Ik ga aannemen, Dante, dat in jou tijd hierover niet zoveel werd nagedacht, dat niemand zich vragen stelde bij wat je schreef. Ik denk dat je geloofde wat je las bij Homerus en Vergilius over Cerberus en de Hades en dat de geketende Cerberus die door Hercules was meegevoerd, een beeld was waamede je vertrouwd waart. Het donkere woud waarin je verdwaalde, was de wereld van de zonde, de donkere duistere, vooral geesteloze wereld waaruit je ontkomen wou. En je beschrijving van Cerberus en consoorten die je ontmoette was het mythologische beeld van de verschrikking die er heerste in de Hel. Wat niet belet dat mijn vraag, in hoeverre je hieraan geloof hechtte en of je wel geloofde in de hereniging van het lichaam met de ziel, staande blijft.
Je schreef natuurlijk voor de mens van je tijd, de mens van het begin van de veertiende eeuw die nog steeds geloofde in het Laatste Oordeel dat dichtbij was en waaraan niemand zou ontkomen. En dit Laatste Oordeel was nu precies gekenmerkt door het scheiden van de gelukzaligen van de verdoemden. Opdat geluk en verdoemenis effectief zouden zijn, was het nodig dat lichaam en ziel herenigd werden, (denken we maar aan de in doeken gewikkelde lichamen van de overledenen in de catacomben van Rome, klaar gelegd voor het Laatste Oordeel), alhoewel de beschrijving die je geeft over het lijden van geest of ziel in de Hel, reeds alle verbeelding overtreft zodat er nog moeilijk meer lijden en afzien kan aan toegevoegd worden.

In mijn verre jeugd, heb ik geloof gehecht aan het bestaan van de Hel waar ik kans maakte voor eeuwig te zullen branden, maar mijn geloof in de hereniging van lichaam en ziel de dag van het Laatste Oordeel, en zelfs in het bestaan van dit Laatste Oordeel was heel zwak. Echter ben ik ook nimmer geconfronteerd geweest met een aarde die het centrum van het Universum zou geweest zijn met een toeziende God erboven. Had ik deze engheid van visie gehad dan was het bijna zeker dat ik geloof zou gehecht hebben aan de verhalen en helden van Homerus en Vergilius en Ovidius en van nog vele anderen en dat ik zeker de Divina Commedia zou gelezen hebben met een totaal andere benadering. Zelfs met angst en vrees om het hart. Bij het ontwaken vorige nacht, met de Hel van Dante in mijn hoofd, betrapte ik me er op dat ik een ogenblik ervoor droomde voor de poort van de Hel te staan om er te lezen: lasciate ogni speranza, voi ch’entrate.