De regen en de nevel die het land overvallen, overvallen me ook, grijpen me aan verdoven me ten dele.

Heb ik, toen het kon, op voldoende wijze opgeslagen de glinstering van licht, het gegons van bijen, de vlucht van vlinders, de geur van heide en van grassen en vooral het gewemel van de bomen over mij en de warmte die opsteeg uit de aarde; voldoende mee genomen in de dagen van mijn jeugd, hoe die waren en hoe ze zich stapelden in woorden tot voedsel voor mijn oude dagen; heb ik?

Zo mijn morgen nu, en ik hier wandelen ging niet verder dan de straat die dood liep in de velden. Er de kraaien waren die opvlogen, krijsend, toen ze me zagen. Ik hen toeriep toen - eenzaamheid mijn deel - ze niet bevreesd hoefden te zijn, ik hen strelen wou over de rug, hun vleugels open strijkend zoals een melker van duiven het wel eens doet. Maar luisteren naar woorden doen ze niet.

Wie dan wel denk ik, wie klopt er aan, wie als woord?

En of ze welgekomen zijn, of ik ze houden wil wordt me gevraagd, ik van geen gevaar bewust, ik ze binnen neem, ze open strijk en er andere woorden aan toevoeg, zo maar, omdat het zo hoort, omdat het zo wordt uiteengezet in oude boeken in leder gebonden en met koperen slot.  Maar vandaag, eens neergezeten om te schrijven, met de wereld van de woorden kom ik niet ver, mijn geest die ik gelaten heb achtergelaten omdat er geen ruimte is, geen weten hoe het verder moet of hoe ik terug kan gaan naar wat van gisteren was en wat van de dagen ervoor.

De herfst sloeg toe bij mij, de boom ontbladerd op een nacht, verlaten door de vogels als door de siddering van leven. Doorzichtig als water hij daar staat en ik onontvankelijk voor gedachten, zelfs splinters van gedachten zouden welgekomen zijn, maar niet vandaag. Ik ben afgesloten, mijn aders zijn verdord voor woorden.

Hoe sta ik morgen op, hoe gedraag ik mij als wordt aangeklopt, als het licht de haastigheid zal kennen van het bestaan, en vele zaken onafgewerkt zullen liggen blijven, opeengestapeld?

En, ik heb nog de winter door te gaan.

11-12-2023, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat kan ik nog kwijt voor ik de nacht inga, welke woorden resten er nog die ongeschreven bleven en nu rusteloos rondhangen hier of daar omdat ze te kort kwamen en niet genomen werden, en ook niet wetende of het gebeuren zal in de nacht nog of in de morgen daarop. Want het gebeurt niet zo dikwijls dat de dag zich niet heeft opgelost in een groot bewegen om het allerlaatste eruit te halen, de laatste droppel, de laatste ademstoot.

Niet dat je verwacht dat het nog veel is dat er overbleef.  En ook, in de morgen was er op MEZZO TV de ‘Eerste’ van Brahms onder de leiding van Daniël Barenboim en je waart diep geroerd door de kracht en het beeld van zijn visie en, wat er ook nog was aan woorden, ging verloren in de wereld van Brahms en,  dan nog, dan nog was er in  de vroege avond op CLASSICA de ‘Vierde’ van Mahler met Claudio Abado’, een van de machtigste stukken muziek die er zijn – een opname van 2009 in Luzern - en als toemaat een vriend die je als mail een gedicht stuurt op een sneeuwlandschap geschreven, een foto van vroeger. Wat hij niet zegt is of hij het gedicht maakte in de winter toen het sneeuwde of in de zomer toen de bomen in volle bloei stonden en hij de bomen schilderde omdat hij wist hoe de bomen zouden zijn in de winter, naakt en hoog opgeschoten, hun donkere takken met kleine plakken sneeuw bekleed.

