wachtend, de bladeren die naar beneden dwarrelen.

De ijsvogel die al lang verdwenen is maar nog niet uit je gedachten. Je denkt dat het tijd is om weg te gaan. Een pluim, van een duif wellicht, heb je opgeraapt en meegenomen, waarom weet je niet, maar er gebeurt zoveel waarvan je niet weet waarom het gebeurt, hoewel alles zijn reden heeft.

27-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hoe kijk ik neer op dat ‘waanzinnig’ geschrijf van mij; hoe beoordeel ik het als ik voor de zoveelste maal herbegin, niet waar ik gisteren gestopt ben, maar verder flanerend over de struikelwegen van het woord?

Maurice Gilliams had het in zijn tijd over ‘het gedroomde boek, zonder gebeurtenissen, zonder intriges, zonder beschrijving, zonder merkbaar begin of einde: ‘le livre sur rien, qui ne se tiendra que par la force interne de son style’, en hij schreef zijn Elias. Wat neerkomt op een boek, niet sterk gehouden door zijn verhaallijn, maar door de wijze waarop de taal, het woord werd gebruikt.

Ik tracht er naar, dat wat ik doe neerkomt op het bedrijven van literatuur, in de eerste plaats omwille van de literatuur. Het is telkens een stukje proza geschreven op een bepaald moment van de dag. Ik beken vandaag, dat ik me in mijn leven, te zeer heb laten leiden door de woorden van een bejaarde, wijze dame – ze had een groot deel van haar leven doorgebracht in Argentinië – die ondervonden had dat haar leven voldoende roman was geweest opdat ze er nog een schrijven of lezen zou. Ik heb dit heel lang in het ‘achterhoofd’ gehouden maar ondertussen heb ik begrepen dat deze regel voor mij een excuus was om mijn onkunde, mijn onmacht een roman te schrijven, te camoufleren.

En hier sta ik dan, ik mag me gelukkig achten dat ik elke dag een stukje proza schrijven kan en mag. Een mens moet inzien dat hij beperkingen heeft, dat niet iedereen een groot componist, schilder of schrijver kan worden of zijn; dat er eisen, voorwaarden zijn waaraan moet worden voldaan. Eens je dit begrepen hebt, kun je je dromen afbouwen, en zonder al te veel illusies verder gaan op de weg die je, onachtzaam misschien, hebt ingeslagen.

Dit om te zeggen dat ik in bewondering sta voor schrijvers die me boeien kunnen en dan denk ik aan ‘De Bekeerlinge’ van Hertmans, het boek dat ik onlangs las, wat niet betekent dat het een werk is dat, wat het verhaal betreft, ver boven al het andere dat ik ooit las uitsteekt, maar de taal en de beschrijvingen zijn superieur.

En dan stel ik me de vraag of ik, met wat ik schrijf, mijn lezers boeien kan en, of het niet wenselijk en beter ware geweest dat ik een poging had gedaan om een echt boek te schrijven gebaseerd op een verhaal dat zich, niet in de breedte maar in de diepte afspelen zou?

Ik lees over de shortlist van de Man Booker Prize 2016. Als er een boek is dat ik misschien lezen zou is het dit van Madeleine Thien een Canadese schrijfster met Maleisische-Chinese roots, die naar ik vermoed op basis van de korte recensie, evenzeer in de diepte als in de breedte geschreven werd. Het is die middenweg die ik zou kunnen bewandelen.

Ik heb pogingen gedaan in die richting, maar als ik herlees wat ik schreef dan is het onvoldoende, ben ik op heel wat plaatsen niet hoog-creatief geweest, heb ik me niet, zoals een vriend me schrijft – en hij heeft het van Kristien Hemmerechts – durven ’smijten’, heb ik me niet hals over kop in het ijle gestort om te zien waar ik uitkomen zou.

In andere woorden, wat ik geschreven heb is misschien samenhangend wat de breedte betreft, maar onvoldoende wat de diepte van het woord betreft. Ik heb het wel geschreven maar ik heb niet beleefd wat ik schreef.

