Ik voel me gelukkig en in een zekere zin, een tikje jaloers, als iemand me vertelt dat hij op een bepaalde dag uit een antiquariaat in Triëst dat geledigd werd van zijn boeken, een ladder heeft meegenomen waar voorzeker James Joyce[1],  een eeuw geleden, nog heeft op gestaan om een boek te nemen.

Het verhaal van de ladder is van Jaap Scholten, het verscheen in ‘NRC Handelsblad’ op 24 december 2018 en werd overgenomen door De Standaard op 4 januari 2019.

Het was bij het eerste bezoek van Scholten en zijn echtgenote, Ilonka, aan de havenstad. Ze hadden geen reisplan, Triëst was toeval. En in de morgen waren ze gewandeld naar het antiquariaat van Umberto Saba, een Italiaans dichter en schrijver, waar Scholten over gelezen had. Toen ze er aankwamen zagen ze dat verhuizers de boekenkasten aan het ledigen waren, ‘de winkel van Umberto Saba werd gestript’  schrijft Scholten, die was binnengegaan. ‘Toen zag ik de ladder, de ranke licht gebogen ladder om de hoogste planken te bereiken’. Hoe hij die genomen heeft, hoe hij er mee vertrokken is: ‘ik vroeg een van de slopers of ik de ladder kopen kon, Ik pakte een biljet van vijftig euro, hield het biljet in de lucht en wees naar de ladder.’ En wat later wandelde hij met de ladder over zijn schouder door straten van Triëst.

Ik verlaat hier even zijn toch wel boeiend verhaal over de ladder want er loopt nog een ander verhaal, dat gaat over de boeken die hij erfde uit de bibliotheek van Coen Stork, oud Nederlands diplomaat[2], een overleden achteroom van hem; een verhaal gekleurd door een hoogst interessante opsomming en korte beschrijving van de door hem meegenomen boeken, maar dat is een andere geschiedenis. Mij is het om de ladder te doen.  Scholten had die ‘vier jaar eerder met ijzerdraad tussen de twee voorstoelen van onze open Peugeot vastgezet en er het halve Habsburgse rijk mee doorkruist naar Hongarije.’

De boeken van Coen Stork en de ladder - doordrenkt van Joyce (en van de andere Italiaanse schrijvers/dichters, Italo Svevo en Umberto Saba), zijn nu in de woonst van Jaap Scholten, hij met een gerust hart teruggetrokken, op het Hongaarse platteland waar hij werkt aan een roman ‘met twee honden als gezelschap. ’s Nachts is er het gejank van jakhalzen, ‘s morgens reeën in de tuin.

Ik vraag mij af waar hij de ladder heeft geplaatst. Als ik er aan denkt dan zou ik deze, zoals een schilderij, opgehangen hebben naast de rekken boeken. De ladder een soort relikwie zijnde, zou aldus een waardevolle inspiratiebron zijn voor het boek dat wordende is.

De enige bronnen die ik heb zijn een paar schilderijen en een paar tekeningen van vrienden, ze hebben niet de impact van de grote schrijvers van deze aarde, maar ze voldoen amplement voor de dingen die ik schrijf, dan toch tot nu toe.