Zo is er niets dat hem belet in zijn oude dagen te schrijven over zijn jeugd, omdat je het zo dikwijls hebt geweten als je door de velden wandelde op dagen dat je losgeslagen, verward verliefd, de eenzaamheid van bos en velden opzocht om dichter bij haar te zijn, die je in de morgen voorbij had zien fietsen, een blonde meid, de sjaal om haar hals lijk een wimpel waarmee ze jou begroeten wilde. Jij, toen gedoken in een boek, een Gilliams misschien, een Knut Hamsun, een Jules Verne, alles wat leesbaar was las je in die tijd, om achteraf als je naast haar was, maar zo dikwijls was het niet, haar te vertellen wat je gelezen had. Jij, zegde je, jij over mij gebogen, je handen op mijn schouder.

En hij nu zoekend naar haar laatste woorden, om ze te eten, te verdelen in cirkels, de zinnen lijk kransen kersenbloesems omheen zijn handen gewikkeld, ruikend naar witte seringen, die haar woorden waren. En hij haar raken kon zonder dat ze er was. Hij haar vragen kon, zijn hand breed rustend in haar hals, opschuivend naar de kroon van haar hoofd, haar haren houdend tussen zijn vingers. En hij haar kussen kon, al was ze er niet, al was ze er nimmer, hij haar houden kon, zelfs nu, voor hij de nacht in ging, de laatste woorden opnemend, opgeslorpt door dat verlangen haar bij hem te hebben voor hij hier sluiten ging, want het beter was niet verder te denken.

In te slapen.

10-12-2023, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Wat wil ik bereiken met mijn woorden die ik de wereld in jaag alsof ik schrijven zou als een literair genie voor een gemeenschap van lezers die de behoefte kennen de tijd te nemen om me te lezen; schrijvend ook voor hen die me nooit zullen lezen, die nooit weten zullen dat ik op deze wereld heb rondgelopen, gehuld in woorden?

Want ik ben van elke dag de woorden die ik schrijf, had ik ze niet geschreven, ik was verdoken gebleven, nu wachten we samen in open gelederen om gelezen te worden, wat jaren duren kan, maar we zijn er om te worden ontdekt, zoals de gouden Carolus er lag, in de grond geborgen, op het erf van mijn grootvader, tot de hond hem boven haalde en grootvader het goudstuk wisselen kon, diep in de oorlog, voor een zak tarwe.

Ik weet dat later alleen nog de woorden overblijven zullen waarin ik, ondergedoken, schuilen zal zoals het goudstuk in de grond, want weinig meer zal er overblijven van wie ik was en hoe ik hier was, echter al schrijvend hebben de woorden me bezocht de ene dag wat minder, de andere wat meer. Het was het beeld dat ik uitstraalde n;ar buiten en naar binnen; het beeld dat jullie meedragen van mij, wat me nog een tijd levend houden zal, zelfs als ik er niet meer zal zijn. Overdrijf ik? Niet wat mij betreft.

Ik schrijf er over zoals ik het denk, zoals ik denk aan bijvoorbeeld een Robert De Telder  (1945-2020) die ik als vriend benaderde. Hij leefde ‘in’ het Oude-Testament dat hij zag als historisch juist, waar de ganse geschiedenis van het Midden-Oosten kon aan vastgeknoopt worden. Hij schreef er zijn levenswerk over, ‘Tijd der Tijden’ Hij overleeft erin zoals ik wil overleven in het boek dat ik  schreef en, deze geschriften hier zijn  onmiskenbaar het vervolg ervan. Het is vooral deze overlevingsdrang die ons bezielde om los van al het andere in de eerste plaats schrijver te zijn of dan toch  het te willen zijn.

Ik verwacht het toch in de dagen die erna komen, De Telder mijn voorbeeld zijnde.     

09-12-2023, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Gewoonlijk begin ik vroeg in de morgen, ofwel eindig ik ook een tijd(je) nadien ofwel later in de loop van de dag/van de avond. Maar eens geschreven wil ik vergeten wat er staat om te denken aan wat ik de volgende dag ga schrijven, het is een proces dat loopt over een etmaal.

