Ik word vandaag nog maar eens overhoop gehaald door een aantekening die ik terugvond in een van mijn dagboeken, een zin die ik destijds - zegge minstens dertig jaar terug - overnam uit een boek dat een vriend me aangeraden had te lezen: ‘Children of the Universe’, de Engelse vertaling van ‘Kinder des Weltalls’ van Hoimar von Ditfurth (1921-1987). Ik lees er dat:

‘Before1965 a second was officially defined as 1/315.569.259.747 of a year. Since 1965 a second has equalled the time it takes a caesium atom to vibrate back and forth exactly 9.192.631.770.0 times. This is the official definition of the second issued by the International Union of Weights and Measures at a general conference held in Paris in 1964.’ 

Of tot welke metingen de mens, de wetenschapper, in staat is. Hoe hij deze meting tot stand heeft gebracht kan ik me niet inbeelden, maar de gegevens staan er zwart op wit en, we gaan en blijven er aan voorbij gaan: een minuut zijnde 60 maal 9.192.631.770,0 trillingen van één cesium-atoom. En één jaar, het cijfer staat hier boven, niet één trilling minder of meer, trouwens zelfs indien er enkele miljarden minder of meer zouden zijn, dan nog is de preciesheid niet in te beelden, gezien het hier gaat om een logge bol die zich, als een tol, door de ruimte beweegt op zijn baan omheen de zon. En dit is niet zo eenvoudig als men beseft dat ook de zon, gegrepen in haar sterrenstelsel, en het ganse sterrenstelsel zelf in beweging is.

Het grote wonder dat het Universum is: ik kan er niet over zwijgen, ik kan niet de ogen sluiten en er aan voorbijgaan. Ik kan niet en ik wil niet. Want

dan zit ik nog met het aantal trillingen dat even precies geteld werd, en even precies doorloopt, het is geen menselijk hart dat opstootjes kent of in twijfel even vertraagd, absoluut niet, de preciesheid is de absolute  regel zoals de preciesheid van de snelheid van het licht de regel is.

Ik zelf kan me onmogelijk inbeelden wat het vibreren of het trillen van een cesium-atoom wel betekent, evenmin hoe het aantal trillingen, meer dan negen miljard per seconde geteld kan worden. Ik kan evenmin aanvaarden dat, gezien zijn structuur - maar is er wel een structuur?- een atoom, om het even welke, of kleiner nog, het elektron of nog kleiner, het allerkleinste deeltje dat als Higg bekend staat en dat men zou gevonden hebben, het gevolg zou zijn van een toevalligheid, tot stand gekomen uit het niets, als de bouwsteen van het Heelal.

Wat een onvoorstelbare realiteit die beweegt om en in ons. Uiteindelijk wordt alles gedragen door de wereld van het atoom, door de trillingen van de particules in het atoom, of het woekerende, doch geordende leven in de natuur, onderhevig aan het woekerende, geordende leven in de Kosmos. Elektronen en nog onbepaalbare andere subatomaire deeltjes die wegschieten uit mijn lichaam en zich mengen met de massa particules omheen mij. Zodat alles in ons, ook Universum is. Onmiskenbaar ons lichaam deel van het materieel aspect van dit Universum en onze geest even onvermijdelijk bestaande uit die deeltjes Universum, even onvermijdelijk ermee en erin verweven. 

1 seconde gelijk aan 9.192.631.770.0 trillingen van het cesium 133 atoom. Mens, waar ben je mee bezig? 

23-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Er wordt aangenomen, en de feiten bevestigen het, dat hoewel de aarde, geen fractie van een el afwijkt van haar baan omheen de zon, van vandaag af, de dagen lengen gaan en, wat merkwaardig is, dat de opkomende zon, schijnbaar dan toch, op haar eindpunt gekomen is en van nu af, dag na dag terug wijkt naar het precieze oosten toe waar ze opkomen zal, drie maanden verder, op 22 maart. Een mechanisme onder hemellichamen dat vandaag geen mysterie meer is, maar dat in onze beginperiode van het mens-zijn met grote argus ogen om niet te zeggen met enorme be- en verwondering werd gade geslagen en onvermijdelijk, ja, waarom het verzwijgen, als goddelijk werd gezien.

Het goddelijke uit de wereld verdwenen zijnde, merken we het fenomenale van de feiten amper op, moeten we sterrengidsen raadplegen om er op attent gemaakt te worden, en dan nog, het licht een kwestie van schakelaar geworden, nemen we niet meer de tijd het op te merken, het komt en het gaat, het is een vaststaand feit, niets om er zich druk over te maken.

Dit is dan waar we aangekomen zijn, de zon die op dit uitzonderlijk ogenblik gezien van op de aarde, haar meest zuidelijke punt bereikt en wij, geblaseerd als we zijn, wij ploegen voort.

De mens uit de prehistorie die over dit gebeuren onvermijdelijk moet hebben nagedacht, zich hebben afgevraagd hoe het kon – en dan zeker de mens van het noorden – dat de zon lager en lager aan de hemel stond en de dagen korter en korter werden, tot er een schrander iemand is gekomen die aan de hand van een paal, geplaatst in de aarde, de schaduw van de paal op de grond heeft gevolgd en er op uit is gekomen, dat de schaduw van de paal altijd bleef verschuiven in een zelfde richting tot er een ogenblik kwam dat de schaduw begon terug te lopen naar de andere richting toe en dat het verschuiven van de schaduwlijn te maken had met het lengen of het korten van de dagen.

Het keerpunt van de schaduw dat overeenstemde met het beginnen lengen van de dagen - de terugkeer van het licht – moet aldus als cruciaal gezien geweest zijn, het punt naar waar vooruit gezien werd, meer dan naar elk ander punt, want het licht betekende leven, betekende vruchtbaarheid, betekende hernieuwing, betekende voor Akhnaton, Aton, God. Dit moet dan ook een uiterst belangrijk punt in de opvolging van de dagen zijn geweest, logischer wijze heel wat belangrijker dan het ‘heelstone’ moment, zo gegeerd door de aanhangers van Stonehenge, zijnde het punt van de langste dag of van waar af de dagen beginnen te korten.

Als er dus een punt te vieren viel was het, het punt van het wintersolstitium waar de zon deze morgen boven de horizont verschenen is en niet, het punt van het zomersolstitium, wanneer de weide omheen Stonehenge plat gelopen wordt.

Dit is dan toch onze visie hierop want het moet een magisch ogenblik zijn geweest. Vandaag worden we gebeden alle magische denken uit ons te verbannen door de ‘grote’ filosoof die naar verteld wordt, Michel Onfray zou zijn (mijn blog van 20 december).

Nochtans, mijn waarde vrienden lezers, dit solstitiumpunt IS magie, is het waard er een sermoen aan te wijden, opdat we blijvend en meer dan ooit doordrongen zouden worden en zijn van het magische karakter van het Universum waar we integraal, lichaam én geest, deel van zijn.

Het magische ervan gereflecteerd in ons. Aanbidden we de magie van het wintersolstitium.

22-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Er gebeurt niet veel als je opstaat, als je de gordijnen openschuift op wat nog rest van de nacht, een paar sterren, planeten wellicht, en een kwijnende maan. Dit is waarmede je gaat neerzitten om zo getrouw mogelijk binnen te gaan in jezelf waar de nacht niet heeft gebracht waar je stiekem altijd voor op de loer ligt, een schitterende gedachte waar je je dag, en je blog mee vullen kunt.

En toch waag je het er op, verwacht je dat er tussen de plooien nog iets overblijft dat je aan te bieden hebt, dat je nemen kunt als een vaste waarde, inkaderen kunt en ophangen als het teken dat je levend bent opgestaan, verwonderd er nog te zijn, en in jou een plots gevoel van dankbaarheid vorm krijgt en bijna tastbaar wordt in alle besef gericht aan de God van Spinoza binnen in jou en in de totaliteit van alle ruimtes die er zijn.

Het is een gevoel van gebed om wat is, ook, als je terug denkt, aan een paar momenten van gisteren aan de vijver waar je neerzat in de zon, schrijvend natuurlijk, en je plots omringd werd door een hoop mannen die je vrienden noemt, vrienden die zo uit het niets, op een bepaalde dag, de ene wat vroeger dan de andere, in je leven zijn opgedoken en je nu, in je volle eenzaamheid, komen opzoeken: een Johan, een Frank een Philippe – allen in hun vak ‘des artistes’, zoals Houellebecq hen noemen zou – en later nog een Geert, een Marc en je bloedeigen vrouw. Allen op die ene gezegende plek aan die vijver, een namiddag met een nog ongewoon felle zon rakelings over de horizont, een baken van licht over het water.

