Behoudens de laatste zin, was het niet zo veel wat ik gisteren schreef. Ik wil dit compenseren met wat ik vandaag, met wat ik al een hele tijd dacht te schrijven. Zinnen, gelicht uit het boek ‘Les Pierres sauvages’ van Fernand Pouillon’[1].

Zinnen zoals er vandaag geen meer geschreven worden. Er wordt zelfs niet meer gedacht in deze richting omdat we te geblaseerd zijn, te zeer ingenomen met onszelf, de ‘graffiti’ op het lichaam aangebracht, de slordig gewilde baardgroei, - waar ik een hekel aan heb, vooral als dergelijke baarden verschijnen op TV - zijn er het bewijs van.

‘Les Pierres sauvages’ gaat over de bouw van een Cisterciënzersabdij in Le Thoronet, een dorpje middenin de bossen van de Var - wie weet misschien ingesloten door de vuurhaard die de Var teistert vandaag.

Ik zou er nooit hebben rond gelopen had ik, in mijn ijver Sint-Bernardus te volgen, niet gelezen, wat Fernand Pouillon, architect in hart en nieren over de bouw van de abdij geschreven had, alsof hijzelf de bouwer ervan was geweest. Het boek, zoals ik het nu houd, ligt los en licht in de hand, echter welke kracht schuilt er niet in de woorden:

‘L’architecture d’un monastère… se compose comme une sculpture dans un bloc plein, massif…

En,

‘Pas d’architecture sans l’évocation de la quatrième dimension, la trajectoire: perception de l’édifice dynamique! L’œuvre se transforme sans cesse par le déplacement du regard…

En in de namiddag, naar de avond toe, het boek teruggenomen in het vale licht van de ondergaande zon, Pouillon over de stenen van de abdij van Le Thoronet:

‘Tu aimes donc cette pierre?’

‘Oui et je crois qu’elle me le rend. Dès le premier moment j’ai eu pour elle un respect que je n’ai même pas songé à discuter. Maintenant elle fait partie de moi-même, de notre œuvre, elle est l’abbaye.

Toen we er waren, toen ik zag hoe de stenen waren, glad als glas, met de tekeningen van de natuur erin, de grijze en lichtgrijze kleurschakeringen die  ik betastte, wist ik de hand van de steenhouwer erin en niet alleen de hand erin en erover, maar ook de inzet van de houwer, de innerlijke kracht waarmede het gebeurde: ‘tu aimes donc cette pierre? En of hij die steen beminde.

We zijn er lang geweest, hebben ettelijke malen door de open ruimtes gewandeld en inderdaad elke aanblik is perfectie, in vorm en verhouding, in het spel van de horizontale en verticale lijnen, van de openingen gelaten in de muren ervan en de grote soepelheid in de bogen. Het geheel, als uit een blok gehouwen. Een gebouw om lief te hebben, om te kronen, een gebouw dat spreekt; Het licht je op. Je wandelt erin rond en er omheen en je hoort de stemmen van zij die er gewerkt hebben, gediscussieerd hoe de afmetingen, hoe de openingen, hoe de daken en vooral hoe de kerktoren er komen moest. De toren die het handteken was van de bouwers ervan.

Het geheel heeft een ziel en die is wat Pouillon noemde heeft une quatrième dimension.

Ik dacht als ik ooit een boek zou schrijven moet het zich ook situeren buiten de knellende realiteit van vorm en inhoud. Het moet zich verplaatsen kunnen naar een punt gelegen buiten het boek. De delen ervan gedragen door een vierde dimensie die er een geheel van maakt dat meer is dan alle delen samen.

Pouillon zelf gaat heel ver in zijn boek. Hij haalt een passage aan uit een brief van Bernardus - een passage die ik reeds ontmoet had bij Georges Duby - gericht aan de bouwers van Le Thoronet:

‘A l’œuvre donc, sache que le moment est venu pour toi de tailler dans le vif, étant admis que celui de la méditation l’ait précédé. Si jusqu’alors tu n’as remué que ton esprit, il faut maintenant que tu remues ta langue, il faut maintenant que tu remues ta main.

Ceins-toi de ton glaive, de ce glaive de l’esprit qui est le verbe de Dieu.’

Nu dit geschreven staat, nu ik de woorden van Bernardus -  tekenend voor het geloof van de mens van de XII_de eeuw - herlezen en herontdekt heb, weet ik dat ik deze vroeger al moet overgenomen hebben in een van mijn blogs; dat het niet kan dat ik in het verleden nog niet zou gesproken hebben over de abdij Le Thoronet, die ik in mijn hart draag.

Maar ditmaal heb ik  het gedaan, wetende dat ik er niet meer ga op terugkomen en zeker dat ik er niet meer zal binnenwandelen.

[1] Fernand Pouillon: ‘ Les Pierres sauvages.’  Ed. Du Seuil, 1964