Alles is bij mij toegespitst op de woorden die ik neerzet. Zo, wat of wie ik nog lees is vooral mezelf. Elke dag herlees ik ettelijke malen wat ik schreef alvorens het toe te voegen aan de massa. Ik haalde aldus, voorbij de honderdste dag, meer dan honderdduizend woorden.

Naast mij liggen twee ‘Standaards der Letteren’, met in elk van ze twee zinnen die ook mijn zinnen hadden kunnen zijn. Een eerste van Joe  Moran, professor of English and cultural history, in de SdL van 23 november; een tweede van Maryse Condé, schrijfster uit Guadeloupe. (In de SdL van 7 december noemt Inge Schelstraete haar: een pittige pestkop van 81 jaar).

Het zijn schrijvers die ik niet ken, ik weet zelfs niet of ik ze, eens dit avontuur voorbij, lezen zal. Maar ik ben hen dankbaar omdat ze dingen hebben geschreven die voor mij bakens zijn: Maryse Condé: ‘Een schrijver heeft meester noch model’. En Joe Moran die een lans breekt voor slow reading*, wat past bij mijn ‘slow writing’.

Ik onderlijn dit hier omdat het de enige verdediging is die ik heb als schrijver; die ik heb als iemand die in feite schrijft over iemand die een boek schrijft en niet blijkt te weten wat het belangrijkste is het verhaal dat hij opbouwt of de wijze waarop het tot stand komt.

Ik schreef dit hier, op dag 99, omdat het gebeurde dat in mij een vermoeidheid was gekomen, dat in mij stemmen waren opgestaan om abrupt af te sluiten. Het boek haalde me te veel overhoop, het vergde te veel van mijn krachten, daarenboven vond ik dat ik voldoende woorden had en dat ik hiermee gezegd had al wat in mij was om te zeggen.

Op dag negenennegentig echter zijn er ineens nieuwe perspectieven geopend: had de dood van Hugo Claus, van het nichtje van Marc H., of van het zoontje van Louis R. er iets mee te maken? Het kan, ook het feit dat ik verzadigd scheen, dat het  bedenken van wat ik schrijven zou ineens een te grote last werd. Alles kan. Ik dacht er zelfs aan te zeggen dat ik begonnen was haar kamer op te ruimen en terug te beginnen met het etsen en het tekenen. De reden wellicht waarom ik gedacht had aan Schleiper waar ik wist de koperen plaatjes te vinden, de etsnaalden, het etspapier en al wat nodig was om te herbeginnen.

En dan was er het voorval, de onverwachte ontmoeting die ik gebruiken kon om verder te gaan, hoe wist ik nog niet maar er waren plots nieuwe mogelijkheden, nieuwe wegen die konden gevolgd worden en die op een passende wijze dit boek, dit avontuur zeg ik, zouden kunnen afsluiten. Zo, is het de ontmoeting geweest - eigenlijk in zich onbelangrijk - een vriend, Dorsan G., die ik tegen het lijf liep op het ogenblik dat ik in de koffiebar van de Donkersteeg wou binnengaan. Was deze ontmoeting die maakte dat ik weten zou hoe verder te schrijven, gewild door iemand of, door het boek zelf?

Ik wil er aan denken, ik moet weten dat er tal van zaken zijn, gekende en ongekende die bij het tot stand komen van dit boek van belang zijn geweest. Ik wist het niet maar het zal wel zo geweest zijn, in het verleden zijn er ook heel wat voorvallen geweest die richting aangevend zijn geweest voor wat er na kwam.

Meer en meer denk ik eraan, en ik zegde dit al: het is het boek zelf dat zich schrijft dankzij de omstandigheden. Want, om even cynisch te zijn - echter niet wildvreemd - het had ook gekund dat iemand anders het einde zou geschreven hebben zeggende: dit zijn de laatste woorden van Ugo, hij was aan de vijver, hij is uitgegleden, in het water terechtgekomen en er niet meer uitgeraakt. Maar dit zou maar al te lamlendig geweest zijn.

*Joe Moran: ‘Stop met scrollen en scannen en probeer slow reading… als je traag leest, geef je je tijd cadeau aan iemand anders, de schrijver, zonder garantie op rendement, en met het risico dat de tekst je verveelt of ongemakkelijk stemt omdat hij vreemd of moeilijk is.’