Kan ik, in de vroege morgen, schrijven alsof het avond is, alsof het nacht al is; kan ik schrijven als een jonge man van dertig als ik er driemaal dertig ben of toch ongeveer? Wat haal ik nog uit mijn geest die gelukkig, nog niet de verdorring van mijn lichaam kent?

Wat er ook van zij, dit bovenhalen van stemmingen en ideeën is het hoofddoel van mijn dagelijkse confrontatie met de werkelijkheid, is een noodzakelijkheid wil ik, geloofwaardig en opvallend, ontsnappen aan deze werkelijkheid, de tijd schaakmat zetten/uitschakelen.

Ik sta eens te meer, oog in oog met wat ik symbolisch zou kunnen zien als de scheiding tussen zomer en herfst. Beide liggen in elkaar maar zijn totaal verschillend, en vandaag als ik buiten kijk is het meer herfst dan zomer. Ook in mij, diep in mij, is het meer herfst dan zomer, hoewel ik er bij momenten wil aan toegeven, is het toch een stap die ik niet zetten wil, zoals er vele stappen zijn die ik aarzel om te zetten en liefst ver voor mij uitschuif, denkende diep in mij, dat ik niets moet vrezen, dat ik de tijd nog heb, ruim de tijd nog heb. En vooral, dat het beter is de tijd die er nog is, te nemen alsof hij geen einde kennen zou, me te begoochelen dus en, wat ik niet heb gedaan, elke confrontatie uit de weg te gaan.

Ik lees in het dagblad over het leven van Hans Fallada. Toen ik hem las, een verre vriend, in de mate dat elke schrijver die ik las in de jaren kort na de oorlog een vriend was. En ik blijf hem ontmoeten, very often, als ik neer zit en me de vraag stel: ‘Was nun kleiner Mann?’

Een vraag die vele schrijvers – al ben ik geen schrijver – zich stellen alvorens in gang te schieten om op te treden. Omkranst met woorden die zinnen zijn, beelden en verbeelden zijn; die tederheid zijn en toch doordringen willen tot in de diepte dalen van het zijn: het adembenemend zijn van de dagen en de seizoenen en, de nachten tussenin van het niet-zijn, van het droom te zijn.

Zo is het, dat ik telkens opstijg uit de donkerste laag, al was het maar voor een korte tijd, om me te profileren in de wereld van de letteren. Zelfs al leest niemand me, zelfs al leest men me minder en minder, zelfs dan schrijf ik omdat ik me wil zien staan op de horizon die van mijn leven is.

Er staan en er te zijn, zelfs, zoals de dorpskerk er staat, leeg en verlaten, uitgedoofd de klok van het angelus, in het tijdloze dat er van overgebleven is.

Veel meer, ik weet het, ben ik niet, een eenzaam man, omringd door enkele vrienden die hem nog lezen. Hij uitwijkend om te gaan schuilen achter de rijen bomen, de rijen huizen van het dorp, waar gisteren en de dag ervoor, gedwongen, zijn vluchtheuvel lag: Saint-John Perse.