Het stond geschreven dat ik, na die vele jaren dat het boek wachtende was om geopend te worden, op de eerste dag van mei, deel IV van Maurice Gilliams’ ‘Vita Brevis’, zou openen op dit korte gedicht van zuster Hadewych, en (nogmaals) lezen zou: 

Alle dinghe  / syn mi te inghe / ic ben so wyt. 

Gilliams citeert dit gedicht maar zegt er niets over. Wellicht heeft hij getracht, zoals ik, telkens ik de woorden ervan tegen kom, de ware zin ervan te vatten, wat niet zo voor de hand liggend is omdat dewoorden genomen werden uit hun context en we niet weten wat er aan vooraf gaat of wat er op volgt.

Aangehaald door Gilliams waag ik het voorop te stellen dat voor hem, de dagelijkse dingen hem te eng waren als hij ze stelde tegenover het mysterie – want dit is het nog altijd – van het zinderende leven dat ons omringt en omknelt. Dat er voor hem, en voor ons, meer is dat begrepen moet en, als hij er destijds de poëzie bij betrokken heeft, dat enkel deze bij machte is te zeggen wat niet gezegd kan worden; dat enkel de poëzie doordringen kan tot de diepste roerselen van de ziel, tot het diepste van het ‘zijn’ om te zeggen wat onzegbaar is.

Hoe dikwijls heb ik dit niet ervaren. Gisteren nog vertelde ik aan een vriend - maar ik ging wellicht te ver en hij heeft me maar half begrepen - dat er door ons, als niet wetenschapper, enkel interessante gissingen kunnen gedaan worden over zaken die ons overstijgen, waarbij we keer op keer, verplicht zijn een metafysische wereld te betreden, die er voor het bewandelen ligt: het is een wereld met een massa aan beelden en veronderstellingen die we wel kunnen, vermoeden of voorop stellen, echter niet doorgronden; dat het geheel een grijze, soms lichtgrijze, massa blijft, te wijd, te immens, te kosmisch ingewikkeld die we enkel in poëtische termen benaderen kunnen.

Saramago, noemt dit ‘trachten-er-binnen-te-dringen’, de schreeuw van de mens die zin geeft aan de stilte van God[1]. Of, zoals wij het willen zien, de roep van de mens in de grote stilte die van de Kosmos is, zijn smeekbede om een woord, een teken, een opening en het besef dat de weergalm van deze roep een nog grotere stilte zijn zal. Hoe anders interpreteer ik deze zin van Saramago, heb ik hem ooit wel goed begrepen of, is hij wel goed te begrijpen?

Het is de eeuwige vraag die geen antwoord heeft: is Hij er, is Hij er niet. En als Hij er is, hoe is Hij er; en als Hij er niet is, hoe kan het dat er een Universum is?

Een confrontatie die we aangaan en er geen is. Een beeld, een opening die we zoeken waar er geen is, opgehouden als we zijn, door een glazen wand, en al wat er achter ligt, onduidelijk omdat de wand aan de overzijde bedampt blijft. Het is de mens die zin geeft aan zijn bestaan door te blijven trachten een middel te vinden om de damp weg te vagen.

Maar het kan ook dat het bedampt zijn inbeelding is, dat er zelfs geen wand is; dat we zoeken waar niets te vinden is, dat we nog altijd blind zijn voor iets dat we gewoon zijn, te gewoon zelfs, om het nog altijd niet te zien als iets uitzonderlijks, terwijl het meer dan uitzonderlijke ervan crève les yeux.