|
In canto Elf staan Vergilius en Dante boven op een steile rotswand en onder hen, in de diepte, zien ze een grote menigte die nog wredere martelingen ondergaat dan deze die ze al gezien hebben. Geraakt door de afschuwelijke stank die opstijgt uit de diepte trekken ze zich terug achter de deksteen van een groot graf
Waar ik las op een geschrift: Ik houd de wacht bij paus Anastasius die door Photinus van de rechte weg werd afgehouden.[1]
Maar aan de geur ontsnappen ze niet. Dante vraagt Vergilius hoe subtiel Dante is - te zorgen dat de tijd dat ze blijven staan om te wennen aan de hevige stank geen verloren tijd is. En Vergilius vertelt hem dat de zevende cirkel in drie kringen is ingedeeld en er tussen de rotsmassa voor hen, nog drie banen lopen die van kring (giron) tot kring kleiner worden en trapsgewijze afdalen. En alle drie zijn gevuld met verdoemde zielen en ik zal je vertellen om welke reden ze zich daar bevinden.
Elk kwaad verwekt onrecht en brengt materiële, lichamelijke of geestelijke schade toe, maar omdat dit gebeurt hetzij tegenover God, hetzij tegenover zichzelf of tegenover een andere persoon, worden deze geweldenaars in drie kringen ingedeeld en per groep gefolterd. De eerste kring waar we nu aankomen wordt ingenomen door zij die geweld hebben gepleegd, in de tweede cirkel zijn de zelfmoordenaars of zij die hun rijkdom verbrasten.
En in de kleinste cirkel worden gebrandmerkt, zij van Sodoma (de sodomieten die tegen de natuur zondigden) en die van Cahors (die woekerrentes vroegen) en zij die God misprijzen in hun hart.[2]
en daarom vinden we in de volgende kring, huichelaars, vleiers, tovenaars, valsaards, dieven en zij die simonie pleegden, mooipraters en oplichters en meer nog van dat.
Bij de anderen vergeet men de door de natuur tot stand gebrachte liefde, alsmede die welke er later wordt aan toegevoegd en een speciale vertrouwensband doet onstaan
En daarom, in de kleinste cirkel bevindt zich het punt van het heelal waar Dis zijn zetel heeft, en waar wie verraadt, er zijn eeuwige straf ondergaat.[3]
En Vergilius gaat verder met zijn uitleg tot Dante hem vraagt waarom zij die buiten de stadspoorten van Dis gestraft worden, zij die in het moeras liggen, zij die door de stormwind worden weggevoerd en zij die door de regen tegen de grond worden geslagen niet binnen de muren van Dis worden gestraft.
En, Vergilius: herinner je de woorden van de Ethica (van Aristoteles) waarin drie houdingen beschreven worden die de hemel niet welgevallig zijn:
Mateloosheid, kwaadwilligheid en stomme beestigheid.[4]
en waarom mateloosheid God minder beledigt en dus ook minder gestraft wordt. Als je dit goed beredeneert en je je voor de geest roept welke soort zondaars het zijn die buiten de muren boeten, dan zul je begrijpen waarom zij gescheiden werden van deze ellendige zondaars hier.
Het zijn subtiliteiten die ook Minos moet kennen, hoewel ik het betwijfel dat deze ooit Aristoteles zou gelezen hebben. Dante beleeft vreugde aan de uitleg van Vergilius, in andere woorden hij beleeft vreugde aan de uitleg die hijzelf gevonden heeft als antwoord op de diverse vragen die hij zich stelde bij het neerschrijven van zijn gedachten. Want noteer dan de uitroep van Dante:
O, zon die elk verwrongen inzicht geneest, ik vind het zo enig als je mijn twijfels wegneemt, zo dat de twijfel me minstens even duurbaar is dan het weten.[5]
Maar nog is Dante niet voldaan hij wil ook weten waarom God gekwetst wordt door de woekeraars. En de uitleg hierover volgt van vers 97 tot 111 en deze komt van Vergilius natuurlijk die Dante onmiddellijk verwijst naar de filosofie van (wellicht) Aristoteles wat erop neerkomt dat alles voortkomt uit God en de werken van God, en dat de mens zo goed mogelijk de lijn volgen moet die God heeft vooropgesteld.
Maar het werk van de woekeraar, zegt Vergilius, volgt een andere weg. Hij drijft de spot met de natuur en stelt zijn verwachtingen in andere zaken dan deze eigen aan de werking van de natuur en het is om deze reden dat zijn handelingen erg kwetsend zijn voor God.
Maar volg me nu want ik wil graag verder, de Vissen verschijnen aan de horizont en de Grote Beer ook staat al waar de Coro waait (in het noordwesten). En daar, verderop gaat de helling naar beneden.[6]
[1] ... ovio vidi une scritta/ che diceva: Anastasio papa guardo / lo qual trasse Fotin della via dritta.(canto XI: 8-9).
Van Anastatio (Vde eeuw) meende Dante dat hij een volgeling was van de leer van Acasius die voorhield dat Christus enkel de menselijke natuur bezat. Hij zou aan een diaken van deze leer, Photinus, de communie gegeven hebben en om deze reden terecht is gekomen in de Hel.
2] E però lo minor giron suggella / del segno suo e Sodoma e Caorsa / e chi, spregiando Dio col cor, favella. (canto XI: 49-51)
[3] Onde, nel cerchio minore, ovè il punto / delluniverso in su che Dite siede,/ qualunque trade in eterno è consunto.(canto XI: 64-66). Verder, in canto XXXIV, zien we dat dit punt gelegen is in het centrum van de aarde, zijnde het centrum van het Universum en het is daar dat volgens Vergilius-Dante, de troon van Lucifer zich bevindt.
[4] Incontinenza, malizia e la matta / bestialitade
(canto XI: 82-3)
[5] O sol, che sani ogni vista turbata, / tu mi contenti sὶ quando tu solvi, / che, non men che saper, dubbiar maggrata. (canto XI: 91-93);
[6] Ma seguimi oramai, chè il gir mi piace / chè i Pesci guizzan su per lorizzonta /e il Carro tutto, sovra il Coro giace, / e il balzo via là oltre si dismonta. (canto XI: 112-115)
|
