22 juni

Blaise Pascal

En als ik gisteren in mijn blog nog maar eens Pascal heb vernoemd, dan was het omwille van een zin van Pascal die mijn goede vriend Paul me stuurde, gezeten onder zijn notelaar, in antwoord op een blog van mij. En het was terecht als hij zegde dat mijn blog hem deed denken aan wat Pascal (1623-1662), bijna vier eeuwen voor mij geschreven had over de betekenis van de mens in de natuur: 

Infiniment éloigné de comprendre les extrêmes, la fin des choses et leur principe sont pour lui invinciblement cachés dans un secret impénétrable, également incapable de voir le néant d’où il est tiré, et l’infini où il est englouti. 

Ik beaam dit niet ten volle. Ik heb er moeite mee te aanvaarden dat ik herkomstig ben uit het Niets – le néant d’où il est tiré – omdat le Néant het Niets is en er onmogelijk uit het Niets iets te voorschijn komen kan. Het kan dat le Néant voor Pascal, meer ‘de onmogelijkheid het te weten’ was dan dat hij hiermede het absolute Niets bedoelde; in die veronderstelling kan ik hem wel volgen en zeggen dat ik niet weet hoe de Kosmos, waaruit ik ontstaan ben, er gekomen is. Ik kan alleen maar zeggen en met stelligheid geloven dat er Iets was waaruit de kosmos en de mens is ontstaan en van dan af word ik ook niet meer opgeslorpt door het oneindige maar ga ik er in op, verdwijn ik er niet in maar maak ik er deel van uit.

Het zijn maar wat woorden, deze van mij tegenover deze van Pascal, ik kan hem niet meer de vraag stellen: indien hij, al was het maar een glimp had gekend van wat de New Physics betekenen, of hij dan nog altijd gesproken zou hebben van le Néant waaruit hij is tevoorschijn gekomen als mens?

Pascal was een los geslagene, hij was getuige, meer dan vele andere christenen van de grote verwarring die de impact van Galileo en Copernicus had gehad op het oude, geruststellende wereldbeeld. Hij was geschokt door het revolutionair kosmologisch karakter ervan waarbij de figuur van God op een totaal andere wijze diende te worden ingevuld. De van hem hierboven aangehaalde zin is er de tekening van. Max Wildiers[1] schreef hierover: 

‘Pascal is de verscheurde mens, verdeeld tussen de nieuwe wetenschap en het traditioneel geloof, die aan beide wil vasthouden maar ze niet harmonisch kan verzoenen’,

We hebben deze harmonie tussen het oude en het nieuwe wereldbeeld - tussen de oude en de nieuwe kosmos - die er logisch zou moeten bestaan nog niet teruggevonden, de oude gewaden zijn definitief afgelegd en kunnen enkel door een nieuwe, krachtige vorm van geloof weer worden opgenomen. Wie hierover een beslissing nemen zal blijft utopisch maar is meer dan ooit noodzakelijk.