Wat er van de hitte is, is er niet van het schrijven; is er misschien van het lezen als je wacht tot de middag om te gaan kijken waarop ik jullie vandaag vergasten wou. Zeker niet hernemen wat ik gisteren schreef, hoe durfde ik het aan zo diep te gaan, me te laten wegdrijven in wat gepraat over het ‘eeuwige’ dat poëzie moet zijn. Alsof ik het weten zou, of beter, alsof het nodig zou zijn hierover uit te weiden alsof poëzie geen vorm van kunst zou zijn en er over kunst van alles kan verteld maar niet wat het precies is.

Zo gaat het ook: je leest een gedicht en het bevalt je of het bevalt je niet. ‘Bevallen’ is echter niet het correcte woord, beter is, het kruipt onder je vel - I got you under my skin’ zoals in het liedje - of niet.

Ik herinner me mijn broer Daniël en zijn gedicht van Rainer Maria Rilke, ‘Herbsttag’. Hij werd er door doorboord vertelde hij me, alsof er maar één gedicht waardig was poëzie genoemd te worden. Hij deelde deze gedachte met een vriend van hem uit de Valais, die er, wonend in de wijngaarden van de Rhônevallei, er nog meer van doordrongen was dan Daniël. Hij woonde de begrafenis bij en droeg het gedicht voor  in de kerk van Dworp, het dorp waar hij begraven ligt - ik heb zijn graf nog niet bezocht - maar ik draag het gedicht, enkele hoofdlijnen ervan en mijn herinnering aan hem, mee met mij waar ik ook ga:

Herr es ist Zeit …

En

Befiehl den letzten Früchte, voll zu sein / Gib ihnen noch zwei südlichere Tage… / Und jage / Die letzte Süsze in den schweren Wein[1]

Het zijn deze hoofdlijnen die, én voor mij mijn broer zijn, én voor mij zijn vriend uit de Valais zijn, én voor mij al wat de wijngaarden zijn van de Valais waar ik ettelijke jaren na elkaar met vrienden, de wijnoogst heb meegemaakt. Dagen die van het grote intense leven waren.

Rilke schreef dit gedicht in Parijs in 1902. Het werd voorgedragen in de kerk van Dworp in 2002, ik schrijf erover in 2019. Wellicht, zo hoop ik toch zal het nog gelezen worden in 2102; een van mijn achterkleinkinderen, geboren na 2012 zal er misschien over schrijven in 2119. Het kan allemaal, vooral als het, het gedicht van Rilke aangaat, een gedicht dat de smaak en het aroma heeft van de eeuwigheid.

Het gedicht is zo iets als ‘de Schreeuw’van Edvard Munch, even geladen, even sprekend, maar waar het bij Rilke een hoop is, een vertrouwen is: ‘Herr, befiehl den letzten Früchten voll zu sein,’ is het bij Munch een wanhoopskreet.

We hebben het schilderij van Munch achter ons gelaten, het heeft ons niet geraakt tot ‘onder ons vel’;  het gedicht daarentegen is een voorbeeld van wat we denken dat poëzie kan zijn en moet zijn. We discussiëren er niet over want de woorden overstijgen ons.

We geloven dat het ook Ilja Pfeijffer moet overstijgen. Hij zal er misschien niets over schrijven, maar hij heeft ook geen broer zoals ik er een had.

Toch niet dat ik denk.

[1]

^{Herr, es ist Zeit. Der Sommer war sehr groß / Leg deinen Schatten auf die Sonnenuhren, / und auf den Fluren lass die Winde los.}

^{Befiehl den letzten Früchten,  voll zu sein;  / gib ihnen noch zwei südlichere Tage, / dränge sie zur Vollendung hin, und jage  / die letzte Süße in den schweren Wein.}

^{Wer jetzt kein Haus hat, baut keines mehr. / Wer jetzt allein ist, wird es lange bleiben, / wird wachten, lesen, lange Briefe schreiben / und wird in den Alleen hin und her / unruhig wandern, wenn die Blätter treiben.}