Het was toen, op het einde van de uitvaartliturgie, dat een man oprees uit de familie vooraan. Het was een oude man, hij liep met strakke gang, licht gebogen naar het koor toe, waar hij zich opstelde, even opkeek naar de aanwezigen en dan, schijnbaar heel kalm, enkele vellen papier uit zijn zak haalde die hij glad streek en schikte op het tafeltje voor hem, hij zette zijn bril op en wachtte nog even als bedacht hij zich hoe hij beginnen zou.
Alle ogen waren op hem gericht maar nog draalde hij, een fractie langer dan eigenlijk nodig was, maar als zijn stem kwam was zijn woord klaar en duidelijk.

‘De rechtvaardigen leven tot in eeuwigheid, zij vinden hun loon bij de Heer en de allerhoogste draagt zorg voor hen. Daarom zullen zij de heerlijke kroon en de schone diadeem uit de hand van de Heer ontvangen’.

Hij keek even over de rijen mensen die er zaten, het licht als een aureool over de woorden die hij sprak, woorden uit het boek Wijsheid – ik dacht aan Kahlil Gibran, aan het woord van afscheid van de profeet tot de mensen van Orphalese – terug wachtte nog wachtte hij , zijn bril schikkend.

Mijn grote vriend van vele dagen, vele jaren.
Nu je ons ontglipt, nu je wegglijdt uit het land, tot voorbij de einder van oneindigheid. Nu je onherroepelijk de eeuwigheid binnen zweeft, spreek ik uit, de pijn. Spreek ik uit, het verlies na je heengaan.
Je waart, mijn vriend, een heerlijk man, je waart rechtvaardigheid, zoals Marnix Gijsen het zegde, je waart bescherming, je waart filosoof en levensgenieter en ook, een Vlaming in hart en nieren – er lag inderdaad een Vlaamse leeuwenvlag over de kist waarin zijn dood lichaam lag.

En hij ging maar verder, sprekend over zijn vriend, een man om naar te luisteren. Ze waren regelmatig samen aan zee, in San Juan, ergens dichtbij Alicante, waar ze, op de hoogste rots gezeten, filosofeerden met elkaar, in de koelte van de winden, zegde hij, begeesterd door het glinster licht van de zee in de zon en de witte lijn van de branding, diep onder hen.

Ik zag een ogenblik het beeld voor mij, de rots waar ze zaten, de grote helderheid van de zee, de meeuwen, de boten op de horizont en zij sprekend, zoals hij zegde, over god en het leven, over de wereld en over Vlaanderen, twee oude mannen, de haren in de wind, gebeeldhouwd naast elkaar.

Hij sprak traag, zelfverzekerd, woorden die beelden waren, beelden die gedachten verborgen, gedachten, getekend door het immense van de kosmos waarin ze zich bewogen. Hij sprak over de mis op zondag in de kathedraal van Alicante, weggedoken naast elkaar luisterend naar de Gregoriaanse gezangen en hoe goed ze zich voelden de sfeer van de mis uit hun jeugd terug te vinden en voegde hij er aan toe, het woord van de Heer in de taal van Spanje die ze soms spraken onder elkaar.

Hij aarzelde, toen kwamen de woorden als een vlucht duiven naar hun hok toe:
Van morgen, toen ik werkte aan deze tekst, ben ik in gedachten gekeerd naar de plaats waar we altijd zaten. Heb ik me afgevraagd hoe het kwam dat ik er was en jij er weggebleven. Maar ik vergiste me, je waart er wel. Terwijl ik schreef hebben we ons gesprek verder gezet. De wind, de grote wind van alle zeeën en van alle tijden, namen onze woorden mee, wolken woorden, wolken van een innig beleven en een warm gedenken, wolken lijk de klankenmassa in de fuga’s van Johan Sebastian Bach.

Dit waren maar de uiterlijke tekenen van wat hij vertelde, zijn betoog was zo gecondenseerd poëtisch dat het onmogelijk was hem te volgen in beelden. Ik luisterde meer naar het timbre van zijn stem dan naar de betekenis van wat hij zegde in de intense stilte, die zijn stem omkranste. Waarom weet ik niet, maar hij eindigde met het woord van de stervende Hamlet: ‘de rest is stilte’.
Tweemaal stokte zijn stem, toen hij vertelde dat hij op het venster klopte, als hij voorbij zijn deur ging, wel wetende dat hij er niet was en helemaal op het laatste toen hij zijn tekst verlaten had en kijkend naar de kist met de vlag er over gespreid er nog iets aan toevoegde dat me ontroerde.
Als hij terugkeren zou naar die plaats van hen, zou hij een Spaans boek meenemen, al wist hij dat hij er niet zou zijn om hem te helpen, maar zegde hij, en ik vond dit een groot moment, als ik luisteren zal naar het geluid van de golven dan weet ik dat ik je stem zal horen die me roepen zal, ‘Karel, man, ik leef, ik leef’.

Een vreemde gebeuren, een oude man die op een zaterdag middag, onder de hoge eeuwenoude gewelven de misgangers, die gewoon zijn aan een droge opsomming van wie de overledene was en wat zijn leven was geweest, totaal verrast, geconfronteerd werden met namen als Vergilius en Dante, en Hamlet en Bach en dit in de meest poëtische bewoordingen.
En toen hij ophield met spreken, terwijl ik dacht dat hij nog heel wat zou gezegd hebben, toen hij ophield, vouwde hij zijn bladen samen en kwam hij, aarzelend in zijn gang, langs de kist met het dode lichaam en de leeuwenvlag, terug naar de stoel waar hij recht bleef staan om te luisteren, rijzig en statig, naar dat prachtige, hemelse ‘In Paradisum’.

Hij stond onder de mensen na de mis, met een dame naast zich, wellicht zijn echtgenote. Ik zag hoe verschillende dames en heren naar hem kwamen wellicht om hem te zeggen hoe goed zijn tekst wel was.
Toen hij een ogenblik alleen was, ben ik op hem afgegaan, heb ik hem gezegd dat hij heerlijke woorden had gesproken, en dat hij me ontroerd had met zijn sterk poëtische gedachten, en, zegde ik, ik houd een blog bij en ik had graag iets meer overgehouden van uw woorden om er een blog over te schrijven.
Hij keek me aan, zijn ogen vochtig, hij nam de bladen tekst uit zijn zak en gaf ze mij. Hier heb je mijn tekst, neem er uit wat je belangrijk vindt en voeg er aan toe wat ik heb verzwegen. Een man die elke dag een blog schrijft moet dit kunnen.
Toen nam de dame naast hem zijn arm, zegde iets tot hem en hij verdween, een oude man die iets had willen vertellen over zijn overleden vriend, zijn broeder in de geest, hij een zendeling van de poëzie van het Woord.

08-10-2014, 07:23 geschreven door Ugo d'Oorde  

En zo bereiken ze de zesde gracht, bij de huichelaars en de hypocrieten en hij moet iets gehad hebben tegen Cluny en zijn bewoners want zijn slachtoffers lopen hier gehuld in pijen van het type van Cluny.

Ze droegen pijen waarvan de kappen tot voor de ogen hingen, gemaakt zoals deze voor monniken van Cluny. Van buiten waren ze verguld maar binnenin helemaal van lood en zo zwaar dat in vergelijking, deze van Frederik (die keizer Frederik II gebruikte om majesteitsschennis te straffen) van stro waren.[1]

Hiermee is de toon gezet. De huilende zondaars verplaatsten zich heel traag en met moeite, wat begrijpelijk is. Even begrijpelijk is dat Dante en Vergilius alle slenteraars gemakkelijk voorbijliepen zo dat ze bij iedere stap in ander gezelschap waren. De nieuwsgierige Dante wil natuurlijk weten wie ze zijn en spreekt erover met zijn gids. Zijn taal wordt door een paar boetelingen herkend als zijnde Toscaans en iemand vraagt Dante wie hij is. Dante antwoordt dat hij geboren en getogen is in de grote stad aan de bekoorlijke Arno gelegen, en son col corpo ch’i ho sempre avuto. (ik ben hier met het lichaam dat ik altijd heb gehad).
Hij verneemt dat de twee boetelingen uit Bologna komen, dat ze Catalano en Loderingo heten[2] en dat ze ijverden voor het behoud van de vrede tussen de families onderling en vooral tussen de Welfen, de aanhangers van de Paus en de Ghibelijnen, aanhangers van de keizer.
Achter het uiterlijke van hun pijen verborgen ze een leven van gemakzucht en verdorvenheid en deze hypocrisie kostte hen hun verblijf hier. Dante wil over hen nog meer te weten komen als hij plots geconfronteerd wordt met iemand die dwars over de weg, met drie spiezen aan de grond gekruisigd ligt.

Hij (Catalano) zegt:‘die vastgenagelde die je bekijkt gaf aan de Farizeërs de raad dat het beter paste een man als martelaar te hebben dan een volk.’ [3]
‘Zoals je ziet ligt hij naakt dwars over de weg en hij moet van allen die er langs komen voelen hoeveel ze wegen. Ook zijn schoonvader (Caïphas) lijdt hier in deze gracht en de andere leden van de Raad.

Catalano toont hen nog de weg langswaar ze verder kunnen afdalen waarbij ze vaststellen dat de duivels hen hadden willen misleiden want ze hadden een gans andere weg opgegeven.