Er zijn dus in mijn dagen weinig ogenblikken dat ik niet begaan ben met wat ik melden wil. Me elke dag vernieuwend om aan te komen op een plaats die voorheen geen plaats nog was, in elk geval zelden voor  de schrijver ervan, een vreemde man die wel humor apprecieert maar nimmer humoristisch overkomt, niet eens op honderd dagen.

Hoe dikwijls al heb ik een blog afgesloten, niet meer wetende langs welke weg ik terecht ben gekomen op de plaats waar ik eindig, soms leeg geschreven, neerzittend, kijkend naar het laatste vallen van de bladeren, of, zoals nu, als een oude man die wacht om weg te gaan, de gordijn van de eeuwigheid open op een kier.

Ik zal niet ver meer komen vandaag Ik zal nog een aantal zaken doen, kleine en minder kleine en terugkeren daarna tot wat hier al geschreven staat, denkend dat het niet zo veel is dat ik te zeggen had, maar dat nog heel wat in mijn pen gebleven is en pas morgen, maar wat is morgen, te voorschijn zullen komen, dingen die nu nog verscholen blijven maar zich aan het ophopen zijn in spanning om ontbloot te worden in alle kleuren en eigenheden, zoals Cees Nooteboom ons het beeld ontbloot van de vele ‘paradors’ waar hij verblijft op zijn omweg naar Santiago[1].

Paradors waarvan wij droomden in onze slaap, maar er niet kwamen.

 [1] Nooteboom Cees: ‘De omweg naar Santiago’, De Bezige Bij, 2018.

08-12-2023, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Het is een droom, een tekst te kunnen schrijven die zo maar wordt geplukt uit het ijle van je gedachten: woorden die nog geen houvast hadden bij  elkaar gebracht en verbonden, het is een betrachten en voor mij een rijkdom, de enige die voluit, mijn dagen vult.

Tezelfdertijd betekent het, het doorbreken van mijn eenzaamheid want wat ik schrijf wordt gelezen. Hoe het ervaren wordt weet ik niet, ik denk positief en dit is voldoende om dankbaar te zijn, meer dan je vermoeden kunt. Zonder jullie had mijn schrijven enkel zin voor mezelf, dankzij jullie krijgt het een meerwaarde, ik weet dat ik verwacht wordt wat een zalig gevoel geeft.

Blijft me trouw zoals ik jullie trouw blijf en vergeef me als ik jullie soms te lang bezig houd met mijn gekartelde zinnen en eigenzinnige woorden. Het is maar dat ik me telkens wens te vernieuwen, iets dieper schrijven wil dan het normaal is en ook, vooral niet wens te ontgoochelen met een blog die niet waard zou zijn gelezen te worden.

Dit wou ik je zeggen deze morgen nu het ondertussen nog even nacht nog is en als ik het gordijn   wegschuif er zelfs nog geen vaagheid van licht kleeft aan het raam.

Zo is elke dag van het schrijven een nieuwe strijd die wordt aangegaan om toch maar niet te verdorren in ledigheid. Elke dag opnieuw en elke dag aankomend op een plaats die voorheen geen plaats was. In elk geval voor de schrijver ook van deze, zoals hij al vernoemde vreemde woorden, van een vreemde man die wel humor apprecieert maar nimmer humoristisch overkomt, niet eens op honderd dagen.

Wat heb ik nu geschreven dat ik behouden wil en wat zal ik houden voor morgen en voor de dag(en) erna.

Zal ik opvliegen lijk een jonge eend uit de lotusbloemen – zoals de overleden farao - om te verbazen of liggen blijven onder het laagste lover, waar de laatste vogels slapen gaan?

