Alles samen zit ik nu met een bundel geschriften van, ruw geraamd, meer dan vijf duizend pagina’s. Ze liggen er als van elkaar gescheiden fragmenten, chronologisch over elkaar, zoals de jaarringen in een boom. De verste in de tijd ervan liggen gewikkeld omheen het merg van de boom, omheen het kloppend hart van de boom, de meest recente liggen onder de schors, Het wordt een lange beweging om van de schors uit, punt na punt op de cirkel, terug te gaan naar het merg en te overzien al wat ik ontmoet ‘unterwegs’, want in feite, niets is verworven, niets is definitief, alles moet worden hernomen, herdacht, herschikt, herschreven, wat, zoals ik het nu zie, een onbegonnen werk is, de tijd ontbreekt en ook de moed om het te doen.

Dit is het gevoel dat ik eraan overhoud, en toch, moet ik verder, de volgende jaarring afmaken cel na cel of, woord na woord bij ebbe en vloed. Zo is het gebeurd dat er plots iets duidelijker is geworden, iets dat al lang aan het wachten was waarvan ik me nu afvraag, waar komt dit nu, ineens, vandaan.

Het betreft wat ik eergisteren beweerde dat al mijn gedachten hun oorsprong vinden, niet in mezelf, maar in de Kosmos, eigenlijk een te volumineus woord voor het kleine dat ik schrijf, een uitspraak die zo maar niet evident is om zonder slag of stoot aanvaard te worden. Maar ik zelf vind dit een belangrijke constatatie en dit is de reden waarom ik erop terug wil komen.

Ik ben namelijk niet de enige die dit zegt of schrijft of beweert, Umberto Eco was er duidelijk van overtuigd, en toen ik Freeman Dyson terugnam, zijn ‘Infinite in all Directions’ - wat een enorm beeld geeft als titel voor een boek - vond ik die idee ruimschoots terug in die voor mij fenomenale zin van hem: ‘the seeds of mind, de gedachten, ontspruiten  out of the fertile soil of the universe.  

Dit is, besluit ik, de plaats - het ‘Ergens’ - van waaruit de gedachten me worden toegestuurd en via mijn vingers neergezet op het blad.

Ik heb dit willen bekrachtigen met mijn blog van vandaag  om te onderlijnen  dat het een uitspraak is die ik zo maar niet lichtzinnig doe. Zelfs al weet ik dat er niet het minste wetenschappelijk bewijs voorhanden is, houd ik me aan deze uitspraak, me baserend op tal van laatste zinnen waarmede ik tal van mijn blogs beëindigd heb, een einde dat ik in het begin van de blog, niet had voorzien, maar waar ik, zonder het te weten of te voorzien, naartoe geschreven heb. Ideeën dus die ondoordacht zijn opgedoken, komende van ergens, een ergens dat in feite niet te bepalen is, maar waar kan het dan anders zijn dan van om me heen. En wat is dan dit ‘om-me-heen’?

Ik herinner me een passage uit ‘Vie et Destin’ van Vassili Grosman[1] waar Strum, een atoomgeleerde, een van de hoofdacteurs:

‘Il marchait dans la rue déserte et mal éclairée. L’idée surgit brutalement. Et aussitôt, sans hésiter, il comprit, il sentit que l’idée était juste. Il vit une explication neuve, extraordinairement neuve, des phénomènes nucléaires qui, jusqu’alors semblaient inexplicables, soudain les gouffres s’étaient changés en  passerelles. Quelle simplicité, quelle clarté. Que cette idée était gracieuse et belle. Il lui semblait que ce n’était pas lui qui l’avait fait naître, mais qu’elle était montée à la surface, simple et légère comme une fleur blanche sortit de la profondeur tranquille d’un lac, et il s’exclama de bonheur en la voyant si belle’ (page 270).

Dit lees ik als een zin waar omheen je een roman kunt schrijven. Ik heb die zin altijd onthouden - ik las het boek in 1983 - een reden om het boek ‘qui explore la réalité soviétique à un moment crucial de son histoire: Stalingrad’, te lezen en niet meer te vergeten omdat Strum ook wist dat de idee niet van hem kwam maar van ‘ergens’.

Ik heb er een tijd moeten naar zoeken, maar ik wist nog waar precies op het blad ik het kon vinden in  het boek van meer dan 800 pagina’s.

Wat, mijn vrienden, zou het leven zijn zonder boeken?

[1] Vassili Grossman : ‘Vie et Destin’, roman, traduit du Russe par Alexia Berelowitch. Julliard’/ l’Age de l’Homme, 1980.