[1] Elli avean cappe, con cappucci bassi / dinanzi agli occhi, fatte della taglia / che in Clugni per li monaci fassi. / Di fuor dorate son si ch’egli abbaglia;/ ma dentro tutte plombo, e gravi tanto,/ che Federigo le mettea di paglia. (canto XXIII: 61-66)
[2] het zijn de stichters in Bologna in 1261,van de Ridders van de Glorierijke Maagd Maria, gekend als Frati godenti, Broeders van plezier).
[3] Mi disse:”Quel confitto che tu miri / consigliὸ i Farisei che convenὶa / porre un uom per lo popolo a’ martὶri. (canto XXIII: 115-117)

07-10-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Je leest canto na canto, maar je bent absoluut niet gelukkig met wat je leest. Dante straft én de geestelijken én de leken die het vertrouwen dat in hen werd gesteld hebben misbruikt. Hij is met hen ongemeen hard. Is het misschien omdat hijzelf van een dergelijk misgrijp werd verdacht of beschuldigd toen hij uit Firenze werd verbannen en hij hier aantonen wil dat hij absoluut niet met degenen die hij hier ontmoet te vergelijken is?

Wat ook, ik ben tevreden dat ik er mag over zwijgen - en ook zwijgen over mijn gevoelens ten overstaan van Dante zelf –en wat ik er uitgehaald heb is maar een deel van wat er staat maar het is, als ik het herlees, meer dan voldoende ik beleefde er niet de minste vreugde aan, integendeel.
Dit ook is dan Dante, zijn beschrijving van de afgelegde weg is reeds een moeilijkheid op zichzelf, het optreden van de tien duivels elk met een onmogelijke naam (even onmogelijk om te vertalen) met als hoofdfiguur Malacoda, zoiets als Slechtstaart en met de lichamen/zielen ondergedompeld in een poel van kokend pek, is er iets afschuwelijker, en dan nog van de zondaars te vernemen dat ze het pek verkiezen boven het gestoken worden met de gaffels. Ja, dit alles is weinig belovend voor zij die bij de Allerhoogste in ongenade zijn gevallen.
Of is dit voor Dante maar een spel, een gejongleer met woorden en beelden, heeft hij het geschreven op een ‘verkeerde dag’, op een dag dat niets hem raakte en het dus ons ook nu niet moet raken?
De ruzie onder de duivels in canto XXII bracht bij Dante de herinnering aan de fabel van Aesopus, over de kikker en de muis. De muis die wou overzwemmen en de kikker die de muis vastbond aan zijn poot met de gedachte de muis te laten verdrinken. Maar het bekwam de kikker slecht toen de muis gegrepen werd door een roofvogel, een wouw.

Deze passage doet me denken aan wijlen een vriend van mij, Frans Sierens – vandaag, zoals tot gisteren Ward Ruyslinck, dood gezwegen - een specialist in en schrijver van detectieveverhalen waaronder zijn: ‘Een sterke geur van terpentijn’, en in het woordje dat hij voor mij had geschreven in zijn boek, het verhaal van een kikker die een schorpioen naar de andere oever bracht. De handgeschreven aantekening van Frans Sierens is gedateerd 2 mei 1978. Hij overleed aan dé ziekte korte tijd erna:
The frog felt an atrocious piercing pain. The scorpion had stung it. As it sank below the surface, taking the scorpion with it, it cried out with its dying breath: ‘Is that logical?’ ‘No’ said the scorpion ’it’s not. But what would you? I can’t help it. It’s my nature.’ (Orson Welles).[1]

Na dit verhaal over kikker en muis, zijnde de inleiding tot canto XXIII vervolgen de twee dichters hun tocht van gracht tot gracht, de ene overgang is gemakkelijker dan de andere, maar na het voorval met de duivels is Dante niet meer op zijn gemak, hij vreest dat ze hen verder achtervolgen zullen, hij meent zelf, zegt hij tot Vergilius, dat hij ze al horen kan.

En dan komt terug de ware Dante tevoorschijn, de man waarvan ik houd.

En hij : ‘als ik van gelood glas (een spiegel) ware geweest zou het beeld van je uiterlijke niet vlugger tot mij zijn gekomen dan het beeld van je binnenste.’ [2]

Je gedachten strookten met die van mij en waren zo identiek aan elkaar dat beide één besluit vormden.[3]

En Vergilius heeft zijn plan nog niet verteld of daar komen de duivels met gespreide vleugels toegesneld met de intentie hen te grijpen.

En onmiddellijk greep de gids me vast zoals een moeder, die door het lawaai ontwaakt en dicht bij haar de vlammen ziet, haar zoon opneemt en wegvlucht en niet stopt,[4]

Aldus nam mijn gids mij in zijn armen en liet hij zich, vlugger dan het vlugste water, op zijn rug naar beneden glijden, me aan zijn borst drukkend, alsof ik zijn zoon was en niet zijn reisgezel. Pas dan hoorden ze de duivels boven hen, maar zorgen hoefden ze zich niet meer te maken, want de goddelijke voorzienigheid die de demonen had aangesteld over de vijfde ringgracht, had hen ook de mogelijkheid ontnomen deze te verlaten.

[1] Nieuw is dit niet meer, ook nu gebeurt het dat iemand met rugzak of zonder, in een bus stapt en het niet kunnende helpen, het zijn aard zijnde, de bus laat ontploffen om erna, met de splinters die nog resten van hem, zijn wel bepaald aantal maagden te kunnen ontmaagden.
[2] E quei : S’io fossi di plombato vetro / l’imagine di fuor tua non trarrei più tosto a me, che quella d’entro impetro.( XXIII: 25-27)
[3] Pur mo venὶeno i tuo’ pensier tra’ miei / con simile atto e con simile faccia, / si che d’entrambi un sol consiglio fei. (canto XXIII: 28-30)
[4] Lo duca mio di sùbito mi prese, / come la madre, ch’ai romore è desta / e vede presso a sé le fiamme accese,/ che prende il figlio e fugge e non s’arresta.( XXIII: 37-40)

06-10-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ed egli avea del cul fatto trombetta (XXI: 139):

Schijnbaar is dit het instrument (!), gebruikt door de leider van de duivels die Vergilius en Dante vergezellen en Dante heeft de inspiratie om dit ludieke instrument te vergelijken met het trompetgeschal, het klokkengelui, de trommels van de optrekkende legers.
En met het geluid van dit instrument in hun oren en de vreemde klachten van de gestrafte zondaars, volgen ze de tien duivels die hen begeleiden. Ondertussen houdt Dante elke verandering in het oog die zou kunnen optreden in het kokende pek van de gracht waarin de zondaars ondergedompeld liggen. Eigenlijk moet je Dante zijn om een dergelijk beeld tot leven te brengen.

Eigenlijk moet je weten dat opduikende dolfijnen door de zeelui gezien werden als de nakende komst van een storm en dat ze dan hun schip zo vlug mogelijk in de haven moesten binnenbrengen.
En zegt Dante, zo gebeurde het ook dat van tijd tot tijd een zondaar zijn rug boven het pek uitstak om zijn pijnen te verzachten om daarna, zoals kikkers, terug onder te duiken met nog juist de snuit boven water.

Soms was er een die eens boven, te lang bleef treuzelen en als een van de duivels dit zag, sloeg hij zijn haak in dezes haren terwijl de negen andere duivels samen hem toeriepen:

Doe maar Rubicante sla je klauwen in hem en scheur zijn vel eraf.[1]

Dante wil vernemen wie die ongelukkige is en vraagt Vergilius de vraag te stellen. Zo verneemt hij dat de sukkelaar in kwestie uit het koninkrijk Navarra komt, dat hij in dienst was van koning Thibaud, dat hij daar begon met het verkopen van gunsten voor eigen rekening, de reden waarom hij thans hier ligt. De voetnota leert ons heel wat meer over deze man die zich ophing in zijn woning. Maar hij had nu echter te lang gesproken want een van de duivels greep hem vast met zijn slagtanden.

Ik houd hem”, zegt hij tegen Vergilius, “als je nog meer wil vernemen haast je anders wordt hij nog verscheurd.

En Vergilius vraagt de zondaar of hij er kent die uit Italië komen. Ja, zegt deze, nu opgehangen aan de slagtanden van de duivel, er is nog pater Gomita uit Gallura, een man die alle bedrog in zich droeg. Hij nam geld aan van de vijanden van zijn heer en liet hen vrij uit de gevangenis en als verkrachter van de rechtspraak was hij een voorbeeld. Hij gaat hier veel om met een andere uit Sardinië. En hun tongen worden het nimmer moe om het te hebben over Sardinië.
En, voegt hij er nog aan toe, als je mensen wilt zien uit Toscanië of Lombardije dan moeten de duivels achteruit en dan fluit ik hen, want iedereen is hier zo bang dat niemand zich durft tonen. Maar ik laat er hier op mijn fluitsignaal zeven andere komen.

Jij lezer, gaat nu een nieuwe list vernemen, allen keerden hun ogen naar de andere kant en de eerste die het deed was hij (die pater Gomita vasthield).[2]

De pater profiteerde ervan om te ontsnappen en terug in het pek onder te duiken. Bij deze onverwachte ommekeer sloegen de duivels aan het ruzieën en raakten ze slaags, hierbij vielen er twee in de kokende pekbrij en werden ze door de anderen met hun gaffels er uitgehaald. Hiervan maakten de twee dichters gebruik om alleen hun weg te vervolgen.

[1] “O Rubicante, fa che tu gli metti / gli unghioni addosso, si che tu lo scuoi!” (Canto XXII: 40-41)
[2] O tu che leggi, udirai nuovo ludo ! / Ciascun dall’altra costa gli occhie voise;/quel prima ch’a ciò fare era più crudo. (canto XXII: 118-120)

05-10-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Vervolg van 03 oktober

Vergeef me deze woorden lezer, ze komen uit uit de cellen, de atomen, de elektronen van mijn bloed, ze komen van omheen mij, uit de minimale deeltjes die lijk schichten mijn lichaam en omgeving doorflitsen, want vanwaar anders zouden mijn woorden wel kunnen komen. Schrijven is een luisteren naar de stem die je toespreekt, is overnemen woord na woord wat je ingefluisterd wordt. En je weet niet wie hier de leiding neemt, maar zeker is het dat er vele ogenblikken zijn dat jij het niet bent.

