Neither

to and fro in shadow from inner to

outer shadow

from impenetrable self to imprene-

trable unself by way of neither

as between two lit refuges whose

doors once neared gently close, once

turned

away from gently part again

beckoned back and forth and turned

away

heedless of the way, intent on

the one

gleam or the other

unheard footfalls only sounds

till at last held for good, absent for

good from self and other

then no sound

then gently light unfading on that

unheeded neither

unspeakable home

De tekst en de vertaling van, en een essay over dit gedicht van Samuel Beckett, kan je vinden in dat warm en soepel in de hand liggend, schitterend geconcipieerd en even schitterend geschreven boek van Stefan Hertmans: ‘Het putje van Milete’, een bundel essays uitgegeven door  Meulenhoff, Amsterdam, 2002. Hertmans schrijft hier over het ontstaan van het gedicht, de moeilijkheid bij het vertalen - hoe vertalen we neither en dan liefst in één woord?

De wijze waarop Hertmans, Becketts woorden overbrengt is gewoon  een poëma op zichzelf. Maar wat ook en hoe ook,  het is een boek dat ik koester, des te meer er ook een essay in voorkomt over Maurice Gilliams, die mijn literair leven in een zekere zin op hol bracht; over de ‘Gentians’ van D.H. Lawrence, die ik zo zie groeien in de bergen; over Jorge Luis Borges, die me veroverde met zijn ‘Nueve Ensayos dantescos’.

Ik moet bekennen dat ik het gedicht van Beckett gezien heb als een abstracte schilderij in woorden, met oninterpreteerbare vormen en kleuren. Het is, gedragen door deze idee dat mijn ‘neither-gedicht’ is ontstaan. Het is geen vertaling - behoudens het italiek gedrukte - maar een eigen versie van ‘Neither’.

Noch                  

We zullen wel nooit

een neither-gedicht schrijven

zoals Beckett

het onverwoorde te verwoorden wist,

niet te begrijpen

omwille van zo alles zeggend

in niets-betekenende zinnen

alsof het Universum erin verscholen lag

en toch ook maar niet, weergalmend,

de dood

een abstract

in woorden schilderij

waar  kleur en vormen weggelaten

om even maar wie we waren. 

We zullen wel nooit

een neither-gedicht schrijven,

al wilden we om het ontzaglijke

van dit leven dat ons omkneld hier houdt

en toch bewegen

laat in een eigen eigenzinnigheid,

zo denken we

maar geen gedicht om op te vallen

om er naar uit te kijken,

om er slapen mee te gaan,

onverlet, onverlaten, on-overeenstemmend

van het zijn toch zoekend

naar de zin van sterren en sterrenstelsels,

beangstigend oneindig

oneindig alles is,

en wij, innerlijk enorm

omdat we alles beluisteren, bekijken kunnen,

opentrekken, verzegelen en dichter brengen

tot ons binnen, en begrijpen niet

te begrijpen kunnen,

al wilden we,

dan

o zo teder, zo losjes

het licht wegdeemsterend

dat achteloos evenmin

niet uit te spreken

thuis

Maar een neither-gedicht

zullen we wel

nooit schrijven, al wilden we

opstijgen kunnen

om ons te verliezen

een nimmer te vergeten ogenblik

van het zijn.