26-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Elke dag heeft zijn kleur, heeft zijn lichaam en zijn zicht op wat hij brengen kan aan afwisseling met wat gisteren was. Ook het weer speelt hierbij een rol, ook hoe je wakker bent geworden uit een droom die je al vergeten bent omdat de dromen maar nevels zijn in de holte van de nacht.

Wat je vooral ziet is hoe de dagen schuiven, hoe de herfst je gegrepen heeft en zich in jou heeft genesteld, tot in je gemoed, tot in je gebeente als je buiten komt, de luchten grijs en ondoorgrondelijk, even ondoorgrondelijk als wat de dag je brengen zal.

Maar je weet, dat wat in dit ‘nu’ al geschreven staat, aangevuld zal worden met wat ‘nu’ en in de volgende ogenblikken erna komen gaat. Zelfs al weet je nog niet waarheen je kijken zult, noch waarheen de gedachten je voeren zullen. Alles hangt af van wat je gedicteerd zal worden van uit de nevelen, én van wat is geweest, én van wat komende is. Als je Sheldrake geloven mag, zou het ook kunnen dat het van uit de toekomst op jou afkomt gestormd. Zo zag het ook de schrijver van psalm 139 het, en zo zie je het ook gebeuren.

Je zit voor je klavier en je wacht af, je neemt de woorden die zich aanbieden en eens dit werk voltooid, eens je vindt dat het genoeg is geweest, zal je de dag binnen stappen en zie je wel wat er komt of wat er te gebeuren staat voor jou: een brief, een e-mail, een telefoon of helemaal niets en dan zal alles uitgaan van je handelingen, waarvan je enkel de eerste stappen kent. Wat er op volgen zal weet je niet, maar je kunt weinige kanten uit: deze die je gerust laten en deze die je hoopt niet te ontmoeten, maar schrijven zal je, schrijven en blijven schrijven tot je er bij valt. Met pijn in de lenden en een voet die slaapt, vergeet je de rest.

Je had het over de kleur van de dag, je dacht aan citroengeel, je dacht dat deze kleur je het best passen zou voor de dag die zich nu stilaan opent op het licht. Moge het licht zich ook manifesteren in jou, moge je dingen schrijven, zoals de dag ervoor die je nog nooit ontmoet hebt in je gedachten.

Je weet van twee vrienden that they are struggling met het maken van een gedicht. Je zou ze willen helpen, maar je ingesteld zijn is niet dat van hen, zo je wacht vol vertrouwen op wat ze je mailen zullen. Dit is het heerlijke van een vriendschap en je moet het hier kwijt, je bent een gelukkig man – gisteren waart je een vreemd man - je hebt tal van vrienden die schrijven, tekenen, schilderen, beeldhouwen, je hebt er zelfs die een vijver in zijn hart draagt en zich afslooft om elk mankement eraan te verhelpen, hoe zwaar het werk ook moge zijn. Je hebt er zelfs een, die werkt aan een Fabergé-ei dat zich opent op een Pavlova die danst op de tonen van de stervende zwaan van Camille Saint-Saëns; niets is onmogelijk in deze wereld.

Je hebt nu bereikt wat je bereiken wou, je kunt nu wachten op wat er komen gaat nu de dag geopend is. Je voerde uit wat van jou wordt verwacht.

Ugo mag nu even gaan rusten terwijl ik ga ontbijten.

25-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Jij vreemde man, uit de morgen opgedoken, je schrijft wat je te binnen valt, niet denkend, noch aan de aandacht die je opeist van je lezer, noch aan zijn opvatting die je stoort of, wat erger is, die je tegen jou in het harnas jaagt; hoe bestaat je, hoe is het dat je, eens gezegd wat je te zeggen had, je uren doorbrengt, of die nu helder zijn of, zoals deze morgen, in de mist gehuld?

Je hebt er geen antwoord op, je doolt maar wat rond, stopt even hier, even daar, maar een vaste woonplaats heb je niet. Alsof je, als zwerver geboren, als zwerver sterven zult. Vele gebeden heb je uitgesproken, neergeschreven, uitgebazuind, maar niets ervan is uitgelekt, al is op de drempel blijven liggen, misschien even tot in de achtertuin geraakt, waar de merels zijn, de meesjes en de kraaien als het stormt.