Je hebt wel geen nieuwe ideeën opgedaan in de nacht, maar je hebt wel, nu je er voluit aan terugdenkt, hun warmte in jou opgeslagen, hun losheid van woord en lach en, van de ‘jonge’ vijftiger, Frank, de graveur van in elkaar verslingerde  acanthus bladeren in ‘Art Deco stijl’, van zijn dromen en verwachtingen hebt gehoord, terwijl de zon als een rode bol verdween achter de struiken. Dit alles, meer zijnde dan de woorden waaraan je in de nacht had kunnen denken.

Dit beseft je pas nu: de waarde die de vriendschap is, de gevoelens die je binden aan anderen, die een verlenging zijn van je persoon, en omdat er een wederkerig aanvullen is: zij die je meenemen in hun dagen en jij die hen meedraagt tot in je geschriften waar ze voor lange tijd zullen aanwezig zijn, gegraveerd in woorden op een wit blad.

Je hoeft dus nimmer te wanhopen, zelfs al ben je er niet meer, de vijver draagt je aanwezigheid, je geest staat er geprint, in lichte, amper te merken trillingen in het water die je vrienden, als ze er komen, zullen ontcijferen als komende van jou.

Tot dit ook zal weggestorven zijn en er enkel nog zullen overblijven, met wat geluk, de trillingen van het woord op wat vergeelde bladen, maar dan enkel voor ingewijden.

21-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik ben er bijna, zo voel ik me als ik 20 schrijf, één tiental in meer en een stap verder en ik zit boven op de top van het jaar. Dit is nu het punt dat ik te bereiken heb, al weet ik dat het niet het eindpunt is, dat het maar een ingebeelde lijn is die overschreden wordt en de indruk laat dat daarna alles anders zal zijn, wat zeker niet het geval is. Eens de lijn overschreden zal ik hier nog zitten, vroeg in de morgen, om me de woorden uit de neus te halen en te denken aan hen die me lezen zullen, uitkijkend, zoals ik trouwens, over wat er zal geschreven staan.

Het mag jullie niet verbazen maar ook ik, als ik begin, stel me de vraag waar ik eindigen zal. De weg van woorden die ik bewandel, kan alle kanten op. En dit is het wonderbare ervan, ik bewandel een weg die ik zelf aan het aanleggen ben. Beide, de tekst en de weg ontstaan simultaan. En na mij wordt deze weg door anderen bewandeld en blijft hij liggen voor een tijdje. Dus niet zoals een pad in de bergen dat zich slingert naar de pas tussen twee valleien toe en dat de eeuwigheid – ik ken er die moeten dateren van het jaar 1100 -  beschoren is. Neen, je weet dat de weg die je nam maar voor een dag is, dat je er morgen opnieuw moet op uit trekken om een nieuwe weg te zoeken in het landschap, dat dit is van de geest in jou.

En je blijft je afvragen wie of wat het is die dit landschap getrokken heeft, wie dit landschap heeft aangelegd opdat we er in wandelen zouden, zelfs erin verdwalen kunnen, zoals Dante, of er ontdekkingen doen die aan weinige gegeven zijn. Dit is dan het lot dat je wacht eens je dit open liggend, oneindig landschap bent in gegaan. Van dan af heb je vele mogelijkheden, kun je alle kanten op, maar de vraag blijft: Wie of wat is deze oneindigheid, en wie of wat is deze die hier loopt, die hier een spoor trekt?

We leven: ofwel volgen we, vertrouwend of niet, de vertrouwde paden, wetende dat we weinig op niets in te brengen hebben, en ontdoen we ons, zoals de filosoof(!) Michel Onfray het ons suggereert van elk magisch denken, dat zegt hij nog de intelligentie, a priori athee, verbiedt[1]; ofwel leven we in de diepte, met vragen die een oplossing willen. En die, als we er, al was het maar zoals Spinoza, over nadenken eigenlijk neerkomen op de vraag waarom twee plus twee vier is, wat geen vraag is maar een zekerheid. Zo ook ligt het antwoord klaar en duidelijk getekend als we trachten, even maar, heel even maar, te doorgronden wat de Natuur eigenlijk betekent. Hoe alles zich in de loop der millennia, gestructureerd heeft, zich ontwikkeld heeft tot een kluwen van moleculen en cellen, van atomen en elektronen, van quarks en fotonen, om er toe te komen, al was het maar, dat een boom - hoe hij ook tot boom is gekomen, wat al een wonder is - er gekomen is voorzien van het zaad voor nieuwe bomen.

Kan men zich even indenken hoe dit tot stand kan gekomen zijn, precies zoals de tekst van mijn blog er gekomen is bij mijn wandeling door het landschap van de geest en de weg, naarmate ik schreef, zich gebaand heeft. Gelijktijdig, zoals het gebeurde met eik en eikel, met kip en ei, een simultaneïteit in het ontstaan ervan, die ons zou moeten verbazen maar waaraan we de meest stupide vraag vast knopen, wie of wat er eerst was de kip of het ei.

Het wonder dat de Natuur is, Spinoza had er een uitleg voor, het kostte hem de verbanning uit de Joodse familie. Hoewel hij niet het beeld kon hebben dat wij nu hebben over de werking en de structuur van de Natuur, wist hij toch dat de Natuur één lichaam was bestaande uit stof en geest, Stof die het zichtbare was, Geest die het onzichtbare was. En hij permitteerde zich Lichaam en Geest samen God te noemen. Hij had even goed geen naam kunnen geven, misschien ware het beter geweest.

20-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Er zijn van die dagen dat je, vroeg in de morgen, met je Van Dale in de hand gaat zoeken, naar woorden die je hoorde en waarvan je niet zeker bent welke precieze waarde ze vertegenwoordigen. Je kreeg er enkele om de oren die op je maag zijn blijven liggen omdat je ze voor de eerste maal hoorde als behorende tot de Nederlandse taal. Vooral een ervan, een woord beginnende met een ‘q’, niet gevolgd door een ‘u’: ‘qaly’. Je zag wel, nu al een tijd geleden, hoe de Jemeniet verslingerd was op ‘qat’, maar ‘qaly', als je het gaat opzoeken in ‘Van Dale’, XIde uitgave, vindt je niet.

Nochtans kwam het voor in het ‘Groot Dictee’ van 17 december[1], dat ditmaal een spanningsveld heeft mee gekregen dat is uitgegroeid tot een match tussen twee partijen waarin de balalaikaspeler het gehaald heeft. Het kan gebeuren en het gebeurde.

En wat meer is, balalaika was een van de woorden die ik juist geschreven had, niet dat ik de balalaika speel, maar ik zou er niet over gestruikeld zijn, zoals onze Nederlandse vriend, ondanks het feit dat hij heel wat meer woorden - vijftien om precies te zijn - correct geschreven had daar waar ik gestruikeld was.

Het is nu wel niet mijn bedoeling kladderadatsch te verkopen, zijnde te knoeien met woorden, noch een bakkelei te houden over het Dunglisch, noch te toosten met krambamboelie, noch te doen aan glossolalie om, aldus een conciliatie op gang te brengen om te voorkomen dat in het vervolg, een voorbeeld van de impardonnabele dociliteit van de Taalunie, alle au- en ei-woorden naar de papiermand zouden verwezen worden en uniform vervangen door respectievelijk ou- en ij-woorden, wat een virulente impact op de landstaal zou betekenen, zijnde een abhorratie van ons Nederlands.

Er zijn er die meester zijn in het goochelen met taal, die hun tijd ‘verdoen’ met het zoeken naar de meest exquisiete woorden om een tekst te schrijven met een moeilijkheidsgraad die alles overstijgt. Zijn het geen woordkunstenaars het zijn dan toch eerder vreemde eenden in de bijt. In elk geval, toch kijk je op, met een zekere bewondering, getint met een vleugje nostalgie, als iemand, zoals A.F.Th. van der Heyden, alle registers opentrekt om landgenoten die zich wagen te bedienen van een moerstaal in de aandacht te brengen.

A.F.Th van der Heyden - evenals schrijver dezes, al heeft die weinig in de pap te brokken - wil onze prachttaal behoeden voor elke dysthymie[2] en is er om deze reden, en er zijn er nog andere, mordicus tegen dat de Taalunie het Nederlands aan excavatie blootstelt.

Hiermede is niet alles gezegd over het Groot Dictee, zeker niet. Maar over het abhorreren of abhorratie gesproken, is er een die zich situeert op een totaal ander niveau, maar daarom niet minder sensibel, integendeel, over komt en zelfs fungeert als een doodssteek voor onze traditie, en wel als een Nederlandse televisiezender, de NPO, de mening is toegedaan dat de slogan ‘Kerst vieren we samen’, vandaag ineens moet gelezen worden ‘december vieren we samen’. Dit om anders ge-aarden ter wille te zijn, hierbij over het hoofd ziende, dat het nu de traditiegevoelig ge-aarde bevolking is die tegen de borst wordt gestoten.

Van nu af aan zal de afbraak wellicht niet meer stoppen. 

