Wat is van de Islam die ons belaagt wil ik vandaag het liefst vergeten, wil ik  verdoezelen en terugkeren ver in de tijd, heel ver, de tijd van de kathedraalbouwers, vooraleer hun geest - als hij nog niet helemaal zou verdwenen zijn? - aan het verwateren is. Alles nu toegespitst op de grote vraag, waarop we nog steeds een antwoord zoeken: wat bezielde de bouwmeesters om plots de romaanse bouwstijl te verlaten, en de hoogtes, voor hen die van het spirituele, op te zoeken en te verwerken in hun bouwwerken waarvan we ons de moeilijkheidsgraad niet kunnen voorstellen.

Van de jaren duizend af verrees er in bijna elk dorp in Frankrijk een romaans kerkje in witte steen. Waar haalde men de bouwmeesters, metsers, steenhouwers, beeldhouwers, timmerlieden vond weet ik niet. Wel las ik in een document van die tijd dat aan de edelen, die rijker waren aan kinderen dan aan goud, gevraagd werd hun zonen op te voeden in de edele kunst van Vitruvius en dat er overal in het land scholen werden opgericht door de Benedictijnen om de bouwkunst aan te leren. Dit, en het is niemand minder dan Kafka die dit vertelt, zoals de scholen die door de Chinese keizer werden opgericht in het vooruitzicht van de bouw van de Chinese muur.

Maar dan, in het begin van de XIIde eeuw gebeurt er iets vreemd in het Westen. De romaanse bouwtrant verzwakt, verdwijnt en andere zeer goed gevormde bouwmeesters[1] steken de kop op. Waarvan als voorbeeld, Suger, de abt van St.Denis bij Parijs, de eerste die gotisch begon te denken. Hij verbouwde zijn abdijkerk door de muren ervan te openen door het aanbrengen van grotere, wijdere vensters, opdat het licht - dat God was -  binnen zou vallen op de gelovigen die aldus, via dit licht, nader tot God zouden kunnen komen. Hij verpulverde zelfs edelstenen, pulver dat hij verwerkte in het glas om meer kleur te geven aan het licht dat binnen viel. Suger was de eerste in Frankrijk die hiermede de gotische, in feite zuiver Keltische, gedachte binnen bracht. Daarna is er Chartres gekomen. Vermoed wordt zelfs dat de oude kerk daar in brand werd gestoken om een totaal nieuwe te kunnen bouwen, en welke nieuwe: een kathedraal die alle verwachtingen toen overtrof en nu nog overtreft. Men leze maar ‘Les mystères de la Cathédrale de Chartres’ van Louis Charpentier (Ed.Robert Laffont).

Wie waren die meesterbouwers, welke bezieling kenden ze en wie sleepten ze mee in die bezieling. Ik zeg dit maar, omdat ik wens tegemoet te komen aan  schrijvers zoals Follett, en er zijn er vele anderen, die weten waar het omgaat in onze westerse wereld; die zich vastklampen aan de geest van de kathedraalbouwers, de naamloze, de durvers, die werkten in het aanschijn van hun, geestbrengende en levengevende God, en niet alleen zij, iedereen die er aan meegewerkt heeft. Ook de ossen, het gespan afgebeeld boven op de toren van de kathedraal van Laon  - op een hoogte gelegen - werkten voor God en kregen hun beeld boven op de torens van de kathedraal.

Dit alles is verleden tijd, er zijn wel durvers gebleven, architecten die het onmogelijk geachte gebouwd hebben, evenwel in een totaal andere geest. Elke stad van aanzien heeft nu zijn museum, zijn concerthall, zijn voetbaltempel, om het volk, de toerist, te lokken. Maar het doel dat beoogd wordt is geldgewin, is sensatie, is machtsvertoon, maar is geen uiting meer van het metafysische, het religieuze dat woekerde in de mens van toen.

We hebben, vandaag, onze erfenis als kathedraalbouwers kwijtgespeeld, opgegeven. Ook in de kunst, het zijn nu de Koons-en, de Hirst-en die het voor het zeggen hebben. Het is voor hen dat we zijn gaan knielen en, op een ander gebied, voor de Madonna’s die als godinnen aangesproken worden.

Het kan gebeuren in tijden zoals deze.