‘Wel, tot vanmorgen, goed, ik vorder, ik beloofde mezelf dat ik het afsluiten zou voor de zomer. Ik zou, to please you, Jane, nog wel iets kunnen vertellen over Bergher en het mysterieuze in ‘La Chartreuse de Parme’, want het is een veel belovend boek waarin Bergher, en hij verbaasde me hiermee, uitzonderlijk verwijst naar psalm 139 die ik zo graag citeer, namelijk de psalm over het boek, waarin al het nog voor ons komende, staat opgetekend. Ik zou ook nog wat meer kunnen vertellen over Akhnaton en dan vooral over zijn ‘Atonhymne’ die, hetzij een kopie is van een andere psalm, deze van 104, hetzij de oorspronkelijke tekst ervan is, al naar gelang Akhnaton geplaatst wordt, naar het schijnt, na of vóór Mozes. De meningen zijn, zoals altijd, als het de Bijbel betreft, uiteenlopend. Ik zou ook nog kunnen uitweiden over Kamal Salibi en wat hij waagt te schrijven over Jezus, maar ik denk dat ik al te veel spreek over dat  wat de jaren me geleerd hebben. Het mag vooral geen opsomming van kennis worden. Ik denk ook dat ik gekomen ben op een punt waar ik mijn boek kan sluiten, bijvoorbeeld met deze uitzonderlijke lekkere maaltijd.

‘En, is er dan een plot in je boek, wacht er ons een verrassing op het einde?’ Vroeg John.

Elk fragment ervan is een plot, dacht Ugo te zeggen. ‘Er kome wat komen zal, mijn ontmoeting destijds met jou in de bergen was er een, mijn ontmoeting met Ray en Jane was er een. Ik verwacht er nog andere waaruit ik dan kiezen kan.’

Ik herhaal het, ik heb het al dikwijls vernoemd, je bent een vreemd man, Ugo. Je spreekt met het komende.’

‘Het heden is het nu, dat kennen we, zoals we het verleden kennen, mijn waarde John, het komende is waar het om gaat en, nu ik al zo ver gekomen ben, vertrekkende van zero pagina’s, is mijn vertrouwen groot, er zal een plot zijn, ik weet het, maar weet nog niet dewelke. En dit is, nu ik het zeg, wat me verder schrijven doet. Alles samen genomen gebeurt er niet zoveel in dat boek van mij, ik zou er dus nog heel wat kunnen aan toevoegen, maar ik denk dat waar ik nu aangekomen ben, het zelfs beter ware er dingen uit weg te laten dan er nog andere aan toe te voegen.’ 

Maar overdreef hij niet, als hij maar bleef uitweiden over dat boek van hem, alsof het een meesterwerk aan het worden was, alsof het morgen al in alle etalages liggen zou? 

‘En, had John gezegd, de brief, en er zijn er nu twee, die je me vorige week hebt gestuurd komen die in je boek?’

‘Ik denk het John, ik denk het. Als ik hem geschreven heb was het met de bedoeling hem ergens tussen te schuiven’.

‘Maar, Ugo, je antwoordt hierin niet op de vraag welke zin het leven heeft.’

‘Wel, Ray en Jane ik zal je een kopie ervan laten geworden, laat ik jullie eerst zeggen dat ik niet claim dat, wat ik geschreven heb de absolute waarheid is. Er kan morgen bij mij een andere gedachte opduiken die de waarheid, als er een is, dichter benaderen zou. Wat ik heb willen duidelijk maken is heel eenvoudig, maar, zoals ik geschreven heb, revolutionair: als de Neanderthaler is opgeklommen tot de homo sapiens dan, heb ik gezegd, is het niet te danken aan de Neanderthaler zelf, het is een groei die inherent is aan het evolutionair karakter van de kosmos, met dien verstande.’

Hij stopte even: ‘je volgt nog?’ ‘Met dien verstande dat de homo sapiens wellicht niet het einde betekent en dat logisch gezien, als ik gelijk heb met wat ik durf verkondigen, hij slechts een begin is zoals de Neanderthaler ooit een begin was. Ik vermoed dus sterk dat dit ‘op-weg-zijn-naar’ amper begonnen is. Vraag me niet waar dit eindigen zal. Ik sluit niets uit, vraag me eerder of de Bijbel, hierbij een rol kan gespeeld hebben. Wel het kan, het wijst in elk geval in die richting. Wat betekenen zou en hier wik ik dubbel mijn woorden, dat de Bijbel in dit opzicht een (gewild!) hulpmiddel was.’

‘En dan’, zegde John, ‘is de zin van het leven: de zin die we zelf, als full time homo sapiens, geven aan het leven. Het komt er dus op aan, een mens te zijn die zijn verantwoordelijkheid neemt als volwaardig lid van een gemeenschap van mensen.’

‘Ja, dit is wat ik begrijp als het ‘faire son métier’ van Camus, maar dan ook als een wezen volledig geïntegreerd in een kosmosgebeuren - hij dacht aan de ‘Tao of Physics van Capra - In de mate dat we dit geïntegreerd zijn begrijpen, elk op zijn eigen manier, leven we zoals het hoort. Een andere zin is er niet, al dacht ik er vroeger anders over, nu denk ik dat we, de mens, ondanks al wat er zich kan voordoen, en er kan zich de volgende generaties heel wat voordoen, verder in deze richting zullen evolueren, maar, ik herhaal het, een absolute zekerheid heb ik niet.’

Hij zag hoe het  licht dat nog restte zich stolde in een rode gloed laag over de horizon tussen het roerloze van de bomen tot op de gezichten voor hem, een roze gloed nog die als een bevestiging was van wat er gezegd werd.

*

Ze hadden afscheid genomen van elkaar. John had herhaald aan Jane dat het een rijke en hoogst merkwaardige lunch was geweest, die naar hij hoopte, kijkend Ugo in de ogen, het boek zou halen. En Ray, dat uit de wijnen straffe gedachten waren ontstaan die de wereld zouden verbazen als ze verspreid werden, ongeacht, zegde hij, de nieuwe, binnen sijpelende Neanderthalers en hun geloof. En, wat hij niet vergeten mocht, er was Jane, zwijgzaam, die hem  met warmte omhelsde toen hij vertrok.

Thuis, die avond, aan zijn tafel gezeten, herbeleefde Ugo de woorden en de gevoelens die deze opriepen. Hij tekende op wat de essentie ervan was, niet de kleine details, niet hoe laat het wel was als ze afscheid namen. Hij wist dat het een grote dag was geweest; hij wist dat hij er goed zat, rustig sprekend, oneindig levend, denkend bij momenten, aan Tom, de regenmaker: ‘Lizzie ik wil eeuwig leven’. Hij wist dat hij omgeven was met vrienden; dat hij en zijn boek, op vele ogenblikken, het centrale punt waren geweest. Waar, op Gods aarde kon hij beter zijn?