Ik wil nog iets toevoegen dat schijnbaar haaks staat op wat ik gisteren schreef. Schijnbaar, maar in feite komt het uit op de verlenging ervan. Het zijn zaken die ik ver in de tijd ben gaan opzoeken, maar die ik belangrijk genoeg acht om ook hier vermeld te worden:

Een eerste idee vind ik in Dantes Divina Commedia, in zijn Paradiso, waarin Beatrice aan Dante vertelt over de reden van Gods schepping:

‘Niet opdat hij voor zichzelf nog meer zou verwerven, want dit kan niet, maar opdat zijn schittering in zijn weerschittering zou kunnen zeggen: ik besta.[1]’

Een tweede idee komt van Barbara Reynolds, in haar vertaling van Dantes Paradiso, die in haar Notes bij Canto XXIX, deze idee van Dante/Béatrice omschrijft, en eraan toevoegt:

His motive in creating was that His reflected light should shine back to Him in self-awareness.

En dan is er nog een derde element, een hadith (gezegde van de profeet) die Henri Corbin[2] is gaan halen bij Ibn al Arabi en die ik ontmoette in het boek ‘Dante the Maker’ van Wiiliam Anderson:

I was a hidden treasure and yearned to be known. Then I created creatures to be known by them.

Heeft Dante, de werken van Ibn Al Arabi gekend en gecopieerd, of is het wel degelijk een idee die van hem komt, verwoord heeft op een andere wijze en uitgesproken door zijn geliefde, Béatrice?

Ik heb vermoedens dat Dante gecopieerd heeft, maar vandaag laat ik deze rusten en houd ik me bij die fameuze idee: God heeft de mens geschapen opdat hij via de ogen van de mens zich zelf zou kunnen zien en, aldus niet zou vergaan van eenzaamheid. Dit heeft ver strekkende gevolgen: God heeft nood aan de mens en nood hebbende aan de mens heeft hij het Universum doen ontstaan.

Is de exponentiële groei in gecompliceerdheid van al wat is, waarin de mens stilaan klaarheid gaat zien, niet het bewijs dat God groeit in de mens, dat zijn beeld, zoals ik het gisteren heb menen te mogen beschrijven, duidelijker en duidelijker wordt? Vragen en nog vragen tot in het oneindige en misschien ook vragen die Dante niet duidelijker heeft durven omschrijven omdat de geur van de brandstapels nog in zijn neusvleugels hing. 

En wat het beeld van een God betreft kan ik nog verder gaan. Zo verwijst Freeman Dyson in zijn ‘Infinite in all Directions’, naar Socinus, een Italiaanse heretic die leefde in die hoogst gevaarlijke (althans voor hem) XVIde eeuw. Socinus waagde het te beweren: ‘That God learns and grows as the universe unfolds.’ 

Hij groeit in de mens naarmate de mens meer sapiens wordt, wat deel uitmaakt van de evolutiegolven waarin de mens gevat is en aldus dichter en dichter komt tot het beeld dat God wil tonen van zichzelf. Er staan dus duidelijk twee dimensies op het spel: de dimensie van God die tijdloos is en dus zijn Alfa dat samenvalt met zijn Omega, en de dimensie van God in de mens die in evolutie is, die wordende is om de mens te zijn die God uiteindelijk op het oog heeft.

Het heeft ons heel wat eeuwen gevergd om dit unieke beeld van Hem te bereiken. Hopen we dat de mens gewikkeld in de Koran, niet zoveel tijd zal nodig hebben om het punt te bereiken dat het westen al enkele eeuwen heeft bereikt.