Vraag dus niet, hoe het zo ver gekomen is dat je, berooid in woord en verhaal toch nog verkondigen wilt wat nergens hier te vinden is, en zelfs indien het te vinden zou liggen, niet meer wordt gezocht, niet meer aangeraakt of doorgegeven. Elke dag duikt je op, ongeacht of het regent, of de uren lichtend zijn, je staat er, je schrijft in metaforen die weinige bekoren zullen. Te ondoorgrondelijk velen zullen zeggen. Het maakt je niets, stoïsch staat je op en stoïsch gaat je slapen, zo zijn er dagen.

Of je terug zult keren, of je de toon, het timbre, de kleur van vroeger nog terug zult halen van wat vroeger was, valt te betwijfelen. Het is zoals het gebeurde: je hebt geluisterd op tv naar de klanken van ‘Le Sacre du Printemps’ maar niet gekeken naar de vertolking van de klanken door de génie Béjart. Je had genoeg aan de klanken en niet de klanken uitgebeeld. De dingen in hun uiterlijke vorm en niet wat er binnenin geborgen zit.

Wat is het hier dat er geschreven wordt? Is het een biecht of een vooruitzien, is het verleden of kan het ook toekomst zijn. Je zult het pas later weten, als het nacht zal zijn of, lijk van grote dagen, een  schittering.

Vreemd is de man die dit geschreven heeft: het is geen testament, geen visie op de toekomst, het is maar dat hij is zoals hij is, gespleten soms, niet in de hand gehouden en hij de gewone weg verlaten heeft, om te beginnen aan een lange wandeling tot diep in de vallei, waar blauwe paarden staan tussen de bloemen en tussen de reigers, zich vermeiend.

Even maar zijn de luchten open gegaan, even maar om te tonen hoe rood de dageraden hier wel kunnen zijn. Je had het moeten zien, je had het moeten weten, je had vroeger moeten opstaan om het te schilderen en ons ermee te verrassen. Vandaag is het te laat, morgen dan misschien, als de sterren zullen bleken en de winden zullen komen, voor eenmaal uit oost en west, uit noord en zuid.

Iets wat nimmer ooit gebeurde voor de vreemde man die hij is. Hij was er door getroffen en schreef erover.

24-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is alsof het, dag na dag, een andere persoon is die, op een andere plaats zich horen laat over een ander onderwerp, want je begint zelden waar je de dag ervoor eindigde. De dag van gisteren is heel ver af, alles is te herbeginnen en niet altijd weet ik welke weg ik volgen zal en waar ik zal uitkomen.

Soms lukt het mede gepaste weg te nemen, soms niet; soms wordt er gereageerd op wat ik laat gaan, waarvoor mijn dank, soms is er helemaal niets. Dit is het lot dat ik koos en het kader waar binnen alles zich afspeelt. Dit betekent ook dat je het maximum halen moet uit het gebeuren en de ontmoetingen van de dag. Je kunt wel gaan middagmalen met een paar vrienden, je kunt wel een tentoonstelling bezoeken van het werk van een vriend, maar ogenblikken erna ben je alleen met jezelf en trek je, je conclusies over wat er gezegd werd en niet gezegd.

 Duidelijk is, dat het niet volstaat uit te weiden over het gevaar dat de islam betekent voor de westerse beschaving, als we zelf bijdragen tot het verval ervan, al was het maar door het imago dat de kunst van heden ons voorschotelt. Dat we ons zouden moeten herbevestigen.

De Kerk sluit de ogen en biedt, naar het voorbeeld van Christus, haar andere wang aan. Een actief diepgaand verzet voert ze niet. Ze kent nochtans voldoende de argumentatie van Etienne Vermeersch en consoorten. Ze weet voldoende dat de figuur van een Christus, zoon van God, gestorven op het kruis ter vergeving van de zonden, een verhaal is dat bezwijkt onder de tegenargumenten; dat het geloof in de transsubstantiatie van brood en wijn, in het lichaam en bloed van Christus heel sterk is afgezwakt om niet te zeggen betekenisloos is geworden, met zijn weerslag op wat het misoffer betreft; dan toch in het westen, bij een groot van de bevolking. Met als resultaat de leegloop van de kerken.