Sommige passages vertaal ik letterlijk, vooral dan als ik het waag de (gesluierde) versie van Dante over te nemen, en ik zijn woorden zo dicht mogelijk wil benaderen.
Heb, tussen haakjes, ook problemen met zijn voortdurend tutoyeren van alles en allen. Op andere plaatsen sla ik lange passages over, niet omdat ze niet belangrijk zouden zijn, maar ik wil toch nog iets overlaten aan degenen die geneigd zouden zijn (de moed zouden hebben) Dantes Commedia te gaan lezen.

Ik herhaal me voorzeker met deze zinnen maar het is voor mij ook een bewust gebeuren. Weten waar ik mee bezig ben, weten tot hoever ik wil gaan, weten wat ik er wil aan toevoegen of het nu past bij Dante of niet. Maar ik ben een gecompliceerd iemand, eerder gericht naar dingen van de geest dan naar de omringende natuur, al zag ik deze morgen in mijn Economist-diary dat ik de dag van de Late Summer Holiday had bereikt.
Dus ik weet dat de herfst het bos overvalt, ik voel hem reeds sedert dagen in mijn leden, nog niet in mijn geest. Zeker deze morgen niet toen ik schrijvende was, de gedachten optekenend zoals ze kwamen en nu nog altijd verder schrijvend, al weet ik dat ik stoppen moet om een middagmaal te gaan bereiden. Wat, weet ik nog niet, wat spek gebakken denk ik met een aardappel terwijl Shostakowitch even binnenkomt, het Andante uit zijn pianoconcerto, om er toch even bij stil te staan. De ganse morgen stond de radio aan en pas nu dringt de muziek door tot mij, verloren als ik was in mijn ontboezemende-mijmeringen.

Mijmeringen, waardeloos in deze tijden.

04-10-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Intens levend in de biotoop Dante, verwaarloos ik tal van andere zaken ondermeer, het lezen van dagbladen en boeken, alles wordt opzij geschoven eens zijn Inferno me bestormt en ik binnenduik in zijn gedachten en in zijn immense verbeelding.
Voortdurend zoek ik hem op en zie ik hem, schrijvend, verbeterend, zoekend naar het gepaste woord. Alhoewel hij ook, onophoudelijk geconfronteerd moet geweest zijn met dag-dagelijkse bezigheden en hij wachten moet op ogenblikken van totale afzondering, om verder te gaan met zijn Commedia die hij, zoals Ovidius zijn Metamorphosen, onsterfelijk wou.
En jij, denk ik erbij, wil jij de onsterfelijkheid ingaan met wat je nu aan het schrijven bent, wil je ook nog gelezen worden binnen zevenhonderd jaar, vergeeld, doorzeefd, de inkt weggekwijnd en de woorden uitgehold door de tijd; is het dit dat je wenst nu je zo druk bezig bent, de natuur om je heen vergetend, vergetend te eten, slapen te gaan, niet luisterend naar de muziek van Klara die in sourdine de kamer bemeubelt?

Wat is er van de mens die denkt en hoopt met zijn geschriften de eeuwigheid te zullen ingaan?

Ik wil er nog een duw aangeven. Wil bekennen dat ik Dante binnenschuif in mijn leven op een wijze die aan het abnormale grenst, dan toch voor buitenstaanders. Weinigen zijn er die begrijpen dat ik niet de tijd neem voor andere boeken of zaken. Ze weten natuurlijk niet dat schrijven over Dante mijn leven is geworden, dat ik deze oude inspirerende woning met een innigheid aan boeken, open haard, sofa en schrijftafel, op deze ogenblikken van mijn leven, verkies boven al het andere, dat ik moe gereisd ben en dat ik de dagen die ik denk me nog te resten, een diepere bestemming heb willen geven.
Het is, al kan ik het moeilijk anders verwoorden, dan te herhalen dat mijn biotoop Dante is. Hoe zal dit eindigen vraag ik me nu af, want naarmate ik vorder, naarmate ik me meer en meer verlies in Dante, glijdt al het andere weg in een waas van gebeurtenissen die me amper nog raken.
En uiteindelijk, nu ik hem heb binnen gebracht in mijn ‘Bloggen-parade’ neemt de stapel pagina’s toe. Vandaag 397 reeds en er zullen er meer dan 500 zijn eens het jaar voltooid; Daarna wat doe ik ermee?
Ik kan er enkel mee gaan slapen.

03-10-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Als Vergilius de andere zijde van de brug bereikt, komen de duivels, zoals een meute honden die zich storten op de arme die onverwacht ergens aanklopt, luid schreeuwend van onder de brug op Vergilius af, terwijl ze hem met hun gaffels bedreigen. En Vergilius:

‘raak me niet aan, dat er een van jullie naar voor komt  voor je me aan uw gaffels rijgt, om naar mij te luisteren’.

Allen roepen ze dat Malacoda moet komen luisteren en de duivel Malacoda biedt zich aan, zich afvragend waartoe dit wel kan dienen.
Zoals altijd zegt Vergilius aan Malacoda dat hij zeker hier niet zou gekomen zijn ware het niet dat de hemel wil dat hij iemand anders op deze verwilderde weg vergezelt. Waarop Malacoda zo verbaasd is dat hij zijn gaffel vallen laat en de anderen verwittigt dat ze hen geen kwaad mogen doen. En Vergilius wenkt Dante, die met de schrik in het hart zich vertoont en dicht bij Vergilius komt staan.

Dit is maar een van de gebeurtenissen die zich daar op de weg naar de zesde gracht afspelen, de andere zijn niet minder afschuwwekkend als ik, aan de hand van Dantes verzen, in mijn verbeelden de plaats tracht op te roepen. Maar voor de twee schijnt verder gaan onmogelijk.

want de weg is volledig ingestort en dit gebeurde gisteren vijf uur later dan het uur van nu, twaalfhonderd zesenzestig jaar geleden[1]

Je moet hier deze weg volgen, zegt Malacoda en dan bereikt je een rij andere boogbruggen waar je overheen kunt. Ik was juist zinnens enkele helpers naar ginder te sturen om te zien of er niemand is die het waagt zijn hoofd op te richten om lucht te happen. Volg hen ze zullen je geen kwaad doen.

Dante is er absoluut niet gerust in en wil liefst alleen verder met Vergilius die hier al eens was en de weg moet kennen. Maar Vergilius gaat er niet op in. Heb geen vrees zegt hij tegen Dante en ze volgen de duivels,

nadat allen eerst tussen de tanden hun tong hadden uitgestoken als teken naar hun leider en deze met zijn ‘gat’ trompetje had gespeeld.[2]

Zeg niet dat Dante geen zin voor humor had. Ook Joyce had dit laatste vers in zijn geheugen opgeslagen :

Orchestral Satan, weeping many a rood[3]
Tears such as angels weep.
Ed egli avea del cul fatto trombetta.[4]

[1] Ier, più oltre cinqu’ore che quest’otta / mille dugento con sessanta sei/ anni compié che la via fu rotta.(canto XXI: 112-114). (het bezoek van Christus aan de Hel op Goede Vrijdag, 1266 + 33 jaar geleden. Dante zou dus deze woorden in 1299 geschreven hebben).
[2] Ma prima avea ciascun la lingua stretta / coi denti verso lor duca per cenno;/ed egli avea del cul fatto trombetta. (canto XXI: 137-139)
[3] A rood: a unit of area equal to one quarter of an acre (0,10117 hectares). Een roede grond!
[4] Ulysses, pag 184

02-10-2014, 00:19 geschreven door Ugo d'Oorde  

Gisteren in mijn woorden, in mijn geest, een ogenblik van zwakte, een ogenblik van ongeduld en verwarring. Vandaag, ondanks wat ik zegde of schreef, Dante die zich opricht .

                                                                                                       *

Aldus, gaande van de ene brug naar de andere, sprekend over dingen waar mijn Commedia geen reden heeft om over te zingen, blijven we staan om naar de andere kloof te kijken.[1]

En van op het hoogste punt van de boogbrug kijken ze neer op de vijfde gracht (van nog steeds de achtste cirkel) waar alles duister is en waaruit een groot gejammer opstijgt.
Het is een poel van kokend pek, kokend niet door het vuur maar door de goddelijke krachten. Hier, in deze poel liggen de zondaars te sudderen. Dante kijkt verbaasd op die kokende massa pek en als Vergilius hem toeroept op te passen ziet hij een angstaanjagende duivel met gespreide vlerken op hem afkomen. Op zijn schouders ligt een zondaar die hij bij de enkels vasthoudt en als hij op de brug aankomt, roept hij naar zijn makkers beneden :

hier heb je een van de magistraten van de heilige Zita, gooi hem maar in het kokend pek [2].

Het is hier een ‘duivelse’ aangelegenheid. De zondaars, het zijn allen oplichters of zij die het recht hebben ontkracht, liggen er ondergedompeld in het pek en als ze het aandurven het hoofd maar even op te steken worden ze bewerkt met gaffels, zo erg zelfs dat stukken vlees worden afgerukt. Dante vergelijkt dit met het werk van de helpers in de keuken:

Niet anders dan de koks die de vlottende stukken vlees in de ketel, door hun helpers met vorken, laten onderduwen.

