De blog die ik schrijven wil na het afsterven, op 14 maart, van Stephen Hawking, houdt me bezig, komt niet van de grond omdat ik zoeken blijf, tussen mijn boeken, naar zijn ‘A brief History of Time’, dat ik met zekerheid bezit maar, voorlopig, niet meer terug vind. Wat me aarzelen doet omdat ik me, een  voor mij toegankelijke bepaalde passage erin nog herinner maar niet met de preciesheid die ik er aan geven wil.

Als ik de rug van de boeken om me heen overloop, schijnt het me toe dat ze me het verwijt toesturen hen niet alfabetisch te hebben geklasseerd, en dat ze me hiervoor straffen willen en Hawking ergens hebben weggeborgen op een plaats waar ik niet aan denk dat het daar zou kunnen liggen. Drie maal al overliep ik de ruggen, driemaal zonder resultaat. Wel vond ik zijn ‘Black Holes and Baby Universes and other Essays’ dat me wel helpen kan, maar waarin die welbepaalde passage – ze had iets te maken met een audiëntie bij de paus en eraan verbonden, zijn visie op de oerknal – niet in voorkomt.

Het schijnt me nu toe, zoals bij Exodus 3, 14, dat ik nu juist die passage centraal wilde houden in wat ik over Hawking schrijven wou want, nu hij de eeuwigheid is ingegaan, zoals ik denk, als een wolk elektronen of andere deeltjes, een zwevende geest, kan ik niet aan hem voorbij, niet zo zeer als astrofysieker – dit ligt me helemaal niet - maar eerder Hawking als mens, in leven gehouden door de kracht van de geest in hem.

We zullen hem missen, zijn charismatische figuur en zijn ideeën, maar anderzijds, een bron van inspiratie wat inzet en volharding betreft.

Een zin van hem die me altijd is bijgebleven: sprekend over het ontstaan van het Universum en de vragen die het oproept, vergeleek hij zijn antwoord erop met het antwoord over de kip en het ei:

‘What agency created the universe, and what created that agency’, om er onmiddellijk aan toe te voegen: ‘maybe agency and universe existed for ever and didn’t need to be created’.

Dit vooropstellende, heeft hij er aan gedacht, dat de kip evenmin is ontstaan uit het ei, als het ei uit de kip, dat beide, niet in één klap, maar geleidelijk aan gegroeid moeten zijn naar de toestand kip en ei? Wat een wonder lijkt en ook is.

En Hawking dus, door deze vergelijking te maken, hij bewust of onbewust, in feite beweerde dat het ‘agency’ waar hij het over heeft gelijktijdig met het Universum is ontstaan, wat, als er ooit een schepping is geweest, een uiterst zonderling beeld doet ontstaan over wat IS. Want we weten genoeg dat Hawking, God in zijn gedachten had als hij dit schreef.

Aristoteles wilde niet toegeven dat het Universum een begin had gekend, want dan wachtte hem het antwoord dat het een God was geweest die het Universum geschapen had. De wetenschap, die wel, zoals Hawking, de mening is toegedaan dat het Universum een begin heeft gekend, dat het ontstaan is met een Big Bang, stelt geen verdere vragen meer, wil evenmin een duidelijk antwoord op wat de Big Bang veroorzaakte, het antwoord hierop zich onvermijdelijk situerende in de metafysica, om niet te zeggen daar waar Aristoteles het ook niet wou gaan zoeken.

Hawking lezend heb ik de indruk dat God, the maker, nooit ver weg is uit zijn gedachten. Hij houdt zich, als een halve Aristoteles: hij zegt het niet, hij fluistert het zelfs niet, maar ik denk dat hij weet dat er ergens een beginnende factor moet geweest zijn. Of hij die ziet als geïntegreerd in het universum van nu, of er los van staat, weet ik niet, maar als hij het heeft over kip en ei dan is het geïntegreerd.

Even stil staan bij Hawking is dus meer dan kijken naar de sterren, het is een zich wentelen in het bestaan ervan en het waarom en hoe van het bestaan ervan.