Ik had ‘Deborence’ van Charles-Ferdinand Ramuz (1878-1943), uit zijn rek genomen, en een herinnering plots terug opgedoken.

We zitten neer voor de cabane de l’Arpitettaz[1] - zonder ‘gardien’ in die tijd - Robert, Gustave en ik. We hebben gesoupeerd, een snede brood, een appel en een stuk kaas met een kop thee. De schemering, de dag neigt naar de avond toe. De eerste planeet hoog in het zuiden en de stilte, de stilte alom. Ik denk de stilte van Ramuz, over de vele ‘alpages’ van Derborence, twee minuten voor ze, in de achttiende eeuw, bedolven worden onder de overhangende rotsenmassa.

Ik heb zijn Derborence in mijn rugzak en ik herinnerde me een bepaalde passage. Ik ben binnen gegaan, heb het boek genomen, heb hen willen verrassen en heb gelezen over de stilte van Ramuz. De stilte die paste bij de plaats waar we waren. Ik denk nu, met een vermoeide stem want de beklimming, voor iemand uit de lage landen, was lang geweest en zwaarder dan ik had vermoed.

En ik las de bedenkingen van Ramuz, over een van de oude, verweerde chalets, de herders bij de haard gezeten, voor ze, maar dat weten ze nog niet, bedolven gaan worden, en de stilte die er heerst. En over die stilte schrijft Ramuz:

‘C’était comme si aucune chose n’existait plus nulle part, de nous à l’autre bout du monde, de nous jusqu’au fond du ciel. Rien, le néant, le vide, la perfection du vide; une cessation totale de l’être, comme si le monde n’était pas créé encore, ou ne l’était plus, comme si on était comme avant le commencement du monde ou bien après la fin du monde…’

En Robert die me zegde : ‘C’est Ramuz’, c’est Derborence que tu lis, mon livre de chevet. Ramuz, c’est un ami à moi, un montagnard et j’aime le lire.  Et, à propos de ce silence, c’est exactement le sentiment que j’ai ici, chaque fois que j’y passe la nuit. C’est, comme si nous nous trouvions à la fin du monde, et encore, comme si il n’y avait que cette cabane derrière nous et les montagnes autour de nous, et rien d’autre, que le vide absolu.

En de stilte rondom ons was nog meer stilte, nog duidelijker stilte. Alles wat nodig was, was er, bezaten we, met voor ons, het laatste licht op de gletsjer en de besneeuwde wand van le Blanc de Moming, waar we ooit waren. Denk ons hier weg, los ons op, en alles moet nog beginnen; in de stilte van het zijn, le silence de l’être, en Ramuz wist wat stilte was, vooral dan in de ‘alpages’ boven een godvergeten dorp als Deborence.

En wij, zegt Robert, we zitten hier, even godvergeten, wij drieën, lijk een Drievuldigheid. Veel is het hier niet, maar we zijn samen en ik voel me gelukkig dat jullie hier zijn met mij, want ik ben hier dikwijls alleen geweest, na de dood van Armande, mijn vrouw.

De dood die van de stilte is en de stilte van de dood.

En, zegt Robert nog: ‘pour la première fois depuis sa mort, il y a en moi une grande paix, elle est ici avec moi, elle est là dans son fauteuil à côté  de Charles, je la sens, elle nous parle, sans paroles.

Zijn stem hangt in de stilte voor ons uit, we kunnen de woorden raken met de vingertoppen: ‘En effet, Robert, tu en parles et elle est là, je sens la présence d’ Armande’, zegt Gustave.

Ik dacht aan haar in de holte van stilte die zwaar om dragen was. Ik zat, een van de laatste dagen van haar leven, met haar en Robert op het terras van hun chalet in Zinal, met zicht op de Diablons. Ze zat in een deken gewikkeld in haar zetel en ze vertelde me met hese stem – ik had hen ooit uitgenodigd in België en had met hen, in de herfst, Bokrijk bezocht - over de zon die ze, voor het eerst in haar leven, had zien ondergaan als een rode bol. Een beeld, zegde ze, waar ik heen zal gaan, het zal er goed zijn. Ik had haar toen gezegd dat ze, zoals ik haar kende heen zou gaan naar de gordel van Orion, waar de farao’s heen gingen, maar ze wou naar de rode bol van de zon, zegde ze.

En nu was ze hier onder hen, was de stilte nog meer stilte, terwijl de toppen van de bergen voor hen, licht roze werden en de sterren zichtbaar kwamen op het blauwe laken van de nacht.

Nog zochten we onze brits in de cabane niet op. De stilte, het mysterieuze van een aanwezigheid: een hese stem, een jonge, mooie vrouw in een deken gewikkeld, onbeweeglijk in de grootste stilte, naast ons gezeten, in innigheid, zwijgend nu. Wij luisterend naar wat nimmer gezegd zou worden.

Het was het begin van de nacht, de sterren klaar en duidelijk nu, één grote schittering, een planeet. Was het Venus?

We zaten er lange tijd, allen in gedachten weg. De stilte die we begrijpen wilden, het leven een geronnen stilte, een overdaad aan stilte, geen windje zelfs, geen adem zucht, wij onbeweeglijk met haar dicht bij ons.

Ik dacht aan die uitzonderlijke momenten toen ik deze morgen Derborence uit zijn rek nam, het identieke boek dat ik die avond in juli, in een ver verleden, in mijn handen hield.

Ik kom aan het einde van mijn tekst. Op Klara, Krystian Zimmerman, hij speelt Franz Schubert, sonate in A voor piano, D959, het Andantino. Het was half een op de middag. Waarom, zeg me waarom, mijn ogen vochtig?

(1) Nota voor de liefhebbers: zie ook Google :

La cabane d’Arpitettaz (2786m) est au pied du Weisshorn du côté ouest, face au Blanc de Moming et son glacier. Depuis la terrasse de pierre devant la cabane, la vue sur le Glacier de Moming est fantastique.

Il s’agit d’une petite cabane appartenant au Club Alpin Suisse. Elle est gardiennée en permanence pendant les trois mois d’été par des membres bénévoles de la section. L'intérieur est agréable, pas très grand, mais ce n’est pas forcément un inconvénient si l’on apprécie le confort spartiate des cabanes « à l’ancienne ».

Toen wij er waren was er nog geen gardien, zeker geen telefoon. De deur was on-gesloten en de haard lag klaar om aangestoken te worden. Je had enkel je passage te vermelden in het gastenboek, wat we ook gedaan hebben.

In elk geval, voor zij die Zinal bezoeken is een tocht naar de cabane, via ‘le chemin difficile’ – die eigenlijk niet zo moeilijk is, onvergetelijk. Vertrekkende van af de Plaine de la Lé in Zinal, over le Lac de l'Arpitettaz duurt het, in de zomer, ongeveer vier à vijf uren om de cabane te bereiken.