Als ik me kritisch opstel vind ik eens te meer dat Dante het Laatste Oordeel is voorafgegaan. Afgaande op zijn beschrijving hebben de lichamen de zielen al vervoegd, het is de volledige mens die hier te koken ligt. De mens die wel een tweede dood zou willen sterven maar niet kan of niet zal, gedoemd als hij is.
Je verhaal, Dante is aldus bij momenten verwarrend en even verrassend. Wat meer is in de korte tijd dat je er verblijft leer je de duivels te onderscheiden en bij naam te noemen, gaande van Malacoda, Scarmiglione, Alichino, Libicocco (onnodig te vertalen) en nog zes andere namen in meer. Er moeten er dus dikke en magere, grote en kleine tussen zitten opdat je deze zou herkennen. En zoals ik je hier lees wil ik zo vlug mogelijk uit deze omgeving weg alsof het beeld dat je ophangt me afschrikken zou.

‘Maak dat je hier niet wordt opgemerkt’, zegt de goede meester, ‘verberg je achter een rots waar je veilig zult zijn. Ik ga nu, en wat men mij ook aandoet, heb geen vrees want ik heb al die dingen al meegemaakt toen ik hier de vorige keer was’.

[1] Cosὶ, di ponte in ponte, altro parlando / che la mia Commedὶa cantar non cura, / venimmo e tenevamo il colmo quando / restammo per veder l’altra fessura (canto XXI: 1-4).
Dante spreekt hier over zijn Commedia, het is dus niet hij die ze divina, goddelijk heeft gewild.
[2] Santa Zita: wordt aanbeden waar ze leefde als een nederige en deugdelijke dienstmeid. Ze stierf in 1272 (Pézard, page.1013).

01-10-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik schrijf zonder om te zien, zonder te kijken wie me volgt op mijn weg, mijn weg naar Compostella, solo en met blaren op de voeten en meer nog, op de geest. Ik ignoreer de stem in mij die ik hoor als ik neerzit om verder te gaan. De stem die me herhaalt:
‘Stop er mee man, het is genoeg geweest, je verveelt de wereld met wat je schrijft, je wiegt er de mensen mee in slaap. Je bedriegt jezelf met te denken dat, de Dante waar je zo plichtsgetrouw mee begaan bent, voortgezet moet worden tot je er bijvalt, ergens halfweg in de omgeving van Saragùn, waar er op deze dag heel wat pelgrims lopen, hun lichaam  pijnigend  omdat hun geest sterker is dan wie of wat ook. Je denkt één van hen te zijn, terwijl je aan het wegkwijnen bent, tot in je woorden.

Dit is de morgen van 30 september, je ruikt het zure van de bladeren die zich opmaken, je ruikt het zilte van de luchten die zwaar op je neerkomen, je telt je dagen tot je volgende verjaardag die je eens te meer bespringen zal, om je eens te meer achter te laten met je zucht naar woorden om, zoals je jezelf voorhoudt, niet te vergaan in ledigheid.
De hoop, de vooruitzichten die je eens bezielden zijn aan het verwateren, hebben geen vaste grond meer, je schrijft op het drijfzand van de uren.

Op een dag val je stil, sprakeloos, woordenloos, alle gedachten weggezogen, uiteengerafeld en verdord tot wat gebeente in ‘a waste land’ dat je opslorpen zal, je verpulveren zal, zodat je verpulverd achterblijven zult, eens je ophouden zult te zijn wat je nu nog bent.

Laat je het gebeuren?'

30-09-2014, 05:40 geschreven door Ugo d'Oorde  

Van de Tiresias van Ovidius, de Thebaanse waarzegger die als man tot vrouw veranderde, weet Dante dat hij daarna – na zeven jaren volgens Ovidius - terug zijn ‘mannelijke pluimage’ heeft aangetrokken
nadat hij met de roede[1] twee in elkaar verstrengelde slangen geslagen had, wat een beeld geeft dat meer dan spectaculair te noemen is.
Maar vanmorgen, voor het licht opkwam, keerde deze passage terug en herkende ik in de figuur van Tiresias, de blinde Tiresias van Sophocles.
Dante heeft, schijnbaar althans, Sophocles niet gelezen, hoewel Vergilius, hem wel kon gekend hebben[2], of dan toch Antigone - en wellicht kende Dante Homerus slechts via Vergilius en dezes Aeneïs - maar van de Tiresias van Sophocles zal Dante niets geweten hebben.
Deze echter, was een belangrijke sleutelfiguur in de Œidipus van Sophocles. Hij was het, die de echte geschiedenis van Œidipus kende en wat hij erover vertelde aan Creon was de waarheid, maar dan ook de waarheid die Œidipus tot wanhoop dreef.
En ik neem even de vertaling van ‘Œidipe’ uit mijn boekenkast, ze dateert met haar ‘visa de censure 1410’, van 25 augustus 1941 en is van Gabriel Boissy, en ik herlees de passage waar de blinde Tiresias ondervraagd door Œidipus, aarzelt om hem te zeggen wat hij weet over zijn verleden. Om dan uiteindelijk, na het vele aandringen aan Œidipus te zeggen:

Qu’il est de ses enfants et le père et le frère
De la femme dont il naquit et le fils et l’époux
Et de la même femme tour à tour fécondée,
De son père le meurtrier.
Voilà. Maintenant rentre et médite.

Een simpel mens wil ik zijn en blijven, maar als er een geschiedenis is die me treft en blijft treffen dan is het wel deze van Œidipus en van Antigone.
Ik kan dus niet voorbij die uiterst sympathieke Tiresias die door Dante zo maar in de hel wordt geduwd en er achteruit rondloopt, het gelaat omgekeerd op zijn schouders.
George Steiner, in zijn ‘Antigones’ zegt de diepere oorsprong niet te kennen van het verhaal van Œidipus en Antigone, maar hij ‘vermoedt’ dat een echt gebeuren aan de basis ervan liggen moet.
Ik heb het hem niet geschreven en deze blog ook zal hij niet lezen, maar ik denk dat hij er goed zou aan doen Velikovsky’s ‘Œidipus and Akhnaton’ te lezen opdat bij hem een deel van de sluier over de (mogelijke) geschiedkundige bron van Sophocles zou opgelicht worden.
Het feit dat hier twee namen, Œidipus en Akhnaton, bij elkaar worden gebracht toont aan in welke richting Velikovsky heeft gezocht en zijn boek, dat een soort detectieveverhaal is uit de Oudheid, heeft veel kans de ware geschiedenis én van Creon, én van Œidipus, én van Antigone - die lieve, bekoorlijke, ontroerende, sterke Antigone – heel dicht te benaderen.
Maar dit betekent een duik in de geschiedenis en een overrompeling van de nog steeds hoog geprezen chronologie van de Egyptische farao’s.
Geloof me, ik kom hierop terug, maar dan moet ik nogmaals Dante verlaten en iets gaan vertellen over Hathsepsut, wat ik graag zal doen, si Dieu me prête vie.

Dit beeld wat de Tiresias van Sophocles betreft, en of hij de Hel verdiende, denk ik niet, eerder een Arcadia.

[1] La verga, ook il pene, de penis
[2] George Steiner schrijft in ‘les Antigones’, (pag 199):il semblerait que ce soit par l’intermédiaire de l’adaptation que Lucius Acius fit de Sophocle, au IIe siècle avant Jésus-Christ, que Virgile connaissait Antigone.

29-09-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

En, zegt Vergilius, degene die je daar ziet lopen met zijn buik gekeerd naar de rug van Tiresias is Aruns[1], hij verbleef, in het witte marmer van Carrara in een spelonk, waar hij ongehinderd naar de sterren en de zee kon kijken;
En deze daar die haar borsten, die je niet kunt zien, bedekt met haar losse haren en aldus al haar behaarde delen langs een kant heeft [2] is Manto, de dochter van Tiresias die, na de dood van haar vader, de stad van Bacchus, Thebe, ontvluchtte; die in heel wat landen van woonplaats tot woonplaats trok, om uiteindelijk zich te vestigen op een welbepaalde plaats en de stichteres[3] te worden van mijn geboortestad, Mantua.
 
En om deze reden, heb ik graag dat je even naar mij luistert:
Hoog in het mooie Italië ligt aan de voet van de Alpen een meer dat bij Tirol de grens vormt met La Magna en de naam Benaco (Gardameer) draagt [4].
En Vergilius (!) gaat verder met zijn beschrijving in verzen 64 tot 96, en let op de wijze waarop Vergilius-Dante zijn woorden uitkiest:

Langs wel duizend beekjes, geloof ik en meer nog, vloeit het water tussen Garda, Val Camonica en Appennino in het meer waar het rusten blijft. In het centrum ervan is een plaats (wellicht het eilandje Lechi) waar drie bisschoppen deze van Trente, van Brescia en ook van Verona zouden kunnen zegenen als ze er heen zouden gaan.Daar ligt aan de oever die het laagst gelegen is, Peschiera, een mooie en sterke vesting, om te weerstaan aan de aanvallen van Brescia en Bergamo. Daar valt al het water neer, dat in de schoot van Benaco niet blijven kan, en wordt het een rivier die tussen de groene weiden vloeit.
Waar het water herbegint te stromen heet dit niet meer Benaco maar Mincio en dit tot Governolo waar de rivier uitmondt in de Po en, na niet zo ver gestroomd te hebben vindt hij een vlakte waar het water moeras wordt en waar het in de zomer dikwijls heel ongezond is.
Er voorbijkomend zag die wilde maagd er een onbebouwde grond midden een moeras waar niemand woonde. Om elke menselijke relatie te vluchten, ging ze er wonen om er haar kunsten te beoefenen met haar helpers, daar leefde ze en liet ze haar stoffelijk overblijfsel achter.Na haar dood besloten de mensen van hier en daar uit de omgeving, zich op die plaats te vestigen, versterkt door het moeras eromheen. De stad ontstond boven haar dood gebeente en omwille van haar die het eerst deze plaats uitkoos, werd deze zonder meer Mantoua genoemd.

