Wat kan voor hem het nut zijn van de boeken die hij nog lezen zou, is het om meer kennis op te doen en aldus meer sapiens te zijn of te worden en, via die kennis in meer, dichter te komen tot wat niet te noemen is, niet te bereiken is?

Gisteren ook heeft hij getracht - zo maar een ingeving! - de grens van de realiteit te overschrijden, omdat hij bezeten blijft binnen te wandelen, en er vertoeven, in de wereld achter de wereld van elke dag, zijnde deze van het transcendente, het sacrale, het domein van Hij die een naam kreeg van amper drie letters, maar een naam zou moeten krijgen van alle letters van het alfabet, een naam die onuitspreekbaar is, de Kosmos inpalmend.

Zo is het een vaststaand feit geworden dat de boeken die hij nog openen wil, uitdagingen moeten zijn en wat meer is, hij verwacht dat deze zullen opduiken alsof iets of iemand hem in de gaten houdt en er voor zorgt dat hij leest wat hij lezen moet om verder te kunnen.

En hij heeft nood aan ‘zulk iets of iemand’ om te volbrengen wat hij zich blijft opleggen, alleen kan hij dit niet aan. Maar dat hij hulp toegewezen krijgt is voor hem een feit. Hij ziet niet in hoe het anders mogelijk zou zijn, vertrekkende uit het niets, aan te komen in een punt dat gezien kan worden als een besluitvorming.

Gisteren was een vreemde dag. In de morgen bij het ontwaken was er een pianoconcerto op Klara en hij wist dat het, het Keizersconcerto was. Hij had goed geraden, wat niet altijd het geval is. Hij dacht dat het een hint was naar iets anders, hij beeldde zich in dat hem een boodschap wachtte en hij dacht aan de Negende van Beethoven, een summum in de muziekgeschiedenis. En wel aan de boodschap die Beethoven moet gekregen hebben, als hij aanvoelde dat de symfonie die hij dacht beëindigd te hebben - wat er stond was reeds 45 minuten lang, voldoende voor een symfonie - er onvoltooid uitzag, dat er iets aan ontbrak.

Hij moet gedacht hebben dat er in al wat al geschreven stond, een roep aanwezig was naar meer, naar een sluitstuk dat alles wat ooit gecomponeerd werd overtreffen zou. En dit sluitstuk was reeds ‘in potentie’ aanwezig in de 45 minuten gecomponeerde muziek, Beethoven voelde het, hij raadde de boodschap erin.

In feite, als we luisteren naar de eerste en tweede beweging en de daaropvolgende waarin het hoofdthema opduikt dan heeft men duidelijk de indruk dat in al wat eraan voorafgaat, een vraag geborgen ligt naar iets groots, iets oneindigs.

Beethoven heeft dit aangevoeld. Ik denk dat het hem bezig hield. Zoals een blog mij soms uren bezig houdt, hij er dagen, weken zal mee rond gelopen hebben tot, op een dag, hij ‘Eureka’ zal geroepen hebben en dat hij wist hoe verder te gaan om een Negende symfonie te schrijven die de wereld tot eeuwen erna, diep beroeren zou.

Hij voegde er 30 minuten orkest met tenor en koren aan toe. Hij schreef wat de perfectie benaderde: de trage opbouw van de spanning naar iets dat komen gaat, maar nog wat uitgesteld wordt, iets dat de spanning blijft opvoeren, tot de tenor, een ontploffing gelijk, invalt met zijn recitatief:

‘O Freunde, nicht diese töne sondern laszt uns angenehmere anstimmen und freudenvollere,

Gevolgd door het allermeest verrassende:

Freude, Freude, Freude, schöner Götterfunken, Tochter aus Elysium[1].

Van dan af is er een samenspraak, 30 minuten lang, tussen koren, tenor en orkest, die ons voert tot ongekende hoogtes van een ongeëvenaarde schoonheid die Beethoven, die een componist welke ook - Bach misschien uitgezonderd - ooit bereikte.

Ik heb lang gedaan over deze blog. Wat ik vooral belichten wou is het ogenblik van de ‘Eureka’ van Beethoven, het ogenblik dat hij wist hoe verder te gaan en hoe af te sluiten. Elke schrijver, schilder, beeldhouwer, componist kent dergelijke Eureka-momenten. Kent hij ze niet dan is het beter dat hij zwijgt.

Ik denk dat hij een negende symfonie wou schrijven, dat hij gekomen was tot 45 minuten compositie, dat hij onvoldaan erover was en wist dat er iets aan ontbrak. Hij heeft er simpelweg, hoog geïnspireerd, een gouden kroon op aangebracht zijn Ode aan de ‘Freude’[2], voor orkest en voor de eerste maal in de geschiedenis voor tenor en koren. 

Dit is hoe ik het aanvoel telkens ik het geluk heb te luisteren naar Beethoven's Negende. 

De eerste uitvoering van de Negende vond plaats in 1824, het was een enorm succes. Beethoven stond naast de dirigent, de rug gekeerd naar het publiek, hij hoorde niets van het applaus in de zaal, een solist raadde hem aan zich om te keren. Pas dan zag hij in welke staat van enthousiasme het publiek in de zaal verkeerde.

Zoals ik het nu beschreven heb had ik er een andere titel moeten aan geven: 'Hoe een meesterwerk ontstaat'.

[1] O Freunde, nicht diese Töne!
Sondern laßt uns angenehmere anstimmen,
und freudenvollere.
Freude! Freude!
Freude, schöner Götterfunken,
Tochter aus Elysium,
Wir betreten feuertrunken,
Himmlische, dein Heiligtum.
Deine Zauber binden wieder,
Was die Mode streng geteilt
Alle Menschen werden Brüder,
Wo dein sanfter Flügel weilt…

[2] Gezegd wordt dat hij oorspronkelijk niet aan die ‘Freude’ dacht maar aan die ‘Freiheit’.