19-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat me herhaaldelijk opvalt bij het schrijven van mijn blogs is dat ik, na pas een nieuwe maand te zijn begonnen, ineens vaststel dat ik al voorbij halfweg de maand ben. Het is natuurlijk eigen aan de snelheid waarmede de dagen elkaar opvolgen, en allemaal kennen we wel dit gevoel, echter, zo lang het maar een maand betreft is het te nemen, als het een jaar is, en dat op mijn leeftijd, is het een confrontatie met de realiteit en is het telkens even schrikken.

Ik sta er dan, zoals nu, even bij stil, maar maak me geen illusies, een tiental blogs verder en ik ben aan mijn zoveelste jaarinventaris toe, waar ik vandaag nog niet wil aan denken, al zal het wel, al zal ik me in stille momenten afvragen hoe mijn jaar verlopen is, waar ik echter nu niet wil op ingaan.

Ik herlas zo-even mijn blog van vandaag en voegde er nog een zin aan toe om te onderlijnen hoe belangrijk een boek kan zijn. Als ik regelmatig teruggrijp naar Auster – daarna zal ik trachten erover te zwijgen – dan is het ook omwille van het boek zelf; omwille én van het witte glanzende couvert met het beeld van een openstaande deur, én omwille van het gebruikte papier[1], én omwille van de ganse lay-out en de gebruikte letter en grootte ervan. Het boek is een poëem op zichzelf, waren de gedichten op een andere wijze voorgesteld, ik denk niet dat het naast mij zou blijven liggen. Nu is het eerder als een soort talisman dat ik het gebruik en inkijk. Er is iets aanstekelijks aan dat boek. En dan is er nog iets. Het feit dat de Engelse tekst op de linker pagina, zijn evenbeeld heeft in het Spaans op de rechter pagina, maakt dat ik tweemaal het gedicht te lezen krijg, en dit in een totaal ander klankritme en uitstraling. Het kost me heel wat moeite ook, mijn Spaans is verre van perfect, mijn Engels gaat beter, maar de door Auster gebruikte woordenschat is heel subtiel en delicaat, vele van zijn woorden zijn totaal nieuwe woorden voor mij en ik beken dat ik dan ook niet een maar twee woordenboeken nodig heb om me door het gedicht heen te werken.

Dit alles maakt dat het gedichtenpark van Auster voor mij een fenomeen is. Ik hield er aan dit hier te vermelden om mijn dag te beginnen, omdat ik weet dat ik jullie een uitleg verschuldigd ben nu ik al een paar dagen Paul Auster op het menu heb geplaatst en dit enigszins vreemd moet overkomen, behalve dan bij de vriend die zo inspirerend is geweest me te verrassen met zijn ‘Snowfall and night. The repetition of a murder among the trees’- gedicht.

Die vriend is een groot beeldhouwer, hij creëert, hij is zoals Auster, maar hij zoekt het niet in woorden maar in vormen en kiest ook, met veel zorg, de materie die hij bewerkt. Zijn beeldhouwwerken zijn niet toegankelijk voor iedereen, maar je houdt ervan, ze intrigeren, je wilt ze dicht bij jou om ze te begrijpen en ze zijn dermate geconcipieerd, uitgewerkt en afgewerkt dat ze, zoals Auster, blijven boeien omwille van hun broze toegankelijkheid die je bezig houdt.

Het is de binding die ik heb met hen en zij met mij. 

18-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

‘Snowfall  and the night. The repetition / of a murder / among the trees.  The pen / moves across the earth: It no longer knows /what will  happen, and the hand that holds it / has disappeared’. 

Een vriend stuurde me dit gedicht van Paul Auster. Hij weet dat de poëzie van Auster me intrigeert. Ik dweep er niet mee, maar ze boeit me, en wel omdat ik er, sinds de tijd dat ik hem tracht te begrijpen, geen verhaal in vinden kan. Wat helemaal niet zeggen wil dat ik zijn gedichten niet zou zien als zeer kunstgericht en sterk poëtisch, in tegendeel, maar zijn kijk op de poëzie is uitzonderlijk en, als er dan toch in zijn gedichten een schim van een verhaal zou opduiken dan is het maar even schimmig als het verhaal dat ik haal uit een doek van Alechinsky bijvoorbeeld.

De verzen die hij me stuurde komen uit het gedicht ‘White Nights’ uit zijn bundel, ‘Collected Poems’ die, samen met hun Spaanse vertaling, al maanden om niet te zeggen jaren, binnen handbereik liggen.

Zijn gedichten, schrijft Jordi Doce, de vertaler naar het Spaans – hij werkte er aan van 1996 tot 2012 – beginnen gewoonlijk met een zelfde structuur: een gestamel (un balbuceo), een toevallige zin waaraan, eigenlijk losstaande woorden of  zinnen, worden toegevoegd die de deur openen naar een soort autistisch betoog. Zo heb je het voorbeeld hierboven, of andere zoals:

The dead still die and in them the living’, of, ‘The blind way is etched in your palm’.

Telkens is het een verrassing, wat het poëtisch element zeer ten goede komt. Maar het geheel blijft voor mij onbegrijpelijk, en wellicht hoeven zijn gedichten niet begrepen te worden omdat ook hij zich beweegt in de oneindigheid van het zijn tussen al wat is en het nulpunt ervan.

Zijn gedichten zijn als handen die zich openen op woorden. Deze lezen is ze bewonen, is ze bewandelen om terecht te komen in een labyrint waarvan je noch het centrum vindt, noch, eens je er zijt binnengegaan, de uitgang. Maar ze betoveren je, precies omwille van hun ontoegankelijk zijn.

Het zijn doeken van Alechinsky, het beste waar ik ze met vergelijken kan. Het zijn blokken woorden die een verbrokkelde wereld oproepen waarin je dreigt te verdwijnen als je er in onderduikt. Een evenbeeld ervan zou ik als volgt durven schetsen:

Zuivere samenvalligheid: / het woord, aan het licht ontleend / en meegenomen door wind en wolk / en adem. / Weerklank van wat is, / gelegd op bladeren in het gras, / rottend in de leegte, / even, / het weinige dat overblijft. 

Zo, zou ik dan, in een veelvoud van dergelijke sibillijnse gedichten, mijn woorden achterlaten, gebundeld wat van alle tijden is en van de nog komende; en aldus terug keren naar waar ik vroeger onder de bomen lag, luisterend naar de wind in de appelaar, en het winter werd.

Ik weet ook dat, ondanks al wat ik erover denk of schrijf, ik zijn 'Collected Poems' zal blijven bezoeken, wat dan toch veel betekenend is.

17-12-2016, 07:48 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het licht in de morgen is je inspiratie, niet zo zeer de kleuren nu de zon dichter en dichter naar het westen schuift, het is het licht zelf die het doet, uit de puurheid ervan is het dat je je zinnen haalt, alsof ze er te lezen stonden en je maar de woorden te nemen had, woorden als fotonen, onzichtbaar maar denkbaar aanwezig.

Het licht als een vlies, al een lichte olie over jou, over je gezicht, over je handen. Je voelt het aan, het kleeft op je huid, op je gevoelens onder je huid. Het is je voedsel dat binnen komt via je poriën. Je weet het sinds je jeugd hoe het aanvoelt, sinds je hebt geleerd hoe het in de winter is, hoe de luchten zijn tussen de bomen van het bos, hoe ze zijn over de velden, de beken, de vijvers, de straten, de huizen; hoe het licht zich in kringen beweegt om jou, zich wentelt om jou, alsof de kilte tezelfdertijd de warmte was voor je ogen.

Het is het onvervangbare van het leven, van het hier zijn.

Onze woorden erbij zijn woorden van het licht die je uit het licht heb weggehaald om die tot jou te nemen, zoals je een drank tot je neemt, een beet in een appel; het heeft de smaak ervan. Het licht heeft de smaak van het leven in jou en omheen jou, het draagt in zich de stilte van het kosmische gebeuren en tevens de kracht die zich aan het opladen is om open te barsten bij een juiste sterrenstand, later.

Maar wat je weet: je woorden uit het licht gehaald, zijn maar wat gestamel van licht, je verwacht niets meer.

Als er, wist Borges, een ode te schrijven is, dan is het een ode aan het licht. Hij wist het beter dan wie: een ode aan het grote wonder dat het licht is van de morgen in onze alkoven, van de middagen met hoog de zon, van de avonden als het licht verdwijnt voor de nacht invalt.

En het is, zo lazen we, het licht van de geest dat ons nog meer verbaast, omdat het licht ook stilte is, geroep van stilte gehecht aan de lege takken in de lucht, een openheid van stilte waar we binnenwandelen kunnen om de sfeer te zijn van wat licht als stilte betekenen kan. Je kunt er, je kunt er Paul Auster bij halen:

‘Autumn: a simple leaf / eaten by light: and the green / graze of  green upon us / Where earth does not stop / We, too, will become this light / even as the light / dies / in the shape of a leaf.[1]’

Die het weten kan, achter zijn schrijfmachine gezeten, in een wolk die poëzie zou moeten zijn, al lezen we het anders, al zien we niet waar hij ons voeren wil, alsof ook hij het niet weten zou, wij het ook niet hoeven te weten, als er maar het woord van stilte is dat wordt neergezet en van het licht ‘in the shape of a leaf. Een voldongen feit.