07-12-2023, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik daal met Sint-Niklaas af naar lagere regionen, maar het is maar voor de vorm, eigenlijk is er nog altijd het ‘Graf’ op de achtergrond, al wil ik het vergeten de  echo blijft of, hoe we ingesteld zijn eens een onderwerp ons heeft bezig gehouden lossen we het niet zo vlug. Ik kan bijvoorbeeld niet nalaten Rilkes novelle te openen en te lezen:

Meine Mutter
Seid stolz, ich trage die Fahne
Seid ohne Sorge, ich trage die Fahne,
Habt mich lieb, ich trage die Fahne.

Ik lees dit met vochtige ogen omdat ik weet hoe het eindigen zal:

Im nächsten Früjahr (es kam traurig und kalt) rittt ein Kurier des Freiherrn von Dirovano langsam  in Langenau ein. Dort hat er eine alte Frau weinen sehen.

Dit ook is dan de Rainer Maria Rilke die begraven ligt aan de voet van een romaanse kerk in Rarogne, onder een witte steen met een grafschrift dat niemand schijnt te (kunnen) begrijpen omwille van de ‘Widerspruch’ die alles in de war brengt.

Maar.

Het sneeuwde gisteren op de middag en ik was even geroerd door het gewemel van de vlokken voor het raam waar ik schreef met  het gezang van Maria Callas er doorheen, een ganse voormiddag al, een perfecte eenzaamheid: ik schrijvend, denkend en luisterend, ik me goed voelend omdat de woorden kwamen in stromen, zodat ik ze maar te nemen en te schrijven had, wat ik als een wonder zag dat mij, simpel ding van een mens , te beurt viel.

Te  beurt viel om het te vermelden opdat het er zou staan en zou blijven de tijd dat het ‘gewild’ nodig zou zijn.

Eens ik vertrokken Ik het niet weten zou, ik er niets over horen zou als er eventueel ooit nog iets over te horen zou zijn, de toekomst ervan opgetekend in dat fameuze ‘boek’ waar ik telkens op terugval, zelfs al weet ik dat het er niet is zoals het wordt voorgesteld, maar het gebeuren dan toch in potentie al bestaande.

Ook het ogenblik van vertrekken om ‘hier’ althans niet meer te zijn, enkel mijn naam nog in wat oude boeken overgebleven.

06-12-2023, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Alles is verweven  met alles: een vermeend correct gegeven in een essay bracht me  op het spoor naar Rilkes  grafschrift. Had ik het gelezen als apocrief ik zou het grafschrift gelaten hebben voor wat het was maar gezien ik elke dag ‘hengel’ naar een onderwerp heb ik er dankbaar gebruik van gemaakt.

Echter, Stefan Hertmans – ik ben verloren in zijn ‘Essays’ – hield me  bezig en ik ben gaan zoeken in de boeken die ik op het gelijkvloers bezat – het grootste deel staat in mijn bureau op de verdieping en ik mag alleen de trap niet meer op – ik ben gaan zoeken bij George Steiner, en het tweede boek dat ik nam, ‘Het Oog van de Meester’ viel open op het  gedicht van Nietzsche: ‘Oh Mensch gib Acht’ .

Ik geloof niet in toevalligheden, ik geloof in een ‘toezichthouder’ op wat ik doe of te doen heb, er zijn regelmatig dergelijke soort voorvallen. Ik weet dat ik een vreemd man ben die schrijft wat hem te binnen valt, maar ik vraag me nu af waarom ik zo gesteld ben om dit grafschrift van Rilke zo dicht mogelijk te benaderen.

Rilke en ik, we hebben beiden een ‘29 december’ gemeen; ik stond  aan zijn graf hoog boven de Rhônevallei in Rarogne/Raron op de scheidingslijn tussen le Haut- et le Bas-Valais, en in de valavond aan zijn kasteel in Muzot/Sierre.

