'Dieu, absent et présent, est notre unique espérance. Et, en vérité, dans la beauté, dans la joie, dans la justice, dans l’amour, la seule réalité. Jean d’Ormesson in ‘Guide des Egarés’, Gallimard, 2016.

Het is zijn laatste zin. Al wat er aan voorafgaat wordt hierdoor bestendigd, gekleurd en opgetild. Het boekje, 120 blz. een prachtig geschenk me opgestuurd door een broeder-vriend. ik vervang in die zin, God door Universum, zijn equivalent, en ik bekom een perfectie: het Universum, zoals het er is als materie en geest, is de enige realiteit.

En ik ga verder. Ik pluk een andere zin van d’Ormesson: ‘les nombres - comme tout le reste - ne prennent un sens qu’avec les hommes, chez les hommes, grâce aux hommes.’

Of, neem de mens weg, neemt de geest van de mens weg, en getallen of niet, hoe ze ook hun rol vervullen, heeft niet de minste betekenis. Alles:, het ganse Universum, melkwegstelsels, zwarte gaten, inbegrepen, is er maar omdat de mens er is en erover oordeelt.

Ik weet niet of d’Ormesson zo ver is gegaan in zijn besluitvorming, indirect wel, maar het is wat ik gemeend heb te mogen concluderen en ik voel me er goed bij. We zijn hier, niet als een ‘ik’, dit is maar inbeelding, we zijn hier als een bijzonder part van het Universum, deels materie en deels geest, het ene is sterfelijk, het andere is onsterfelijk. Dit is de realiteit van het zijn, al het overige is Spielerei en dit is moeilijk te aanvaarden, we denken ons heer en meester.

We zien de aarde als het centrum, we zien ons als het centrum van de aarde, alles draait en keert om ons heen, zoals we het menen te zien, maar we zien niet ver, niet diep genoeg, we zien niet dat het Universum van het ene uiteinde tot het andere, twee uiteinden zijn die elkaar tegemoet gaan  en zich sluiten en al wat er binnenin is, is een eenheid is, - wij, de mens erin - in niets verschillend, materie en geest, meer zijn we niet.

En als de materie evolueert, evolueert ook de geest, dit is, dringt hij dieper door, neemt hij toe in inzicht en nadert hij de geest van het Universum; de allesomvattende geest, de alles begrijpende, de alles zijnde. ‘Il n’y a pas de formule de l’Univers mais, s’il y en avait une, elle serait mathématique’, schrijft d’Ormesson.

Een formule vastgezet eens en voor altijd; een formule waaraan niet meer kan getornd worden, waarvan we weten dat ze eeuwig was en eeuwig zijn zal.

Jean d’Ormesson, was, zoals een vriend van hem, Henri Vincenot (Les étoiles de Compostelle) twee broeders in de geest. Tenminste ik voelde me broederlijk verwant met wat ze zegden en schreven. Vincenot die me besproeide met zijn Keltische geest dateert van de jaren tachtig, maar d’Ormesson is later gekomen. Hij was van het jaar 1925, twee jaar ouder dan ik, hij overleed in 2017 op de ouderdom die ik nu heb. Ik spiegel me aan hem op elk gebied, en dat zijn ‘Guide des égarés’ me vandaag bereikt zie ik als een omen, een teken aan de wand.

Hij is heengegaan in alle sereniteit, zoals hij geleefd had, al schrijvend. Ik hoor de laatste woorden die hij schreef, ogenblikken voor zijn hart het begaf: ‘la mort elle-même, ne peut rien contre moi’.

Het is de zoveelste getuigenis: de dood die geen vat heeft op de geest.