Soms was er een beloftevolle zin die zich aanbood, en dan bofte hij, soms was er enkel de slaap in zijn ooghoeken als hij neerzat onder de lamp en wachtte hij, wachtte hij op wat uit het niets zou opduiken en zijn hand en vingers in beweging zou zetten. Hij dacht dan hierbij aan verscholen waarheden die ergens gestapeld lagen, zoals er in de hemel massa’s (hagel)stenen lagen die Yahweh gebruiken zou als de nood (zoals bij Gibeon!),  het hoogst was, Job vertelde dit. Hij dacht aan een effen stoppelveld nadat de tarwe geoogst was, met als enig leven nog de kraaien erover, de eksters en de duiven en dat het eigenlijk van daar uit was dat hij vertrekken moest om de nieuwe dag te vullen.

Waarom hij toen dacht aan zijn ‘The Domesday Book’ wist hij niet. Hij wist wel waar het stond in zijn boekenrek en dat het er stond zonder het minste gegeven dat hij er vandaag uit halen kon om te gebruiken, zo meende hij toch, maar als hij er aan dacht, dan moest er een reden zijn en was het deze reden die hem vandaag helpen zou.

Hij vroeg zich af waar hij ooit voor het eerst over dit boek had gehoord en waarom hij het ooit had gekocht, maar het ene geldige antwoord dat hij had was dat hij het zou gekocht hebben om er, precies vandaag, iets over te schrijven, zelfs al was het maar om het simpelweg te vermelden. Aldus kwam hij plots tot het vreemde besluit dat het, het boek zelf was geweest dat zich deze morgen had opgedrongen, dat het van uit zijn hoek, onderaan het boekenrek was opgestaan en teken van leven had gegeven opdat het vermeld zou worden, opdat het ter hand zou worden genomen, gekoesterd en gelezen, het eiste nu het recht op te zijn wat het was, een unicum in de Engelse (literaire) geschiedenis, een even groot unicum als de Bijbel en de Koran in de wereld, en het was niet omdat de gegevens erin voor ‘zijn’ gebruik weinig waardevol waren, dat er niet in meer kon en mocht over gesproken worden, integendeel het was vooral omwille van de historische waarde die het vroeger had, dat het bestaan ervan diende te worden onderlijnd.

Dit was wat het boek wou, het wou dat recht zou geschieden en dat het gehaald zou worden uit die lethargische toestand waarin het zich bevond sedert de tientallen jaren dat het in zijn boekenrek stond; en er waren nog zulke boeken die hij verwaarloosd had en er slechts bij stonden als vulling in het rek, ook zij zullen eens, op een bepaalde dag, hun rechten opeisen om in de hand te worden genomen en zij het niet gelezen, dan toch minstens eens doorbladerd te worden om wat nieuwe lucht in te kunnen ademen. Hij deed best er zich op voor te bereiden en nu vooraf te beginnen met het begin, het openen van het ‘Domesday Book’[1]. 

Nergens ter wereld bestaat er iets dat te vergelijken is met een bijna duizend jaar oude Inventaris van ‘a complete country, village by village, manor by manor’. En dit inventaris bestaat nog steeds in zijn originele vorm, vroeger bewaard in Winchester, capital of the ancient Saxon kingdom of Wessex, en nu in London at the Public Record Office. Het was enkel gekend door een handvol medieval scholars, omwille van het feit dat Domesday geschreven was in het Latijn maar dan in een hoog afgekorte Latijnse vorm. Het behelst een inventaris, nu in Engelse versie, voor Willem de Veroveraar, opgemaakt in 1086, een inventaris die elke verbeelding tart:

‘in which bishops were earls and earls were bishops, in which rents might be paid in ‘sticks’ of eels or sesters of honey, in which the pig, fattened on acorns, was by far the most important domestic animal in which the south of the country was so prosperous that the king could collect his dues in the ancient way by settling with his court on a manor and living off it.’ 

William I wou van elk dorp hoe klein of hoe groot ook, alles weten, maar dan ook alles:

‘He sent his men all over England, into every shire and had them find out how many hundreds hides[2] there were in the shire, or what land and cattle the king himself had in the country or what dues he ought to have in twelve months from the shire. Also he had a record made of how much land his archbishops had, and his bishops and his abbots and his earls, and how much money it was worth. So very narrowly did he have it investigated, that there was no single hide nor yard of land, nor indeed (it is a shame to relate but it seemed no shame to him to do) one ox, nor one cow, nor one pig which was left out and not put down in his record, and all this records were brought to him afterwards.’ 

Hij wou weten over de bevolking of ze vrij waren of slaaf, of ze in hutten woonden of in huizen, hoeveel ploegen ze bezaten, hoeveel paarden en andere dieren; hij wou weten hoeveel diensten ze verschuldigd waren en hoeveel geld, en dit voor elk van hen. En na dat hij alle gegevens in handen had, stuurde hij andere mannen uit om na te gaan of de gegevens die hij ontvangen had correct waren ‘and to denounce the wrongdoers to the king. And the land was troubled with many calamities arising from the gathering of the royal taxes.’ 

Voilà, hiermede heb ik het Domesday Book uit de onbekendheid gehaald. Hoe het inventariëren zal ontvangen geweest zijn in het Engeland, na de slag van Hastings in 1066 en, erna in die beroerde XIIde eeuw, kunnen we ons moeilijk inbeelden. Het boek in elk geval leeft verder in het Engels taalgebied en is nog een lang leven beschoren. Langer dat dit van elk van ons.