Ik deed een grote poging om zijn ‘Neue Gedichte’ te lezen en te begrijpen, maar had Paul Claes nodig om erin te slagen; ik bezit zijn novelle ‘Die Weise von Liebe und Tod des Cornets Christoph Rilke’ van 1947, gedrukt in het gotisch, een parel van een boekje op alle gebied. Trouwens,  waarom ben ik ineens gestopt met de lectuur van het boek van Sigiswald Kuijken, ‘Bach, blijf bij ons’ en ben ik begonnen met het lezen van Deel I van Hertmans’ ‘Essays’ om na een paar dagen geconfronteerd te worden met zijn ‘Van Fontanel tot Graf’ van 1988.

In het kort: al het voorgaande wijst er op dat ik bestemd was om te vallen op Rilkes grafschrift.

Wat gebeurde. Wat ik nu wil zien als een ‘opdracht’ die werd volbracht. Uiteindelijk moest er in het 'Essay' staan wat er stond.

Right or wrong, het zijn maar wat woorden die er zijn om er te zijn en te zeggen wat ze zeggen.

05-12-2023, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde  

Stefan Hertmans heeft mijn grafschrift van Rilke niet gesmaakt. Ik geloof dat er niemand is van allen die er hun mening over uitgesproken hebben die mijn woorden aanvaarden zullen. Ze zijn te simpel, te verstaanbaar, ze passen niet bij  de aard van de Rilkes gedichten.

Ik doe er dus best aan hen te geloven.

Echter had ik geweten dat het voorval van het zich prikken aan de doorn van een roos een apocrief gegeven was, ik zou er alsdan geen acht op geslagen hebben, nu werd ik misleid door het essay van 1988 van Hertmans waarin het apocriefe karakter van het bericht niet werd vermeld.

Maar wat heb je - en de nagedachtenis aan Rilke vooral - aan een grafschrift dat eigenlijk zelf een tegenspraak is, een spel, want dit is het, van woorden met dubbele betekenis als ‘Schlaf’ en   ‘Lidern’.

Ik begrijp dat hij de Roos liefheeft zoals Frederik van Eeden de waterlelie lief had; dat hij de symboliek ervan, zoals van Eeden, in zijn hart en vooral in zijn geest droeg, maar er is ook het zuivere beeld ervan, meer dan de symboliek die de mens die er aan voorbijkomt en  leest zoals de lijn er staat, het beeld van de roos tot zich roept meer nog omwille van de struik witte rozen over de zerk en dat, denk ik, de versregel omheen de roos enkel de bedoeling had te wijzen op de symboliek omheen de roos, maar dan ook niets meer dan dat.

Misschien heeft hij de Rilkekenners, ‘verwend’ als ze waren door de moeilijkheidsgraad van zijn  gedichten, even op een verkeerde voet gezet door in de toestand waarin hij verkeerde, op het punt van het sterven, te willen verrassen – Pessoa vroeg zijn bril - met een paar regels poëzie, waarin hij de Rilke in hem wil laten kennen in de dubbele betekenis van enkele woorden.

Zoals ik verrast werd door het verzwijgen van het  mogelijke ‘apocriefe’ in de prik van de doorn  heeft hij de lezers van zijn gedichten willen verrassen door dicht bij de betekenis van elk  woord te blijven en enkel te willen verduidelijken hoe roos en doorn een ‘Widerspruch’ zijn en in de tweede regel dat hij de eigenheid van zijn gedichten aan niemand te danken heeft.

Het is een opvatting die  dan maar toe te voegen is aan de 26 opvattingen die er, zo las ergens, al bestaan.

Ik wil er graag een passage die ik als reactie op mijn blog ontving van Stefan Hertmans aan toevoegen:

‘Er is mijn levenslange fascinatie voor de manier waarop de roos een centrale rol speelt in de existentiële gedichten van Rilke. Naar een Perzisch dichter gaan telkens wanneer iemand de naam van de roos vernoemt, alle rozen in de oude boeken bloeien (iets wat terugkomt in Umberto Eco's Naam van de Roos: stat rosa pristina, nomine nuda tenemus** maar voor Rilke is dit nominalisme geen bron van melancholie aangaande het vergankelijke, mar juist bewijs van het levengevende karakter van het noemen van de roos.
Een deels apocrief verhaal vertelt dat Rilke, die aan leukemie leed, zich ernstig aan een doorn verwondde, en uiteindelijk stierf door die verwonding, juist aan de bron van alle metaforen over bloei, verwachting en ontluiking.