Als je ooit de oorsprong van mijn geboortegrond op een andere wijze hoort vertellen, laat dan de waarheid van mijn verhaal niet besmeuren door de leugen.[5]
En Dante:
Meester, je verklaringen zijn zekerheid voor mij en dringen binnen in mij zo dat al het andere dat zou gezegd worden, voor mij uitgedoofde kolen zijn. Maar zeg me of je onder diegenen die aankomen iemand kent die waardig is vernoemd te worden want het is hiermee dat mijn geest bezig is.[6]

En Vergilius herkent in de massa geesten, een man waarvan de baard tot op zijn schouders hangt. Het is Eurypylus uit mijn Aeneïs, zegt hij, je weet wel wie ik bedoel, want je kent mijn werk helemaal van buiten. En hij ziet er ook Michaël Scott[7], Guido Bonatti[8] en de schoenmaker Asdente die beter bij zijn leest gebleven was en dan nog, al die vrouwen die waarzegsters geworden zijn en hekserij bedreven.

[1] Aruns, een bekende Etruskische waarzegger die ten tijde van de oorlog tussen Caesar en Pompeus, de overwinning van Caesar voorspelde.
[2] E quella che ricopre le mammelle / che tu non vedi, con le trecce sciolte,/ e ha di là ogni pilosa pelle,(canto XX:52-54).
[3] Vergilius, in boek X van zijn Aeneïs, zegt dat het Ocnus, was de zoon van Manto die de stad ommuurde.
[4] Suso in Italia bella giace un laco, / a piè dell’Alpe che serra La Magna,/ sovra Tiralli, ch’ha nome Benaco.(Canto XX:61-63).
[5]“Peró t’assenno che se tu mai odi / originar la mia terra altrimenti / la verità nulla menzogna frodi. (canto XX: 97-99).
[6] Ed io:”Maestro, i tuoi ragionamenti / mi son certi, e prendon sὶ mia fede,/ che gli altri mi sarὶen carboni spenti./ Ma dimi, delle gente che procede, / se tu ne vede alcun degno di nota;/ ché solo a ciὸ la mia mente rifiede.(Canto XX: 100-105).
[7] Filosoof en astroloog, raadgever van keizer Frederik II.
[8] Guido Bonatti de Forli, astronoom en prins van de astrologen die overleed op het einde van de XIIIe eeuw.

28-09-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Terug naar Dante: Canto Twintig

Er is heel wat moed nodig om niet te verzaken aan de kwellingen van Dante. Het is een bekentenis die ik doe aan jou, trouwe lezer, aan Dante zeg ik dit natuurlijk niet.
Een paar dagen zijn voorbijgegaan dat ik hem niet zag. Wellicht had hij, zoals ik, een verpozing nodig. Hij met een wandeling doorheen het Paradijs, of misschien neergelegen aan de voeten van Beatrice, ik met het verwerken van een paar moeilijke momenten met als tegengewicht, de dag erna, mijn wegdromen in de herinneringen aan vroeger - zo iets dat Ernst Jünger schrijft in de aanhef van zijn ‘Auf den Marmorklippen’ - maar vanmorgen, toen ik in de woonkamer kwam, was Dante terug en zat hij met een boek in de hand, gekleed in zijn lange zwarte toga, in de zetel naast de haard.
Ik vroeg hem hoe hij het stelde. ‘Goed, antwoordde hij met omfloerste stem, ‘tamelijk goed’.
Tamelijk?
‘Ja’, zegde hij, ‘tamelijk na wat ik las’.
Zo, ik vroeg hem wat hij aan het lezen was.
‘Alessandro Baricco’ zegde hij me, ‘Baricco, gekweld door de barbaren. Ik heb het allemaal niet zo goed begrepen, maar ik weet nu toch dat ik nog amper kans maak gelezen te worden in je contreien, trouwens, mijn beste Karel, waarom jij het volhoudt is me een raadsel’.
‘Eenzaamheid in geschriften: ik houd het vol omdat jij het bent die ik lees, de grote Dante, zoals T.S.Eliot en Borges je noemen. Trouwens, Alighieri, ik heb je aanwezigheid broodnodig, je houdt me gezelschap en je boeit en verrukt me op heel wat plaatsen, alhoewel je Hel nu precies geen aangename plaatsen kent, behalve één misschien, je Arcadia met zijn lichten en groene weiden’.
‘Mijn Arcadia? Begrijp me, ik kon toch al die ongedoopte dichters en filosofen niet in het vuur of het ijs duwen, zelfs al verdienden ze, naar Christelijke maatstaven noch het Vagevuur, noch de Hemel, ze verdienden ook niet de Hel. Maar zeg me eens, waar zijn we aangekomen met mijn verhaal vandaag?’
‘Wel we hebben de Bonifacius-sen met de benen in de lucht, verlaten, en we zijn verder afgedaald in de vierde gracht van de achtste cirkel en ik lees hier in de eerste terzine van je Canto ventesimo

Di nova pena mi convien far versi
e dar matera al ventesimo canto
della prima canzon, ch’è de’ sommersi.[1]

‘Ik heb Dante, dit Canto een tijdje geleden al gelezen en heb het gevoel dat het begin van je canto twintig er een is, gevuld met wolfijzers en schietgeweren, een metafoor die vandaag aan het wegkwijnen is. Het is alsof je met grote omzichtigheid te werk wilt gaan, alsof de materie die je nu te behandelen hebt delicaat is en met zorg moet worden verwoord. En dit gevoel van mij zegt me, dat het je heel wat problemen moet gegeven hebben steeds nieuwe straffen en pijnen te bedenken om je verzen op te vullen en hier, namen en zinnen hebt moeten filteren om dingen te omsluieren die slechts door enkelen zullen ontbloot worden.
Je staat op het hoogste punt van de boogbrug en je kijkt neer op de wenende massa die traag en in stilte voortschuift alsof het bedevaarders waren die litanieën aan het citeren zijn, maar, je zult je herinneren, allen hebben ze het aangezicht omgekeerd zodat ze achterwaarts lopen want, ze hebben het gelaat in de richting waar de nieren zijn en kunnen niet voor zich uit zien.’

Hij kijkt me aan: ‘Ik zie ze nog voor mij voorbijgaan, ja het was een pijnlijk zicht’.

‘Maar ik moet je vooraf een bekentenis doen, Alighieri, beste vriend, Je hield me wakker vorige nacht. Ik ben opgestaan en op de rand van het bed ben ik begonnen met je te lezen, of beter je te ontcijferen. Je geeft je er geen rekenschap van, maar je bezit me, Dante, je woont in mij, ik verga omdat ook ik je bezitten wil en ik je ontoegankelijkheid keer op keer ontmoet in je woorden die ik dan soms sibillijns durf noemen’.
Terwijl ik sprak vloog een kleine vogel, een meesje wellicht, tegen het raam en zag ik dat hij schrok, maar ik ging verder:
‘Wat me nu verraste is het feit dat je tranen in de ogen kreeg toen je van dichtbij zag hoe de mens hier zo verwrongen rondliep’.
‘Wel je zult het lezen, het zijn zij die te ver in de toekomst wilden zien en die nu achter zich moeten kijken en dus achterstevoren lopen. Maar het is juist, ik was zo onder de indruk dat ik weende en steun moest zoeken tegen de rotswand en het ergste was nog dat Vergilius me berispte toen hij zag dat ik medelijden had bij het aanschouwen van Gods gerechtigheid’.
‘Mag ik je zeggen, Dante dat dit een zeer opmerkelijke passage is, berispt worden omdat je medelijden hebt. Dacht je misschien aan je gids, Vergilius en is het omdat het kon dat ook Vergilius, die op aarde gezien werd als een ziener - van hem werd gezegd dat hij de komst van Christus zou voorspeld hebben - ook een van hen had kunnen zijn?’
‘Ik heb er aan gedacht, toen ik het schreef, maar Vergilius verbleef in het voorgeborchte, het Arcadia, bij Homerus en Plato en al die andere groten.
In elk geval, Vergilius was mijn berisping vlug vergeten toen hij me zegde:
Kijk hier naar deze man die voor de ogen van de Thebanen door de aarde werd verzwolgen en naar allen die tot hem riepen:‘Waar haast je je heen, waarom ontloopt je de oorlog, Anfiaro [2]? En zijn val in de diepte eindigde pas, nadat hij voor Minos stond.
Let nu eens op hoe zijn rug zijn borst geworden is, omdat hij te ver in de toekomst wou zien, kijkt hij nu achter zich en loopt hij achterstevoren [3].
‘Wanneer’, vroeg ik hem nog, ‘is bij jou de idee opgekomen om de zondaars, hier de magiërs en waarzeggers, te straffen zo dat ze verplicht zijn, omdat hun gezicht omgekeerd op hun schouders staat, achteruit te lopen. Je had natuurlijk tal van straffen te bedenken, de ene wat origineler dan de andere. Het verrassende is, dat jezelf onder de indruk komt en medelijden toont voor de straf die je bedacht?

Maar toen ik opkeek naar hem was hij ineens verdwenen, de zetel bij de haard was leeg, alleen zijn Baricco had hij achtergelaten.

