Hoe, mijn beste Dante, hoe geraak ik uit deze soms verwarrende beelden en omstandigheden van je Commedia? Hoe kom ik ertoe om in al deze gebeurtenissen, in al deze voor mij vreemde elementen, een schifting te doen om het essentiële eruit te halen als ik ondervind dat alles essentieel is?
En dan je taal die ik ontcijferen moet, of ik er volledig in slaag betwijfel ik. Al de vertalingen die ik bezit, een Engelse, twee Franse, een Nederlandse en de voetnoten van de oorspronkelijke Italiaanse versie, heb ik broodnodig om tot een eindversie te komen.

Een tijd geleden, schreef ik in een blog, wat Samuel Beckett wist te vertellen over die taal van jou. Zo, ik neem over wat hij schrijft in zijn Disjecta[1].
 
Je schreef in een volkstaal, zegt hij, die 'gesproken had kunnen worden door een denkbeeldige Italiaan die, alles wat goed was aan dialecten van zijn land in zich had opgenomen, maar die feitelijk zeer zeker niet gesproken werd of ooit gesproken was. En, Dante, hij maakt de vergelijking tussen die taal van jou en deze van James Joyce, die je zeker al moet ontmoet hebben:
Je schreef, zegt hij nog, 'wat in je stad op straat werd gesproken terwijl geen sterveling op aarde of in de hemel ooit de taal van ‘Work in Progress’ (Finnigans Wake) heeft gesproken'.
 
Daarenboven was je publiek Latijns en de vorm van je Commedia werd beoordeeld door Latijnse ogen en oren en door een Latijnse esthetica die vernieuwing niet duldde en die wel ontstemd moest raken toen de zoetgevooisde elegantie van ‘Ultima regna canam, fluido contermina mundo,’ (ik zal van volmaakte landen zingen die grenzen aan deze vluchtige wereld) werd vervangen door de barbaarse directheid van ‘ Nel mezzo del cammin di nostra vita’. Net zoals Engelse ogen en oren de voorkeur geven aan ‘Smoking his favourite pipe in the sacred presence of ladies’, boven ‘ Raucking his favourite turkvu in the smukking precincts of lydias’.

Je moet natuurlijk Beckett zijn, om sprekend over de kracht van de taal, het Italiaans van jou te gaan vergelijken met het Engels(!) van Joyce. Echter, als ik het aantal taal-voetnoten zie bij mijn Italiaanse tekst van je Divina Commedia dan is het me duidelijk dat je taal problemen stellen moet aan de doorsnee Italiaan van vandaag. Zelfs al beweert Jacqueline Risset[2] : ‘un Italien contemporain peut encore, sans difficulté excessive, lire la langue médiévale de la Comédie’.
Ik ben ook nog in staat het middeleeuwse Nederlands te lezen maar of ik het begrijp zoals het hoort begrepen te worden is een andere zaak.

Zo, mijn beste Dante, de vertaling van je Commedia is geen sinecure, komt daarbij, het me inbeelden van het verhaal dat je me voorschotelt over gesloten en openstaande graven en stemmen die plots opduiken van mensen die je herkent en bij naam weet te noemen, en je begrijpt, zo hoop ik toch, hoe eenzaam ik me soms voelen kan.

[1] Samuel Beckett: Disjecta, Beschouwelijk Werk, 1999, Historische Uitgeverij, Groningen. Nederlndse vertaling uit het Engels: Vertalerscollectief & Ronald Kuil, pag. 63.
[2] Jacqueline Risset: ‘Dante écrivain ou l’intelletto d’amore’, Ed.Le Seuil ,1982.