Als, zoals T.S. Eliot het zegt, ‘April is the cruellest month’, dan is November, the saddest, het is de maand van de dood. We hebben het zo gewild en het is zo diep doorgedrongen tot ons. De tijd loopt terug of, wij die er nog zijn we keren terug in de tijd: in november we remember those who were.

En we stellen ons de vraag die we ons altijd zullen blijven stellen, zijn ze hier nog onder ons, kruisen ze nog onze wegen, of is het zo dat hun geest, hun innerlijkheid, opgenomen werd in de massa geest die de aarde omkringt.

Wat denkt jij, mijn vriend, heb je een idee erover, denk je zoals ik, dat ze hier lang gebleven zijn maar mettertijd, in osmose met de geest in een kring om de aarde, in de kring geest van de Kosmos, werden opgenomen en uit het zicht verdwenen zijn, verpulverd als geest in geest of, wie weet, overgegaan bij een geboorte als voedingsbodem in een andere. We willen het o, zo graag, geen afscheid nemen liefst, houden wat we hielden, in welke vorm ook, hun plaats in ons open houden: moeder, vader, broer of zuster, vriend?

Ik zelf kan er niet aan voorbij, de dag is me zwaar te moede, het opstaan is me lastig, het liefst ware ik blijven liggen om te overdenken, hen terug te halen, even maar, tot de dag zich sluiten gaat:

Aangekomen waar ik wou,
dat ik er was
in droom gebonden
toe gegaan naar hen
tot waar ik lag
in huis in labyrint
of,
gedoken
in de rozenvelden
in wat lang voorbij al was,
er toegedekt,
gehouden.

Ongrijpbaar,
me tegemoet gekomen:
vader, moeder, broer,
de blonde meid op haar fiets,
de wegels en de bossen,
de akkers
en de leeuweriken,
de vuren in de avond,
in stilte ik getogen
en verblind
in ‘t morgenlicht.

Al wat ik adem is verleden
nog aan te raken, nog te ruiken
en te voelen,
lente,  zomer,
herfst met hoorngeschal,
en winter met de kinderstemmen
in d’ ijlte
nog te horen
op het ijs.

Het voorbij voorbije
‘r uitgestrooid
aan de huizen klevend en de straten,
onaangeroerd gelaten
te verwonderd,
wij allen
wentelend met de aarde
om de zon:

de dood die ons nu raakt.



PS: ‘T.S. Eliot: The Waste Land’:

April is the cruellest month, breeding / Lilacs out of the dead land, stirring / Memory and desire, mixing : Dull roots with spring rain / …