In mijn (volumineus) archief zocht ik het gedicht, ‘Neither’ van Samuel Beckett terug op. Ik dank dit gedicht aan Stefan Hertmans. Het werd door hem geplaatst in/door mij geknipt uit de Standaard der Letteren van 13 april 2001 en gekleefd in mijn dagboek.

Stefan Hertmans schreef een essay over de geschiedenis ervan in zijn schitterende essaybundel: ‘Het putje van Milete’, uitgegeven door Meulenhoff, Amsterdam, in 2002.

Het gedicht volgt hier, maar waarom kom ik er op terug? Wel Hertmans had heel wat moeite, zo vertelt hij, met de vertaling ervan, wat heel begrijpelijk is, vooral dan met de vertaling van ‘Neither’ als titel. Hij vertaalde dit woord, na discussie met een vriend, als ‘evenmin’.

Ik ontmoette nu een ‘neither’ in de vertaling van de brief van Paulus aan de Galaten: 1: 17 ‘Neither I went up to Jerusalem to them which were apostles before me; but I went into Arabia, and returned again into Damascus.

Waarin ik het ‘Neither’ het liefst zou vertalen door ‘echter’. Ik zou dus durven de vertaling van Hertmans te wijzigen in ‘echter’. Zou ik het hem schrijven, zou hij zich nog de Karel Mortier herinneren van enkele jaren terug, we hadden toen, via e-mail een band, in die zin dat hij me zelfs mailde van uit een plaats ergens in Kroatië?

Het is mijn goed gesternte dat beslissen zal.

Volledigheidshalve, hierna het Neither-gedicht van Beckett én, het gedicht van mij, geïnspireerd door ‘Neither’. De vertaling van Hertmans vind je in zijn ‘Putje van Milete’, een boek dat de tijden trotseert, zeker deze van nu.

Neither

to and fro in shadow from inner to
outer shadow

from impenetrable self to imprene-
trable unself by way of neither
as between two lit refuges whose
doors once neared gently close, once
turned
away from gently part again
beckoned back and forth and turned
away

heedless of the way, intent on
the one
gleam or the other

unheard footfalls only sounds

till at last held for good, absent for
good from self and other

then no sound

then gently light unfading on that
unheeded neither

unspeakable home

En dan mijn

Echter

We zullen wel nooit
een neither-gedicht schrijven
zoals Beckett het onverwoorde
te verwoorden wist, niet te begrijpen
omwille van zo alles zeggend
in niets betekenende zinnen

alsof een kosmische boodschap
erin verscholen
en toch ook niet, weergalmend,
wel de dood

een abstract in woorden schilderij
gaan schrijven
waar kleur en vormen weggelaten
om even maar wie we waren,
even,

dit terzijde.

We zullen wel nooit een neither-gedicht
schrijven, al wilden we om het ontzaglijke
van dit leven dat ons omkneld
hier houdt en toch
bewegen laat in een eigen eigenzinnigheid,
vertellen we.

Geen neither-gedicht om op te vallen
om er naar uit te kijken, om er slapen
mee te gaan, onverlet,
onverlaten, on-overeenstemmend

en toch zoekend
naar de zin van zovele sterren
in oertijden neergezet,
beangstigend.

En wij, innerlijk enorm
omdat we alles beluisteren, bekijken kunnen,
opentrekken, verzegelen en dichter brengen
tot ons binnen, en begrijpen,
of niet begrijpen kunnen. 

‘dan
o zo teder, zo losjes
het licht wegdeemsterend
op dat achteloos echter’

niet uit te spreken
thuis’ 

Maar een neither-gedicht zullen we wel
nooit schrijven, al wilden we
opstijgen kunnen om ons te verliezen
een nimmer te vergeten
ogenblik,

toch vergeten.