In antwoord op mijn Bruckner-blog schrijft een vriend me over de reis die hij maakte, en waarvan hij pas terug is, en in het bijzonder, over zijn bezoek aan het dorpje Sankt-Florian in Oberösterreich waar Bruckner is opgegroeid. Ik verneem aldus heel wat gegevens die hij met verve vertelde over het leven van Bruckner feiten die ik ignoreerde. En ik bewonder hem om de wijze waarop hij zijn reisverhalen schrijft, deze zijn  uiterst leerrijk.

In tegenstelling tot mij moet ik hem bekennen dat ik tijdens mijn verlof altijd meer nood heb gehad aan de rust van de bergen dan aan het bezoeken van steden en historische plaatsen, maar hierop waren natuurlijk uitzonderingen en aan een ervan dacht ik, na hem gelezen te hebben, meer dan aan andere, een plaats die niets te maken had met Bruckner maar met Bernard de Clairvaux, een groot gelover in Christus en in Notre Dame; de bouwer in de twaalfde eeuw van de Cistercienzersabdij van Le Thoronet in het zuiden van Frankrijk, een plaats, gelegen langs de autosnelweg A8, zijnde ongeveer halfweg tussen Aix-en-Provence en Cannes.

We bezochten, mijn echtgenote en ik, deze abdij, jaren geleden en het was een revelatie, een abdij als uit een blok gehouwen, stoer en in de zuiverste vroeg-romaanse stijl, zonder versieringen in de kapitelen, maar perfect qua afmeting en gevelindeling. Een abdij met een vierde dimensie, de geest van de stichter ervan, Bernard de Clairvaux, een dimensie die ik zie als metafysisch. Het is een van de grote momenten geweest in mijn leven, zoals ik vermoed dat de ontdekking van Bruckners Sankt-Florian een groot moment moet geweest zijn voor mijn vriend, de grote reiziger.

Wat opviel was de grote soberheid en inspirerende symmetrie van gebouw en toren en de perfectie wat de indeling  in ramen en deuren van de gevels betrof. Ik liet me zelfs verleiden de tekeningen te fotograferen die de tijd en de natuur had aangebracht in en op de stenen van de abdij, denkende de thematiek erin later te gebruiken in mijn tekeningen wat ik wellicht in die tijd onbewust gedaan zal hebben.

De impressie die de abdij had nagelaten werd een paar dagen terug opgewekt door een knipsel uit Le Monde van 2003, dat ik terugvond in een oude map met foto’s, een knipsel totaal vergeeld, bijna verpulverd, dat me in de handen viel, met een verwijzing, een recensie van het boek van Fernand Pouillon[1] over de bouw van Le Thoronet; Een moeilijk te lezen diepzinnig boek, wellicht omdat het geschreven was in ongebruikelijke omstandigheden, en dan vooral, niet zo zeer het boek zelve maar erin aanwezig als een roep, deze fameuze zin van Bernardus, aangehaald door Pouillon, een zin die hij voorlegde aan zijn geloofsbroeders, de medebouwers van Le Thoronet:

A l’œuvre donc, sache que le moment est venu pour toi de tailler dans le vif, étant admis que celui de la méditation l’ait précédé. Si jusqu’alors tu n’as remué que ton esprit, il faut maintenant que tu remues ta langue, il faut maintenant que tu remues ta main. Ceins-toi de ton glaive, de ce glaive de l’esprit qui est le verbe de Dieu.

Dit is een zin die ik koester, die ik niet vergeet. Ik heb het boek en die zin gelezen nadat ik de abdij had bezocht. Ik weet uiteindelijk niet wat aan de basis ligt van mijn verering van Le Thoronet: de gebouwen van de abdij of de zin van Bernardus geciteerd door Pouillon. Beide, de woorden en de gebouwen zijn voor mij in elkaar gegroeid, met erboven uitstekend als een torenspits, de naam Bernard de Clairvaux, Saint_Bernard, de man ook die de kruistocht predikte in Vézelay.

Als een van jullie op de A8 van Aix-en-Provence naar Cannes, de aanduiding Le Thoronet ontmoet, verlaat dan even de snelweg en bezoek die abdij. U moogt me zelfs een berichtje sturen van daaruit, of een kaartje. Het zal voor mij een vreugde zijn.

Evenwel veel tijd rest jullie niet meer.

[1] Fernand Pouillon (1912-1986), een groot Frans architect, die in het gevang van Fresnes – om welke reden heeft hier geen belang - een boek - ’Les Pierres sauvages’. Ed. du Seuil, 1964, heruitgave van 1968 – schreef, over  de bouw van de meest zuivere Cisterciënzers abdij, Le Thoronet.