Aldus zijn geleidelijk aan, de geestelijke wapens die we hadden afgestompt en van hun intrinsieke waarde ontdaan en wachten we, na twee duizend jaar, op een nieuwe herbronning, een nieuwe Messias die ons, gelovigen als niet gelovigen, inspireren zou met totaal nieuwe richtlijnen om naar te leven: respect en verdieping in de eerste plaats, waaruit dan een gans andere, meer realistische levensregel zou kunnen worden opgebouwd.

We beseffen echter dat dit ijdele woorden zijn, dat er in dit opzicht niets gebeuren zal, dat we te zeer begaan zijn met andere meer materiële aspecten en dat er, in de huidige vorm van samenleven, geen plaats meer is, noch voor het sacrale noch voor het kosmische, noch voor de verdieping in de geest.

Zodat we gedoemd zijn om te vergaan in een wereld waaruit het spirituele aan het verdwijnen is of, wat misschien nog erger is, de sterker en sterker wordende infiltratie van de fanatieke islam te ondergaan. Wat ons onherroepelijk, verder en verder zou doen afglijden naar een wereld waarin we slaafs zullen gehoorzamen aan wat een zogenaamde profeet verkondigde in de zevende eeuw.

23-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat ik in het verleden ook moge gezegd en beloofd hebben, er zijn onvermijdelijk momenten van zwakte, van een begin van aarzeling die je plots overvalt. Je denkt dan niet verder te schrijven, alles gesloten te houden, dat het geen zin meer heeft, woorden te schrijven zoals je dacht om daarna, ja, daarna wat doet je ermee?

Maar wat je gisteren schreef is exact, momenten van zwakheid duren niet lang, worden vergeten want je hebt behoefte aan dat gesprek, dat je dag aan dag houdt met jezelf uit te schrijven, of beter nog, het is het schrijven zelf dat het gesprek is dat je houdt met jezelf.

Dit is dan het leven dat je leidde de laatste dertig jaar. Je vertelde in die tijd over wat er gebeurde in de wereld, en wat je erover dacht; je vertelde over de boeken, dagbladen en tijdschriften die je las. Je legde de gegevens er uit naast elkaar. Je vond openingen die, zo meende je toch, dichter bij de waarheid lagen. Maar je weet nu dat die waarheid een groot aantal facetten kent en dat je hoogstens één facet ervan kunt benaderen, en dan nog, je wilt - om even terug te grijpen naar wat je een paar dagen geleden aangaf - absoluut niet de zekerheid aankleven die een Etienne Vermeersch ten toon spreidt.

Je las ook de Bijbel, je las over de gebeurtenissen die van de hand Gods waren maar je twijfelde omdat deze niet strookten met het beeld dat je had van God. Je las in de brieven van Paulus dat hij, na getroffen te zijn door de bliksem onmiddellijk is afgereisd naar Arabië om er drie jaren te verblijven, alvorens Petrus en Jacobus, de broer van Christus, te vervoegen in Jeruzalem. Je las over Kyriat Arba en Makfella dat deze dorpen, waar Sarah en Abraham begraven werden, in Saudi Arabië lagen en zeker niet in Palestina. Je dacht dat, de door geen beitel ‘gepollueerde’ dolmen en menhirs van Stonehenge een functie hadden die overeenstemde met de functie van onze eerste gotische kathedralen. Je las Pasternak en Sholokov, Proust en Joyce, je las vele en vele anderen. Maar je wist heel goed dat het niet toereikend was.

Maar de essentie van dat alles stapelde zich op en werd, zo niet op papier, geschreven in je hoofd – maar het kan ook in de golven rondom jou geweest zijn - en de woorden waren als gistende deeg in de trog en lieten je niet los. Sommige werden opgetekend andere bleven ongeschreven en je weet wat Pessoa zegt over wat in gedachten geschreven wordt. En je las Borges en wat hij wist over toeval en je las T.S.Eliot van wie schilfers terug te vinden zijn in de weinige gedichten die je waagde te schrijven.