[1] Over nieuwe pijn moet ik verzen maken voor de stof van dit twintigste canto van mijn eerste Lied (Inferno) over zij die er zijn ondergedompeld. (canto XX: 1-3).
[2] Anfiarao, waarzegger en een van de zeven koningen die Thebe belegerden. Op een dag, in volle oorlog, opende zich plotseling de aarde en werd hij verzwolgen.
[3] Drizza la testa, drizza, e vedi a cui / s’aperse agli occhi de’ Teban la terra;/ perch’ei gridavan tutti: - Dove rui Anfiarao? Perché lasci la guerra? -/ E non restὸ di ruinare a valle / fino a Minὸs che sciascheduno afferra / Mira ch’ha fatto petto delle spalle: / perché vollo veder troppo davante,/ diretro guarda e fa retroso calle (canto XX: 31-39)

27-09-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Na ‘mi sepultura’ van gisteren, Iona, een poëtische evocatie[1]

Zo die morgen de tocht, de oude pelgrimsweg volgend, over het eiland Mull naar het dorpje Fionnphort toe: een spreken en een zwijgen onder de bijna-regenlucht. Zo is het bruine land van Mull een tocht langs meren en heuvels en dalen, met hier en daar witte vlekken van huizen, kleine tekens van leven in een niet te noemen verlatenheid.
En houden ze even de wagen stil voor het simpele langs de weg, terwijl de aarde zich door het Universum slingert, en beroeren ze het woekerende bekermos, het tere haarmos met de huif, glimmend van vocht en licht, trillend in de wind en denkt hij er omheen de onzichtbare korrels sporen die neervallen op zijn handen en over de aarde.
Hij denkt: ik ben rust en ontvankelijkheid, ik ben ruimte en herinnering, ik ben verleden en heden - een sperwer schiet naar de grond toe en er hangt een schreeuw – ik ben landschap en oneindigheid.
En van de dichter Macdiarmid las hij:

The Rose of all the world is not for me
I want for my part
only the little white rose of Scotland
that smells sharp and sweet – and breaks the heart.

En uit een draai van de weg tot hen gekomen, Iona, en wat zo lang reeds wemelde in hun verbeelden, ligt voor hen, zo heel dichtbij dat ze het bijna raken kunnen over de smalle strook water heen. Het is een wereld van groen en heuvels geworden. Het is een geblokte donkere kathedraal naast een handvol huizen. Het is een roerloze baken, een toevlucht.
De kleine ferry glijdt over het helderste water, spiegelkleuren van geelgroen tot blauwgroen. Zijn hand in het water voelt hij de koelte ervan in zijn vingertoppen. En als de boot aanlegt onder een immense koepel van luchten, betreden ze een wereld van eeuwen her, van monniken en nonnen, van druïden en Kelten van Vikingers en Schotten, van vele geslachten die er waren, lang voor hen.
Het is de herinnering aan wat nog kleeft aan de steiger waar ze aanleggen, aan de grond waar ze hun voeten zetten, aan de smalle huizen, aan de afgebrokkelde muren van wat eens de ‘nunnery’ was.
Ze staan bij het eeuwenoude, hoge Keltisch kruis dat het symbool, de geest van Christus geborgen houdt. Ze lopen over de resten van het oude kerkhof waar eens de Schotse koningen werden begraven. Ze wandelen binnen in de schemerige maar o zo sobere kathedraal en:

Instead of monks’ voices
the lowing of cattle shall be heard.

Als ze terug buitenkomen, een trage regen valt over de aarde. In een roerloze boom, een roerloze tortel en een vers komt terug:

Mon cheval arrêté sous l’arbre qui roucoule, Je siffle un sifflement plus pur… Et paix à ceux, s’ils vont mourir, qui n’ont point vu ce jour. Mais de mon frère le poète on a eu des nouvelles. Il a écrit encore une chose très douce. Et quelques-uns en eurent connaissance.

Hoe groot is thans de vriendschap in hen en hoe arm hij die dit alles verwoorden wil. Want weinig talrijk zijn zij die dit lezen zullen, doch deze weinigen zullen broeders zijn met hem en met Saint-John Perse die deze verzen schreef[2].
Het is dan dat het mirakel van het licht zich voltrekt. De wolken zijn opengeschoven en de zon springt lijk een waterval over de wereld. Alles is nu kleur en verrukking: de ruïnes van het klooster, de lage muren langs de weg, de trosjes dwergvarens gevat en levend tussen de oude stenen, de gouden fuchsiahagen en de schittering van de zee ver beneden hen.
Ze kopen wat spijs en drank in de souvenirshop en wandelen langs de kustlijn het eiland in, de heuvel op en stijgen, als hadden ze vleugels, over rotsen en weiden tot de hoogste top, jong, overmoedig en vrijer dan ooit.
Boven de wereld van eilanden en water breken ze het brood. De zon brandt hun handen en wintergelaten en de wind joelt in hun haar, in hun gedachten, in hun woorden.
Dit ook is reeds herinneren als ze afdalen terug naar het vlekje wit strand, naar het turkooisgroen van het water, terwijl boven hen een leeuwerik zingend ten hemel stijgt.

Op het hagelwitte strand van Iona spoelen kleine takjes wieren aan, donkerrood, karmozijnrood, levend in de palm van zijn hand. Hij ziet hoe teer ze zijn, hoe wonderlijk van vorm en hoe de kleur als van robijnen is naar de uiteinden toe. Ondoordringbare wereld van het intense, roekeloze leven waarover zijn adem is en zijn verwachten.
Op het hagelwitte strand spoelen takjes wieren aan, tussen schelpen, rottende resten van planten en beenderen van vogels, overspoeld, weggeduwd en terug gezogen en van de oceaan is de zang erover en het licht is het licht van de eeuwigheid.
Het is maar een onooglijk strookje strand, een inham tussen de rotsen en het beginpunt van de glooiing naar de top van het eiland toe. Omheen het eiland is de breeklijn van de branding, de glanzende oceaan uit deinend tot in de grijze oneindigheid van vele eilanden, ongenaakbaar, onveranderlijk van in het begin der tijden tot het einde ervan.

Terwijl hij, onachtzaam, de kleine blaadjes wieren gladstrijkt over zijn handpalm, terwijl meeuwen wegschieten over het water en over het land. Terwijl het licht de tijdloosheid doorkruist en zij deel ervan, barrevoets in het water.

[1] Iona, Holy Isle, birthplace of Celtic Christianity and ancient burial ground of Scottish Kings. Poëtische Evocatie van heel wat tijd geleden en eens als blog gebruikt in het jaar ?…
[2] Saint-John Perse: Œuvre poétique I: Anabase: page 162, Gallimard 1960

26-09-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wie ben ik of wie is hier de schrijver, is de vraag die ik me maar al te dikwijls stel. Vandaag is het alsof het Karel is die schrijft over zijn ontmoeting met Dante en Ugo die Dante laat liggen en spreekt over T.S.Eliot. Maar volledig afgelijnd is dit niet. Het is eerder zoals in het gedicht van Garcia Lorca:

Y yo que estaba caminando
con la tierra por la cintura
vi dos aguilas de nieve
y una muchacha desnuda.
La una era la otra
y la muchacha era ninguna

Of, ik wandelend met de aarde aan mijn zijde zag twee sneeuwarenden en een naakt meisje, de ene was de andere en het meisje was niemand. En Lorca herhaalt zich:

Por las ramas del laurel
vi dos palomas desnudas
la una era la otra
y las dos eran ninguna.

In de takken van de laurier zag ik twee naakte duiven, de ene was de andere en de twee waren niemand.

Zo gaat het ook met mij, de ene is de andere en uiteindelijk ben ik niemand. Ben ik niets of niemand. Ik loop hier maar wat rond, maak een infiemer-dan-infiem deel uit van het gebeuren in de wereld maar, of ik er ben of niet, het wereldgebeuren zal verder gaan. Het is niet, wat ik hoorde, dat een vlinder in China een storm kan verwekken in Amerika, neen, de vlinder en zijn storm zijn misschien een realiteit, maar ik en mijn literatuur son ninguna.
Het gekke hierbij is mijn halsstarrigheid op morgens met gesloten luchten zoals deze, omhangen met al het gebeuren  boven de horizont waar ik doorheen moet. Een slecht moment dus, een dag om te vergeten en niet vergeten zal worden nu hij uitgetekend werd. En vandaag is er geen vluchtroute, geen Four Quartets, vandaag zijn er enkele versregels van Lorca met er boven uitstekend:

‘Aguilitas’, les dije,
‘¿Dónde està mi sepultura?’
‘En mi cola’ dijo el sol
‘En mi garganta’ dijo la luna.

‘Arendjes’, zeg ik hen
‘Waar is mijn graf gelegen?’
‘In mijn hals’ zegt de zon
‘In mijn keel’ zegt de maan.

25-09-2014, 04:58 geschreven door Ugo d'Oorde  

Thomas Stearns Eliot (1888-1965

Alles overwogen, is het een (dunne) dichtbundel van de grote T.S. Eliot, de‘Four Quartets’, geweest die in grote mate de wijze heeft bepaald waaraan ik me houden moest om poëzie te bedrijven.
Ik ontdekte die bundel, een halve eeuw geleden, bij Smith & Sons op de Adolphe Maxlaan in de hoofdstad. Ik stond er voor de stand ‘Poetry’ en had een dun boekje uit het rek genomen en toen ik het opensloeg en las, was ik verloren voor de rest van mijn dagen:

Time present and time past
Are both perhaps present in time future,
And time future contained in time past.

