Je wilt vooral niet ontgoochelen en de dag van eergisteren was een dag van tegenslag in te vele zaken, die een oplossing vergden; in méér gedragen door de gestalte van de paus in een lege St-Pieterskerk, omkleed met het coronavirus. Je twijfelde toen of het virus niet een reactie van de Kosmos was.

Vandaag is er nog de echo van wat je gisteren nog bezighield. Zo radicaal ongewoon het was, maar je wilt vooral niet ontgoochelen: want Intussen bloeit in alle geweld de kerselaar: een witte wolk in de schemer vóór het licht er is. En met het gezang van de meesjes in de tuin, het licht schuift stilaan binnen, ‘like a guilded Pavlova’, schrijft Ezra Pound in één van zijn gedichten.

Op deze wijze heeft zich vandaag de dag geopend op mij. Niet anders dan de vorige dagen, maar toch verschillend omwille van al wat ondertussen geweest is. Herinneringen die zich hebben gestapeld ergens. Hoe ze gestapeld staan weet ik niet, maar ze zijn er en ze blijven er. Ik kan er ten allen tijde beroep op doen. Ik kan ze kneden, ik kan ze tonen in een ander licht, in een ander kader, zelfs, tot ze niet meer zijn wat ze oorspronkelijk waren. Ik heers erover tot op een bepaald punt, tot zij gaan heersen over mij en ik ergens schuil moet gaan om ze niet meer verder te ondergaan.

Het wondere is dat ik ze uitschrijven kan tot in het verste detail ervan, tot in de diepste gevoelens ervan, wat dan soms, niet altijd, als een doffe pijn wordt ervaren, niet omwille van wat ze waren, maar om het onherroepelijk voorbij zijn ervan. En hoe verder af in de tijd hoe dieper de dofheid. Maar dat weten jullie ook.

Ja, vanwaar die bezetenheid te schrijven al wat ik denk; waarom me elke dag uitdagen om het te doen? Weet ik het of weet ik het niet? Het is een automatisme geworden, een misvorming, een abnormaliteit die zich vastgehecht heeft in mijn doen en laten, lijk een opstaan, lijk een slapen gaan, lijk een boek dat ik neem om het maar even vast te houden, wat me ook dagelijks overkomt.

En ook waarom moet ik dit hier schrijven, waarom volstaat het niet het te doen en het te verzwijgen, want wat heb je eraan het te weten dat ik het doe, dat ik Herrigel heb liggen naast mij en dat ik er gisteren in las dat hij in zijn tweede jaar leerschool begon te begrijpen dat de kunst van het boogschieten niet de kunst is om het doel te raken, maar dat het een oefening was, aldus de meester: ‘to attune the mind to the Unconsciousness.’ Je zoektocht naar het er ‘onbewust-zijn’.

‘By letting go of yourself, leaving yourself and everything yours behind you so decisively that nothing more is left of you but a purposeless tension’.

Jij, nog amper een doelloze spanning zijnde, die de boog opspant, de pijl plaatst en van uit het onbewuste dat je nog bent, de pijl laat gaan. De kunst van het boogschieten voor de Japanner is dus niet de kunst het doel te raken, het is zich zelf vergeten: ‘so that fundamentally the marksman aims at himself and may even succeed in hitting himself.

En dan, lees ik bij Eugen Herrigel: ‘comes the supreme and ultimate miracle: art becomes ‘artless’, shooting becomes not-shooting, a shooting without bow and arrow, the teacher becomes a pupil again, the Master a beginner, the end a beginning, and the beginning perfection.

We hebben wellicht een gans leven nodig om tot een dergelijke toestand te komen: handelen alsof we als eigenheid, als individu, niet bestaan is aan ons, westerling niet gegeven, wat niet belet na te gaan hoe dit zou kunnen. In deze tijden en ook in andere tijden. ‘Zen in the Art of Archery[1],’ is een waardevol boekje, een korte novelle van een honderdtal pagina’s, uitgebracht in 1953. Het is geen ontspanning, verre van, maar het is een verademing, een leerschool om zich los te wrikken ogenblikken lang van al wat we kennen en bezitten, het is een wereld van de (Japanse) geest.

Een andere wijze van zijn of, van 'niet-zijn'.

[1] First published in 1953 by Routledge & Kegan Paul Ltd, London. Translated from the German by R. F. C. Hull, reprinted 1956, 59,64,68. First published as a paperback 1972. Reprinted 1975, 76,79 and 82.