We hebben er niets aan toegevoegd, het licht dat ons tot schaduw toe bewogen heeft, tekeningen brengt van verre tijden, met kleurvlakken van groen en wit, omkleed met licht, als het sneeuwen gaat, wat je verwachten moogt: het rakelings rijzen van de vlokken tussen de takken dat je horen kunt voor wat van de stilte is als het licht gaat breken. Er nog te zijn, nog te horen, zelfs als je er niet meer zou kunnen zijn.

Ademloos maar vederlicht. 

16-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hij staat voor zijn tekentafel, het blad voor hem trillend van witheid. Hij trekt met potlood een lange lijn diagonaal over het blad, zijn weemoed om het voorbije. En dan links bovenaan zijn blad als groeiend uit die ene lijn, tekent hij kleine vormen die in elkaar verweven liggen, een verzameling kleine dunne stengels van paddenstoelen met half verwelkte kop en stukken steen eronder met mossen begroeid, vleugels van kevers, gebeenten van hagedissen. Kleine resten tot fossielen gekomen. Alles vloeit uit zijn ene hand die Job is, die Borges is, die het verwoorden is van een massa tekens die nog niet bestonden, en zonder hem nimmer zouden bestaan hebben.

Hij werkt uren verder tot het licht verdwijnt. Hij voelt zich licht zwevend, hij voelt zich gelukkig. Hij ziet hoe uit het niets, uit die ene schuine lijn dwars over zijn wit blad een tekening is gegroeid en een eigen bestaan heeft gekregen waaraan hij niets meer kan wijzigen.

Echter, voor hij slapen gaat bedenkt hij zich, keert hij terug naar zijn tekening onder de lamp die het onzichtbare van het leven weergeven moet, uitgedrukt in potloodlijnen en potloodvulsel van zachtheid twee tot hardheid vijf, ineen geregen lijnen en vormen, zoals in de natuur, lijn en vorm in elkaar vloeien. Met Shostakovich op de radio, en geschakeld in klanken, krijgt elke stip of lijn op zijn blad, krijgt elk voorwerp in de kamer rond hem een betekenis in meer. Hij aarzelt, iets ontbreekt nog aan de tekening, iets, het deel Shostakovich, maar hij weet niet hoe het te brengen.

In de nacht is hij opgestaan, de haard smeult nog na, de wind jaagt om het huis, het is als een zucht die komt uit het diepste van de aarde. Hij meent te weten hoe en wat hij er nog aan toe te voegen heeft. Hij lag er al een hele tijd aan te denken. Er was een plaats die hij vullen moest wilde hij het ritme van de lijn en de opbouw van de vlakken krachtiger laten uitkomen om meer diepte te krijgen. Maar de tekening voor hem weigert dat er nog iets aan gewijzigd wordt, en hij slaagt er niet in het beeld dat hij in zich droeg en dat hem wakker had gehouden op zijn blad neer te zetten.

In de morgen zet hij er zijn handteken onder, hij weet, en wellicht hij alleen, dat hij zich geen zorgen hoeft te maken. Niets is perfect. Ook zijn tekening niet. Creativiteit kent geen voltooiing.

Maar denkt hij, het boek dat ik schrijven wil moet perfect zijn, zelfs al weet ik dat het niet kan, het moet voor mij de hand reiken naar het perfecte. Een stevig boek moet het zijn, soepel en diep reikend tot in de worteling van het leven: voedsel voor de geest. Het moet van aard zijn dat, eens je het gelezen hebt, het voldoende is het in de hand te houden om de vreugde dat het lezen je gaf terug te vinden. Kortom een boek dat je meeneemt naar bed en waarvan een halve pagina lezen volstaat om rustig in te slapen.

15-12-2016, 00:55 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het geeft me een goed gevoel als ik zie dat er op mijn blog, op een dag, meer dan dertig bezoekers zijn geweest; dat er dus een klas vol, mijn woorden gelezen hebben en meegenomen in hun dagelijks doen en laten. Meer kan ik niet wensen. Ik weet dat het niet elke dag gebeurt, dat er ook dagen zijn dat er maar vijftien zijn of twintig die op mij afkomen, maar, bij meer dan dertig, stel ik me vragen hoe het komt, of het beantwoordt aan de werkelijkheid en of mijn woorden dan zo gewild zijn?

Normaal gezien ware ik hier op verder gegaan, maar ik krijg van een vriend een e-mail binnen die me een andere werkelijkheid voor ogen roept: de penetratie van de Islam in Frankrijk en wellicht ook in alle Westerse landen. Het is geen penetratie meer, het is het begin van een overrompeling, een overheersing. Nog hoogstens een à twee generaties en het is zo ver, het Westen zal een meerderheid aan aanhangers van de Koran kennen. De kinderen die nu geboren worden zullen als volwassenen geconfronteerd worden met een cultuurloze massa van moskee bezoekers, die hen - het zit hen in het bloed - naar het leven zullen staan, of dan toch hun leven grondig zullen wijzigen.

Ik durf er niet aan denken wat het voor hen betekenen zal, ook welk impact het zal hebben op, de politici van gisteren, van vandaag en van morgen, die overhoop zullen gelopen worden zonder enige vorm van verdediging.

En dan maar uitweiden over het al dan niet toestaan van een visum aan een familie Syriërs, gesteund door een rechter die de ogen sluit voor wat zich aan het afspelen is en ingaat tegen de trend dat het genoeg is geweest om de, door een bepaalde sekte van de Koran opgejaagde andere Koranliefhebbers, als vluchtelingen zo maar op te nemen in ons midden.

We worden geconfronteerd met politici die schrik hebben te beamen wat Bart De Wever vertelt; want, is het aan de rechter – is hij niet wereldvreemd[1], hij is vreemd wat de toestand in België betreft - om een visum toe te kennen of is het aan de Staat? 

En ik die me uitsloof, alsof er niets gaande is, alsof er niets ondergronds maar gestaag aan het gebeuren is, om te schrijven over wat ik denk over kunst, over onsterfelijkheid en over wat ik deze morgen dacht te schrijven, vooral over creativiteit; maar het laten liggen heb:

1, omdat ik vanmorgen verrast was door het aantal bezoekers op mijn blog, en 2, omwille van een e-mail die binnenliep van een vriend, schilder van landschappen, met een uitnodiging op zijn tentoonstelling, gekleurd met een prachtig voorbeeld van de werken die hij tentoonstellen zal.

 * 

De dag was dus uitermate goed begonnen, geen vuiltje was er aan de lucht, ik had, terwijl ik begon te schrijven, het beeld van een van zijn schilderijen in mijn hoofd, tot ik even weggeroepen werd en daarna eerst ben gaan kijken naar wat een andere vriend, even bezorgd als ik, die me overviel met een ander beeld, een toekomstbeeld dat een vervolg was op wat de Islam voor het ogenblik in Frankrijk en wellicht in de wereld aan het worden is. Houellebecq met zijn ‘Soumission’ heeft het juist gezien, maar wat hij niet geschreven heeft is wat het betekenen zal aan gevoelens bij hen die op het punt staan overheerst te worden en het schijnbaar vandaag nog niet zien.

Als er een is die het ziet aankomen en het daarenboven durft zeggen, dan is het De Wever. En als de andere partijen er tegen op komen en de ernst van de toestand willen verdoezelen, dan is het omdat ze hem dat succes niet gunnen, hoewel ze wel weten dat, zoals ik het weet, zij het weten dat hij wel gelijk zou kunnen hebben.

De wereld op zijn kop. Ook, ik, die deze blogs wil blijven schrijven alsof er niets op til zou zijn dat ons – het westen, onze kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen – treffen zal in het merg van hun gebeente. 

14-12-2016, 13:54 geschreven door Ugo d'Oorde  

Kunst is ingesteld op de kosmos, ligt in de lijn van het creatieve dat eigen is aan de kosmos en heeft via deze binding een sacraal karakter. Al wat hier van afwijkt, is voor mij geen kunst. Duidelijker kan ik het niet zeggen. Dus als me de vraag gesteld wordt wat is kunst dan heb ik er een antwoord voor, hoe onvolledig ook, hoe metafysisch ook.

Ik kan dus schrijven dat een wapen, of wat ook, sierlijk bewerkt met tekeningen, welke ook, maar waarop iemand zich heeft uitgeleefd om het beste, het meest sierlijke, het meest creatieve dat in hem was uit te drukken, voor mij kunst is; dat het ontwerpen van een uurwerk zoals ik er nooit een zag, kunst is, omdat het creatieve element erin heel duidelijk en krachtig aanwezig is en, het is dit creatieve dat het tot kunst maakt. En wat meer is, in de mate van het creatieve erin, en daar hebben we ons oordeel over, is het kunst met een grote ‘K’ of met een kleine.

