Wat is er van de mens en wat is er van het Verhevene, of wat is er van Verhevene in de mens? Wat wist jij, Dante hierover te vertellen in je Paradiso?

Ik dacht eraan deze morgen toen ik opdook uit de nevelen van de nacht en het raam opende op een vlucht duiven, alsof het je woorden waren. Je woorden die ik ben gaan opzoeken, daar waar je, Beatrice, je geliefde, laat vertellen over de reden van Gods schepping:

‘Non per aver a sé di bene acquisto /  ch’esser non può, ma perché suo splendore / potesse, risplendendo, dir ‘subsisto’( Paradiso, canto XXIX :  13-15).

‘Niet opdat je voor jezelf nog meer zou verwerven, want dit kan niet, maar opdat je schittering in je weerschittering zou kunnen zeggen, ‘ik besta’.

Is het dit wat je bedoeld hebt, Dante, wijze man die je bent, dat God wou dat de mens er was, opdat deze zou kunnen vertellen over Zijn heerlijkheid; opdat Hij horen zou dat Hij bestaat, en dat Hij zich weerspiegeld zou zien in de mens?

Een diepzinnige gedachte, mijn waarde Dante, een gedachte om lang over na te denken met een zware nasleep, want als God de mens heeft geschapen dan moest hij beginnen met er voor te zorgen dat er een Universum was om er de mens te kunnen in plaatsen als  product van dat Universum - een Universum van materie en geest - en was de komst van de mens, het doel van het Universum; was het tot stand komen van de geest in de mens, want die is er maar geleidelijk gekomen, de reden, opdat de mens God zou zien, zoals Hij is in zijn Universum.

Wat dan ook betekenen zou  dat God aldus nood heeft aan de mens opdat algemeen geweten zou zijn dat Hij, God, bestaat en dat bij afwezigheid van de mens, het onnodig was een Universum uit de grond te stampen, gezien er toch niemand zou geweest zijn om het te zien en te beleven.

‘God is dood’ wordt er gezegd, maar welke God wordt hier bedoeld?

Is de exponentiële groei qua gecompliceerdheid, van al wat is, niet het bewijs dat de ware God - die van Spinoza bv. - zelfs al zien we het nog niet als dusdanig, groeit in de mens; dat het beeld duidelijker en duidelijker wordt voor de mens die de essentie ziet van wat er aan essentie te zien is rondom hem. Dus niet de werken van de mens zelf, maar de werken van God, het Universum, in de mens.

Vragen en nog vragen tot in het oneindige en misschien ook vragen die jij, Dante  je niet hebt durven stellen, omdat de geur van de brandstapels nog in je neusvleugels hing.

Je kunt niet gehoord hebben van Socinus, een landgenoot van jou, an heretic die leefde een paar eeuwen na jou, in die hoogst gevaarlijke (althans voor hem) XVIde eeuw. Wel, In zijn ‘Infinite in all Directions’[1], vertelt Freeman Dyson er over dat Socinus, het waagde te beweren: ‘that God learns and grows as the universe unfolds’ of, dat God duidelijker tevoorschijn komt naarmate onze kennis van het Universum toeneemt. Hij groeit naarmate de mens meer sapiens-mens wordt en aldus dichter komt tot het beeld dat God wil hebben van zichzelf.

Er zijn dus duidelijk twee dimensies, ook bij Dante, de dimensie van God die tijdloos is - zijn Alfa is ook zijn Omega - en de dimensie van die God in de mens, die evolutie is, die beweging is.

Het aspect van de innerlijke evolutie die thans, of we het zien of niet, aan het gebeuren is.

[1] ‘Freeman Dyson: ‘Infinite in all Directions’, Penguin Books 1988