Wie schreef er ooit zoiets?
Ik was totaal in de ban van die drie versregels, een levenswaarheid in enkele woorden: Time future contained in time past. Misschien zegt Eliot nog, hoewel zijn ‘perhaps’ maar noodzakelijk is voor de soepele lezing van het vers.
Dit is het dan: een poëet, wandelend doorheen zijn gedachten, die woorden en zinnen met beelden mengt, die rondgedragen worden, de eeuwigheid binnen.
En ik, vandaag, Dante vergetend, schrijvend naar Eliot toe, hem dankend voor het enorme dat hij mij bezorgde en het impact dat hij had op de persoon die ik zou worden.
Grote poëzie, een rijkdom aan gedachten, woorden en beelden, klank en kleur, inwerkend op elkaar, om een bijwijlen verrassende levenswijsheid uit te dragen, maar – en ik keer even terug naar Bariocco’s idee van de barbaar – op basis van wat nu hoog geprezen wordt, alle belangstelling heeft ingeboet. Ik hoef me maar los te laten op de poëzie van vandaag, te verwijzen naar de gedichten van
Paul Auster om vast te stellen in welke mate de visie over wat poëzie is, zich gewijzigd heeft.
Een feit is zeker evenwel, T.S. Eliot heeft mijn schrijven en dan vooral mijn gedichten in een grote mate beïnvloed. Blijkt dit niet uit mijn woorden dan is het omdat ik niet bij machte was dit te laten blijken. Maar als ik schrijf zoals ik schrijf en het blijf doen dan is het met in mijn achterhoofd:

Trying to learn the use of words, and every attempt
Is a wholly new start, and a different kind of failure

The only wisdom we can hope to acquire
is the wisdom of humility,humility is endless

Old men ought to be explorers
Here and there does not matter
We must be still and still moving
Into another intensity
For a further union a deeper communion

                                                                                           *

Heb wel enige zorg met het overnemen van deze versregels.
Ben ik niet schuldig aan een inbreuk op het auteursrecht (uitgave van Faber & Faber, London), is een vraag die ik me telkens stel als ik teksten uit boeken overneem. Kan iemand me hierop een sluitend antwoord geven. Noteer evenwel hierbij dat wat ik hier citeerde in mij als in de bundel genoteerd staat.

24-09-2014, 05:46 geschreven door Ugo d'Oorde  

En de zondaar met de benen in de lucht, die dacht dat Dante Paus Bonifacius VIII was, gaat verder met zijn betoog:

En na hem zal er een herder komen met nog vuilere bezigheden die geen enkele wet respecteert en mij en die andere bedekken zal. Hij zal de nieuwe Jason, waarover te lezen staat in het boek der Maccabeeërs, weer tot leven roepen en zoals dezes koning inschikkelijk was tegenover hem, zo zal ook hij die regeert in Frankrijk het zijn.

Een stuk geschiedenis waar Dante ons hier aan herinnert waarin hij, én Clement V én Philips de Schone, (die de Tempeliers gevangen zette in 1307) vergelijkt met Jason, de hogepriester van de Israëlieten die voor vijfhonderdnegentig talenten de gunst van koning Antiochus Epiphanes wist af te kopen.
De reactie van Dante is merkwaardig:
Ik weet niet of ik toen niet te ver ben gegaan, zegt Dante en hij aarzelt zelfs niet Jezus er bij te betrekken: ‘Hoeveel geld denk je dat Christus gevraagd heeft aan Petrus in ruil voor de sleutels? Hij vroeg hem ongetwijfeld enkel hem te volgen’.

En door Petrus en de andere apostelen werd aan Mattias geen goud of zilver gevraagd toen hem door het lot de plaats werd toegewezen die de verdoemde ziel (Judas) verloor[1].

Blijf dus waar je bent, je straf is verdiend en draag zorg voor het geld dat je onterecht verwierf en dat maakte dat je optrad tegen Carlo[2]. En ware het niet dat de eerbied voor de heilige sleutels het me verbiedt dan zou ik nog hardere woorden spreken want je gierigheid die de goede verdelgt en de slechte verheft bedroeft de wereld.

Het is aan herders zoals jij dat de Evangelist dacht als zij die op de wateren gezeten hem aangewezen werd als zich prostituerend met de koningen. Zij die geboren werd met de zeven hoofden en aan de tien horens haar kracht ontleende zo lang de deugd haar echtgenoot behaagde.[3]

Jullie God is goud en zilver geworden, wat jullie onderscheidt van de afgodendienaars is niets anders dan dat zij er één aanbidden en jullie honderd. ”Ah, Constantijn, hoeveel ellende ontstond er niet, ik zeg niet uit je bekering, maar wel uit wat de eerste rijke paus (Silvester I) van jou ontving.[4]

Vergilius vindt hier groot genoegen in de woorden die Dante spreekt. Hij tilt hem met beide armen van de grond, drukt hem tegen zijn borst en draagt hem omhoog via hetzelfde pad waarlangs ze zijn afgedaald tot het hoogste punt van de boogbrug. Daar zet hij hem neer op een plaats die zo oneffen is dat zelfs berggeiten er met moeite zouden op gelopen hebben.

[1] Né Pier, né gli altri tolsero a Mattia / oro od argento, quando fu sortito / al luogo que perde l’anima ria. (Canto XIX: 94-96)
[2] Het is Carlo I d’Angió leert me de noot van Magugliano . De paus ontnam hem de titel van senator in Rome en van keizerlijke vicario in Toscanië.
[3] Een verwijzing naar de Openbaring van Johannes XVII: 1-18. Met de prostituee bedoelde Johannes de stad Rome, terwijl Dante het hier heeft over de verlopen Kerk. De zeven koppen zijn voor Dante de zeven deugden, de tien horens zijn de tien geboden.
[4] Fatto v’avete Dio d’oro e d’argento/ e che altro è da voi all’idolatre,/ se non ch’elli uno, e voi n’orate cento./ ” Ahi, Constantin, di quanto mai fu matre,/ non la tua conversion, ma quella dote / che da te prese il primo ricco patre!” (canto XIX:112-117)

23-09-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Met het beeld voor ogen van Taide, la puttana, hebben ze genoeg gezien. Nu kunnen ze verder om via een hobbelige boogbrug, aan te komen in Canto Negentien:

O Simon, magiër van Samara, o armtierige volgelingen die de goddelijke zaken geschraagd door goedheid, in uw hebzucht verwisselt voor goud en geld, nu schalt voor jullie de trompet en wordt deze derde gracht je verblijf.

Dante gaat de magiër Simon halen uit de Handelingen der Apostelen om hem hier te laten boeten voor zijn poging om de geheime krachten af te kopen waarover Petrus en Johannes, door handoplegging beschikten, en ook met hem, allen die de ‘afschuwelijke’ zonde van simonie, zijnde het verkopen en verhandelen van geestelijke waarden, bedreven hebben. En deze worden gestraft op een wijze die elke verbeelding overstijgt.
Dante is hierover zelf verbaasd en schrijft:

O hoogste Wijsheid welke is niet de kunst die je toont in de hemel, op de aarde en in het rijk van het kwade, en hoe juist je inzicht wordt ingedeeld.[1]

Want hij ziet dat de bodem van de gracht vol holten steekt, niet groter en ook niet kleiner dan de gaten in de doopvont van zijn mooie San Giovanni-kerk – hij heeft er zelf een van gebroken toen hij er iemand had gered van de verdrinking(!) - en uit die gaten staken de voeten en de benen uit van de zondaars en bleef de rest van hun lichaam onzichtbaar. Maar dit was niet voldoende voor Dante, want daarenboven stonden de zolen van de voet, van de hiel tot de tenen in brand.
Bij een van hen zijn de vlammen roder dan bij de anderen en Dante stelt de vraag aan Vergilius. Deze antwoordt dat het een vraag is die hij hen zelf moet gaan stellen.
En wat gebeurt er, ze dalen af, en de weg te moeilijk zijnde, Dante op de rug van Vergilius, om de onderliggende vierde ringgracht te bereiken om te kunnen spreken met het hoofd van de man met de brandende voeten.

Rampzalige zegt Dante tegen hem, jij die hier met je hoofd geplant staat, vertel me eens iets als je kunt?

De aangesprokene neemt Dante voor paus Bonifacius VIII en roept hem toe : “Ben je daar al, Bonifacius, ben je daar al, heeft wat geschreven stond me een paar jaren voorgelogen, en heb je nu al genoeg van de rijkdommen voor dewelke je niet geaarzeld hebt je de schone bruid (de Kerk) toe te eigenen om haar nu al te laten vallen?”

Hierop blijft Dante sprakeloos maar Vergilius zegt hem vlug te antwoorden dat hij niet diegene is die de geest denkt dat hij is.
Waarop de zondaar, die met zijn benen in de lucht, (Dante zegt niet of hij gekleed is of naakt), hem antwoordt dat hij te hebzuchtig is geweest om zijn familie van de Orsati te kunnen helpen.
Anderen zijn me met hun simonie voorafgegaan en liggen nu in de rotsspleten. Ook ik zal vallen wanneer die andere (Bonifacius VIII), die ik dacht dat jij waart, hier zal staan.

Morgen, beste lezer, het vervolg van zijn verhaal, saai van inhoud misschien, maar o zo rijk van beeld.
Het ga je heel goed.

[1] O somma Sapienza, quant’e l’arte / che mostri in cielo, in terra e nel mal mondo / e quanto giusto tua virtù comparte! (canto XIX:10-12)

22-09-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Een vriend kwam op bezoek. Ik had hem gisteren ontmoet toen hij joggend me tegemoet kwam gelopen en ik gelukkig was hem te zien. Welk gevoel legt men in een begroeting, welk enthousiasme in het terugzien. Ik nodigde hem uit een glas te komen drinken en vandaag klopt hij aan rond de middag.
Ik heb een fles gehaald uit de kelder, een ‘Porte de Novembre de Gilliard’ uit de Valais, en de wijn is het teken van onze vriendschap, pittig op de tong en vol aroma’s. We zitten buiten aan de oude oneffen stenen tafel, de zon nog hoog boven de roerloze bomen maar het licht is het licht van de herfst.
Achteraf weet ik dat ik teveel gesproken heb over Dante, over de koord die in de afgrond wordt gegooid, over de noodzaak van het rijm, over de verzen die erna komen en die ik nog niet ontrafeld heb.
En verder als de fles gedronken is en de vriend je verlaat, hij je vraagt of de boom die over het erf hangt, die boom met zijn rode bessen of het een vlier is en jij hem zegt dat het een lijsterbes is en jij hem onvermijdelijk vertelt – jij je eeuwig herhalend - over Zhivago en de bevroren lijsterbessen in het verlaten bos onder de sneeuw, en hij je moeilijk volgen kan omdat een woord bij jou een boek is, een periode uit je leven is.