Ik noem deze twee uitingen van kunst, omdat een simpel iemand die ik ontmoette – het geluk had te ontmoeten – in volle zomer, een namiddag op een simpele plaats aan een vijver, in het geruis van de wind in de populieren, me die toonde op zijn smartphone, of hoe heet zulk iets.

Ik kan andere voorbeelden noemen van vrienden uit mijn omgeving die - en hier komt het er voor mij op neer - creatief bezig zijn, die zich uitleven op een blok hout of op een doek, of andere die een creatief gedicht projecteren op een even creatief uitgezochte foto, dit alles zijn voorbeelden van kunst, dan toch voor mij, ik herhaal het.

Als ik dan, zoals het gebeurde, geconfronteerd wordt met zuilen van de Aula in de Volderstraat in Gent die bekleed worden met sneetjes hesp, dat is hier absoluut niets creatief mee gemoeid, dan is het hoogstens een choquerende vondst, zoals het misschien ook een vondst is de aandacht te vestigen op een pot mosselschelpen, of op een urinoir, geen uiting is van kunst.

En daar gaan we in deze wereld van vandaag naar toe, dit is de richting die als maatstaf genomen wordt. Het creatieve wordt op zij geschoven, het wordt vervangen door het sensationele, het gewaagde, het meest ongewone. Echter ik val er niet voor, ik heb er niets aan, integendeel ik vind het beschamend, zelfs al verbaast het me soms – Wim Delvoye bijvoorbeeld - maar dit is in vele gevallen eerder een uitzonderlijke verwezenlijking van een bepaald idee. In welke mate die trouvaille te wijten is aan het creatieve in de mens en, in de lijn ligt van het creatieve in de kosmos, is dan een andere vraag die we zelf beantwoorden en desnoods verdedigen moeten/kunnen.

Ik weet met John Keats dat: ‘A thing of beauty is a joy for ever’. Vandaag, schijnbaar is dit voorbijgestreefd,. Echter, of wat vandaag geprezen wordt, ‘a joy for ever is’ heb ik mijn twijfels. Ik schrok, om er nog iets aan toe te voegen, toen ik het portret zag van Koningin Béatrix - geschilderd door, was het Tuymans? – dat het zeker geen ‘thing of beauty’ was.

13-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik zal wellicht haar boek niet kopen maar toch verheugde het me ooit van Marie Depussé in Le Monde te lezen over haar boek, ‘La nuit tombe comme elle veut’:

‘Qu’elle a écrit son livre comme pour laisser une trace. Une sorte de testament. L’éternité, on n’y peut rien, mais l’immortalité il faut s’en occuper.[1]’

Heb hier niets aan toe te voegen, de eeuwigheid, een moeilijk te vatten woord, ligt open voor ons, is een holte, ‘a black hole’ waarin we worden opgeslorpt. Daar tegenover echter staat de onsterfelijkheid, en zegt Marie Depussé - maar ze is niet alleen die dit zegt - daar kunnen we iets aan doen. Of het veel is of weinig heeft niet zo veel belang, maar je moet er mee bezig zijn, je moet er aan werken opdat er, na je as is uitgestrooid, toch nog iets van jou zou overblijven. Dit is wel het gevoel dat je overhoudt als je meent iets geschreven/gemaakt te hebben dat de tijd trotseren zal, opdat er dus nog iets overblijven zou van de persoon die je geweest bent.

Maar toch niet overdrijven, als het er maar op aan komt dat je naam bewaard blijft, alfabetisch geklasseerd in een of ander, bv literair register, dan heeft dit weinig of geen betekenis, wens ik er zelfs geen zweem van onsterfelijkheid in te zien. En dit is waar ik sta vandaag, zo lang er geen bestendigheid wordt gegeven aan wat ik schreef zal mijn onsterfelijkheid zich beperken tot de teksten van wat blogs en wat schuchtere pogingen die ik deed om bepaalde geschriften er uit, op een onorthodoxe wijze te verspreiden, met eventueel er naast, wat tekeningen die nog wat aan de muren zullen blijven voor een tijdje.

Grote illusies koester ik dus niet. Trouwens, een boek de dag van vandaag heeft niet veel vooruitzichten, het wordt overspoeld door de massa’s boeken die er aankomen, een normale vloed zou nog geen onoverkomelijk iets zijn, maar een stortvloed van boeken, een tsunami, zoals ik de indruk heb dat er nu nieuwe boeken op de markt verschijnen, laat je weinig kans.

En toch, de tijd leert ons dat de onsterfelijkheid het deel is geworden van ‘Les Mémoires d’Outre-Tombe’ van Chateaubriand – dit dan toch bij mij - van de ‘Divina Commedia’ van Dante, van ‘Don Quijote’ van Cervantes, van Dokter Zhivago van Pasternak en van zovele werken van zovele andere schrijvers. Zelfs als ze niet meer of nog heel weinig zouden gelezen worden, de onsterfelijkheid van hun werk valt terug op de schrijver ervan en hun naam is de eeuwigheid ingegaan en allen, al zal het wel nooit hun hoofddoel geweest zijn, al schrijvende zullen ze er toch dikwijls aan gedacht hebben. Ovidius was overtuigd van de onsterfelijkheid van zijn Metamorfosen die, wat er ook gebeuren mocht, voor eeuwig zijn naam zouden meenemen in de tijd. En Dante wist dat hij, op dat gebied, Ovidius zou overtreffen.

Maar, als het niet is om den brode, waarom schrijven we, waarom zijn we bezeten door het schrijven, door het aaneen rijgen van woorden die een betekenis dragen. Waarom trachten we, keer op keer, aanzet na aanzet, al wat ooit geschreven werd niet alleen aan te vullen, maar te evenaren, zelfs te overtreffen?

Waarom, wat is het dat ons voortdurend opjaagt het te doen en het te blijven doen, trachten te zeggen wat nog nooit gezegd is geweest?

Draai en keer het maar zoals je wilt, er is die drang in ons: ‘ l’immortalité il faut s’en occuper’.

12-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik wandel niet meer in of door het landschap, hoogstens met de wagen beweeg ik er me nog in. Ik zie dan wel hoe het zich ontplooit, hoe het getekend wordt in zijn glooiingen en hoe de luchten kleuren, maar ik voel van de lucht de kilte niet, ik ruik er de geur niet van, en het zijn kilte en geur die het landschap leven doen.

Maar er is ook een tijd geweest, een glorieuze, wondere tijd, dat ik me bewoog in het landschap, dat ik er duidelijk deel van was; dat ik er over vertellen kon alsof het een verhaal was. En het wondere is dat ik er vandaag nog keren kan, in gedachten weliswaar, maar impressies van vele landschappen liggen in mij gestapeld, zijn de vele bladen van een dik boek.

En je schrijft dit en je voelt dat ze staan te drummen om genomen te worden, om hun beurt te krijgen. En namen duiken op, te veel om ze te noemen, gaande van Kawkaban in Yemen tot de molen van Alphonse Daudet, tot Iona, het heilige eiland van de Schotten. Ga maar, zwerf maar uit, noem ze in een ruk om ze een fractie tijd lang te herbeleven. En, je houdt er een, die je vandaag hernemen wilt: de wandeling van uit Zinal[1] naar de cabane d’Ar Pitettaz, met je grote vriend, Gustave, die je nog niet zo lang geleden verloor, maar je weet dat hij daar nog altijd is.

Je roept hem terug, je omhelst hem, je staat met hem in la Plaine de la Lé, aan een enorm rotsblok met erop geschilderd: ‘Ar Pitettaz, chemin difficile’. Een weg die we samen ettelijke malen hebben bewandeld. We lopen op de brug over het kolkende water van de Navizence, volgen een stuk het water stroomopwaarts en nemen dan de wegel tussen de lage sparren, tot aan een open vallei met een riviertje waar je, ofwel de weg links kunt nemen, de oude, zeer steile kronkelweg die nu niet meer bewandeld wordt omdat hij veel langer is, ofwel de weg, het riviertje volgend tot aan de rotsen waar de weg verder loopt, nu tegen de rotswand aan, waar je je naar boven hijst met de vaste kettingen die er zijn. Dit is wat men de ‘chemin difficile’ noemt, maar eens er voorbij, eens je, steeds maar stijgend, doorheen het bos gewandeld bent, kom je op een plateau, waar je een grote bocht maakt om uit te komen met zicht op de besneeuwde noorderwand van de Besso, verrast en geboeid als je bent door het beeld van de bergwand voor jou, weerspiegeld in het kleine bergmeer. Je stopt er om wat thee te drinken en een vrucht te eten. En je denkt, het is hier goed te zijn, laat ons hier de tenten bouwen om er honderdvoudig te zijn en er te blijven. Dit is het eerste rustpunt, in de oneindigheid van de bergen voor jou en omheen jou, badend in de stilte en in het grote licht van de morgen en wat je hoort is het trage vloeien van een stroompje water over de weide waar je staat.

