Rondom mij sterven ze, de vrienden, de kennissen en zij die ik nooit heb gekend. Ik kijk naar hun geboortedatum. Ik zit werkelijk in de meer dan gevaarlijke zone. Met mijn 1927 zit ik er zelfs bijna buiten of lijkt het toch zo. Wat er ook van is, ik ga aan mijn cijfers voorbij alsof er helemaal niets verkeerd aan was, alsof ik weg zou geraken lijk een vis tussen de mazen van het net, al weet ik dat de mazen heel dicht bij elkaar zijn gaan liggen.

Vandaag, vanmorgen, leef ik in de luwte van een paar boeken die me bezighielden; heb ik nog altijd een paar pagina’s die ik te lezen heb vooraleer verder te gaan, en die ik nog niet zal lezen, alsof ik me straffen wilde, alsof ik niet weten wilde wat er te gebeuren staat, zoals ik ook niet weten wil hoe het met mij aflopen zal, dit, zeker niet wil weten. Alleen is er de hoop dat ik de kracht, de luciditeit en de noodzaak om te schrijven zal behouden tot het laatste ogenblik.

Ook vandaag, vanmorgen, heb ik Max Wildiers[1] meegenomen naar een plaats waar ook koningen heen moeten: een dun ingebonden ietsje van een boek met een prachtige titel: ‘Het verborgen leven van de cultuur’, verloren tussen de andere boeken en zo maar meegenomen. Ken je dit gevoel, dit gebaar van het nemen van een boek waar je blik opvalt?

Wildiers schrijft dat wat ons treft bij het studeren van de oudheid, het hun streven is naar schoonheid en harmonie en er andere hoedanigheden kunnen aan toegevoegd: de rechtsopvatting en de levenslust, de moed en de dapperheid van hun helden. Deze ‘ethisch-esthetische’ traditie waarvan de zin tot schoonheid, het duidelijkst tot uiting komt, heeft geleid tot het tot stand komen van de polyfonische muziek - de muziek van planeten en sterren - en later, tot de bouw van de eerste gotische kathedralen waarin, zo lees ik bij Wildiers: ‘de geest der middeleeuwen het best tot uiting komt als synthese van alle kunsten en symbolische uitdrukking van het christelijk levensgevoel’.

Ik ben een, volgens mij, belangrijke stap verder gegaan. Er was meer aan de hand dan het christelijk levensgevoel. De verknochtheid ermee kreeg een nieuwe impuls: het kosmisch gebeuren: de meesterbouwer die zich ingeschakeld wist in het fenomenale van de kosmos en zijn kathedraal er wilde op afstemmen. De  eerste gotische kathedralen waren dan ook kosmisch-religieuze bouwwerken, als Notre Dame van Chartres, afgesteld op de geheime krachten van de natuur en de immense orde in de kosmos. Dit kosmische gevoel is later weg geëbd, en de kathedralen gebouwd in de XIVde, XVde eeuw kenden niet meer die kosmische geladenheid, behoudens misschien, veel later, de Sagrada Familia van Gaudi.

Deze kosmiciteit was eigen aan de middeleeuwen. De eeuwen erna gebeurde de aftakeling en kwamen we - dit is waar we ons thans bevinden - de wereld binnen van de volstrekte eenzijdigheid en ik citeer hierover Wildiers p. 46:

‘Waar het hier om gaat, en uitsluitend om gaat, is efficiëntie, organisatie en macht. Het technologische project is gewild eenzijdig en laat de mens, het humane, de hele rijke gevoelswereld buiten beschouwing. Alles wat wij cultuur noemen, in de bevoorrechte betekenis van het woord, schijnt hier onbestaande. Voor de dichter en de musicus is hier geen plaats en evenmin voor de metafysicus. Het kenmerk van de technologische wereld is haar geestelijke armoede, haar ontologische leegte, haar louter materiële instelling.’

En Wildiers vraagt zich af, en terecht, of we ‘bij machte zijn meester te blijven over de geesten die we hebben opgeroepen?

We zijn nu een generatie verder. Het is duidelijk, de krachten die inbeuken op deze blinde vervreemding zijn er niet. De metafysische gedachte die zo broodnodig is, werd niet her-opgewekt, zeker niet door het laatste boek van Houellebecq, hij die er iets had kunnen aan verhelpen. We dalen verder af naar het diepste dal, naar voor Dante, het centrale punt van de aarde. 

,