In zijn dichtbundel ‘Licht overal’ (De Bezige Bij, 2014, 94 blz.) gaat Cees Nooteboom opzoek naar het verschil tussen bestaan en niet bestaan, want ‘oud zijn is dodelijk’, aldus Nooteboom.

Natuurlijk is oud zijn dodelijker dan jong zijn, maar het heeft ook zijn voordelen, de hemel, of wat ervan rest, is dichterbij als men oud is of wordt. En mijn leeftijd zijnde wat hij is, is het maar normaal dat er ogenblikken zijn dat de wens die ik uitte in mijn verzen van november 2012 - opgenomen te worden door de golven en meegenomen naar die andere oorden - neergeschreven worden.

Het zijn woorden die blijven hangen, ergens achter een gordijn dat nu en dan, als het je te moeilijk wordt, wordt opengeschoven. Maar het was over bestaan of niet bestaan dat ik het hebben wou. Cees Nooteboom en zijn woning op Menorca, ademt die woning zijn aanwezigheid als hij er niet is?

Het was de vraag die ik me ooit stelde toen ik, samen met twee vrienden Robert Panchard (+) en Gustave Cotter (+) op een valavond in augustus aan het huis stond van Rilke in Muzot bij Sierre in de Valais: is Rilke hier nog, is hier nog iets van hem?

En het is deze zin die me trof want ik ook schreef een gedicht - over Rilkes graf dan nog - en over Rilke zelf, stond hij tegen de muur geleund in zijn tuin toen wij er waren, de dag dat we ook zijn graf hadden bezocht?

Mijn gedicht, lange tijd geleden geschreven, ondertussen gewijzigd en her-gewijzigd gaat hierbij. Omdat ik het zo maar niet achterlaten wil en ook, en vooral, omdat het me herinnert aan twee vrienden uit de Valais met wie ik tal van bergtoppen heb beklommen.

                                     ‘Rose, oh reiner Widerspruch, Lust.
                                      Niemandes Schlaf zu sein unter soviel
                                      Lidern.’

Herinner je, herinner je de bergen,
de cabanes waar we waren,
Cepheus die we zagen
voor het slapen gaan, Cassiopeia zijn geliefde,
herinner je mijn vriend 
waar je ook bent, mij hier gelaten
om er nog te zijn met jou.

En op andere dagen, herinner je Raron,
een baken de romaanse kerk,
het graf van Rilke er ons wacht,
de rozelaar vol met witte rozen,
en parelwit het marmer 
door de lichen aangetast.

Woorden die het geestelijk landschap waren
in de mond gebrand :’Niemandes Schlaf
zu sein unter soviel Lidern’.

Dan dagen zijn gedichten die we lazen,
herinner je zijn woorden en hoe ze ons volgden,
langs de Navizence, het water klotsend,
in de oevers met keien afgerond en irissen lijk ogen;
en op de toppen neergezeten,
uit een bundel in de rugzak meegenomen,
en in de bossen tussen ‘chanterelles’ en boleten,
keer op keer we spraken, omdat we kennen
wilden van de roos ‘oh reiner Widerspruch, Lust’.  

Bij valavond, je weet het wel,
In Muzot zijn huis bezocht, en roze toen
de sneeuw op alle toppen: herinner je,
het huis omhaagd, het hekken dicht.

De schemer een gedicht gebracht,
hij was er nog, tegen de muur geleund,
neen, de slaap der slapenden
die slaapt hij niet,
 
De tuin, ‘mit einer Masse von Melissen
und Stern-Anis’, 
ons zeggend dat hij er nog was.

Herinnering, mijn vriend, herinnering.

Nota bij mijn gedicht:

(‘Navizence’, de stroom die ontstaat uit de Zinalgletser en door Zinal vloeit.)

Er werd heel wat geschreven over het graf en het grafschrift van Rainer Maria Rilke aan de voet van de prachtige (gerestaureerde) romaanse kerk van Raron (Rarogne), gelegen ongeveer op de scheidingslijn tussen le Haut- et le Bas-Valais, langs de weg Sierre naar Brig.

Wolfgang Leppman schreef in zijn boek (1972) over het leven en werk van Rilke, vertaald in het Nederlands door Theodoor Duquesnoy, dat er niet minder dan 26 verschillende interpretaties van dit grafschrift bekend zijn.

Niet verwonderlijk dus dat Anton van Wilderode, in zijn voorwoord bij Tussen stroom en gesteente van Maurits Van Vossole, dit grafschrift bestempeld als ‘sibyllijns’.

Ondanks dit alles hebben we gemeend, deze plaats, die we samen met vrienden uit de Valais regelmatig, als pelgrimsoord hebben bezocht, te bedenken met een gedicht, waarin we gepoogd hebben de impressie die graf en grafschrift bij ons hebben gelaten op te vangen en weer te geven.

Zijn grafschrift hebben we maar voor de helft begrepen, ma.ar het was niet nodig, de bergen waren de andere helft. En dit was ons voldoende.

Het slot van mijn gedicht verwijst naar het slot van een gedicht van Rilke:

Einmal wenn ich dich verlier,
wirst du schlafen können, ohne
dasz ich wie eine Lindenkrone
mich verflüstre über dir?

En dan laten we Paul Claes (‘Raadsels van Rilke’, De Bezige Bij, 1995) die het gedicht vertaalde, verder gaan :

Zonder dat ik hier waak en woorden,
bijna als oogleden op je ledematen,
op je borsten neerleg, op je mond.

Zonder dat ik je toesluit en je alleen
met het jouwe laat, als een tuin
met een massa melissen en ster-anijs