Die plaats en die ruimte van het er zijn, geankerd in jou: je bent er terug, Gustave die er zit met jou, vertellend over simpele dingen, hij altijd maar pratend en jij luisterend met een half oor omdat je meer dan wat ook luistert naar het enorme landschap waarin je verzwolgen bent. De Besso voor jou is je vertrouwd, je waart met Gustave op de top ervan, bij de afdaling wandelde je een groot stuk, tot aan ‘l’épaule’ van de Zinal Rothorn, op de uiterst smalle arrête, nog geen dertig centimeter sneeuw breed. En je herinnert je, dat je toen niet helemaal gerust waart en hoe je daar nu zo heel rustig zitten kon, op een rotsblok, een glas thee in de hand, bezweet, met in de rug een kilte eens de rugzak neergezet.

Je weet het nog zo goed, het bergmeer, helder in je geest, de besneeuwde bergen erin, meer dan een foto, en de immense, zuigende stilte van de adem van de bergen en van het leven in jou. Hoe goed het was, hoe buiten alle verwachting het was, verbijsterend enig het was, niet een plaats op aarde die je kende die er tegenop kon. Jij en Gustave daar, even uitrustend, even verpozend, alvorens verder te gaan. We hadden er ook kunnen blijven, uitgestrekt in de zon, maar de cabane wenkte ons, riep ons.

En we zijn verder gegaan op de lange weg zigzaggend in de flank van de berg, steeds maar hoger en hoger, op het smalle bergpad tussen de rotsen, met de gele arnica, de blauwe  gentiane, de edelweiss soms, de minuscule vanille orchidee, de mossen en de grassen, de holen van de marmot en de echo van hun kreten als ze ons zagen naderkomen.

Het grote leven te voelen en de pijn in de kuiten en de leden, op de rug de zware rugzak met voedsel en drank voor een dag, met een hoop dingen die we niet nodig zullen hebben of misschien toch, we willen voorbereid zijn op alles. En, hijgend, steeds maar hoger, tot we, de tijd heeft er geen belang, een stroom over moeten, op een plaats ’les leisses’ genaamd, over rotsen effen als een vloer, gesleten door het water, stappend van rotsblok tot rotsblok. En dan, nog heel wat hoger, wandelend omheen een rots plots de cabane zien in de verte. Het laatste stuk dat het moeilijkste was, dan toch voor mij, want ik was exhausted. Ik zag in de verte de cabane en dacht, nog driehonderd stappen en ik ben er, en ik begon te tellen om na driehonderd stappen er nog honderd bij te doen. Maar de cabane (op 2786m) bereiken we. Ik buiten adem bijna maar gelukkig want de cabane aan de voet van de Weisshorn, is als een thuis eens je er aangekomen bent, is de redding voor velen, ook voor mij. En het was daar voor Gustave en mij dat de grote dag er te zijn en er te bewegen, begon.

Il fut un temps. 

11-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

De vraag wat kunst is heeft vandaag zijn antwoord: ‘Kunst is wat een kunstenaar maakt of zelfs, wat hij doet’. Dus de vraag die we ons vandaag stellen moeten luidt: ‘wie of wat is een kunstenaar?’ En dit is van een totaal andere geaardheid, echter even moeilijk te beantwoorden.

Houellebecq[1], in zijn ‘La carte et le territoire’ had er een mening over. Voor hem was een kunstenaar: hij die meer dan de anderen open staat om de onzichtbare tekens die ons aanzetten tot een creatieve prestatie als een soort verplichting te interpreteren en deze verplichting uit te voeren. En wij voegen er aan toe: een kunstenaar is iemand die doet wat een ander niet doet, namelijk, zich uiten in iets, tevoorschijn komen uit de massa met een of ander idee, tonen dus dat hij bestaat, leeft en denkt en, aan het leven een bepaald iets heeft toegevoegd.

Het is dus niet meer het gepresteerde dat beoordeeld wordt, wel de mens die het gemaakt heeft en van het ogenblik dat hij iets maakt kunstenaar wordt.

En daar staan we dan, vooral dan wij die vinden dat kunst schoonheid moet zijn, verheffen moet, ons bekoren moet, ons raken moet in het diepste van ons zijn zodat we geneigd zijn alle werk, dat niet beantwoord aan onze maatstaven van kunst, te verwerpen. We worden nu overhoop gehaald omdat we vasthouden aan principes die kennelijk niet meer van deze tijd zijn.

Als ik op de voordracht van de Heer Peter Jonnaert, kunsthistoricus, over ‘De rol van de kunstenaar in de maatschappij doorheen de kunstgeschiedenis’, ben tussengekomen, dan was het omdat ik mijn idee: ‘het is niet het werk dat moet beoordeeld worden maar de maker ervan’, naar voor wou schuiven. Maar de spreker zag mijn leeftijd, dacht – en terecht - dat ik hem niet begrepen had en dat ik nog vasthield aan de oude waarden over kunst. Ik kreeg dan ook niet de gelegenheid te zeggen wat ik zeggen wou, namelijk dit wat ik hierboven heb uiteengezet.

Ik zal me dus niet meer blijven vast houden aan de vraag of het wel kunst is wat de kunstenaar heeft afgeleverd, want vandaag zijn we hierin verkeerd, dit is van de vorige generaties toen de kunstenaar optrad in de eerste plaats als de ambachtsman die hij was en moest zijn, en zijn uiterste best deed opdat wat hij maakte, zo mooi en zo perfect mogelijk zou zijn. Hij moest in de eerste plaats tonen dat hij zijn ambacht kende, de techniek ervan en pas daarna streven naar het mooiste, het meest handige, het meest perfecte.

Dit is vandaag van de vroegere generaties, het is geen kwestie meer van kunnen, het is een kwestie van zijn geworden. Kunst is wat van de kunstenaar is, wat dit ook moge zijn of hoe dit zich ook moge voordoen. En, als de wil er is iets nieuws te brengen, is Kunst al wat de kunstenaar heeft gebracht.

Ik heb er voortaan geen moeite meer mee. Ik loop in het gareel. Damien Hirst is een groot kunstenaar zelfs al is zijn werk, voor mij, geen kunst. 

10-12-2016, 08:04 geschreven door Ugo d'Oorde  

Vandaag is het niet alleen mijn blog dat in de kijker komt, maar ook mijn hart. Ben ik er helemaal gerust in? Neen, op mijn leeftijd ken je, wat het hart betreft, minder geruststelling, is het meer vraagteken dan wat anders. Eigenlijk, als ik me bedenk, is het oneerlijk dit te schrijven, het heeft je zo lang al trouw gediend, waarom nu ineens die twijfel. Maar je weet en je voelt dat je lichaam aftakelt, dat je gang niet meer is wat hij was, dat je knieën, je enkels verzwakt zijn, en ook zij hebben je jaren trouw gediend. Echter zij zijn niet van die aard dat je je er al te grote zorgen zou moeten overmaken, al kon het wel, maar je hart is je motor, is je schrijven, is je bezig zijn, is je leven, en je hebt nog heel wat te doen voor je je plaats hier op aarde kunt open laten.

Je maakte onlangs een inventaris van de nog te verrichten zaken en je kwam uit, niet op veel maar op heel veel. Je wilt je Dante herzien en bundelen, je wilt je manuscript herzien, je wilt je gedichten herschikken, herschrijven zelfs, en ten slotte je hebt je blogs van 2010 af die je in enkele bundels wilde samenbrengen, na uitzuivering.

Je rekende het uit, als je er in slagen zou tien pagina’s per dag te herzien, je minstens het jaar 2017 nodig hebt. En de ondervinding leert me dat tien ‘pages a day’, heel veel is, om niet te zeggen niet realiseerbaar is als ik daarenboven nog een blog schrijven moet.

Ik zit dus meer dan ooit gekneld in mijn dagen. Een vriend raadde me aan: ‘alle beroerselen’ van mij af te werpen dus, de begeestering die me eigen is te laten varen en het kalmer aan te doen, te genieten van de rust die de dagen me brengen kunnen.

Ik weet dat hij gelijk heeft, ik weet dat wat ik nog wens/denk te verwezenlijken te hoog gegrepen is. Maar ik kan, wat ik geschreven heb, zo maar niet achterlaten zoals het er bij ligt en ook, wat nog erger is, ik kan niet ineens stoppen met het schrijven van mijn blog, ik kan me hiermede niet verzoenen, mijn blog is meer dan ooit mijn levensritme.

Dit is een momentopname in mijn leven. Een stilstaan in het verloop van de dagen. Een adempauze om te weten hoe het verder moet. Zo dit is waar ik sta vanmorgen, dit is de dag waar ik doorheen moet, om de avond te bereiken en de slaap.