Zijn grafschrift, op de zerk bij het stemmige kerkje in Raron in de Rhônevallei, is wereldberoemd geworden omwille van de semiotische densiteit.

En ik wil sluiten met de vraag of iemand oog heeft gehad voor het eenzame woord, ‘Lust’? Heeft Rilke hier gedacht aan  Nietzsches:

Oh Mensch Gib Acht!
Was spricht die tiefe Mitternacht?
Ich schlief ich schlief -,
Aus tiefer Traum bin ich erwacht:-
Die Welt is tief,
Und tiefer als der Tag gedacht.
Tief ist ihr Weh-,
Lust - tiefer noch als Herzeleid:
Weh spricht: Vergeh
Doch alle Lust will Ewigkeit -,
Will tiefe, tiefe Ewigkeit! 

 

**De Latijnse uitdrukking Stat rosa pristina nominane, nomina nuova tenemus ("de oerroos bestaat alleen in de naam, we bezitten alleen kale namen") is een variatie op regel I, 952 van het gedicht in hexameters De contemptu mundi van Bernard van Cluny , niet te verwarren met het gelijknamige prozawerk van kardinaal Lotario di Segni , de toekomstige paus Innocentius III. Het dankt zijn fortuin aan Umberto Eco , die er de laatste zin van zijn roman The Name of the Rose van maakte (Google).

PS.

De eerste sneeuw viel op zondag 3 december, om 12.00 uur: ik schrijvend over de Roos van Rainer Maria Rilke.   

04-12-2023, 06:36 geschreven door Ugo d'Oorde  

Zonder dat ik er erg in had – Rilke hield  me bezig – zit ik volop in de laatste maand van het jaar. Komt Kerstmis eraan, komt het lengen van de dagen die nu nog altijd aan het krimpen zijn, eraan, komt  het ogenblik van de winterzonnewende eraan. Wat een pracht van een woord en van inhoud,  ‘zonnewende’:  de zon die zich keert en terug wijkt naar het zuivere oosten.

Mijn ‘God’, hoe heb je dat toch heerlijk bedacht en telkens met grote preciesheid uitgevoerd.

We mogen hier ook eens aan denken, we hoeven niet altijd ons bezig  te houden met de geboorte en het leven van Christus en al wat er omheen geweven werd, vooral  dan de liefde voor onze ‘evenmens’, nog een woord om van te dromen. Christus waar we niets met absolute zekerheid over weten, wie hij was en vanwaar hij ineens op zijn  drieëndertigste in Jerusalem is opgedoken.

Wel hoe hij aan het kruis aan het sterven was, zijn moeder, de zuster van zijn moeder en Maria Magdalena, stonden aan zijn voeten, lezen we in Johannes 19: 25*.

En verder, in 19: 26, When Jesus therefore saw his mother, and the disciple standing by, whom he loved, he saith unto his mother, woman behold thy son!

En in 19: 27,  Than saith he unto the disciple: Behold thy mother. And from that hour that disciple took her to his own home.

De discipel in kwestie kan enkel Maria Magdalena zijn. En hier, stervend op het kruis richt hij zich tot Maria Magdalena zijn geliefde en draagt hij haar op de zoon van zijn moeder te zijn dit is, voor haar te zorgen als een zoon.