En dan kwam er Fritjof Capra en Richard Feynman, kwam er Freeman Dyson, Weinberg en Dawkins, kwam er Steven Hawking. Je las wat je vatten kon over de New Physics en je dacht, en dit was een idee dat groeien bleef, dat de wereld van de New Physics, de nieuwe Bijbel kon zijn, ditmaal niet geschreven in woorden maar in beelden die wezen in de richting van iets kolossaal, totaal vreemd dat, niet alleen het beeld van God kon zijn, maar ook, en hier komt alles op neer, dat de dood niet het einde was maar een begin.

Dit is dan de kracht van de New Physics, die de baken zijn waar omheen je schrijven blijft.

22-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je zocht de zin op die nog altijd rondhangt, ergens, in jou of, wat ook kan, rondom jou, van een Franse schrijver, Roger Grenier – geboren op 19  september 1919 is hij nu 97 - die je niet kent, maar wel begrijpen kunt als hij zegt:

‘Ecrire pour moi a tourné à l’habitude, pour ne pas dire à la manie. Une manie dans laquelle je m’enfonce chaque jour davantage, de sorte qu’à présent, je suis incapable de ne goûter aucune autre activité, aucune autre distraction’.

En zegt hij nog waarom schrijven we? Pourquoi des milliers de Français noircissent-ils du papier à longueur d’année, sans la moindre garantie d’être publiés?’

Ik denk er bijna elke morgen aan als ik uitkijk naar een gegeven of, een eerste zin, om er een blog rond te weven. En in feite is ook mijn antwoord, in zekere zin, weinig bemoedigend, ik ben nog goed enkel en alleen in het schrijven, hiermede vul ik een groot deel van mijn actief zijn, maar ook bij mij rijst de vraag waarom ik het doe.

Nu een antwoord hierop heb ik niet, ik doe het en daarmee basta. Ik beleef er, ondanks de moeite die het me kost, vreugde en voldoening aan als ik zie dat mijn vijfhonderd woorden geschreven staan, soms meer gevleugeld, soms meer geladen al naar gelang de omstandigheden. Pas dan kruip ik uit mijn dal en kan ik denken aan andere dingen die ik te doen heb. Elke dag heeft aldus een voorzijde en een achterzijde, de ene zijde is a struggle, de andere een verpozen, een herademen na de worsteling met het woord. Een vriend dichter kent dit probleem ook. Ik volg de opbouw van zijn gedicht, voel erin het gebrek aan ritme in sommige passages en ik ben zo vrij hem er attent op te maken. Doe ik er goed aan me te bemoeien met wat een vriend heeft gedacht als perfect zijnde, als ik er tegenover stel wat mijn perfecte vorm zou zijn; als hij vertrekt van uit levensomstandigheden die niet die van mij zijn?

Ik weet het niet, maar als hij mij zijn pas gecreëerd gedicht stuurt dan denk ik dat hij het doet opdat ik het beoordelen zou, maar het kan ook omdat hij me simpelweg tonen wilt wat hij bedacht heeft.

Hij zal dit lezen, misschien me verlichten wat mijn twijfel betreft zodat ik in de toekomst, zijn gedicht slechts toe te voegen heb aan de bundel gedichten die ik al bewaar van hem.

Hij zou trouwens, en dit geldt voor allen die me lezen, zijn oordeel kunnen vellen over de blogs die ik schrijf, waar ook zaken op te helderen of te verbeteren zijn. Ik ook schrijf niet de perfectie, ik bekijk het kritisch als ik eens terug ga naar wat ik in de loop der jaren als blog gepubliceerd heb, en wellicht in de toekomst, bij gebrek aan nieuws, genoodzaakt zal zijn te herwerken of te hernemen wat ik vijf jaar geleden gemeend heb te mogen/kunnen schrijven.

Dit is nu eenmaal het lot van iemand qui n’est bon qu’a écrire.

21-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wie is het die me nog leest, of wie zijn zij die in de loop van de dag even denken aan mij en op een verloren ogenblik gaan bladeren om te vinden wat ik geschreven heb? Hoe verloopt het mijn woorden, hoe worden ze onthaald, eens ontbloot, eens terug tot leven gekomen?