Misschien is deze dag een keerpunt, het trekken van een lijn onder al wat ik al gedaan heb of verder gaan net zoals ik bezig was, maar met nog iets meer. Wat vertelt men mij over de staat van mijn hart?

De tijd zal raad brengen al is dit niet altijd het geval, de tijd is er maar om tijd te zijn en niets meer, hij kent geen verlenging, hij kent enkel het zijn dat een aaneenschakeling is van tijd waarin niet kan geknipt worden maar waarbij wat is, voortvloeit uit wat was en misschien ook, uit wat komen moet, maar dit is niet zo evident, hoewel, als ik erover nadenk er toch enige waarheid in schuilt.

09-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het kan dat je, om te luisteren naar ‘Casta Diva’, uit Norma van Vincenzo Bellini, gezongen door Maria Callas, in bed blijft liggen en dat je daarna, in de greep van haar stem en de melodie onmiddellijk op staat om neer te zitten en te schrijven, want je wilt dit sprankelend gebeuren gebruiken omdat het een van die aria’s is uit het operarepertorium die je, meer dan alle andere aria’s bij de keel grijpt.

Je hoopt dan, er ooit eens toe te komen, een tekst te kunnen schrijven, zo sterk en zo emotioneel, dat deze alle blogs die je ooit al geschreven hebt of ooit zult schrijven zou overtreffen. Het is maar een gedachte, want je weet genoeg dat je met je woorden, de Casta Diva van Bellini, zoals door Maria Callas gezongen, nooit zult kunnen benaderen en dat je tevreden moogt zijn met wat je er over schrijft en de wijze waarop je erover schrijft. Trouwens, de muziek, die zich bedient van klanken, heeft geen woorden of beelden, zichtbaar met het oog ter beschikking, want de interpretatie van wat gehoord wordt beperkt houdt. De muziek ziet je aldus als de hoogste vorm van kunst, tenminste zo voel je het als je met het Casta Diva van Maria Callas bent opgestaan. Ze heeft indruk gemaakt op jou, ze heeft je diep geroerd en wel in die mate dat je onmiddellijk bent beginnen schrijven, dat je afgedaald bent in het diepste van je binnenste, je ziel, waar de muziek hangen bleef om je er in te vernestelen, je erin op te sluiten en al schrijvend te luisteren naar de echo van de klanken en de warmte van de stem binnen in jou.

Je weet dat er andere muziek geschreven werd die even diep in jou binnendringt, maar Casta Diva is binnengekomen op een ogenblik dat je geest wakker kwam uit de slaap en nog zuiver en maagdelijk was en dat het zo gebeurde dat de klanken je ganse ‘zijn’s moment’ vullen en bewonen konden.

De mens en zijn muziek, de mens en zijn creativiteit: het had gekund dat deze melodie nooit of te nooit geschreven werd, dat ze nooit zou gezongen zijn en dan zeker niet zoals Maria Callas die zong – ik hoorde dat de opname van 1954 dateerde - zoals dit van vele werken kan worden gezegd. Maar, de kracht van het creatieve erin is onovertrefbaar en het is de mens die dit lied heeft gebaard,

Hij bewoog zich hiermede in de lijn van het kosmische, namelijk de drang in hem die ontstond in de rotsholten waar hij zich bevond en uitgestreken werd op de wanden ervan, steeds maar meer homo sapiens wordend. Het uitpuilen van de creërende kracht in hem heeft gemaakt dat Bellini deze melodie heeft aangevoeld en in een ogenblik van totale onthechting deze geschreven heeft en georkestreerd op een sublieme wijze, alles vergetend wat hij tot dan toe al geschreven had en wetende, wetende dat wat hij nu had bereikt een hoogtepunt was dat door de stem van Maria exponentieel de wereld werd ingestuurd.

Zo, mens waar ben je mee bezig eens je dergelijke hoogten bereikt en de wereld hiermede verbaast. Die ook de wereld is van steden in puin, van lichamen onder het puin, van de mens gevlucht voor het geweld en opgesloten in kampen om er te vergaan.

Om dan, op een morgen, hoog boven alle ruïnes uit, lijk een uitdeinend klaroengeschal, de engelenstem, Maria Callas, te horen die het Casta Diva zingt.

Wat is het dat me vandaag of morgen dieper raken zal?

08-12-2016, 07:57 geschreven door Ugo d'Oorde  

Op een dag in je leven, heb ik ongevraagd, met mijn geschriften, de drempel van je woning overschreden; ben ik als een vreemd iemand binnen gevallen in het warme nest dat je leven was en heb ik er een plaats in genomen, hoe minimaal ook deze moge zijn.

Ik heb dus in de vesting die je waart een bres geslagen en ik vraag me af hoe dit aanvoelt voor jou, wat dit betekent voor je gemoedsrust – hopelijk niet wat het betekent voor die van mij, want deze is zoek – en hoe je me ontvangt telkenmale dat je me opent?

Het is geen tekening, humoristisch zeker niet, die ik maak, geen schlager waarop je bewegen kunt, neen, het is meestal iets dat vertrekt van uit mijn diepste ik, dat ik tracht in een deftige vorm af te leveren. Ik ben er me van bewust, ik ga er niet al te lichtzinnig mee om, niet over het ijs van een dag zoals ik het gisteren zag toen ik aan de vijver stond, en toen ik er was, er zeker gedacht heb aan wat ik nog toevoegen kon aan de honderd woorden die toen nog maar over Orion geschreven stonden.

Dit is trouwens hoe mijn dag verloopt, als je het weten wilt. Het begint in de morgen en met wat geluk eindigt het daar, maar het gebeurt ook meermaals dat wat de morgen bracht ontoereikend was en dat de dag het aanvulde, soms ook de avond of zelfs de nacht. Maar daar eindigt het niet want er is terug de volgende dag waar ik aan denken moet. Zo is het en zo beleef ik het.

Dus als ik als een vreemde ben binnengekomen met mijn woorden, dan is dit de voortzetting van de woorden die bij mij waren binnen gekomen een korte tijd ervoor, en ben ik slechts een tussenpersoon, in dienst van de Muze die ons bestrooid met beelden en gedachten of, wat geschreven staat is ‘toevallig’  door mij geschreven en door jou gelezen. Maar het had even goed anders kunnen zijn: ik, die jouw woorden las. Het is Borges[1] die dit ergens geschreven heeft als een soort proloog bij een van zijn verhalen. Ik vraazg me dan ook af hoe het komt dat ik me halsstarrig vastklamp aan deze blogs; wat het is dat ik blijf schrijven, zelfs als ik in de verste verte niet weet – zoals vanmorgen – wat ik schrijven zal.

Is het ijdelheid?

Ik zal het je zeggen, het is inderdaad ijdelheid maar dan tegenover mezelf. Ik ben er aan begonnen, zoals jij begonnen bent om me te lezen, en ik wil er niet met ophouden omdat ik dit niet kan aandoen aan de persoon die ‘ik’ ben. Al weet ik niet meer wie die ‘ik’ is. De oproep, ‘ken je zelf’ is hier duidelijk op zijn plaats, maar ik ben niet één persoon, ik ben er meerdere en de ene die wilt, wil niet onderdoen voor de andere die het anders zou willen. De ene overheerst de andere. En ik tol verder, zoals de aarde tollend haar weg voortzet omheen de zon, zo blijf ik al tollend luisteren naar de Muze die mijn beschermengel is, mijn engelbewaarder zoals ons destijds geleerd werd en vandaag wordt verzwegen.

Iets wat ons, spijtig genoeg, te dicht bij het aardse bracht. 

07-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Als ik, wakker geworden vroeg in de morgen, even opsta en de gordijnen open schuif, word ik verrast door de constellatie van Orion, glashelder, hoog in het zuiden. Het is het sterrenbeeld waarmee de winter ons verrast hier zo zuiver getekend, met in de verlenging van de gordel, Sirius de Hondsster, ook de Egyptische Sothis ster waar te recht of ten onrechte, de Egyptische chronologie aan opgehangen werd; de meningen hierover zijn sterk verdeeld. Er wordt ook beweerd dat de drie sterren van de gordel afgebeeld zouden staan in de drie Pyramides, deze van Mycerines, Chefren en Cheops in Gizeh, maar ook hierover zijn de gissingen uiteenlopend. En daarenboven wie heeft nog enige belangstelling voor wat de Egyptische chronologie of geschiedenis betreft? Als er onder mijn lezers nog zouden zijn, dan verwijs ik hen graag naar de webside van Robert De Telder, die aan de geschiedenis van de volkeren van het Oosten een uiterst belangrijke studie heeft gewijd.

Maar er is meer. In de Orionnevel is zich, volgens een artikel van de jaren negentig in de National Geographic Magazine, een nieuw sterrenstelsel aan het vormen. Wat dus vermeld staat in Genesis, als zou de Schepper de zevende dag gaan rusten zijn, is dus niet waar: zijn ‘zevende dag’ loopt nog steeds door, Hij werkt verder en ik zie niet in hoe deze bijzondere dag ooit tot een einde zou kunnen komen.

