Cervantes die van in het begin van het jaar naast mij lag heb ik terug gezet in zijn rek en heb hem vervangen door Christian de Duve. Ik had hem evengoed niet moeten vervangen, maar ik heb nood aan iemand naast mij als ik schrijf, dan toch meer dan ooit de laatste tijd.

Ik blader in ‘A l’écoute du vivant’[1], bekijk de woorden voor mij en ik denk, dit is het werk van een groot man. Hij heeft dit geschreven, woord volgend op woord, zin volgend op zin, het is uit hem ontstaan; dagen, avonden en nachten moet hij er aan gedacht en gewerkt hebben en het resultaat van al die uren ligt hier nu naast mij.

Ik spreek met hem en hij antwoordt me. Ik zeg hem dat ik hem bewonder en hij reageert met te zeggen, het is mijn leven geweest en ik heb het geschreven omdat ik er nood aan had het te schrijven. Het is mijn verwondering voor wat het leven is, de natuur is, de kosmos is, die me aangezet heeft het te schrijven.

Ik heb gezocht naar het ontstaan van het leven en het waarom ervan. Ik geloof niet, zoals Jacques Monod beweert, dat de mens, dat wij, een toevalligheid zijn geweest, ontstaan uit een samenloop van uitzonderlijke omstandigheden, iets dat uit zich zelf, uit het niets, tot stand is gekomen. Evenmin als ik heeft de wetenschap er een sluitend antwoord voor, hoogstens, slechts sterk uiteenlopende gissingen. Wat ik wel weet is dat we, om tot een inzicht te komen, de materie moeten ‘ontstoffelijken’, wat betekent dat we de materie terugbrengen moeten tot de samenstelling ervan, en doordringen tot het minimaalste deeltje ervan, dat onstoffelijk is, en het is slechts op dat niveau dat we tot een antwoord kunnen komen. En schrijvend aan mijn boek heb ik altijd getracht van uit dit verst afgelegen niveau te vertrekken en heb ik altijd in de nabijheid ervan, een mysterieuze aanwezigheid gevoeld die ik niet noemen kon.

Et je me refuse de me définir comme athée. Il m’est difficile, néanmoins, de souscrire à la notion d’un Dieu anthropomorphique. A mon avis nous devons ‘dépersonaliser’ Dieu, tout comme la nouvelle physique nous dit qu’il  faut dématérialiser la matière. Pour moi, il n’y a pas dans notre langage, pour désigner l’entité qui émergera ainsi, d’autre terme que celui d’ ‘Ultime Réalité’.(pag. 356).

Eigenlijk is het niet het boek van Christian de Duve dat naast mij ligt, neen het is hij zelf die er zit naast mij aan de tafel. Ik vraag hem zeker niet of die ‘Ultime Réalité’ God zou kunnen zijn. Ik weet dat hij er niet zou op antwoorden omdat het woord God  maar al te zeer is misbruikt in het verleden en nog steeds bezoedeld wordt. Maar ik weet dat hij diep in zich, de overtuiging droeg dat er in den beginne iets was dat hij normaal God had kunnen noemen, maar als wetenschapper, en elk bewijs hiervan ontbrekend, kan hij dit woord niet gebruiken. Hij heeft er voor zichzelf, als voor ons, een ander gevonden: L’Ineffable of l’Ultime Réalité.

Ik denk dat, vooraleer de ogen te sluiten, hij wist dat hij het ogenblik erna terecht zou komen in de armen van l’Ultime Réalité, wat die ook zijn moge.