En na zijn vertrek ga je naar binnen en je schrijft maar, je tekent alles op zoals het in je gedachten komt, maar je weet onvermijdelijk dat je uitkomen moet bij Dante, en je weet ook dat canto XIX een moeilijk – zeg maar vervelend - iets is om te vertellen, terwijl je al dagen wacht op het ogenblik dat je over Ulysses zult kunnen spreken of over Ugolino, ook omdat Borges er iets over te zeggen wist.
Terwijl je eigenlijk de eerste gedachte die je overviel deze morgen, neerschrijven wou, zijnde de bekentenis dat je leven een leven zonder avontuur is geweest, dat je enig avontuur de boeken zijn geweest die je las, de weinige boeken die je las. Eens, na een toespraak die je gehouden had en iemand je feliciteerde, en het was de kardinaal zelf, en zegde dat je een belezen man waart, antwoordde je dat je duizend boeken te weinig gelezen had.
En inderdaad nu weet je dat je beter Homerus had moeten lezen en zeker beter Vergilius, dat je Ovidius onvoldoende las, Kafka, Jünger, Steinbeck, Hemingway, Sholokov, Pasternak, Gide, Sartre, Bernanos, Musil, Joyce en zovele anderen, je zegde het niet maar je dacht het achteraf.
En het antwoord dat je toen kreeg was het antwoord van een wijze man, je kunt toch niet alles lezen. Wat een troost is nu, je kunt niet alles lezen!                                                                                                 

Mon Dieu, wat een rijkdom en wat een geestelijk avontuur eens je de wereld van het gewone waagt te verlaten.

Et les trois décis de blanc aidant – elk de helft van de fles – als ik deze lijnen schrijf. Onsamenhangend en niet wetend of ze zullen overblijven, niet wetend of ze leesbaar zijn nu ze in een lange ruk werden neergezet op de harde schijf, zo gaat het nu de dag van vandaag, terwijl ik ze eerst volledig had moeten uitschrijven in mijn dagboek dat nu al enkele maanden achterbleef.

Zeggen nog dat ik ook iets wou schrijven over de geest in de mens; dat het deeltje – klein, maar groot in zijn minimaal-zijn - geest in ons is van de Kosmos.
Maar dit komt nog wel ik heb nog heel wat te schrijven voor ik aan het einde kom van mijn verhaal en van mijn leven, zo hoop ik toch, want ik meen in het verleden, ooit zinnige dingen te hebben geschreven over Het of De Onnoembare, die ik inbrengen wil in de goddelijke (of niet) Commedia van Dante.

En Shakespeare – een andere vriend - die even binnenkomt : O God, I could be bounded in a nutshell and count myself a king of infinite space (Hamlet II, 2)

21-09-2014, 03:43 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik was, Dante lezend en herlezend, aangekomen in de eerste gracht van Malebolge, eigenlijk is het geen gracht want er vloeit geen water, maar de vertaling van bolgia (bolge in het mv) als gracht, vergemakkelijkt het schrijven van wat ik begin te noemen, ‘de Dagen dat ik Dante las’, of, Mijn dagen - en er zijn er heel wat - met Dante. En ik besef dat ik hiermee niet overdrijf, dat ik overvol Dante ben en ik als een geestelijk gestoorde moet overkomen, vandaag misschien zelfs in mijn blogs. Maar zoals Vergilius herhaaldelijk Dante aanmaant om verder te gaan, volg ik hen.

                                                                                               *

Ze ontmoeten op hun tocht voortdurend nieuwe gezichten en zegt Vergilius:

Zie welke grootheid daar aankomt en ondanks al zijn pijnen, geen traan vallen laat. Zie welke koninklijke houding hij nog toont. Het is Jason die door moed en inzicht, het schaap weghaalde bij de Colchiërs [1].

Hier maken we kennis met Jason, de kapitein van de expeditie van de Argonauten, op zoek naar het Gulden Vlies (il vello d’oro), die op zijn tocht, op het eiland Lemnus landde waar de vrouwen, zonder enige vorm van medelijden alle mannen hadden omgebracht. Daar maakte hij de jonge Isifile zwanger en liet haar alleen achter op het eiland. Dit is de zonde waarvoor hij hier boeten moet en op deze wijze wordt ook Medea (dochter van de koning van Colchië en ook verleid door Jason) gewroken.

Allen die meelopen met hem hebben op dezelfde wijze gezondigd en meer hoef je over deze gracht niet te weten, zegt Vergilius.

Intussen hebben ze, via de boogbrug, de tweede gracht bereikt. Op de boorden ervan hing een dikke laag schimmel waarvan zicht en geur uiterst onaangenaam waren voor neus en ogen. De bodem van de gracht was heel diep.
En dan overdrijf je, Dante.

Daar zagen we beneden in de gracht gestalten liggen, bedekt met drek die uit menselijke latrines scheen te komen en terwijl ik naar beneden keek zag ik een hoofd zo bevuild met stront dat ik niet onderscheiden kon[2] of het een leek of een geestelijke was.

De gekwelde was echter kwaad omdat Dante zo naar hem keek en vroeg waarom hij meer naar hem keek dan naar de anderen die ook in de ‘stront’ lagen.Wel zegde Dante het is omdat ik je nog gezien heb met droge haarbos (coi capelli asciutti). Je bent Alessio Interminei uit Lucca. Hierop antwoordde Alessio (een tijdgenoot van Dante),

als ik hier lig dan is het omdat mijn tong nooit genoeg kon krijgen van het vleien.

Vergilius echter raadt Dante aan eens beter rond te kijken opdat hij het gelaat zou zien (en hij neemt geen blad voor zijn mond):

van deze vuile meid met verwarde haren die zich krabt met haar ‘stront’nagels, nu eens hurkend dan eens rechtopstaande.[3]

Taide,(la puttana), de lichtekooi, haar geschiedenis is Dante gaan halen, zo leren me de vele voetnoten hierover, uit de Eunnuchus van de Latijnse schrijver Terentius, die Dante kennen moet via Cicero. Om je maar te zeggen de inspanningen die Dante heeft moeten doen en de belezenheid die hij moet gekend hebben, om aan honderddertig à honderdveertig verzen per canto te komen.
Hadden deze beschrijvingen met de door Dante gebruikte woorden, (eigenlijk normaal voor zijn tijd en stilaan terug normaal geworden voor de tv-tijd waarin we leven vandaag), iets te maken met de toestand waarin hij zich op het ogenblik van het schrijven bevond?

[1] ... guarda quel grande, che viene / e per dolor non par lagrima spanda / quanto aspetto reale ancor ritiene/ Quelli è Giason, che per core e per senno / li Colchi del monton private féne (Canto XVIII, 83-87).
[2] op basis van tonsure of niet.
[3] di quella sozza e scapigliata fante / che là si graffia con l’unghie merdose,: ed or s’accoscia ed ora è piede stante. (canto XVIII:130-132)

20-09-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Maar al mijn vragen hebben hun antwoord. Ik was enkele jaren geleden met vrienden in de Abdijkerk van La Chaise-Dieu (Departement Haute-Loire), een monument, al was het maar om enerzijds het prachtige meterslange Vlaams wandtapijt uit één stuk geweven, dat destijds als bescherming tegen de winterkoude het ganse koor afsloot, en anderzijds om zijn prachtige Dodendans-fresco’s.
Ik kocht er een dun boekje van le Père Marie-Bernard, F.J. over ‘La Danse Macabre de la Chaise-Dieu dans son contexte artistique et religieux’. Een historisch waardevol document, over hoe de Kerk en de theologen, komende uit de middeleeuwen, nadachten over de dood, het Laatste Oordeel en het Hiernamaals.
Het volgende citaat brengt een duidelijk theologisch beeld over de hereniging van lichaam en ziel na het Laatste Oordeel, al betwijfel ik sterk dat men er heden nog zo over denkt:

… L’unité de l’homme, âme et corps, étant brisée à la mort il convient de la reconstituer. Grâce à la résurrection de la chair, la personne est rétablie dans son intégralité. Il y a là comme une nécessité par rapport à la victoire du Christ: le péché commis par Adam, qui a provoqué la mort, séparation de l’âme et du corps, ne sera véritablement vaincu que lorsque l’âme sera de nouveau réunie à son corps dans la résurrection de la chair.
La résurrection des corps se produira à la fin du monde; elle est impossible à imaginer puisqu’elle présuppose l’action de la Toute Puissance recréatrice de Dieu; elle précède le jugement dernier.
Ce jugement ultime n’est pas un véritable nouveau jugement puisque le sort de chacun est fixé dès sa mort…[1]

Dante tracht evenmin te begrijpen wat de Allerhoogste bedoelt met deze hereniging. Hij wacht dus het Laatste Oordeel, waarvan hij weet, dankzij de profeet Joël, waar het zal plaats vinden, niet af. Hij heeft nood aan de onmiddellijke veroordeling, de aanduiding van de plaats in de Hel en de toepassing van de straf die ermee gepaard gaat. En we weten ondertussen al dat de ziel, de schim, de schaduw, nog meer lijden zal eens herenigd met het lichaam.

Dantes verzen lezend zijn dit bemerkingen die ik niet laten kan en die ik kwijt moet, hier of ergens anders. Het geeft me in elk geval het gevoel dat hij het is die alles regelt alsof hij een blauwdruk maken wou over hoe de Hel het best zou kunnen ingericht en beheerd worden.

[1] Pag. 22

19-09-2014, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde