Hij, denkend een ogenblik aan wat in de Talmoed over Sarah geschreven staat, dat ze negentig jaar was toen ze beviel van Isaac en dat ze stierf van geluk toen ze hoorde dat Abraham haar zoon Isaac, zoals Jahweh hem eerst bevolen had, niet had geslachtofferd op de brandstapel. 

En, als ik aan Sarah en Abraham en hun zoon Isaac, heb gedacht dan was het omdat ik in de ‘Préface à la Bible hébraïque’[1] van George Steiner was gaan lezen:

‘La Bible est à nul autre pareil; tous les autres livres sont habités par le murmure de cette source lointaine’ en omdat, schrijft hij nog: ‘Tous nos autres livres, si différents soient-ils par leur matière ou leur méthode, se rattachent, fut-ce indirectement, à ce livre des livres.

En het kan niet of het mag niet - en het gevaar is niet denkbeeldig - dat dit Boek ooit verdwijnen zou uit onze wereld, want als het verdwijnt , verdwijnt de basis van onze westerse beschaving, wordt het dak boven ons hoofd weggeschoven en wordt voor eeuwig verbannen: het enigmatische antwoord van Jahweh op de vraag van Mozes, wie Hij is die, verborgen in de brandende braamstruik, spreekt tot hem.

En het antwoord hierop, zoals het er staat in Exodus 3,14 van de King James versie van 1611:

‘I AM THAT I AM, and he said, Thus shalt thou say unto the children of Israël, I AM hath sent me unto you’. 

Het ‘I AM THAT I AM’ van de Hebreeuwse tekst - een tautologie noemt Steiner het – is Zijn auto-identificatie; een naam waar we niet overweg mee kunnen omdat die schijnbaar niet om te zetten is, als Hij er dan nog aan toevoegt: ‘zegt aan de kinderen van Israël dat het ‘IK BEN’ is die je stuurt’.

Ikzelf vind het de meest intrigerende passage in het Oude Testament. Maar als ik zoek om het enigszins te begrijpen dan heb ik er mijn vertaling voor, namelijk, ‘Ik ben het ZIJNDE’, ‘ik ben dat wat IS’ of, ‘ik ben het Universum en al wat ermee verband houdt’ en het is het ZIJNDE die me stuurt tot jou, kinderen van Israël, én kinderen van de wereld.

Dit, tot vreugde van velen misschien; tot ongemak, tot ongeloof van anderen. Het is slechts één regel, geknipt uit Exodus: 3, 14, één verbijsterende ingeving die eeuwen geleden uit de sterren kwam – zoals alle ingevingen - en door een groot schrijver-filosoof, op een rol oud papier werd neergezet.

En vergeef me als ik jullie vandaag overval - in feite stond deze passage al lang als reserve opgetekend -  met de woorden van Iemand verborgen in een brandende braamstruik, als morgen - om eens terre à terre te zijn - het land in rouw of euforie ontwaken kan. Ook Brazilië kan dit overkomen.

En dan wat?