Ik schrijf maar en blijf het doen; dag in dag uit breng ik woorden samen, stijgt het aantal pagina’s tot een cijfer dat ik nimmer had verwacht. En ik ga maar verder, zonder omzien, blindelings de tijd in. Ik bereik aldus het hart van de herfst om nog verder te gaan in de richting van het jaareinde dat er eens te meer schijnt aan te komen voor mij. We zijn er nog niet, maar het zou kunnen dat ik een nieuw jaartal binnen ga, gesterkt door wat voorbij is, zie ik het gebeuren. Al weet je nooit.

Ik zie dat de achtbare professor Etienne Vermeersch[1] nog altijd achter God aanloopt, het is een obsessie voor hem, God uit de hoek te halen en te zeggen dat Hij er niet is. Is hij er zo zeker van, dat er niets is dat op een God zou kunnen lijken, of, en dan heeft hij een punt, is het omdat hij nog altijd achtervolgd wordt door de God van zijn jeugd; is het deze God die hem nog altijd bezoeken komt, die hij verjagen wil uit de harten van anderen die Hem wel nog bezitten en aanroepen als de nood het hoogst is, of, wat zeker gebeurt, die hem danken voor wat het leven hen gegeven heeft, of anderen nog die stil staan bij wat het leven hen ontnomen heeft?

Wat kan er nog in meer gezegd worden over zijn afwezigheid, zijn niet-bestaan, na ‘The God delusion’ het boek van Richard Dawkings[2]? Waarom er altijd maar op terugkomen en dan vooral op de God van de Bijbel, de jaloerse, de slaande, deze van Sodom en Gomora, deze van de tien plagen van Egypte, heeft men hier dan nog steeds geen antwoord voor?

Een antwoord dat niet meer nodig is. We zijn gesatureerd, de God die de zevende dag gaan rusten is, is er, rustende, laat hem in ‘pais en vree’, en zoek voor jezelf uit hoe is kunnen ontstaan wat ontstond; uit wat het is kunnen ontstaan, en misschien ook, waarom het ontstond. Vragen die je voldoende, zelfs een leven lang, kunnen bezig houden.

Vragen die zo indringend zijn dat, zoals we het vaststellen kunnen, we ze liever terzijde leggen dan er een antwoord op te zoeken. Moeten er dan nog zijn, zoals Vermeersch, met alle respect voor hem, die blijven knagen aan het been dat die God voor hen betekent en dan vooral omdat, wat ze zeggen en schrijven, Hij niet bestaat.

Aldus mijn blog om mijn lezers te verrassen/te vervelen/te verbazen op de dag van 20 oktober 2016. 

20-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik sta volledig buiten de realiteit. In mijn blogs heb ik weinig of geen contact met wat zich afspeelt in dit land; zwijg ik over het werk van de regering die wankelt, over de wijzigingen die worden doorgevoerd met mondjesmaat. Wat me opvalt, is dat niemand in dit land nog gelukkig schijnt. En dan sluit ik de ogen op de vele ‘you tubes’ die ik ontvang, over de houding van de moslim, al was het maar over de Sharia die gewenst wordt door een groot deel van de moslim bevolking van Molenbeek. Is dit zwijgen verantwoord, ben ik hiervoor te prijzen, of mag het ook anders, is het niet wenselijk buiten te komen uit mijn ivoren toren?

Ik antwoord, neen, ik heb er geen juist beeld van, ik heb me losgerukt uit de mediawereld. Ik weet enkel dat de toekomst er heel somber uitziet, dat ik me zorgen maak voor de kinderen die nu geboren worden; dat er genoeg zijn die zoals ik de dreiging zien die uitgaat van de moslimgemeenschap in dit land en in Europa wellicht. Als ik dan het supplement ‘Boeken’ van De Morgen[1] van 12 oktober er bij neem en lees van Fikry El Azzouzi dat hij de toekomst donker inziet en dat het gedaan is met de Islam, dan kijk ik op, is het een stem en een oordeel dat ik niet verwacht. Is het soms iets om ons zand in de ogen te strooien?

