Ik herhaal me, niet uit armoede aan gedachten maar omdat ik ten allen prijs vermijden wil dat zaken van vroeger, die - zoals bij Nooteboom, wellicht zoals bij elk van ons - regelmatig opduiken, definitief verloren zouden gaan. Dergelijke herinneringen komen en gaan. Achteraf vraag je je af of ze gebleven zijn bij gedachten ofwel, of ze de weg gevonden hebben naar je blogs, wat je moeilijk kunt nagaan gezien het pak geschriften ongeordend, zijnde zonder namenlijst, zijn achtergebleven.

Een van die regelmatige terugkomers is een gedicht van Samuel Beckett, dat me destijds in de Standaard der Letteren werd aangereikt door Stefan Hertmans en dat ik erna terug ontmoette in zijn ‘Het Putje van Milete’[1], met de geschiedenis ervan en de bestemming die het kreeg.

Ik kopieer helemaal niet wat ik er in 2013 over schreef, misschien sprak ik er ook over ervoor of erna. Maar ik wil het gedicht zeker niet verliezen. Zelfs al zegt het weinig, het is enig in zijn woorden en de schikking ervan tot een caleidoscoop van beelden die ons op de een of andere wijze raken, zonder diep te reiken, omdat we zoeken naar een betekenis. Hier gaat de tekst ervan:

NEITHER

to and fro in shadow from inner to
outershadow

from impenetrable self to imprene-
trable unself by way of neither

as between two lit refuges whose
doors once? gently close, once turned
away from gently part again

beckoned back and forth and turned
away

heedless of the way, intent on the one
gleam or the other

unheard footfalls only sounds

till at last halt for good, absent for
good from self and other

then no sound

then gently light unfading on that
unheeded neither

unspeakable home.


For Morton Feldman 1962

Stefan Hertmans heeft in zijn ‘Putje van Milete’, ‘Neither’ vertaald door ‘Evenmin’,  ik heb het woord behouden in zijn Engelse vorm Eigenlijk wou ik ‘Niettegenstaande’ gebruiken.

Maar geïnspireerd door het gedicht en door Hertmans, schreef ik  mijn versie ervan. De woorden in italiek in mijn gedicht zijn de weergave van de drie laatste lijnen in het gedicht van Beckett:   

We zullen wel nooit een neither-gedicht schrijven zoals Beckett het on-verwoorde te verwoorden wist, niet te begrijpen omwille van zo alles zeggend in niets betekenende zinnen, alsof het Universum erin verscholen en toch ook niet weergalmend.

We zullen wel nooit een neither-gedicht schrijven, al wilden we om het ontzaglijke van dit leven dat ons omkneld hier houdt en toch bewegen laat in een eigen eigenzinnigheid, zo menen we.

Geen neither-gedicht om op te vallen, om er naar uit te kijken, om er slapen mee te gaan, onverlet, onverlaten, on-overeenstemmend, en toch zoekend naar de zin van sterren en planeten, beangstigend oneindig alles is.

Innerlijk enorm nochtans omdat we alles beluisteren, bekijken kunnen, opentrekken, verzegelen en dichter brengen tot ons binnenste en begrijpen wat niet is te begrijpen al wilden we.

Dan o zo teder, zo losjes
het licht wegdeemsterend
op dat achteloos niettegenstaande 

niet uit te spreken 
thuis.          

Maar een neither-gedicht zullen we wel nooit schrijven, al wilden we opstijgen kunnen om ons te verliezen in een nimmer te vergeten ogenblik.

*

Ik probeerde te vertalen wat ik zag staan, schrijft Stefan Hertmans, pag232:

EVENMIN

heen en weer in schaduw van binnen naar
buitenschaduw

van ondoordringbaar zelf naar ondoor-
dringbaar on-zelf via geen van beide

als tussen twee verlichte nissen waarvan
deuren? ooit zacht gesloten, ooit weg-
draaiden van, en zacht terugkeerden

heen en weer wenkten en zich
afwendden

ongeacht de richting, gespitst op de 
een of andere glimp

ongehoorde voetstap enkel geluid

tot ze tenslotte voor goed stil blijven, voor
goed afgewend van zelf en ander

waarna geen geluid

dan zachtjes onverwelkend licht op dat
ongeachte en al evenmin

onuitsprekelijke thuis.


Voor de componist Morton Feldman, 1962

[1] Stefan Hertmans: ‘Het Putje van Milete’, Meulenhoff, 2002.