De groep van vijf dichters, na wat woorden te hebben gewisseld, kijken nu op naar Dante en groeten hem waarbij Vergilius glimlachend toeziet want groot is de eer die ze Dante betuigen als ze hem opnemen als zesde onder hen.

Zo gaan ze naar de klaarte toe sprekend over dingen waar het mooi is erover te zwijgen, zoals daar het erover spreken was.[1]

Versregels om in te kaderen en om duidelijk te maken dat hij alles verbrodden zou indien hij dit hier navertellen zou, terwijl het ginder, hij als zesde onder de grootste dichters, het zo heerlijk was om er over te spreken.
Waren het gesprekken over poëzie, Dante, waar je hier op aarde beter over zwijgt, omdat toch niemand hen begrijpen zou; gesprekken over de simpele dingen van het leven; over het onrecht dat hen werd aangedaan gezien ze nimmer de gelegenheid hebben gehad die opperste Rechter te kennen, een onrecht dat jij hier op aarde niet vernoemen mocht?
Maar voor jou, je één voelend met hen, waren het grote ogenblikken en al koutend bereikte je met hen de voet van een nobel kasteel, omringd met zeven muren en met een stroom eromheen. Je stapte met hen over de stroom alsof het vaste aarde was – je waart dus even licht en even groot poëet als zij - en langs zeven poorten kwam je op een fris-groene binnenplaats.

Tal van lieden waren er met trage, ernstige blik, getuigend van een groot gezag in hun houding. Ze spraken weinig, met zachte stem [2]

Ze bereikten een open plaats, een hoog gelegen klaarte van waar ze de verzamelde schaduwen konden zien.

Daar, rechtstaande boven op het email-groen werden me de grote geesten getoond en het zicht maakt me nu nog gelukkig.[3]

Je noemt ze een na een, beginnende bij Electra met zijn vele gezellen waaronder je Hector met Aeneas herkende, de gewapende Cesar met zijn sperwersoog, andere noem je nog en afgezonderd zag je Saladin (sultan van Egypte in de XIIde eeuw).
En Dante, Aristoteles noem je niet bij naam, hoeft ook niet hij is de grootste onder de filosofen en je laat het blijken. Is het exact dat je geaarzeld hebt om Vergilius te kiezen als gids en dat je je even goed zou gevoeld hebben met Aristoteles?

Daarna iets verder kijkend zag ik de meester van zij die weten, gezeten tussen de filosofen en allen bewonderden hem en allen eerden hem.[4]

En uit die grote familie noem je ons nog: Socrates en Plato, noem je nog vele anderen om te eindigen met Euclides, Ptolemeus, Hipocrates, Avicenne en Averroës waarvan je zegt dat hij het was die het uitgebreide commentaar schreef. En:

Ik kan hier niet voluit naar allen verwijzen want mijn lang verhaal houdt me zo bezig dat ik dikwijls niet weet hoe het te vertellen [5].

Met welke gevoelens, Dante, heb je deze verzen geschreven. De namen noemend van zij allen die jou gevormd hebben, die je gemaakt hebben tot de grote Dante, die wij, zevenhonderd jaar later, nog lezen en bewonderen.
En je bent zo eerlijk dat je het waagt ons te zeggen dat je soms niet weet hoe het verder moet. Ik ook weet het soms niet. Ik neem bepaalde passages uit je tekst over, terwijl ik er andere die ook belangrijk zijn, oversla. Maar ik zegde al dat het helemaal niet mijn bedoeling is een vertaling te brengen van je werk, Dante, vertalingen zijn er te over, goede en minder goede en in vele talen, maar de enige, de ware, de beste, de meest sprekende, is de oorspronkelijke versie (zo hoop ik toch) die voor mij ligt. Het is zoals de Koran er is slechts één taal waarin je te lezen bent. Ik laat me overweldigen ik stel je vragen soms, zo bijvoorbeeld: wat de symboliek is van de fris-email-groene weide waar zich de grote geleerden en filosofen bevinden. Heb je de hoop, en wil je deze hoop uitdrukken, dat de Opperste Rechter nog terugkomen zal, later, veel later, op zijn beslissing en hen toch zal opnemen in de Hemel, waar jij verder met hen zult kunnen kouten als er tenminste nog moet gesproken worden in de Hemel?

Zo wat ik je nog zeggen wou, Dante, jij bent bij mij en ik ben bij jou. Jij bent de wind in de bomen, het eerste gezang van mijn merel onder het raam, jij het morgenlicht, de avondschemering, jij bent de sterren en de planeten. Ik ben het bos en de velden en ik ontvang je keer op keer met een nederig hart.

[1] Cosi andammo infino alla lumera, / parlando cose che il tacere è bello,/ si com’era il parlar co là dov’era. (canto IV: 103-105).
[2] Genti v’eran con occhi tardi e gravi / di grande autorità ne’ lor sembianti: / parlavan rado, con voci soavi. (canto IV: 112-114).
[3] Colà diritto, copa il verde smalto,/ mi fur mostrati gli spiriti magni / che del vedere in me stesso n’esalto. (canto IV: 118-120).
[4] Poi ch’inalzai un poco più le ciglia / vidi il maestro di color che sanno / seder tra filosofica famiglia. / Tutti lo miran, tutti onor gli fanno. (canto IV: 130-133).
[5]Io non posso ritrar di tutti a pieno, / però che si mi caccia il lungo tema,/ che molte volte al fatto il dir vien meno. (canto IV: 145-147)