Dit is wat het geschiedkundig aspect van Orion betekent. Voor mij is er ook het poëtisch aspect. Het sterrenbeeld Orion is een van de mooiste sterrenbeelden, het is er een om verliefd op te zijn. Ik herinner me heel vaag een gedicht van Alice Nahon (+ 1933), waar ze iets dergelijks zegt over Orion – ik zocht het op en liet het opzoeken maar tevergeefs - en het is een beeld dat inspireert. Het is onder meer de plaats waar de overleden farao’s naar toe reisden, ‘lijk een jonge eend die opsteeg uit de lotusbloemen’ en dit alleen is al voldoende om Orion te bekijken met andere ogen en met een totaal ander ingesteld zijn.

Orion heeft dus voor mij een grotere betekenis dan om het even welk ander sterrenbeeld, meer dan Cassiopeia, meer dan Cepheus, Grote Beer of Pegasus. Het is een verbondenheid die ik niet verklaren kan maar die er altijd geweest is, van de nacht af dat vader - het was op een heldere vriesnacht dat we, in de oorlog, op weg waren naar het bos om een boom om te hakken en naar huis te dragen – me de constellatie van vier sterren met in hun midden de gordel van drie sterren op een lijn en dicht op elkaar, aanwees. Er is dus ook sentiment mee gemoeid, schoonheid en herinnering en dit alles is gebleven. Dit alles heeft zich vereeuwigd in mij, heeft een vaste bodem gekregen waaruit al deze gevoelens in eens zijn opgestegen, toen ik  terug neerlag onder de lakens en ik in mijn slaap de blog heb geschreven die ik in de morgen maar op te nemen had, om die naar jullie toe te sturen.

06-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Hoe hij vorige avond, voor hij insliep, de cellosonate van Bach wou kunnen omzetten in woorden, een onmogelijkheid natuurlijk, maar het hield hem lang bezig. En, deze morgen, toen hij de velden in reed, de horizont een smalle band gebeuren, de luchten grijs en lichtend, dacht hij er aan, dat de muziek van Bach even geladen was als de teksten die hij schreef, geladen met de ernst dat het leven is en gehecht in het verhevene dat van de kosmos is en, dat dit de enige manier was waarop hij de geest van Bach oproepen kon, tenminste als hij in deze geladenheid en verbondenheid ook het eeuwige struikelbeeld van leven en sterven in filigraan meegeven kon. Want het leven wordt gedragen door de aanwezigheid, op de achtergrond, van het sterven, wat bij Bach duidelijk het geval is.

Hij had dus woorden te schrijven die muziek waren zoals de klanken van Bach ook woorden zijn. Of klank en woord gelijk aan elkaar in waarde en betekenis. Zo wou hij het geschrevene van vandaag als het spiegelbeeld van de gedachten die Bach had omgezet in de klanken van zijn cellosonate, om het even de welke. Hij wou deze omzetting in woorden, over woorden die klanken waren, en in een wondere schakering van begrippen, de ziel blootleggen van de muziek van Bach.

Of, zoals Disney, in zijn ‘Fantasia’ getracht had in kleuren, vormen en bewegingen, Bach’s Toccata en Fuga in re mineur te beleven, zo trachtte hij, even rijk, even diep, even levend, met zijn zinnen een sonate van Bach te benaderen. En dit is in vele gevallen zijn betrachten geweest. Zo blijft hij pogen literair door te dringen tot wat niet te beschrijven is, niet te evenaren is, niet te doorgronden is, omdat het in zich het mysterie van het creëren bergt.

Maar zelfs indien hij erin slagen zou Bach of het landschap van zijn sonate op te roepen met woorden, dan zou het toch maar zijn interpretatie zijn van wat hij dacht over de omstandigheden waarin Bach zich bevond toen hij zijn muziek schreef, en hoe en wanneer hij die schreef. Dit moet telkens iets gemeen hebben gehad met de omstandigheden waarin hij zich bevindt als hij tracht zich literair te openen: namelijk het vinden én van de gepaste plaats en gelegenheid om het te doen, én het vinden van een onderwerp of in het geval van Bach, het vinden van een melodie waar omheen hij zijn klanken weven kan, zoals ik mijn woorden.

Hij  meende altijd te mogen schrijven, zoals Bach in zijn componeren, over de dingen die hem omringen, met een minimum aan gebeuren, handelend over het simpele leven van zij die zoekende zijn naar wat niet voorhanden is of, schrijven over de lente in de winter en over de winter in de lente.

Laat me, dacht hij nog, deze droom die zich vandaag wil loswrikken, die zich aan het projecteren is, laat me de projectie ervan meedragen doorheen de rest van mijn dagen en uitwerken tot een elegie van de levende geest.

05-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een nieuwe dag, een nieuwe blog, hoe begin je er aan? Je geest is even mistig nog als de luchten buiten. Beide zijn elkaars evenwicht, er is niets en er is veel. Het komt er op aan te weten dat er zeker iets uit te halen valt; wat weet je maar op het einde van de wandeling, is afhankelijk van wat je tegenkomt onderweg, en zelfs als je niets zou ontmoeten zal dat niets voldoende zijn voor jou.

Dit is de kracht die de geest bezit, zelfs als hij leeg en mistig overkomt, dan nog is hij geladen met verrassingen, daarenboven verwacht je ook dat hij je niet in de steek zal laten, dat hij, de minuten voorbij schuivend, openbloeien zal, zelfs in volle winter.

Zo gebeurt het elke morgen, je daalt af in jou, in het diepste ik van jou; je weet nog niet wat je er zult vinden, wel dat je iets zult vinden. Of je er de droom zult ontmoeten waaruit je bent opgestaan? Maar je droomde en je waart plots wakker en de droom was weg, totaal weg, niets was er van overgebleven, geen schrammetje, geen luchtbel.

Zo is het met vele zaken. Je bent de vierde dag van de laatste maand en je weet zelfs niet meer wat je dag één en dag twee geschreven hebt, amper wat je gisteren schreef, over het verlies – en het is het ergste dat gebeuren kan – van de binding met de natuur dat niet alleen de jeugd ondergaat, maar velen onder ons voor wie alles zich centreert rond smartphone of i-pod, wellicht het eerste dat ze bekijken in de morgen, vooraleer ze zien dat de hemel vol sterren staat of een grijs laken is, ontdaan van licht en woorden.

Het is niet veel dus dat je overhoudt maar het is verreikend en gevaarlijk naar de toekomst toe. Het ergste is dat er heel wat zijn die er met geboren worden, dat het een verworvenheid is van waaruit ze vertrekken. Voor anderen, zoals voor mij, is het een verbazend iets waarmee ze voortdurend geconfronteerd worden; een verbazen dat hen doet nadenken over het mysterieuze van de natuur die het mogelijk maakt dat woorden hier geschreven, een fractie van tijd erna gelezen worden door een tegenvoeter of, dat ik zo maar binnendringen kan, mits wat gegoochel, in de grootste bibliotheek die er is, om maar één mogelijkheid te vermelden.

Aldus ben ik, die vroeger – in die tijd van mij - in de ‘brousse’ opgroeide, nu binnengekomen in een voor mij totaal vreemde wereld waarin ik tracht te aarden, tracht te overleven zonder overrompeld te worden, en te aanvaarden dat zelfs het meest ongelooflijke geloofbaar is. En dat ik, de natuur zijnde wat hij is en de geest van de mens dieper en dieper de natuur binnendringend, van niets nog verbaasd moet zijn.

In een wereld die op zich, een totaliteit van grote wonderen is te beginnen bij een zaadkorrel die kiemt, een bloemknop die zich opent, een ijsvogel die even stil hangt boven het water, allemaal en zovele andere, dingen zijn die we niet meer zien als wonderen, hoeven we ook niet meer de wonderen van de techniek, gebaseerd op het wonder van de geest in de mens, te gaan zien als wonderen.

Wat we wel mogen vooropstellen is, maar absoluut is dit niet, dat het wonder van bloemknop en zaad, van de plons van de ijsvogel, het einde van hun, in de kosmos gewortelde evolutie, bereikt hebben, maar, en dit is een ander wonder, dat de geest van de mens oneindig is, en verder evolueren zal naar een innigere integratie in de wonderen die deze zijn van de natuur, wonderen die ons, zoals hoger gezegd, vandaag niet meer verwonderen. En dan grijp ik spontaan terug naar wat Thomas schrijft in zijn Evangelie, Logion 29:

‘Jésus a dit: si la chair s’est produite à cause de l’esprit, c’est une merveille; mais si l’esprit s’est produit à cause du corps, c’est une merveille de merveille. Mais moi, je m’émerveille de ceci: comment cette grande richesse s’est mise dans cette pauvreté.’

04-12-2016, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde