In de laatste 100 pagina’s van het boek ontmoet de schrijver tal van  Spinoza en vertelt ons over wat ze denken over zijn werk en in welke mate hun leven er door beïnvloed werd.

Vooraf ontmoet Rotthier de tachtigjarige Wim Klever die hij de aartsvader van het hedendaags Spinozaonderzoek in Nederland noemt, en ik verneem al vlug dat Kremer ‘niet tuk is op de mystieke interpretatie van Spinoza zoals die belichaamd wordt door de gepensioneerde Leuvense professor Herman De Dijn, ‘een goede man maar niet mijn vriend.’ De Dijn is wellicht de dominante Spinoza specialist in de lage landen. Hij wil Spinoza dicht bij de traditionele religie zien die dan moet worden ‘uitgezuiverd’ zoals hij het graag formuleert.’

Klever is van mening dat er maar één weg is bij Spinoza: ‘de weg van de filosofie, van het inzicht, van de wetenschap.’ Hij legt de nadruk op het belang van Van den Enden – opgeknoopt in Parijs voor samenzwering - als leermeester van Spinoza.

Ik beken dat ik niets heb aan de Spinoza zoals Klever hem ziet, en vele anderen met hem. Mij interesseert enkel de Spinoza van Herman de Dijn, die me een Spinoza heeft leren kennen op een wijze dat ik onmiddellijk heb ingezien dat Spinoza een mijlpaal is geweest voor de Verlichting die weinig daarna is opgedoken in het westen.

Rotthier ontmoet die zelfde Spinoza ook bij andere kenners die door hem worden geïnterviewd, en er zijn er heel wat, die ik niet ga noemen, enkel van twee onder hen wil ik iets overnemen.

Een eerste komt van een Kamerlid PvdA, Ahmed Marcouch die zijn lezingen over Spinoza begint met te zeggen: ik de begrijp de Koran beter mét Spinoza. Zijn God, die niet buiten de schepping staat maar er deel van uitmaakt, met de mens, de natuur en de natuurwetten als verschijningsvormen van God, dat is de God die me heeft geraakt. Zonder het te beseffen was ik al spinozist voor ik Spinoza kende. Wat mij ook is overkomen. Hij leert ons ook wat de Moslims zeggen namelijk dat het geloof het verstand overstijgt en dat nadenken kan leiden tot afvalligheid.

Een tweede die ik hier vermelden wil is Jan Knol, een gepensioneerde predikant die hoorde bij de gereformeerde kerken die denkt dat Jezus spinozistische taal heeft gesproken. ‘Hij vindt het spinozisme een goede vervanging voor het christendom. Of beter een goede voortzetting voor het christendom. Het persoonlijke godsbeeld verdwijnt steeds meer. God valt samen met het Universum. Begrippen als zonde en schild, goed en kwaad vallen steeds meer weg. Dat zie je ook in de kerk en zeker in de bredere maatschappij. Ik denk. Het is nu tijd voor Spinoza…’

Ik schrijf geen recensie over het boek. Ik beken echter dat het goed geschreven is, klaar en duidelijk in een aangename taal en rijke woordenschat. Het is een belangrijk werk voor iemand die weten wil wat er voor het ogenblik omgaat in al die genootschappen die het werk van Spinoza bestuderen en beleven. Rotthier zelf behandelt niet het mystieke, het transcendente in het werk van Spinoza. Is het om deze reden dat hij geen interview heeft afgenomen van Herman De Dijn, tegenhanger van Wim Klever, of paste hij niet in zijn kraam van Nederlanders?