El Azzouzi (38) is een productief schrijver, met een oordeel ( zijn laatste roman - 'Alleen zij', Vrijdag, 206 pag. - handelt hierover) dat ik hoegenaamd niet deel als hij het heeft over de ‘Soumission’ van Michel Houellebecq:

‘Als je de Franse intellectuelen daarover hoort praten dan doen ze alsof Houellebecq een visionair is, de man die het allemaal heeft voorspeld. Ikzelf vrees veel meer voor het andere scenario, niet een Europa waar de islam dominant wordt, maar net andersom. Ik denk dat extreemrechts de islam zal verbieden, de moslim zal verdrijven en mensen zal dwingen zich te bekeren. Vroeg of laat zitten we met een inquisitie light (sic) opgezadeld, bedoeld tegen moslims en migranten.’

Je voelt duidelijk van uit welke hoek dit geschreven wordt. El Azzouzi brengt de vrees die wij kennen, ons te moeten bekeren tot de islam (Houellebecq), over naar de moslim die verplicht zou worden zich zou te bekeren. Ja, bekeren tot wat? Dat de islam het fanatisme banne en niemand zal hen ooit verplichten het land te verlaten, een mogelijkheid die trouwens utopisch lijkt om het ooit te realiseren. Zelfs al zouden we het wensen.

Wat ik verder haal uit het interview lijkt me heel belangrijk wat de toekomst betreft:

‘In Brussel en Antwerpen en in andere grote steden komt de helft van de jeugd intussen uit de diversiteit, de politiek ‘moet’ die mensen dus de hand wel reiken.’

De hand reiken aan wie, aan de volgelingen - eerder fanatiek dan gematigd – uit die diversiteit?

Men begrijpe dus waarom ik het liefst van al vertoef in mijn ivoren/ ingebeelde toren, de plaats waar ik mezelf nog ontmoeten kan. 

19-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Alles begint in de morgen, de ogenblikken dat de geest zich opent, dat het licht openwaait over de te sterk begrensde wereld waar je aanwezig bent: de kamer met de boeken en de tekeningen; met de geschriften die opgestapeld blijven en geen voldoende ruimte kennen. Je meet ze aan het boek dat je gisteren las en, ze verzinken.

Het wordt geen goede dag voor jou. Je kunt hoogstens evenaren wat je al schreef maar er niet meer boven uit stijgen, je tijd is voorbij. Maar ook je wilt niet machteloos toe zien, je wilt herhalen wat er al staat, opnieuw en opnieuw; verhalen in andere woorden en in andere omstandigheden, hopende, altijd hopende, want hoop is wat je nog overblijft maar dan hoop op wat je niet bereiken zult. Zo waar zwerft je uit vandaag, welke regionen zult je gaan opzoeken om er lange ogenblikken te verblijven, verstild in het woord dat je dagen vult, dat je leven is; je eiland waar je onderduikt omdat je er heer en meester bent, geen concurrentie is die je de loef afsteekt.

Zij rustig, hart van vele jaren, het licht heeft zich vastgezet en uit de duisternis van je geest ben je opgestaan om te zijn wat je altijd bent geweest, een man van het woord dat geschreven moet worden. Zo twijfel niet, laat je horen, zeg dat je sterk staat in wat je schrijft en dat je schrijft wat gehoord wil worden zonder al te veel fiorituren. Je bent maar een van de zovele die de realiteit der dingen ontvluchten willen en opstaan uit de massa om wat meer te zijn of wat minder onbekendheid te verwerven. Of je er in slaagt of niet het is een stelling die je ingenomen hebt en die je houden wilt.

Achteraf: het liefst van al zou je neerliggen willen, de ogen gesloten, luisteren naar wat Klara te bieden heeft, maar je wordt, zoals altijd opgejaagd als klein wild, jou wordt geen rust meer gegund, eens je begonnen bent kun je niet meer stoppen, moet je presteren. Zo, de vraag die je niet verlaat wie is het die zich openbaart achter de persoon die je bent?

In de voormiddag is er een bericht gekomen van een vriend die zijn werk heeft tentoongesteld. Een massa personen is er op af gekomen en heeft zijn hart verblijd. In het kleine dat hij dacht gemaakt te hebben is het grote opgestaan en heeft hij met allen die er waren, toegekeken op wat hij had verwezenlijkt. Zich afvragend hoe hij er toe gekomen was te zijn wie hij was en gewerkt te hebben, gehouwen en gebeiteld, geëffend en opgeblonken, het lang proces van het tot stand komen, van het bereiken wat hij niet dacht te kunnen bereiken.