Was het dan niet normaal dat ze naast hem gezeten was op het Laatste Avondmaal en Johannes in 13: 23 over haar zegde: ‘Now there was leaning on Jesus’ bosom one of his disciples whom Jesus loved’

 Zo, vergeten we dit een ogenblik of, een dag lang, en denken we aan het kantelmoment van wat herdacht wordt, of zou moeten herdacht worden, het bevruchten, hoe het ook moge gebeurd zijn door een engel, door een geest, of door een man, in elk geval is het een onbevlekte ontvangenis, zoals elke geboorte een onbevlekte ontvangenis is weet Boris Pasternak in zijn ‘Dokter Zhivago’.

Met de geboorte zitten we op een pad dat van de Kosmos is. Het is hierover dat ik filosofeer in deze wereld waar het sacraal-kosmische geleidelijk aan maar heel traag naar het voorplan neigt.

Dit is dan wat ik noem de evolutie van de geest naar een beter begrip van ons geïntegreerd zijn in wat van de Kosmos is, dieper dan wat van de wereld is: onze verbondenheid met alles wat van de sterren en de planeten is. 

De zonnewende is een passende gelegenheidd om er aan te denken.

* King James' Bijbel van 1611.

03-12-2023, 07:17 geschreven door Ugo d'Oorde  

Ik lees bij Stefan Hertmans in zijn tweedelig Essays-boek[1] over de plotselinge dood van Rilke (op 29 december 1926, precies één jaar vóór mijn geboorte). ‘Hij stierf aan leukemie, maar de directe aanleiding in de escalatie van het proces was het zich prikken aan de doornen van een roos die hij in zijn grafschrift centraal  stelde.’

Dankzij dit laatste gegeven kan ik zijn, volgens Anton Van Wilderode[2] sibillijns grafschrift ontcijferen tot zijn poëtische eenvoud.

We lezen  de woorden zoals ze er staan op de grafsteen:

Rose, oh reiner Widerspruch,
                       Lust,
Niemandes Schlaf zu sein
                unter soviel
Lidern.

De twee versregels die Rilke heeft neergeschreven voor de steenkapper konden niet ten volle op twee lijnen gebeiteld worden. Voor het laatste wood, 'Lidern' moet ik gissen, maar ik denk dat het ook bij de tweede regel hoort[3].

De tekst wordt aldus ineens duidelijk:

Rose, oh reiner Widerspruch, Lust,
Niemandes Schlaf zu sein unter soviel Lidern.

Als hij het heeft  over de ‘Widerspruch’, de tegenspraak die de roos is. Dan maakt hij duidelijk dat de roos die oh, zo aangenaam ruikt en mooi is om zien, ook, en hier komt het, verraderlijk gevaarlijk is gezien hij er zich aan gekwetst heeft met, voor hem, de dood tot gevolg.

De tweede regel begint eigenlijk met het laatste woord ‘Lust’ uit de eerste regel. Ik zou het vertalen als ‘voldaanheid' nooit de slaaf geweest te zijn van zovelen.

’Lust’ zie ik ook als een soort rustpunt, een kwestie van ritme want zonder ‘Lust’ leest de tekst - Rilke onwaardig - absoluut niet vlot. Daarom ‘Lust’ dat begint met de ‘L’ van ‘Lidern’.

Hiermede is het raadsel, waar ik vijftig jaar heb naar opgekeken, voor mij klaar en duidelijk opgelost. Ik kan nu de boeken sluiten en met een gerust gemoed gaan slapen.

[1]  Hertmans Stefan: ‘De Essays’, de Bezige Bij, 2023, pagina 60.

[2] Van Vossole Maurits: ‘Tussen stroom en gesteente’, Uitgeverij Danthe NV, 1980.

[3] Volgens Maurits Van Vossole las de opdracht van Rilke als volgt:

‘Ik vind de geometrische kunsten van de hedendaagse steenkappers afschuwelijk, het zal wellicht mogelijk zijn een oude steen te verwerven (bij voorbeeld uit de Empire). Effent men de vroegere inschriften eruit dan kan er dit opstaan: het wapenschild, de naam en op enige afstand de versregels’.

02-12-2023, 00:00 geschreven door Ugo d'Oorde