Zo, zij rustig hart van vele jaren, wat jij nog bereiken kunt is jezelf verbazen met wat je nog te schrijven hebt vandaag en morgen en de dagen erna, als deze er nog zouden komen.

18-10-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Als ik, vóór het oosten oplicht buitenkom, zie ik in het zuiden nog een glimp van de Avondster, de planeet Venus tussen lijnen getrokken door de vliegtuigen die over vlogen hoog in het teerblauwe van de lucht. Een nieuwe dag die ik binnenga, aarzelend dit maal, niet zoals de vorige dagen als ik onmiddellijk wist waarover ik schrijven zou. Neen, ik blijf tasten naar de zin van de nacht ervoor, toen ik voor het slapen gaan duidelijk wist waarover ik vandaag schrijven zou. Ik wist het zo goed dat ik het zelfs niet heb genoteerd. Maar buiten gekomen in de morgen is het weg, is het, zoals zovele zaken verloren; zinnen zijn het die niet geschreven zullen worden, niet omgezet tot een stuk proza of tot een gedicht. Je houdt er slechts aan over: ‘oktobermorgens zijn hier koud in dit land’, alsof ze ook niet koud zouden zijn in andere landen. En het is van uit deze arme zin dat ik vandaag vertrekken wou om aan te komen waar ik al dikwijls geëindigd ben, in het noman’s land van de geest.

Maar er is een maar. Ik heb vanavond het meesterlijk geschreven boek van Stefan Hertmans gesloten op zijn laatste zin: ‘de wereld tolt, maar als je even je adem inhoudt, staat hij stil’.

Een hoogst merkwaardige zin, zoals er heel wat voorkomen in zijn werk. Het is zijn manier van schrijven, hij is schilder van natuur en landschappen, van steden en stegen en van de mensen die er duizend jaar geleden in leefden. Hij is historicus, hij is inzicht, hij is verrassing en schittering, hij is een groot schrijver. Als ik na ga wat ik de laatste jaren las, in welke taal ook, hij steekt er als creatieve literator ver boven uit. Zijn boek zal ongetwijfeld vertaald worden in heel wat talen, ik zie het als een meesterwerk dat de literaire wereld gaat verrassen omwille van de taal en veroveren omwille van het verhaal en zeker de wijze waarop het werd opgebouwd

Aan de basis ervan liggen gebeurtenissen die zich hebben afgespeeld in het begin van het tweede millennium. Hij heeft deze geplaatst in hun geschiedkundige context en wat meer is hij heeft gewandeld en geleefd daar waar de gebeurtenissen zich hebben afgespeeld. Met ontroering vast en zeker, heeft hij in de University Library van Cambridge even een document aangeraakt dat ook Hamoutal - de tot de Joodse godsdienst bekeerde en herdoopte Vigdis - duizend jaar voor hem in de handen heeft gehouden. Kan er een grotere band zijn met je hoofdpersoon in een boek. En, hoe schrijf je dan over het document dat je te zien krijgt:

Ik zoek naar de kleinste opening in de dichtgenaaide map, steek er even mijn vingertop door, raak een ogenblik lang de rand aan van het document dat Hamoutal op haar lichaam heeft gedragen. De zaal is zo stil dat ik mezelf hoor ademen.[1]

Een boek heeft zich gevoegd bij de boeken die ik vroeger las. Ik zal het nog enkele dagen met mij meedragen. Vigdis Hamoutal zal me een tijd nog blijven bezoeken. Het boek zal nog lang op mijn tafel blijven liggen, ik zal er wellicht nog in bladeren al was het maar om op de vrij gebleven ruimten een kleine tekening aan te brengen. Ik wil dat het is, alsof ik er ook, al was het slechts een woord van geschreven heb, het allerlaatste toen ik de hand van de schrijver mocht vasthouden terwijl hij het schreef. 

17-10-2016, 07:49 geschreven door Ugo d'Oorde